Экспресс диагностика әдістері. Ұлтабарды зондтау

1. ТҮРКІСТАН МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ
№7 МЕЙІРБИКЕ ІСІ ЖӘНЕ ТУЫСТАС ПӘНДЕР
ЦИКЛДІК ӘДІСТЕМЕЛІК КОМИССИЯСЫ
«МЕДБИКЕЛІК ІСІ НЕГІЗДЕРІ» ПӘНІНЕН ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА
АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ
Бөлім 6
Зертханалық зерттеу әдістеріне дайындау
Тақырып 6.1.3
Экспресс диагностика әдістерін қолдану. Ұлтабарды зондтау
Мамандығы : 0302000 - «Медбикелік іс»
Біліктілігі: 0302033 – «Жалпы практикадағы медбике»
Курс: ІІІ
Семестр: ҮІ

2. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 2-ші беті
Нұсқа № 2
1 Әзірлеген «Медбикелік ісі негіздері» пәнінің оқытушысы: Қ.А. Оспанова
2 № 7 Мейірбике ісі және туыстас пәндер циклдік әдістемелік комиссиясының мәжілісінде
талқыланып бекітуге ұсынылған.
3 Хаттама №_____ ______________ 2017 жыл
4 ЦӘК төрайымы ____________ Бабаханова Г. А.

3. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 3-ші беті
Нұсқа № 2
Сабақтың тақырыбы: Экспресс диагностика әдістерін қолдану. Ұлтабарды зондтау
Сабақтың түрі: Тәжірибелік сабақ
Сабақ барысында қолданылатын педагогикалық технологиялар :
Ұжымдық, ақпаратты технологиялар.
Белгіленген технологияларды іске асыру әдістері :
- фронтальді сұрау;
- кәсіптік бағдар беру;
- түсіндіру-көрнекілікті;
- стандарттар бойынша тапсырмаларды орындау;
- тест сұрақтарына жауап беру;
- бағалау және бақылау.
Сабақтың мақсаты :
Білімділік : Студенттерге экспресс-диагностика туралы түсінік пен негізгі әдістері туралы
түсінік беру, диагностикалық тест сызықтарын, экспресс диагностиканың құралдарын
қолдану ережелерін, артықшылықтарын, ұлтабар құрамын зерттеу мақсаты мен
көрсетілімдері және зерттеуді жүргізу техникасын үйрету.
Дамытушылық:
- студенттерде манипуляцияларды ұқыптылықпен, жауапкершілікпен, дәлділікпен орындауды
қалыптастыру;
- пәнішілік, пәнаралық байланыс жасай алу қабілетін дамыту.
Тәрбиелік:
- стандарттар, алгоритмдермен жұмыс істей алу, науқастың өміріне жауапкершілікті түсіну, өз
тәртібін талдай алу сияқты маңызды тұлғалық-кәсіптік қасиеттерді дамыту;
- өз кәсібінің әлеуметтік маңыздылығын түсіну, мамандығына тұрақты қызығушылық таныту;
- кәсіптік міндеттерді тиімді орындауға қажетті болған ақпарат іздеуді жүзеге асыру.
Студент білуі керек:
- экспресс диагностика әдістерін;
- экспресс тесттер көмегімен зерттеу жүргізу түсінігін;
- экспресс тест әдістерімен қанда анықтауға болатын заттарды;
- экспресс әдістерімен қанда анықтауға болатын заттарды;
- экспресс құралдарының артықшылығын;
- несепте өт пигментерін экспресс-әдіспен анықтауды;
- политесттер мен монотесттердің айырмашылығын;
- ұлтабарды зерттеудің мақсаты мен зерттеуге болатын және болмайтын қарсы
көрсетілімдерін;
- ұлтабарды зондтаудағы медбикенің рөлін;
- материалдарды сақтау және тасымалдау ережелерін;
- зертханаға жолдама жазу ережелерін.
Істей алуы қажет:
- экспресс –тест сызығы арқылы нәжістегі жасырын қанды анықтауды;
- билирубинді ұзынша-сопақ тестімен анықтауды
- зәрдегі глюкозаны ұзынша сопақ тестімен анықтауды
- Розин байқауын жүргізу (зәрдегі билирубинді анықтау – сапалы байқау)
- ұлтабарды зондтауда пациентті дайындауды;
- ауыз арқылы ұлтабар зондтын енгізу техникасын;
- сөлді зерттеу үшін сұйықтықты алу әдісін;
- емшараны жүргізу үшін қажет зертханалық ыдыстарды дайындауды

4. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 4-ші беті
Нұсқа № 2
- зерттеуді орындау кезінде қауіпсіздік техникасын сақтауды;
- зерттеу кезіңде пайда болатын асқынулардың алдын алуды;
- қолданылған құралдарды өндеуді.
Уақыты : 180 мин.
Пәнішілік
байланыс
Пәнішілік
байланыс
Науқастың
функционалдық жағдайын
бақылау
Науқастың
функционалдық жағдайын
бақылау
Зарарсыздандыр
у және
залалсыздандыр
у
Зарарсыздандыр
у және
залалсыздандыр
у
Аурухана ішілік
инфекция
мәселелері
Аурухана ішілік
инфекция
мәселелері
Медициналық этика
және деонтология
Медициналық этика
және деонтология
Қамтитын пәндерҚамтитын пәндер
Қамтылатын пәндерҚамтылатын пәндер
Психология негіздері
және
коммуникативты
дағдылар-
Қарым-қатынас
Патологиялық анатомия-
Жасуша мен тіндердің
зақымдануы.
Медициналық
психология-
Психогигиена,
психопрофилактика,
психотерапия.Соматог
ения, психогения,
ятрогения туралы
түсінік.
Эпидемиология және
жұқпалы аурулардағы
медбикелік күтім-
Жұқпалы ауруларды
диагностикалау әдістері. Зәрді,
қанды, нәжісті зертханалық
зерттеу
Пәнаралық
байланыс
Пәнаралық
байланыс
Қалыпты анатомия-
Ас қорыту жүйесінің
мүшелері. Зәр шығару
мүшелерінің
құрылысы
Қалыпты физиология
-Ас қорыту мүшелерінің
физиологиясы. Бауыр.
Өт.
Терапиядағы
медбикелік күтім-
Лабораториялық
зерттеу әдістері. Қант
диабеті.
Хирургия және
реанимациядағы
медбикелік күтім-
Инфекцияның алдын
алуға бағытталған қазіргі
заман тәсілдері
Аспаптармен жұмыс және
жұмыс кезінде медбикенің
қауіпсіздігі.
Аспаптармен жұмыс және
жұмыс кезінде медбикенің
қауіпсіздігі.
Медбике ісіндегі
қарым-қатынас
Медбике ісіндегі
қарым-қатынас
Микробиология:
Сыртқы ортада кең таралған
микроорганизмдер

5. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 5-ші беті
Нұсқа № 2
Сабақтың жабдықталуы :
Көрнекіліктер: плакаттар
Фантомдар : науқастарға күтім жасау дағдыларын бекітуге арналған манекендер,
шатаралық фантомы
Сабақты жүргізуге қажет заттар: залалсыздандырылған: ұлтабар сүңгісі, Жане шприці, 20
мл шприц, лотокті, штативті белгіленген пробиркаларымен, қысқыш, сүлгі, салфеткалар,
қолғаптарды, жылытқыш, жұмсақ көпшік, аласа орындық, өт қабығының қоздырғыштары –
33% магний сульфат ерітіндісі 30-50 мл немесе 10% натрий хлорид ерітіндісі немесе 40%
глюкоза ерітіндісі 40-50 мл немесе өсімдік майы 20-25 мл 40-600
С жылытылған, 8-10 тамшы
0,1% атропин ерітіндісі, қауіпсіз жоюға арналған контейнер, 1% спирттік йод ерітіндісі,
Люголь ерітіндісі, таза құрғақ, шыны пробирка, тамызғыш, зәрді жинауға арналған ыдыс,
резеңке қолғап, зарарсыздандыру ерітіндісі бар ыдыс, қауіпсіз жинауға және жоюға арналған
ыдыстар, экспресс-тест жинақ компоненттері, глюкометр, ланцеттер.
Үлестірме материалдар: Тесттер, тапсырмалар, стандарттар.
Техникалық оқу құралдары :
Мультимедиалық кешендер: (Интерактивті тақта, телевизор, ДVД ).
Сабақ барысында қолданылатын оқу-әдістемелік құралдар :
Негізгі әдебиет:
1. Муратбекова С.К. «Основы сестринского дела» - Кокшетау, 2012г
2. Секенова Ж.К. және т.б. Организация инфекционного контроля в ЛПУ (Алматы
2005г.).
3. Муратбекова С.К., Аминов М.Г., Ярошинская И.К., Воронова Г.С., Куспанова А.Р.
«Актуальные вопросы внутрибольничных инфекций. Стандарты действий по
профилактике ВБИ» г. Кокшетау 2012 г.
4. Мейірбикелік іс негіздері. С. Қ. Муратбекова – Астана, 2007 г.
5. «Всё по уходу за больным на дому» под редакцией акад. РАМН Ю.П. Никитина,
ГЭОТАР – Медиа, 2009 г
6. Туркина Н.В. «Общий уход за больными» - Москва 2007г
7. Широкова Н.В. және т.б. «Основы сестринского дела»: Алгоритмы манипуляций:
учебное пособие М. ГЭОТАР – Медиа, 2009 г.
8. Нурманова М.Ш. және т.б. Сборник стандартов сестринских технологий по
дисциплине «Основы сестринского дела» г. Алматы «Sunnur» ТОО, 2011 г.
9. Мейірбике ісі негіздері пәні бойынша мейірбикелік технологиялар стандарттарының
жинағы Нурманова М.Ш. және т.б., Қарағанды: ЖК «Ақ Нұр баспасы», 2012 ж.
Қосымша әдебиет:
10. Осипова В.Л. «Внутрибольничная инфекция»: учебное пособие М. ГЭОТАР – Медиа,
2012 г.
11. Основы сестринского дела. Ситуационные задачи: практикум. Морозова Г.И. – М.,
2009 г.
WEB сайттар тізімі:
1 www.yandex.ru
2 www.rambler.ru
3 www.mail.ru
4 www.medeponim.ru
5 www.med.ru
6 www.doctor.ru
7 www.info-health.kz
8 www.medstudent.ucoz.kz

6. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 6-ші беті
Нұсқа № 2
9 www.medcenter.kz
10 www.svsmedical.kz
11 www.medmedia.kz
Сабақтың хронокартасы
№ Сабақ бөлімдерінің атауы Сабақтың
ұзақтығы
І Ұйымдастыру сәті 2 -3 мин
ІІ Тақырыпқа мотивациялық сипаттама беру 2-3 мин
ІІІ Студенттердің теориялық білімін бақылау, үй тапсырмасын тексеру 25-30 мин
ІV Тәжірибелік дағдылардың орындалу техникасын түсіндіру және
демонстрациялау
40-45 мин
V Студенттердің өзіндік жұмысына әдістемелік бағдар беру 5 мин
VІ Студенттердің өзіндік жұмысы 90 мин
VІІ Сабақты қорытындылау 5 мин
VІІІ Үйге тапсырма 5 мин
Сабақтың барысы :
1. Ұйымдастыру кезеңі -2-3 мин.
Студенттердің киімдерінің сырт көрінісіне, сабаққа қатысуына, бөлменің тазалығына,
жабдықталуына көңіл бөлу. Журналды толтыру.
2. Сабақтың мақсаты мен жоспарын хабарлау -2-3 мин.
Тақырыптың мотивациялық сипаттамасы:
Экспресс диагностика лабораториялық зерттеудің жылдамдатылған түрі.
Экспресс диагностика зерттеу әдістері науқасты зерттеудің өте маңызы қосымша
әдістерінің бірі болып саналады. Кейбір жағдайларда экспресс - тест нәтижесін қысқа
мерзімде алу диагноз қоюда, науқастың ауруының асқынуларына жол бермеуде шешуші рөл
атқарады.
Экспресс анализі қазіргі кезде жиі тағайындалатын лабораториялық зерттеу. Экспресс
анализ нәтижесі дәрігер пациенттің ауру диагнозын дұрыс қоюға және уақытылы жылдам ем
тағайындауына көмектеседі. Сондықтан бүгінгі заман мейірбикелері экспресс диагностика
түсінігін, олардың жиі қолданатын түлерін, жұмыс істеу ережелері мен техникасын меңгеруі
керек.
Сонымен қатар бүгінгі тақырыпта науқасты ұлтабарды сүңгілеуге дайындау және
ұлтабарды сүңгілеу жүргізу берілген. Он екі елі ішекті сүңгілеу өт сөлін алу үшін сүңгіленеді.
Нәтижесі өт бөлу жолдарының, өт қабының, ұйқы безінің және он екі елі ішектің аурулары
диагностикасына көмектеседі. Алынған дуоденум сұйықтығы бөліктері микроскопиялық
зерттеулерден өткізіледі. Нәтижесі өт қабы және өт бөлу жолдарының қабынуларын
(лейкоциттер, эпителий жасушалары), әр түрлі бактерийлер мен қарапайымдыларды (мысалы,
лямблий), өттің коллойдты жағдайының өзгергенін (көптеген холестерин кристалдары) және
т.б анықтауға көмектеседі.
3. Білім деңгейін көрнекілік және оқытудың техникалық құралдарының көмегімен
бакылау 25 - 30 мин
Ауызша сұрақтар:
1. Экспресс диагностика туралы түсінік.
2. Экспресс тесттер көмегімен зерттеу жүргізу ережелері.
3. Экспресс – тесттердің түрлері.

7. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 7-ші беті
Нұсқа № 2
4. Экспресс-тест көмегімен зәрдегі заттарды анықтауға болатын түрлері.
5. Экспресс-тест әдістері арқылы қандағы заттарды анықтауға мүмкіндік беретін түрлері.
6. Экпресс тесті арқылы нәжістегі жасырын қанды анықтау.
7. Қанда қанттың денгейін анықтауға арналған экспресс-әдістік құрал туралы түсінік.
8. Экспресс тесттердің артықшылығы.
9. Скрининг туралы түсінік
10. Несепте өт пигменттерін экспресс-әдіспен анықтау (Розин сынамасы) туралы түсінік.
11. Ұлтабарды сүңгілеу туралы түсінік
1. Экспресс диагностика туралы түсінік.
Лабораториялық диагностиканың экспресс әдістері - материалды алған соң 10-15
минутта зерттеу жүргізуді қамтамасыз ететін лабораториялық анализдердің жылдамдатылған
әдістері.
Экспресс әдістер ХХ ғасырдың 50-ші жылдарынан бастап клиникалық биохимия
жетістіктері және қан, зәр және басқа биологиялық сұйықтықтардың құрамын анықтау үшін
құрғақ реактивтер (экспресс-тесттер) жинақтары өндірісте шығарылуы негізінде тәжірибеде
қолдана бастады. Тәжірибеде қан және зәрдің зерттеудің экспресс-әдістері кең таралған.
Анализ нәтижелері тек сапалы болуы мүмкін немесе зерттелінетін сұйықтықта белгілі
бір заттың шамамен мөлшерін анықтайды.
Экспресс-әдістерді науқастарды тәулік бойы бақылау барысында лабораториялық
көрсеткіштерді жиі анықтау қажет болған интенсивті терапия және жандандыру бөлімінде
қолдану өте құнды болып табылады. Экспресс-әдістерді жүргізу үшін күрделі аспаптар қажет
емес, сондықтан оларды ауруханалардың қабылдау бөлімінде, амбулаториялық тәжірибеде,
дәрігер немесе мейірбике науқастың үйінде жүргізуі мүмкін.
Арнайы нұсқаулық жүргізілген науқастар үй жағдайында өзіндік бақылау үшін
қолдануы мүмкін. («қалталы» лаборатория)
2. Экспресс тесттер көмегімен зерттеу жүргізу ережелері.
Экспресс тесттер көмегімен зерттеу жүргізу үшін сызықтың индикатор аймағына
немесе таблеткаға зерттелінетін материал тамыздырылады, немесе таблетка батырылады.
Белгілі бір түстің пайда болу, уақыты , түстің интенсивтігіне қарай немесе боялған аймақ
көлеміне қарай зерттелінетін заттың бар-жоқтығы анықталады. Заттың шамамен мөлшерін
индикатор аймағының түсін түсті қағаз стандарттарымен салыстыру арқылы анықтайды.
3. Экспресс-тесттердің түрлері.
Экспресс-тесттердің 2 түрі бар.
1) Монотесттер, яғни таблетка, гранула, мөлшерленген ұнтақ түріндегі құрғақ тесттер,
биохимиялық сұйықтықта белгілі бір затты анықтау үшін қолданылады.
2) Политесттер- аралас реактивті сызықтар (әдетте қағаздан) оларда бірнеше
индикатор аймақтары болып бір уақытта 5 және оданда көп биохимиялық көрсеткіштерді
анықтауға бағытталған.
Слайд-1 Глюкоза Билирубин
Кетоновые тела Удельный вес мочи
Эритроциты pH мочи
Белок Уробилиноген
Нитриты Лейкоциты

8. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 8-ші беті
Нұсқа № 2
4. Экспресс-тест көмегімен зәрдегі заттарды анықтауға болатын түрлері:
- Глюкозаны қант диабетін анықтау және терапиясын бақылау үшін глюкозаны
жартылайсандық анықтау (Глюкотест», «Биофан Г», «Глюкофан» реактивті қағаздар
қолданылады). Глюкотест арқылы зәрдегі қантты анықтау.
1. Жүргізу техникасы: арнайы ерітіндіге малынған қағаз жолағын зәрге 2-3 см тереңдікке
енгізеді де, сол жинақтағы ақ пластинкаға қояды. Егер зәрде қант болса, қағаз өз түсін
өзгертеді. Нәтижесін, сол жинақтағы түсті шкаламен салыстырады. Осы шкала бойынша
қант құрамын шамамен анықтауға болады. Нақты мөлшері лабораторияда анықталады.
2. Күніне 4 рет несеп құрамындағы қантты жолақпен, мысалы: 8-14 сағат аралығында, 14-20
сағатта, 20- 2 түнгі, түнгі 2- таңғы 8 –ге дейінгі зәр бөлінулерін талдау арқылы да, қандағы
қант деңгейін анықтайды. Егер несептегі қант деңгейі 2% жоғарыласа ғана, глюкометрді
пайдаланып, қандағы қантты анықтауға болады. Қандағы қант деңгейі14 ммоль/л ден асса,
несепте кетон денелері анықтала бастайды.
- Ацетон және кетон денелерін сапалы және жартылай сандық анықтау (Кетофан»,
«Албутест», «Кетотикс» индикатор қағаздары қолданылады). Кетотикс жолақшасын азғана
уақытқа несепке батырады, көкшіл-фиолет түске боялса, онда несепте ацетон (кетон денелері)
бар. Егер қызғылт түске боялса,онда кетон денелері жоқ.
- Ақуызды жартылайсандық анықтау («Альбуфан», «Албутест» индикатор қағаздары
қолданылады);
- Қанды сапалық және жартылайсандық анықтау (Гемофан» индикатор сызықтары, «Оккул-
тест» таблеткалары көмегімен);
- Лейкоциттер («Цитур-тест» сызықтары);
- Бактериурия («Нитрофан «индикаторы);
- Билирубинді және уробилинді жартылай сандық анықтау-бауыр аурулары, гемолитикалық
синдромдарды анықтауда өте маңызды («УБГ-фан» индикатор қағазы).
- «Тетрафан» политесты несепте бір уақытта глюкоза, ақуыз құрайтын заттарды анықтайды.
- Зәрде наркотикалық (морфин, марихуана, героин және метадон) заттардың болуын
анықтайды («ИммуноХром-2-МУЛЬТИ-Экспресс») Тест-сызығында 2 сызық (полоск) ашық
қызыл түс пайда болса оң нәтиже, бір сызық болса теріс нәтиже. Тест нәтижесі 5 минут
ішінде пайда болады.
- Зәрден жүктілікті анықтау экспресс-тесті т.б.
-зәрде мочевинаны анықтау. 50-80 мл зәрі бар ыдысқа тесттік жолақша қағазын салып,
стандартты түстеріне салыстырып зәрдегі мочевинаның сандық көрсеткіштерін біледі.

9. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 9-ші беті
Нұсқа № 2
Слайд-2
Слайд-3
5. Экспресс-әдістер қанда келесі заттарды анықтауға мүмкіндік береді:
- Холинэстераза мөлшері («Биофан С» тесты) - Қанның негізгі майы, ағзаға тамақпен
түседі және бауырда синтезделеді.
Қалыпты көрсеткіші: 3,2 – 5,6 ммоль/л. Экспресс тест әдісі бойынша арнайы сандық мөлшері
бар жүйе арқылы анытауға болады. Мұнда реактиві бар индикатор аймағына қан
тамыздырылады. Холестерин мөлшері сандық шкала бойымен 3-5 минут ішінде анықталады.
Слайд -4
Миоглобинді («Миоглобин» тест –жинағы);
Қанның құрамындағы миоглобин қаңқа бұлшықеттеріне оттегі жеткізеді. Қаңқа
бұлшықеттерінің және жүрек ауруларына диагноз қоюда миоглобин тесті орындалады
Қалыпты жағдайда миоглобин әйелдерде 12-76 мкг/л, еркектерде 19-92 мкг/л.

10. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 10-ші беті
Нұсқа № 2
Слайд-5
- Глюкозаны («Декстронал», «Декстростикс» экспресс - тесттер
Глюкоза ( қандағы ) – қант диабеті диагностикасындағы негізгі тест. Қант деңгейінің
төмендеуі кейбір эндокринді ауруларда, бауыр қызметінің бұзылуларында байқалады.
Қалыпты жағдайда қандағы қанттың деңгейі: 3,33 – 5,55 ммоль/л
Тесттік –жолақша арқылы анықтау:
- 4-ші немесе 3-ші саусақты ланцетпен теседі. Саусақ ұшының ортасынан емес, жанынан
тесудің мәні бар, ауырмайды, нерв ұштары азырақ. Саусақты спиртпен сүрту міндетті емес,
бірақ қолды алдымен таза етіп жуады, стерильді қолғап киіледі;
- тесттік жолақшаның раектив жапсырған жеріне қанның бір тамшысын тамызу;
- дереу сағатқа қарап уақытты белгілеу;
- 60 секундтан кейін тест жолақшаның бетінен қан тамшысын құрғатып сүртіп тастау;
- тағы 60 сек кейін тесттік жолақшаның түсін шкаламен салыстыру. Тестті жүргізер алдында
тест жолақшаларының қолдануға жарамды мерзімін қарап алыңыз. Тест жолақшаларын өзінің
құтысында, жарықтан аулақ, үй температурасында сақтайды. Науқастардың бірқатары үшін
тесттік-жолақшалар мен зәрдегі қанттың мөлшерін тексеру қажет. Қанның анализіне
қарағанда бұл зерттеудің нәтижесі дәл емес. Ол қандағы қанттың аса жоғарылауын ғана
көрсетеді. Осы арқылы қанттың төмендеуін анықтай алмаймыз. Бірақ арзандығына және
оңайлылығына байланысты бұл зерттеу әзірше жиі қолдануда. Қалыпты зәрде қант болмайды.
- Мочевина («Урокал», «Уреатест» экспресс тесттер)
Қалыпты жағдайда ересектерде 2,5-6,4 ммоль/л, балаларда 14 жасқа дейін 1,8-6,4 ммоль/л,
60жастан жоғары 2,9-7,5 ммоль/л
Қандағы мочевинаның көтерілуі:
- Бүйрек ауруларында (гломерулонефрит, пиелонефрит);
- Жүрек жетіспеушілігі;
- Жедел инфарк миокарды;
- Күйіктерде, т.б. жағдайларда дамиды.
6. Экпресс тесті арқылы нәжістегі жасырын қанды анықтау.
Нәжістегі жасырын қанды анықтау иммунохроматографиялық экспресс-тестісі арқылы
анықталады. Тест кассетасының беткейінде С (бақылау сызығы) және Т (тест сызығы)
әріптері бар. Тест сызығы мен бақылау сызығы нәжіс үлгілерін қосқанға дейін көрінбейді.
Бақылау сызығы емшараны бақылау үшін пайдаланады. Егер тест емшарасы дұрыс жүргізілсе
және реагенттер жұмыс жасап тұрса, бақылау сызығы үнемі шығады. Үлгідегі гемоглобин

11. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 11-ші беті
Нұсқа № 2
жеткілікті болған жағдайда қанқызыл тест сызығы Т көрінеді. Тест жинағы бөлме
температурасында сақталуы тиіс. Тоңазытқышта сақтауға болмайды. Тест жинақтары ылғал
және жоғары температураға сезімтал болып келеді. Тестіні блистерден ашқаннан кейін бірден
жүргізу керек. Емделушілер биоматериалды жинау кезінде төмендегі ережелердін қатаң
сақтау керек:
- нәжісті етеккір кезінде;
- гемморроидальды қан кетулерде;
- тісті жуғанда иектердің қанауында;
- мұрыннан қан кеткенде;
- артқы өтіс жарықтары кезінде алуға болмайды;
Слайд-6
Слайд-7
7. Қанда қанттың денгейін анықтауға арналған
экспресс-тест туралы түсінік.
Қант диабетімен ауыратын науқастарда қанда қант
денгейін анықтауға көмек беретін тест-сызықтар
арнайы аспап- глюкометрге бекітіледі,
саусақтың жұмсақ жастықшасынан ланцет
көмегімен қан тамшысы сығып шығарылады

12. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 12-ші беті
Нұсқа № 2
және глюкометр экранында көрсеткіштер анықталады. Глюкометр жолақшасына қан тамшысы
түсумен, есеп құралы қандағы қант деңгейін көрсетеді.
Слайд-8 Глюкометр құралы
8. Экспресс әдістердің артықшылықтары:
- Анализді орындау жылдамдығы және уақытты үнемдеу. Мысалы: «Декстронал»
реактивті көмегімен қандағы қантты анықтау үшін 60 секунд жеткілікті.
- Зерттеудің қарапайымдылығы, оны кез-келген мамандықтағы дәрігер, мейірбикелер,
кейде науқастың өзі жүргізе алады.
- Зерттеу жүргізу үшін қосымша жабдықтардың, лабораториялық ыдыстардың,
оптикалық және электронды аспаптардың қажет болмауы, бұл зерттеу шығындарын
төмендетеді.
- Құрғақ реактивтер сұйық реактивтерге қарағанда тұрақты, тасымалдау және сақтауға
қолайлы.
Экспресс зерттеулердің болашақ даму бағыттарының бірі болып микроэкспресс тәсілдерді
қолдану саналады, бұл әдістер анализ үшін биологиялық сұйықтықтардың минималды ең аз
мөлшерін қолдануға мүмкіндік береді. Денсаулық жағдайын экспресс диагностикалау үшін
тері жамылғыларының бүтіндігін бұзбай қан анализі көрсеткіштерін анықтайтын аспаптар
кішкентай пациенттерді зерттеуге қолайлы.
9. Скрининг туралы түсінік.
Экспресс-әдістер көмегімен скрининг зерттеулер жүргізіледі.
Скрининг термині «screening» - електен өткізу атты ағылшын сөзінен пайда болған
бірақ оның «қорғау» және «жағымсыз бір нәрседен қорғау» атты басқа да мағыналары бар.
Нақ осы түсініктемесі «скрининтік зерттеулер» атты медициналық терминнің туындауына
негіз болған.
«Скрининг» ұғымы әлі белгілері пайда болмай тұрып, әр түрлі зерттеулерді негізге ала
отырып, оларды анықтау және алдын алу дегенді білдіреді. Скрининг дегенді аурудың белгісі
байқалмай тұрған ерте сатысында анықтау деп түсінген жөн. Аурулардың белгілерін ерте
анықтау мақсатында скрининг тексеруден өтіп көп аурудың алдын алуға болады. Мысалы:
артериялық гипертония, қант диабеті, глаукома, Вжәне С вирусты гепатит, сүт бездері, жатыр
мойны, тоқ ішек пен тік ішектердің қатерлі ісіктері.
Бүгінгі таңда ҚР Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған
«Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы бойынша келесі скрининг-зерттеулер
жүргізіледі:
1. Артериалды гипертония, жүректің ишемиялық аурулары, қант диабеті
ауруларын анықтау үшін қандағы холестерин, глюкозаны анықтау.
2. РАР-тест пайдалана отырып әйелдерге жатыр қуысының обырын анықтау
3. Тік ішек обырын анықтау бойынша скрининг жүргізу. Т.б.

13. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 13-ші беті
Нұсқа № 2
Слайд-9
Адам ағзаларын скринингтік тексерістен өткізу денсаулыққа қатысты көптеген
проблемалардан құтылуға көмектеседі. Ауруды неғұрлым ерте анықтаса, солғұрлым тиімді
емдеуге, құлантаза сауықтыруға мүмкіндік ашылатыны бәрімізге мәлім. Осы тұрғыда қандай
да болмасын қауіпті сырқаттардың тобына кіретін адамдардың организімін толық кешенді
медициналық тексерістен өткізу — адам ағзасындағы түрлі ауытқуларды ерте анықтауға және
жедел емдеуге мүмкіндік береді.
Скрининг — бұл ерте сатыда ауруларды және қауіп факторларын анықтау. Белгілі бір
жастағы, дені сау деген адамдардың да профилактикалық медициналық тексерулерден өтіп
тұруы артық болмайды. Өйткені, ол жаңа басталған аурулардың асқынуларын болдырмайды.
Скринингтік тексерудің түрлері көп, олар адамның жеті мүшесін түгел қамтиды. Айталық, 40
жастан 70 жасқа дейінгі жас шамасындағы адамдар көз ішілік қысымын міндетті түрде
өлшетіп тұруы қажет. Ал 18 жас пен 64 жас аралығындағы адамдардың қанындағы холестерин
мен глюкозаның деңгейін анықтап отыру аса маңызды. Жүрек қан тамыры, бауырдың, әсіресе,
балалардың «В» және «С» созылмалы гепатиттерінің маркерлеріне қанды талдауға үлкен мән
берілуі керек. Бұл зерттеулер ерте сатыда жүрек қан тамыр ауруларын, қант диабетін,
глаукоманы, оның қауіп факторларын, сондай-ақ дертпен күресу қиын болғанда гепатитті
және аса қауіпті асқынуларда инсульт, инфаркт, зағиптық цирроз және бауыр обырын
анықтауға мүмкіндік береді. Обырдың жаңадан пайда болуына ықпал ететін патологиялық
өзгерістерді жою, сондай-ақ дамудың ерте сатыларында ісіктерді анықтау үшін скринингтік
тексеру өте қажет.
10. Несепте өт пигменттерін экспресс-әдіспен анықтау (Розин сынамасы) туралы түсінік.
Дені сау адамдарда несепте билирубиннің мөлшері өте аз болып, стандартты
лабораториялық зерттеу әдістерімен (зәрдің жалпы анализі, биохимиялық анализі)
анықталмайды. Несепте өт пигменттерінің 2 түрі болуы мүмкін. Билирубин және
уробилиноген. Қалыпты жағдайда несепте билирубин болмайды деп есептеледі. Несепте
билирубин мөлшерінің жоғарылауы билирубинурия деп аталады. Билирубин несеп түсін

14. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 14-ші беті
Нұсқа № 2
өзгертеді-несеп түсі «сыра түсі» сияқты болады. Билирубинурия бауыр және өт жолдарының
ауруларында –вирусты гепатиттер, цирроз, қатерлі ісіктерде кездеседі.
Дені сау адамның жаңа бөлінген зәр құрамында уробилиноген аз мөлшерде болады.
Несеп ұзақ уақыт ыдыста тұрғанда, уробилиноген тотығуы нәтижесінде уробилинге айналады.
Уробилиноген түссіз, ал уробилин сары түсті. Сондықтан уробилинге бай несеп тұрған кезде
түсі қоңыр болып өзгереді. Уробилиногенурия әр түрлі қан кетулерде, анемияда т.б.
байқалады. Несепте өт пигменттерін анықтаудың экспресс әдісі (Розин сынамасы). Розин
сынамасының мақсаты: Вирусты гепатит диагнозын анықтау үшін несепте өт пигменттерін
анықтау болып табылады.
11. Ұлтабарды сүңгілеу туралы түсінік.
Нәтижесі өт бөлу жолдарының, өт қабының, ұйқы безінің және он екі елі ішектің
аурулары диагностикасына көмектеседі.
Сүңгілеу ұшында олива тәрізді металы бар, диаметрі 4-5 мм, ұзындығы әрбір 10 см
сайын белгісі бар 1-метрге дейінгі арнайы ұлтабар сүңгісі көмегімен орындалады. Ұлтабарды
сүңгілеуде сұйықтықтың үш бөлігі алынады. Ашық-сары сұйықтық, сілтілі қосындысы
жиналады (ұлтабардағы өт «А» үлесі), қою, қоңыр – зәйтүн түсті сұйықтық өт қабығынан
түседі (өт қабығындағы өт «В» үлесі), мөлдір алтын-сары түсті сұйықтық пайда болғанда
(бауыр өті «С» үлесі). Бұл бөліктердің диагностикалық маңызын ескеріп, дуоденальды
зондтауды орындайтын мейірбике, бөліну барысында «В» және «С» бөліктерінің түстерін
бақылау керек. «АВС» бөлігін бөлек-бөлек пробиркаға жинап, арнайы белгімен белгілеу
керек. Кейбір ауруларда, мысалы, өт өзегі таспен бітелгенде «В» бөлігін алу мүмкін
болмайды.
Өт қалтасының, бауыр, өт шығару жолдарының ауруларында қолданады. Ауыз қуысының,
жұтқыншақтың, өңештің күйігі және аурулары, өңеш тамырының кеңеюі, порталды
гипертензия қатерлі ісіктің қаңсырауы, асқазан және 12-елі ішек ойық жарасы, өкпе – жүрек
жетіспеушілігінде, жедел холецистит және панкреатит, бронхиалды астма кезінде ұлтабарды
сүңгілеу жүргізілмейді.
Слайд-1 0 Слайд-11 Слайд-12
4. Тәжірибелік дағдыларды орындау техникасын түсіндіру және демонстрациялау
(40-45 мин.)
Сабақта меңгеретін дағдылар:
1. Науқасты дайындау және ұлтабарға сүңгілеуді жүргізу
2. Билирубинді ұзынша-сопақ тестімен анықтау
3. Розин байқауын жүргізу (зәрдегі билирубинді анықтау – сапалы байқау)
4. Зәрдегі глюкозаны ұзынша сопақ тестімен анықтау

15. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 15-ші беті
Нұсқа № 2
5. Адам нәжісіндегі жасырын қанды сапалық анықтауға арналған бір сатылы экспресс-тестісін
жүргізу
6. Жаңалықтармен танысу ( слайд, видеолар көрсету)
1. Науқасты дайындау және ұлтабарға сүңгілеуді жүргізу
Мақсаты: диагностикалық: 12-елі ішектің және өт қалта ішіндегі өтті лабораториялық
зерттеуге алу, қысқартылатын сипатын зерттеу және өт қалтасы кызметінің шоғырландырып
сақталуын және қысқыш (айналшық, сфинктер) жағдайын бағалау; емдік – өт қабының
моторлы қызметі томендегенде өтті сорып алу (өт қабының қабынуы әлсіздігінде,
холестатикалық гепатитінде), дәрі-дәрмектерді енгізу.
Қолдану көрсетілімдері: өт қалтасының, бауыр, өт шығару жолдарының аурулары.
Қарсы көрсетілімдері: ауыз қуысының, жұтқыншақтың, өңештің күйігі және аурулары, өңеш
тамырының кеңеюі, порталды гипертензия қатерлі ісіктің қаңсырауы, асқазан және 12-елі ішек
ойық жарасы, өкпе – жүрек жетіспеушілігінде, жедел холецистит және панкреатит,
бронхиалды астма және т.б.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған: ұлтабар сүңгісін, Жане шприцін, 20 мл шприцті,
лотокті, штативті белгіленген пробиркаларымен, қысқышты, сүлгіні, салфеткаларды,
қолғаптарды, жылытқышты, жұмсақ көпшікті, аласа орындықты, өт қабығының
қоздырғыштарын – 33% магний сульфат ерітіндісі 30-50 мл немесе 10% натрий хлорид
ерітіндісі немесе 40% глюкоза ерітіндісі 40-50 мл немесе өсімдік майы 20-25 мл 40-600
С
жылытылған, 8-10 тамшы 0,1% атропин ерітіндісін,, қауіпсіз жоюға арналған контейнерді.
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Зерттеу таңертен ашқарында жүргізілетінін науқасқа ескертіңіз.
2. Науқасқа емшара тәртібі туралы түсіндіріп, оның келісімін алыңыз.
3. Зерттеу алдында 18 сағаттан кешіктірмей кеште науқасқа жеңіл тамақ беріңіз.
4. Науқасқа ұйыктар алдында 2 таблетка спазмолитиктер немесе балы бар шайды
беріңіз, оң жак қабырға асты аймағына жылытқышты қойыңыз.
5. Емшара алдында науқастан алмалы-салмалы протезді тістерін шешуін сұраңыз
(егер де болса).
6. Науқасты орындыққа дұрыс және ынғайлы, яғни арқасы орындықтың арқасына
тығыз болуын, науқастын басын сәл алдына қарай енкейтіп отырғызыңыз.
7. Науқастың кеудесіне сүлгіні жабыңыз.
8. Қолыңызды гигиеналық деңгейде жуып, қолғапты киіңіз.
9. Залалсыздандырылған ұлтабар сүңгісін шамшуырмен (пинцетпен) алып, сүңгі
оливасының канюлясына орнықтылау сапасын тексеріңіз (тұрақты).
10. Науқас жұтатын сүңгінің ара қашықтығын өлшеңіз (төменгі күрек тістен
кіндікке дейін – бірінші белгі және науқастың ашылған бір алақанындай арақашықтықты
қосыңыз – екінші белгі).
11. Оң қолға сүңгіні олива жағынан 10-15 см қашықтықта қалам ұштай алып
ұстаңыз, ал сол қолмен оның бос шетін ұстаңыз.
12. Науқастан аузын ашуын сұрап, ылғалдатылған оливаны тілдің түбіріне салып,
науқасты мұрынмен терең дем алуын сұраңыз, жұту қозғалысын бір мезгілде жасап, сүңгіні
бірінші белгіге дейін енгізіңіз (егер де науқас жөтелсе, онда жылдам сүңгіні шығарып
алыңыз). Сүңгінің бос шетін кысқышпен қысыңыз.
13. Асқазан ішіндегі сұйықтықты шприцпен сорып алу арқылы асқазандағы сүңгінің
қалпын тексеріңіз.

16. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 16-ші беті
Нұсқа № 2
14. Науқас 10-20 минут бойы бөлмеде ақырын асықпай жүріп, сүңгіні екінші белгіге
дейін ақырындап жұтуын сұраңыз.
15. Науқастың басына жастық қоймай оң жақ қырына жатқызып оң қолын арқасына
қойып, оған тізесінен аяғын бүгуін сұраңыз, жамбастың астына жұмсақ жастықты салыңыз,
осындай жату қалпында оливаның асқазан қақпашығынан өтуін жеңілдетеді, оң жақ қабырға
астына жылы жылытқышты салыңыз.
16. Науқастың бас жағында кушетканың қасындағы аласа орындыққа штативті
пробиркалар қойыңыз.
17. Қысқышты босатып, сүңгінің бос шетін пробиркаға салыңыз.
18. Асқазаннан сөл бөлінеді (асқазан ішіндегі лайлы ашық қышқылды қосындысы
бар сөл), сосын 30-60 минуттан кейін пробиркаға ашық-сары сұйықтық, сілтілі қосындысы
жиналады (ұлтабардағы өт «А» үлесі). Сүңгінің ұшына қысқышты салыңыз.
19. Науқасты арқасына жатқызып, қысқышты алыңыз және Жане шприцімен 30-50
мл жылы магний сульфат ерітіндісін (немесе басқа да өт қабығының қоздырғыштары) сүңгі
арқылы енгізіп, сүңгінің бос шетін 10-15 минутқа қысып қойыңыз.
20. Науқасты оң жақ қырына жатқызып, қысқышты босатып алып, сүңгінің бос
шетін пробиркаға салыңыз, бұған қою, қоңыр – зәйтүн түсті сұйықтық өт қабығынан түседі
(өт қабығындағы өт «В» үлесі).
21. Келесі пробиркаларға сүңгіні салыңыз, мөлдір алтын-сары түсті сұйықтық пайда
болғанда (бауыр өті «С» үлесі) алынады. Сүңгі арқылы 300 мл жылы газсыз минеральды суды
енгізіңіз.
22. Салфеткамен сүңгіні шығарып алып, зарарсыздандыру ерітіндісіне салыңыз.
23. Қолғапты шешіп, қолыңызды жуып, құрғатыңыз.
24. Қолданылған қолғапты, салфетканы қауіпсіз жоюға арналған контейнерге
салыңыз.
25. Әрбір үлестерді бір пробиркада белгілеп, жолдаманы толтырып, лабораторияға
жіберіңіз.
26. Науқасты палатаға апарып, тамақтандырыңыз.
Слайд-13 Слайд-14 Слайд-15
Ескерту:
- емшара барысында шығарылған сілекейді салфеткаға түкіру қажет;

17. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 17-ші беті
Нұсқа № 2
- зерттеуге дейін 2-3 күн бұрын, іш кептіретін тағамдарды алып тастау
ұсынылады (қырыққабат, картоп, сүт, майлы және қуырылған тағамдар);
- асқазандағы сүңгінің қалпын шприцпен сорып алу арқылы тексереді. Шприцке
лайланған сұйықтық қышқыл қосынды түседі. Егер де шприцке сұйықтық түспесе, онда
сүңгінің асқазанда оралып қалғаның айтады. Сүңгіні аз ғана тартыңқырап және оны науқасқа
қайта жұтынуын ұсыңыңыз;
- асқазандағы сүңгі оливасының қалпын шприц арқылы ауаны сүңгіге еңгізіп
тексереді және сүңгі оливасы асқазанда болса, онда науқас ауаның түсуін сезінеді, ерекше
«құрылдаған» дыбыс естіледі;
- бактериологиялық зерттеуге өт, залалсыздандырылған үш пробиркаға АВС
үлестерімен алынады;
- егер де ұлтабарды сүңгілеу лямблия құртын табу мақсатында жүргізілсе, онда
түнде жылытқыш қойылмайды;
- лабораторияға үлестер жылы күйінде апарылады, ол үшін стакандағы жылы суға
пробирканы салып қояды.
2. Билирубинді ұзынша-сопақ тестімен анықтау
Мақсаты: диагностикалық (зәрдегі билирубинді анықтау).
Қолдану көрсетілімдері: жедел және созылмалы гепатиттер.
Дайындаңыз: жаңа жиналған зәрді, ұзынша-сопақ тестіні реактивпен, пробирканы.
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Науқасқа емшара барысын түсіндіріңіз.
2. Ыдысқа зәрді жинауға науқасты үйретіңіз.
3. Ораудан ұзынша-сопақ тестіні шығарып, тез ораудың қақпағын жабыңыз.
4. Қолғапты киіңіз.
5. Зерттейтін зәрді пробиркаға құйыңыз.
6. Зәрді араластырып, оған ұзынша-сопақ тестіні салып, жылдам шығарыңыз.
7. Ұзынша-сопақ тестінің ұшын ыдыстың қырымен жүргізіп, зәрдің артығын
кетіріңіз.
8. Тест-зонаның түсін ораудағы түрлі түсті шкаламен салыстырыңыз.
9. Қолғапты шешіңіз. Қолыңызды жуып, кептіріңіз.
Ескерту: жаңа жиналған зәр күн сәулесінен сақталуы керек, неге десең сәуленің
әсерінен билирубин биливердинге жылдам тотығады. Қалыпта билирубин зәрде
анықталмайды.
Слайд -16

18. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 18-ші беті
Нұсқа № 2
3. Розин байқауын жүргізу (зәрдегі билирубинді анықтау – сапалы байқау)
Мақсаты: диагностикалық (зәрдегі өт пигменттерін анықтау).
Дайындаңыз: 1% спирттік йод ерітіндісін (1 г кристалды йодты, сыйымдылығы 100 мл
цилиндрде 20-30 мл 96% спирт- ректификатпен белгіге дейін құяды), немесе Люголь
ерітіндісімен, таза құрғақ, шыны пробирканы, тамызғышты, зәрді жинауға арналған ыдысты,
резеңке қолғапты, зарарсыздандыру ерітіндісі бар ыдысты, қауіпсіз жинауға және жоюға
арналған ыдысты.
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Науқасқа емшара барысын түсіндіріңіз.
2. Ыдысқа зәрді жинауға науқасты үйретіңіз.
3. Қолыңызды жуып, құрғатыңыз. Қолғапты киіңіз.
4. 4-5 мл зерттейтін зәрді пробиркаға құйыңыз.
5. Пробирканың қабырғасы бойымен абайлап 1% спирттік йод немесе Люголь
ерітіндісін тамызғышпен тамызыңыз.
6. Қараңыз: пробиркадағы ерітінділердің шек арасында жасыл сақина пайда
болады (егер де билирубин болса).
7. Қолғапты шешіп, қолыңызды жуып, құрғатыңыз.
8. Қолданған тамызғышты, пробирканы, зәрді жинауға арналған ыдысты
зарарсыздандыру ерітіндісіне, ал қолғапты қауіпсіз жинауға және жоюға арналған
контейнерге салыңыз.
Слайд-17

19. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 19-ші беті
Нұсқа № 2
Зәрдегі глюкозаны ұзынша сопақ тестімен анықтау
Мақсаты: зәрдегі глюкозаны анықтау.
Қолдану көрсетілімдері: қант диабеті.
Дайындаңыз: зәрді, ұзынша-сопақ тестіні реактивімен.
Іс -әрекет алгоритмі:
1. Науқасқа емшара барысы мен мақсатын түсіндіріңіз.
2. Ыдысқа зәрді жинауға науқасты үйретіңіз.
3. Ораудан ұзынша-сопақ тестіні шығарып, тез ораудың қақпағын жабыңыз.
4. Резеңке қолғапты киіңіз.
5. Жаңа бөлінген зәрді араластырып, оған ұзынша-сопақ тестіні салып, жылдам
шығарыңыз.
6. Ұзынша-сопақ тестінің ұшын ыдыстың қырымен жүргізіп, зәрдің артығын
кетіріңіз.
7. Тест-зонаның түсін ораудағы түрлі түсті шкаламен салыстырыңыз.
8. Қолғапты шешіңіз. Қолыңызды жуып, кептіріңіз.
Ескерту:
- қалыпты нәтижеде – кері реакцияда, зәрдегі глюкоза деңгейі төмен, оң болған
нәтижеде – зәрде глюкоза анықталады (глюкозурия).
5. Адам нәжісіндегі жасырын қанды сапалық анықтауға арналған экспресс-тестісін
жүргізу
Қолдану көрсетілімі: Нәжістегі жасырын қанды анықтау, тоқ ішектің обырының алдын алу,
тұрғындарды жаппай скринингілеу кезінде.
Қарсы көрсетілімдер: Етеккір кезінде, геммороидальды қан кетулер немесе несепте қан бар
кезде, тік ішек аймағының жарықтарында.
Дайындаңыз: нәжіс үлгісін, блистер ішіндегі ұзынша-сопақ тест касеталары мен нәжісті
сұйылтуға арналған сұйылтқышы бар сынауықтар 2 мл (25 данасы болады), жинақ
компоненттері (тест құрылғысы мен сұйылтқыш)
Іс-әрекеті
1. Сынауықтың (екі жақтық қақпағы бар пробирка) жарамдылық мерзіміне көңіл аудару .
2. Жинақ компоненттерін пайдаланар алдында қорғаныш қолғапты киіңіз.
3. Несептің жоқтығына көңіл жеткізген соң, нәжіс үлгісін таза құрғақ контейнерге немесе
резервуарға жинап алыңыз (нәжіс үлгілерін алғаннан кейін барынша тезірек тестілеу керек)
4. Материал жинауға арналған сынауық (пробирка) қақпағын бұрап ашыңыз және
аппликаторды шығарып алыңыз.
5. Сынауықтағы (пробиркадағы) ерітіндіні төкпеңіз және үлгілерді жинауға арналған
сынауықтың төменгі жағындағы қақпашығын ашпаңыз.
6. Апликаторды пайдалана отырып, нәжіс үлгісінің әр түрлі 5-6 жеріне бұрап сынама алыңыз.
7. Аппликаторды үлгілерге арналған сынауыққа қайта салыңыз. Сынауықты артық
мөлшерленуін тасып кетпеуін болдырмай, нәжіс үлгісімен толтырыңыз.
8. Аппликаторы бар қақпағын ақ қақпағын тығыз жабыңыз.
9. Сынауықты экстрагирленетін буфері бар үлгі толық араласқанша мұқият араластырыңыз.
10. Тест кассетаны блистерден (тестің қорғаныш қорабы) тікелей жүргізер алдында шығарып
алыңыз.
11. Үлгілерді жинауға арналған сынауықтың төменгі жағындағы жасыл қақпақты бұрап
ашыңыз.
12. Сынауықты тігінен ұстап тұрып, тест құрылғысының үлгілер ойықшасына (S) 3 тамшы
(шамамен 120 мкл) қосыңыз.

20. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 20-ші беті
Нұсқа № 2
13. 5-10 минуттан соң тесті талғап талдау жүргізіңіз. 10 минуттан кейін қайта талдау
жүргізуге болмайды
14. Нәтижені Т және С сызықтары пайда болған бойда есепке алыңыз. Егер нәтиже өте әлсіз
оң немесе теріс болса, 10 минуттан соң қайта интерпретациялаңыз.
15. Пайдаланылған тест жинақтарын қауіпсіз жоюға арналған контейнерге салу.
16. Жұмыс жасап болған соң қолғапты шешіп, қолыңызды жуыңыз.
Тестіні интерпретациялау
Түрлі-түсті жолақ тест жұмысының қалыпты екенін көрсетіп, нәтижелер терезесінің
сол жақ бөлігінде пайда болады. Бұл бақылау сызығы.
Нәтижелер терезесінің оң жақ бөлігі тест нәтижелерін көрсетеді. Егер оң бөлігінде түрлі түсті
сызық пайда болса – ол тест сызығы.
Теріс нәтиже. Нәтижелер терезесінде тек қана бақылау жолағының (С) теріс нәтижені
көрсетеді.
Оң нәтиже: Нәтижелер терезесінде түрлі-түсті екі жолақтың болуы (Т және С) қай сызық
бірінші болғанына қарамастан , оң нәтижені көрсетеді.
Сақтық шаралар:
- Жұмыс жасау кезінде тамақ ішпеңіз және темекі тартпаңыз.
- Егер блистер ашылған немесе бүлінген болса тестіні пайдаланбаңыз.
- Төгілген сұйықтықты зарарсыздандыру ерітіндісіне малынған шүберекпен сүртіп алу.
- Пайдаланылған тест жинақтарын қауіпсіз жоюға арналған контейнерге салу.
Есте сақтау:
- Сұйылтқыш құрамында бекіткіш ретінде натрий азидінің төмен концентрациясы бар. Натрий
азиді уытты зат болып табылады. Сондықтан мұқият жұмыс жасауды талап етеді. (теріге
тиюін және жұтылуын болдырмау керек)
- Тест құрылғысы мен тест үлгі тест жүргізілгенше бөлме температурасына дейін жеткізілуі
тиіс.
- нәтижелерді интерпретациялау уақыты бөлме температурасында жұмыс жасауға есептелген.
- Егер бөлме температурасы 10 С –тан төмен болса, интерпретациялау уақытын 10 минутқа
ұзартуға болады.

21. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 21-ші беті
Нұсқа № 2
Қақпағы
апликаторы
Нәжіс
сынауық
Тест
касетасы
Сынауықтың
төменгі қақпағы
Қақпағы
апликаторы
Нәжіс
сынауық
Тест
касетасы
Сынауықтың
төменгі қақпағы
Слайд-18
6. Тәжірибелік тапсырмаларды орындаудағы студенттердің өзіндік жұмысы (90 мин)
Тапсырма 1. Науқасты дайындау және ұлтабарға сүңгілеуді жүргізу 10-15 мин
Тапсырма 2. Билирубинді ұзынша-сопақ тестімен анықтау 10 -15мин
Тапсырма 3. Розин байқауын жүргізу (зәрдегі билирубинді анықтау – сапалы байқау) 10-15
мин
Тапсырма 4. Зәрдегі глюкозаны ұзынша сопақ тестімен анықтау-10-15 мин
Тапсырма 5. Адам нәжісіндегі жасырын қанды сапалық анықтауға арналған бір сатылы
экспресс-тестісін жүргізу іс-әрекеті 10 -15 мин
Тапсырма 6. Тест сұрақтарын шешу – (10-15 мин)
І нұсқа
1. Экспресс диагностика кезінде нәтижелері алынады:
А. 1 сағат ішінде
В. 2 минут ішінде
С. 10-15 минут ішінде
Д. 1 тәуліктен кейін
Е. 72 сағаттан кейін
2. Экспресс тесттер шығарылады:
А. таблетка, гранула, ұнтақ

22. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 22-ші беті
Нұсқа № 2
В. қағаз түрінде
С. химиялық реактивтілігнде
Д. қышқыл – сілті түрінде
Е. газ түрінде
3. Биологиялық сұйықтықта белгілі бір затты ғана анықтау үшін қолданылатын
тесттер аталады:
А. политест
В. реактивті тест
С. экспресс -сызықтар
Д. монотест
Е. аралас тест
4. Экспресс тест көмегімен зәрде анықталады, тек біреуінен басқасы:
А. глюкоза
В. ацетон және кетон
С. қан қалдықтары
Д. лейкоциттер, бактериялар
Е. миоглобин
5. Экспресс аспаптардың артықшылығына жатады, тек біреуінен басқасы:
А. аз уақыт ішінде зерттеу жүргізу мүмкіндігі
В. аспаптар портотивті
С. бір уақытта 10 және одан көп параметрлерді анықтайды
Д. кейбір түрлері тері жамылғыларының бүтіндігін бұзбай қан анализ
көрсеткіштерін анықтайды
Е. скрининг зерттеулер жүргізуге болмайды
6. Розин байқауын жүргізу кезінде, зәрде билирубин болса, пробиркадағы ерітінділердің
шек арасында пайда болады :
А. жасыл сақина
В. қызыл түсті сақина
С. қоңыр түсті сақина
Д. көк-күлгін түсті
Е. ашық қызыл түсті сақина
7. «С» үлесіндегі сөл:
А. қою, қоңыр – зәйтүн түсті сұйықтық өт қабығынан түскен өт сөлі
В. аш қарындағы асқазан сөлі
С. 12 елі ішектегі сары түсті өт сөлі
Д. мөлдір алтын-сары түсті сұйықтық - бауыр өті
Е. 12 елі ішектегі қоңыр түсті өт сөлі
8. Розин байқауын жүргізудің мақсаты:
А. зәрдегі өт пигменттерін анықтау
В. нәжістегі жасырын қанды анықтау
С. қандағы глюкоза денгейін анықтау
Д. он екі елі ішектен өт сөлін алу
Е. зәрдегі глюкоза денгейін анықтау
9. Зәрдегі глюкозаның көп мөлшерде болуы мына ауруға тән:
А. бауыр-өт жолдарының ауруына
В. қант диабеті ауруына тән
С. тік ішек обырына
Д. бронхиалды астмаға
Е. асқазан-ішек ойық жарасына

23. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 23-ші беті
Нұсқа № 2
10. Нәжістегі жасырын қанды экспресс-тест көмегімен анықтауға болмайтын
жағдайлар, тек біреуінен басқасы:
А. етеккір кезінде
В. геморроидальды қан кетулерде
С. артқы өтіс жарықтары кезінде
Д. нәжіске қанды зәр араласқан кезде
Е.скринингілеуде, колоректальды обырдың алдын алу кезінде
ІІ – нұсқа
1. Экспрес-тесттер көмегімен зерттеу кезіндегі іс-әрекеттерге жатады, тек біреуінен
басқасы:
А. сызықтан индикатор аймағына зерттелетін материал тамыздырылады
В. таблеткаға зерттелінетін материал тамыздырылады
С. таблетка зерттелінетін сұйықтыққа батырылады
Д. сызық индикатор аймағына дейін зерттелінетін сұйықтыққа батырылады
Е. сызық толығымен зерттелінетін материалға батырылады
2.Экспресс әдістердің артықшылықтарына жатады, тек біреуінен басқасы:
А. құрғақ реактивтер тасымалдау және сақтауға қолайлы
В. анализдерді орындау жылдамдығы және уақытты үнемдеу
С. оптикалық және электронды аспаптардың қажет болуы
Д. зерттеуді кез-келген маман немесе науқастың өзі жүргізуге болады
Е. скрининг зерттеулер жүргізіледі
3. Бір уақытта бірнеше биохимиялық көрсеткіштерді анықтауға бағытталған реактивті
сызықтар аталады:
А. политест
В. реактивті тест
С. экспресс -сызықтар
Д. монотест
Е. аралас тест
4. Реактивті сызықтар сақталады:
А. жылы күйінде
В. тоңазытқышта
С. тығыз жабылатын орамда, жылы жерде
Д. ылғалды, жылы жерде, ашық ыдыстарда
Е. салқын жерде тығыз жабылатын орамдарда
5. Нәжістегі жасырын қанды экспресс-тест көмегімен анықтауға болмайтын жағдайлар,
тек біреуінен басқасы:
А. етеккір кезінде
В. гемморроидальды қан кетулерде
С. артқы өтіс жарықтары кезінде
Д. мұрыннан қан кеткенде, тіс жуғанда
Е.скринингілеуде, коллоректальды обырдың алдын алу кезінде
6. Билирубинурия кездеседі, тек біреуінен басқасында:
А. бауыр және өт жолдарының ауруларында
В. қатерлі ісіктерде
С. вирусты гепатитте
Д. циррозда
Е. дені сау адам зәрінде
7. «В» үлесіндегі сөл:

24. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 24-ші беті
Нұсқа № 2
А. қою, қоңыр – зәйтүн түсті сұйықтық өт қабығынан түскен өт сөлі
В. аш қарындағы асқазан сөлі
С. 12 елі ішектегі сары түсті өт сөлі
Д. мөлдір алтын-сары түсті сұйықтық - бауыр өті
Е. 12 елі ішектегі қоңыр түсті өт сөлі
8. Қант диабетімен ауыратын науқастар қолданатын экспресс құрал аталады:
А. глюкометр
В. тонометр
С. гемометр
Д. термометр
Е. калориметр
9. Ұлтабарды зондтауды қолдану көрсетілімдеріне жатады:
А. ауыз қуысының, жұтқыншақтың, өңештің күйігі
В. асқазаннан қан кету
С. өт қалтасының, бауыр, өт шығару жолдарының аурулары
Д. өкпе-жүрек жетіспеушілігі
Е. жүрек сырқаттарының ауыр түрі
10. Розин байқауын жүргізуді реттілікпен орындаңыз:
А. тамызғышты, пробирканы, зәрді жинауға арналған ыдысты зарарсыздандыру ерітіндісіне
саламыз.
В. пробирканың қабырғасы бойымен абайлап 1% спирттік йод немесе Люголь ерітіндісін
тамызғышпен тамызамыз.
С. пробиркадағы ерітінділерге қараймыз. Шек арасында жасыл сақина пайда болады (егер де
билирубин болса).
Д. қолғапты шешіп, қолыңызды жуып, құрғатыңыз.
Е. 4-5 мл зерттейтін зәрді пробиркаға құямыз
3-нұсқа
1. Қант диабетімен ауыратын науқастар қолданатын экспресс құрал аталады:
А. глюкометр
В. тонометр
С. гемометр
Д. термометр
Е. калориметр
2. Экспресс-әдіспен анықтауға болатын зәрдегі өт пигменттерінің түрлері:
А. билирубин және холестерин
В. билирубин және уробилиноген
С. билирубин және биливердин
Д. холестерин және уробилин
Е. билирубин және уробилин
3. Билирубинурия кезінде несептің түсі:
А. сары сабан түсті
В. «ет жуған» суға ұқсас
С. сыра түстес
Д. мөлдір, ашық сары
Е. түссіз
4. Нәжістегі жасырын қанды экспресс-тест көмегімен анықтауға болмайтын жағдайлар,
тек біреуінен басқасы:

25. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 25-ші беті
Нұсқа № 2
А. етеккір кезінде
В. гемморроидальды қан кетулерде
С. артқы өтіс жарықтары кезінде
Д. нәжіске қанды зәр араласқан кезде
Е.скринингілеуде, коллоректальды обырдың алдын алу кезінде
5. Экспресс диагностика кезінде нәтижелері алынады:
А. 1 сағат ішінде
В. 2 минут ішінде
С. 10-15 минут ішінде
Д. 1 тәуліктен кейін
Е. 72 сағаттан кейін
6. Экспресс тесттер шығарылады:
А. таблетка, гранула, ұнтақ
В. қағаз түрінде
С. химиялық реактивтілігнде
Д. қышқыл – сілті түрінде
Е. газ түрінде
7. «А» үлесіндегі сөл:
А. қою, қоңыр – зәйтүн түсті сұйықтық өт қабығынан түскен сөл
В. аш қарындағы асқазан сөлі
С. 12 елі ішектегі сары түсті өт сөлі
Д. мөлдір алтын-сары түсті сұйықтық - бауыр өті
Е. ашық-сары сұйықтық, ұлтабардағы сөл
8. Ұлтабарды зондтаудың қарсы көрсетілімдеріне жатпайды:
А. ауыз қуысының, жұтқыншақтың, өңештің күйігі
В. асқазаннан қан кету
С. өт қалтасының, бауыр, өт шығару жолдарының аурулары
Д. өкпе-жүрек жетіспеушілігі
Е. жүрек сырқаттарының ауыр түрі
9. Реактивті сызықтар сақталады:
А. жылы күйінде
В. тоңазытқышта
С. тығыз жабылатын орамда, жылы жерде
Д. ылғалды, жылы жерде, ашық ыдыстарда
Е. салқын жерде тығыз жабылатын орамдарда
10. Зәрдегі глюкоза мөлшерін ұзын сопақша тестпен анықтауды реттілікпен орындаңыз.
А. тест-зонаның түсін ораудағы түрлі түсті шкаламен салыстырыңыз.
В. резеңке қолғапты киіңіз.
С. жаңа бөлінген зәрді араластырып, оған ұзынша-сопақ тестіні салып, жылдам
шығарыңыз.
Д. ұзынша-сопақ тестінің ұшын ыдыстың қырымен жүргізіп, зәрдің артығын кетіріңіз.
Е. ораудан ұзынша-сопақ тестіні шығарып, тез ораудың қақпағын жабыңыз.
Жауаптар эталоны:
І- нұсқа ІІ- нұсқа ІІІ- нұсқа
1. С 1. 1. А
2. В 2. С 2. В
3. Д 3. А 3. С
4. Е 4. Е 4. Е

26. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 26-ші беті
Нұсқа № 2
5. Е 5. Е 5. С
6. А 6. Е 6. В
7. Д 7. А 7. Е
8.А 8. А 8. С
9. В 9. С 9.Е
10.Е 10. ЕВСДА 10. ЕВСДА
7. Сабақты қортындылау - 10 мин:
№
Оқушылардың аты-
жөні
Ауызшасұрау
Тапс.1
Тап.2
Тап.3
Тап.4
Тап.5
Тест
Студенттердіңбелсенді
қатысуы,клиникалық
ойлауы
Жалпыбаға
1
2
3
4
5
6
1. Үйге тапсырма – 5 мин: Тақырыбы: Рентгенологиялық зерттеу әдістері
Өзіндік дайындалуға арналған сұрақтар:
1. Аспапты зерттеу әдістері туралы түсінік
2. Өкпе мен жүректін, асқазан – ішек жолдары және бүйректің рентгенологиялық зерттеулер
әдістерін
3. (рентгеноскопия, рентгенография, ирригоскопия, ирригография, көрнекті урография) өткізу
ерекшеліктері.
4. Рентгенологиялық зерттеулер әдістеріне дайындауда медбике міңез – құлығынын этика –
деонтологиялық аспектілері.
5.Пациентті тексеруге және тексеруден кейін шығырып салу немесе тасымалдау.
Ұсынылған әдебиеттер: Негізгі әдебиет:
1. С. Қ. Мұратбекова Мейірбике ісінің негіздері., А., 2010ж.;
1. Мейірбике ісі негіздері пәне бойынша мейірбикелік технологиялар стандарттарының
жинағы Нурманова М.Ш. және т.б., Қарағанды: ЖК «Ақ Нұр баспасы», 2012 ж.
3. Мухина С.А., Тарновская И.И. «Мейіркеш ісінің негіздері» пәніне практикалық
басшылық. М.,2008ж;
Қосымша әдебиеттер:
4. Мейірбике ісі негіздері Т.П. Обуховец, О.В. Чернова Феникс. Ростов-на- Дону 2011ж.
5. Момынов Е.Ә., Тойшиева Г.Т., Ешова Г.А. Мейірбике ісінің негіздері Ш., 2006 ж.

27. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.7-07.06
26 беттің 27-ші беті
Нұсқа № 2
6. Т.П.Обуховец Мейірбике ісі негіздері Практикум-Ростов-на-Дону. «Феникс»2005ж.
7. Мейірбике ісі негіздері пәнінен электронды оқулық.