1. Т Л ВЛ ЛТИЙНӨ Ө Ө СУРГУУЛИЙН
СТРАТЕГИ ЗЭЛ БАРИМТЛАЛҮ
1. Т л вл лтийнө ө ө сургуулийн стратегийн зэл баримтлалү
2. Стратеги т л вл лтийн е шатуудө ө ө ү
3. Стратеги т л вл лтийн загвар, аргачлалө ө ө
2. Т Л ВЛ ЛТИЙН СУРГУУЛИЙНӨ Ө Ө
СТРАТЕГИЙН ЗЭЛ БАРИМТЛАЛҮ
1960-1970 оны хооронд стратегийн т л вл лтийн сургуулийнө ө ө
онолын зэл баримтлал х гжлийн дээд шатанд х рч рийнү ө ү өө
байр суурийг эзэлж байлаа . Энэ ед стратегийнү
т л вл лтийн загвар эрдэм шинжилгээний б тээлө ө ө ү
хялбаршуулсан зарим онол гарсны дотор АНУ-ын эрдэмтэн
Игорь Ансоффти корпорацийн стратеги хэмээх б тээл 1965ү
онд хэвлэгдэж стратегийн х гжлийн т л вл лт чухал т лхэцө ө ө ө ү
болсон байна. Тэрээр менежер д стратегийн т л вл лтийгүү ө ө ө
удирдлагын орчин еийн дэвшилттэй арга хэрэгсэл гэж зэжү ү
т нд суралцаж йл ажилагаандаа хэрэглэх шаардлагатайүү ү
гэж зсэн байна.ү
4. йлдвэр аж ахуйн нэгж байгууллагад стратегийнҮ
т л вл лтийн хэлтэс нэгж д бий болж стратегийнө ө ө үү
чиг хандлага тодорхойлох ажлыг мэргэжлийн
стратеги т л вл гчид г йцэтгэх болсон.ө ө ө ү
Байгууллагын т т вшинд болон х гжинг й х гжижү ү ө ү ө
байгаа улс орны засгийн газрын б тцэд стратегиү
т л вл лтийн т в байгуулагдан бий болж х гжлийнө ө ө ө ө
прогноз хувийн болон улсын секторын йлү
ажиллагааг чигл лэх т св тодорхойлох болсонүү ө өө
нь т л вл лтийн сургуулийн байр суурь бэхжихэдө ө ө
нэг ндэс болсон байна.ү
5. СТРАТЕГИ Т Л ВЛ ЛТИЙН Е ШАТӨ Ө Ө Ү
Стратеги т л вл лтийн олон загварө ө ө
байдаг б г д тэднийг судлан авч звэлө өө ү
дийлэнх нь SWOT шинжилгээний
аргачлалд суурилан тоон арга судалгаа
тооцоо х снэгт диаграмммаарү
баталгаажин е шат б рийн хэллцэнү ү
саналаа нэгтгэснээр зорилгоо
тодорхойлж т с в болон йлө ө ү
ажиллагааны т л вл г г гаргадаг байнаө ө ө өө .
7. Урьдчилсан н хц лө ө
Т л вл лтө ө ө
Хэрэгж лэлт ба хяналтүү
Т л вл лтийн е шатө ө ө ү
Нийгэм эдийн засгийн зорилго
Дээдт вшний менежер дийн нэлэмжү үү ү
Байгууллагын гадаад дотоод орчны шинжилгээ
Стратегийн т л вл гө ө ө өө /эрхэм зорилго, зорилго, зорилт бодлого
стратеги/
Дунд хугацааны х т лб р дө ө ө үү /дэд зорилгууд бодлого стратеги/
Хэрэгжих боломжийн судалгаа
Богино хугацааны т л вл гө ө ө өө /зорилго зорилтууд тактакийн
х т лб рө ө ө /
8. Стратеги т л вл лт нь байгууллагынө ө ө
йл ажиллагааны дараах 4 чиглэлээрү
т л вл г гаргах хэрэгсэл болдогө ө ө өө
нийг дараах схемээр харуулбал:үү
1 5
2 6
3 7
4 8
9. Н цийн хуваарилалтөө
Гадаад орчинд дасан зохицох
Дотоод зохицуулалт
Стратегийн урьдчилсан хяналт
Т хий эд санх х д лм р мэдээлэл технологи цаг хугацааүү үү ө ө ө
Дотоод болон гадаад орчинд дасан зохицоход чиглэгдсэн б хий л йлү ү
ажиллагаа
Байгууллагын тогтолцоог интеграцичилах йл явцад т вл р х т нийү ө ө ө үү
давуу болон сул талыг харгалзан стратегийн йл ажиллгаагү
хэрэгж лэхүү
Байгууллагын рчл лт с лт х гжил хэтийн т л вл г г урьдчиланөө ө ө ө ө ө ө ө өө
харахад чиглэсэн йл ажиллагааү
10. Т л вл лтийн сургууль стратегийгө ө ө
б рд лэхэд мэргэшсэн т л вл гчийнү үү ө ө ө
г йцэтгэх ргийг чухалчилсан. Гэвчү үү
с лийн ед стратегийн энэ байр суурь ньүү ү
суларч стратегийн хар хайрцаг дотор бус
харин эргэн тойронд нь байж, шинжээч
дэмжигч, х т чийн рэг г йцэтгэх ёстойө ө үү ү
гэж зэх болжээ.ү
11. Шинжээч байна гэдэг нь мэдээлэлтэй ажиллаж системийн
орцыг б рд лж г х явдал. Т л вл гчид бас системийнү үү ө ө ө ө ө
гарц болж байгаа стратегийг сайтар судалж нийгүү
хэрэгж лэх боложийг б рд лэх тал дээр ажилланүү ү үү
х т чийн рэг г йцэтгэнэ. Албан ёсны т л вл лтийн аргаө ө үү ү ө ө ө
аавар удирдамжаас зайлсхийн тухайн байгууллагад цаг
хугацааны тухайн агшинд нэхээр хэрэтэй байгааү
стратегийн алхамуудыг дэмжиж гс н р т л вл гчидө ө өө ө ө ө
стратегийг дэмжигчийн ргээ биел лж чадна. Эцэст ньүү үү
нд р мэдлэг ур чадвартай б тээлч сэтгэдэг ажилтнууд харө ө ү
хайрцгийн дотор орж стратегчийн байр эзэлж болох
боломжтой.
12. СТРАТЕГИ Т Л ВЛ ЛТИЙН ЗАГВАР АРГАЧЛАЛӨ Ө Ө
Стратеги т л вл лтийн аргачлалуудаасө ө ө
товчхон танилцуулж байна.
Байгууллагынхаа онцлог, хэрэгцээ, соёл
зэрэгт тулгуурлан аргачлалаа сонгох ба
тухайн сонгосон аргачлалаа рсдийнөө
хэрэгцээ, шаардлагад тохируулан,
рчилж болно.өө
13. Уламжлалт стратеги т л вл лтө ө ө
Б х байгууллагад тохиромжтой биш боловч хамгийн их хэрэглэгддэг стратеги т л вл лтийнү ө ө ө
загвар. Амбицтай зорилго, алсын харааг х х хангалттай н цтэй, гадаад орчин харьцангуйөө өө
тогтвортой, шийдвэрлэх том том асуудлууд багатай байгууллагуудад ил тохиромжтой. Энэүү
загвар ихэвчлэн дараах е шатуудаас б рддэг. нд:ү ү Үү
Эрхэм зорилгоо, шаардлагатай бол алсын хараа, нэт з йлсээ, боловсруулах эсх л шинэчлэхү ү ү
Байгууллагынхаа гадаад болон дотоод орчныг шинжин, шаардлагатай бол алсын хараа, эрхэм
зорилго, нэт з йлсээ залруулан, сайжруулахү ү
Энэ шинжилгээний р д нгээс алсын хараандаа х рэх олон жилийн стратеги болон зорилгуудааү ү ү
сонгох
Зорилго б рд х рэхийн тулд хэн юуг хэзээ хийхийг тодорхойлсон йл ажиллагааны т л вл гү ү ү ө ө ө өө
боловсруулах
Х ний н ц, маркетинг, санх , тоног т х р мж/байгууламжийн т л вл г зэрэг уялдааү өө үү ө өө ө ө ө ө өө
б хий т л вл г н дийг боловсруулахү ө ө ө өө үү
1-с 3-р з йлсийг Стратеги т л вл г нд, 4-с 6-р з йлсийг тусад нь нэг жилийн йлү ө ө ө өө ү Ү
ажиллагааны т л вл г нд тусгах.ө ө ө өө
14. Асуудалд суурилсан стратеги т л вл лтө ө ө
Энэ загвар нь хязгаарлагдмал н цтэй, шийдэх хэд хэдэн томөө
асуудлуудтай, амбиц б хий зорилгуудаа биел лж чадахг й байгаа,ү үү ү
стратеги т л вл лт нд итгэл нэмшил байхг й байгууллагуудад илө ө ө ө ү ү үү
тохиромжтой. Дараах е шатуудаас б рддэг:ү ү
Байгууллагад тулгарч буй хамгийн чухал 5-7 асуудлыг тодорхойлох
Эдгээр асуудлыг 6-12 сарын хугацаанд шийдвэрлэх алхам, йлү
ажиллагааны т л вл г г боловсруулахө ө ө өө
Мэдээллийг Стратеги т л вл г нд тусгах.ө ө ө өө
Асуудалд суурилсан т л вл г биелэгдэн, тухайн еийн гол асуудлуудө ө ө өө ү
шийдэгдсэн цагт байгууллага нь ил уламжлалт загварыг х ж болно.үү өө
Зарим х м с асуудалд суурилсан т л вл лт нь стратеги т л вл лт сү үү ө ө ө ө ө ө өө
ил дотоод х гжлийн т л вл лт гэж здэг. Харин зармынх нь хувьд энэүү ө ө ө ө ү
загвар маш стратеги чанартай ба тухайн байгууллагыг ил алсыгүү
харуулан, нээлттэй байдалд х ргэдэг гэж здэг аж.ү ү
15. Органик стратеги т л вл лтө ө ө
Зарим х м с/байгууллагад уламжлалт аргачлал нь хэт баригдмал санагддаг. Т л вл гдс н б хү үү ө ө ө ө ү
йл ажиллагааг хийх явцад байгууллага нь нэгэн хэвийн, таамаглахуйц байхаар тооцсон гэжү
зарим х м с здэг бол р бусдад нь, байгууллага гэдэг нь ргэлж рчл гд ж байдаг динамикү үү ү өө ү өө ө ө
систем тул уламжлалт т л вл лт нэн даруй хуучрагддаг гэх мэт зэл бодол байдаг.ө ө ө ү
Хэрэв т л вл лт нь маш удаан хугацааны, олон х нийг хамарсан (жишээлбэл, хэд хэдэн еийгө ө ө ү ү
дамнасан) бол энэ нэн байж болох. Органик загвар нь х н б р хамтран ажилласнаар уртү ү ү
хугацааны алсын хараандаа х рдэг ба алсын хараандаа х рэхийн тулд х н б р рсдийнү ү ү ү өө
шийдвэр, сонголтоор хийх з йлсээ сонгон хийх гэдэг загвар юм. Энэ нь дараах е шатуудаасү ү
б рддэг: нд:ү Үү
Нийгэм, тухайн еийнхнээс аль болох олон х н цуглуулан, урт хугацааны алсын хараагү ү
боловсруулах ба тухайн алсын хараанд х ргэх нэт з йлсийг боловсруулахү ү ү
Х н б р алсын хараанд х рэхийн тулд хийгдэх хэрэгтэй йл ажиллагаа, алхамуудаас хамгийнү ү ү ү
багадаа нэг бодит алхамыг сонгох
Тогтмол уулзан, хийсэн з йлсээ, м н юу сурч буйгаа тайлагнах. Эдгээр уулзалтуудын еэр алсынү ө ү
харааг ил тодорхой болгож болно.үү
Стратеги т л вл г нд алсын хараа, биелсэн болон т л вл гдс н йл ажиллагаануудыг е еө ө ө өө ө ө ө ө ү ү ү
оруулах.
16. Бодит цаг ед /real-time/ тулгуурласан стратегиү
т л вл лтө ө ө
Урт хугацааны, нарийвчилсан т л вл г ач холбогдол б хий байхаарг йгээр байгууллага ньө ө ө өө ү ү
маш хурдацтай рчл гдд г хэмээн здэг х м ст энэ загвар нь ил тохиромжтой. Эдгээрөө ө ө ү ү үү үү
эксперт д нь байгууллагын т л вл лт нь байнгын, тасралтг йгээр буюу бодит цаг едүү ө ө ө ү ү
зохицон хийгдэх нь з йтэй гэдэгт итгэдэг. Бодит цаг ед тулгуурласан т л вл лт нь гадаадү ү ө ө ө
орчин нь маш хурдацтай рчл гд ж буй байгууллагуудад ил тохиромжтой.өө ө ө үү
Эрхэм зорилго, алсын хараа, нэт з йлсийг тодорхойлохү ү
Т л вл г боловсруулагчдаар гадаад орчны талаар судлуулан, байгууллагад тулгарч буйө ө ө өө
эрсдэл, боломжийг тодорхойлуулах
Эрсдэл, боломжийн талаарх листийг З вл л болон байгууллагын бусад гиш дэд танилцуулан,ө ө үү
стратеги санаачлага, хэлэлц лгээр оруулахүү
Энэ ажил хийгдмэгц (дараагийн сард нь), т л вл гчд р байгууллагын дотоод орчныгө ө ө өө
судлуулан, давуу тал, сул талуудын листийг боловсруулуулах
Листийг З вл л болон байгууллагын бусад гиш дэд танилцуулах ба б х д рв н листийгө ө үү ү ө ө
анализ хийхийн тулд СВОТ /SWOT/-г хэрэглэж болох
2-с 5-р алхамуудыг зургаан сар эсх л жил тутам аван, р д нг Стратеги т л вл г нд тусгахү ү ү ө ө ө өө өө
17. Стратеги т л вл лтийн жигдэлсэн загварө ө ө
Энэ загварын ндсэн санаа нь байгууллагын дотоод йл ажиллагаа нь нэгдсэн зорилгод х рэхийнү ү ү
тулд зохицолдоо, уялдаатай байх гэдэг. Жишээлбэл, б тээмж, ашигт ажиллагааг нэмэгд лэх,ү үү
дотоод функцуудыг хамарсан шинэ систем нэвтр лэх гэх мэт нэгдсэн, нийтлэг зорилгодүү
х рэхийн тулд дотоод йл ажиллагааг жигдр лэн, зохицолдуулах гэсэн санаа юм. е шатуудад:ү ү үү Ү
Зохицолдоог бий болгох ндсэн зорилгыг тодорхойлохү
Тухайн ндсэн зорилгод х рэхийн тул аль дотоод йл ажиллагаанаас аль нь хамгийн жигдэрсэн,ү ү ү
аль нь жигдрээг й болохыг шинжлэн судлахү
ндсэн зорилгод х рэхийн тулд йл ажиллагааг ил зохицолдуулан жигдр лэх зорилгуудыгҮ ү ү үү үү
тодорхойлох ба нд, йл ажиллагааны менежментийн загвар болох Бизнесийн процессийн дахинүү ү
инженерчлэл /re-engineering/, чанарын менежментийн загварууд /TQM, ISO/-г ашиглаж болно.
Мэдээллийг Стратеги т л вл г нд тусгах.ө ө ө өө
Асуудалд суурилсан т л вл лттэй ижил т стэйг р, энэ загварыг стратеги т л вл лт гэхээсө ө ө ө өө ө ө ө
ил тэй дотоод х гжлийн т л вл лт хэмээн зарим х м с здэг. Т нчлэн, зарим х м с энэхүү ө ө ө ө ү үү ү үү ү үү үү
загварыг ил ирээд йг харсан, урт хугацааны т л вл лт хожим хийгдэхээр байгууллагыгүү ү ө ө ө
байршуулж гд г гэж здэг.ө ө ү
18. Стратеги т л вл лтийн тэм лэл б хий загварө ө ө үү ү
Энэ загвар нь заримдаа т л вл х хугацаа багатай, Стратеги т л вл г боловсруулахаас р бусадө ө ө ө ө ө өө өө
чухал з йлстэй т л вл гчдийн хэрэглэдэг загвар юм. Ер нхий е шат нь:ү ө ө ө ө ү
З вл лийн гиш д, гол ажилтан ажиллагсдыг т л вл лт нд оролцуулахө ө үү ө ө ө ө
Бадрангуй, тэм лэл б хий алсын харааг боловсруулах. Эрхэм зорилгыг г хэллэгт онцгой ачүү ү ү
холбогдол г н, хурц, х чирхэг г хэллэгийг оруулан боловсруулахө ө ү ү
Хэрэглэгч, харилцагч нарт ил р д нтэй йлчлэх сэтгэл х д лг м холын зорилгуудыг бодолцохүү ү ү ү ө ө ө
Алсын хараа, зорилгуудаа Стратеги т л вл г нд тусгах.ө ө ө өө өө
Хэдий энэ загвар нь эрч х ч мэдр лсэн байж болох ч бодитой бус т л вл г нд х ргэх, т нчлэнү үү ө ө ө өө ү үү
байгууллага, тэднээр йлчл лж буй хэн б хэнд стратеги р н л з лэх нь бага байхү үү ү ү ө өө ү үү
магадлалтай.