Бауыр циррозы. Бауырдың созылмалы жетіспеушілігі

1. «ТҮРКІСТАН МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ» МКҚК
№8 ТЕРАПИЯ ЖӘНЕ ТУЫСТАС ПӘНДЕР
ЦИКЛДІК ӘДІСТЕМЕЛІК КОМИССИЯСЫ
«ІШКІ АУРУЛАР» ПӘНІНЕН ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА
АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ
В 5 оқыту модулі: Бауыр циррозы. Бауырдың созылмалы жетіспеушілігі
Мамандығы: 0301000 – «Емдеу ісі»
Біліктілігі: 0301013 – «Фельдшер»
Курс: 4
Семестр: 7

2. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 2- беті
Нұсқа № 1
Әзірлегендер: Ішкі аурулар пәні оқытушысы Садикова М.О.
№8 терапия ЦӘК жиналысында қаралып бекітілді.
Хаттама № ____ ____________2017 ж
ЦӘК төрайымы: ___________ Г.К. Зарипова

3. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 3- беті
Нұсқа № 1
Сабақтың тақырыбы: Бауыр циррозы. Бауырдың созылмалы жетіспеушілігі
Сабақтың түрі: CBL технологиясымен өтетін ашық интеграциялық тәжірибелік сабақ
Сабақ барысында қолданылатын педагогикалық технологиялар:
CBL-кейс жағдаяттар негізінде оқыту технологиясы
PBL-проблемаға бейімдеп оқыту
SDL (Small group laining) - кіші топтарға бөліп оқыту әдісі
Кәсіби бағдар беру әдісі
Интеграциялық әдіс –колледждегі оқытушының ауруханада істейтін медбикемен бірлесіп
өтуі.
Ынтымақтастық педагогикасы әдісі – әр студенттің пікірін тыңдап ескеру, оң
эмоциональдық көңіл күй қалыптастыру.
Short case –ауызша жауабы бар қысқа кейс
Ақпараттық-компьютерлік әдіс
Денсаулық сақтау әдісі – бөлмені желдету, оптимальды температуралқ қалып, ой сергіту
сәтін өткізу.
DOPS - тәжірибелі дағдыларды орындалу сәтінде бағалау әдісі
Сабақтың мақсаты:
CBL технологиясы оқыту арқылы студенттердің теориялық білімін бекітіп, тәжірибелік
дағдыны дамыту және білім алушылардың меңгерген білімдері мен дағдыларын шынайы
клиникалық тәжірибеге (реальный клинический опыт) өткізу, олардың кәсіби іс-әрекеттерінің
дамып жетілуін қалыптастыру.
Білімділік: Студенттерге бауыр циррозының анықтамасын, этиологиясын, клиникасын,
диагностикасын, емін, асқынуларын, бауырдың созылмалы жетіспеушілігінің анықтамасын,
этиологиясын, клиникасын, диагностикасын, емдеу принциптерін, шұғыл жағдайларда (ас
қорыту жолдарынан қан кету, бауыр комасы) дәрігерге дейінгі көмекті көрсету
маңыздылығын үйрету.
Дамытушылық:
- Студенттерді кәсіптік бағытта тәрбиелеу;
- науқасқа құрметпен қарауға дағдылау,
- оқушының тұлғалық дамуына,
- бәсекеге барынша қабілетті, білімді маман болуына жағдай жасау, оқушылардың
ақпараттық мәдениетін дамыту;
- тапсырмаларды орындауда жоғары шығармашылық белсенділік пен креативтілік
қасиеттерін дамыту;
- жеке және кәсіби қасиеттерінің: ұқыптылық, дәлдік, мұқияттылық, талаптылық, дәлдік
қалыптасуына әсер ету.
Тәрбиелік: Студенттерді болашақ маман ретінде тәрбиелеу. Болашақ мамандығына деген
жауапкершілігін, сүйіспеншілігін, ұстамдылығын, төзімділігін қалыптастыру,

4. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 4- беті
Нұсқа № 1
адамгершілікке, мейірімділікке үйрету.
Кәсіптік қасиеттерді қалыптастыру
Кәсіптік қасиеттер Сабақтың әр түрлі кезеңдерінде оларды қалыптастыру
мүмкіндіктері
1.Жинақылық,
ұйымдастырушылық сезімі
2.Ұқыптылық.
3.Мамандығына қызығушылық.
4.Тәртіптілік, орындағыштық.
5.Коммуникативтық қабілеттер
6.Жауапкершілік.
7.Зейін қою, байқағыштық.
1 кезең - ұйымдастыру кезеңі
6 кезең – СӨЖ
1 кезең – сыртқы көріністерін өзара тексеру
4 кезең - тәжірибелік дағдылардың орындалу
техникасын түсіндіру және демонстрациялау
5 кезең - студенттердің өзіндік жұмысына
әдістемелік бағдар беру
6 кезең – СӨЖ
7 кезең - қорытындылау
2 кезең – тақырыпқа мотивациялық сипаттама беру
4 кезең - тәжірибелік дағдылардың орындалу
техникасын түсіндіру және демонстрациялау
5 кезең - студенттердің өзіндік жұмысына әдістемелік
бағдар беру
6 кезең – СӨЖ
7 кезең – қорытындылау
3 кезең - студенттердің теориялық білімін бақылау
6 кезең – СӨЖ
3 кезең - студенттердің теориялық білімін бақылау
6 кезең – СӨЖ
3 кезең - студенттердің теориялық білімін бақылау
4 кезең - тәжірибелік дағдылардың орындалу
техникасын түсіндіру және демонстрациялау
5 кезең - студенттердің өзіндік жұмысына
әдістемелік бағдар беру
6 кезең – СӨЖ

5. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 5- беті
Нұсқа № 1
Ұйымдастырулық-әдістемелік жиынтық
№ Накты мақсат Күтілетін нәтиже
1 Бауыр циррозы, бауырдың созылмалы
жетіспеушілігі кезінде науқастармен
деонтологиялық ахуалды қалыптасу
Коммуникативті қатынасты игеру
(психология)
2 Бауыр циррозы, бауырдың созылмалы
жетіспеушілігі сырқатының этиологиясы
және патогенезін ескере отырып аурудың
симптомдарын анықтау
Бауырдың патологиясын еске түсіру
3 Бауыр циррозы сырқатына тән белгілерді
анықтап, науқастың жалпы жағдайына
баға беру
Науқас жағдайын алғашқы бағалау
3.1 Субъективті тексеру әдісін жүргізу арқылы
науқастың шағымдары мен анамнезін
жинақтау
Субъективті тексеру әдісін қолдану.
(науқаспен сұхбаттасу, немесе оның
туыстары мен, шағымдары, анамнез)
3.2 Науқасқа жалпы қарау жүргізу: тері және
кілегей қабаттардың өзгерістерді анықтау,
объективті тексеру жүргізу арқылы
гемодинамикалық көрсеткіштерді анықтау
Науқасты объективті тексеру әдістерін
қолдану арқылы (науқастың жалпы
жағдайын, санасын, төсектегі қалпын, дене
бітімі типін, тері қабаттарымен жағдайын
анықтау. ТАЖ (тыныс алу жиілігі), ЖСС
(жүректің соғу саны), тамыр соғуын, (АҚ)
артериялық қан қысымды анықтау.
3.3 Клиникалық және биохимиялық қан, несеп
аспаптық тексеру нәтижелерін талдау
Лабораторлық және аспаптық зерттеу
нәтижелеріне баға беру
3.4 Циррозбен сырқат науқастың жағдайын
бағалау парағын толтыру
Алынған мәліметті науқастың жағдайы
бақылау және бағалау парағына түсіру
4 Науқастағы қажеттіліктің қанағаттану
бұзылыстарын анықтау
Науқастың қажеттілік бұзылыстарын
қалпына келтіру жолдарын қарастыру
5 Дәрігерге дейінгі көмек жоспарын
құрастыру
Жоспар бойынша жұмыс істеу
5.1 Науқастың нақты проблемасы, жалпы
күтімінің мақсатын анықтау.
Күтім шараларын жүргізу
5.2 Анықталғын проблемаға сәйкес әрекет ету
- Асқазан ішектен қан кету кезінде
алгоритм бойынша дәрігерге
дейінгі көмекті беру.
Медбикелік іс әрекеттің түрлерін анықтау.
- Науқасты емдік диагностикалық
шараларға дайындау
- Медбикелік манипуляцияларды
орындау.
- Әмбебап және стандартты
сақтандыру шараларын қолдана
отырып, инфекциялық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету
- Науқасқа қауіпсіз ортаны
қамтамасыз ету
- Дәрілік терапиямен қамтамасыз ету
- Реабилитациялық шараларды жүргізу
6 Науқастарға көрсетілген көмектің
науқасты тыңдай отырып нәтижесін
бағалау
Науқастың реакциясын бағалау, көрсетілген
медициналық көмектің сапасын бағалау

6. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 6- беті
Нұсқа № 1
Студент білуі керек:
• Бауырдың анатомо-физиологиялық сипаттамасын;
• Бауыр циррозының анықтамасын, этиологиясын;
• Бауыр циррозының клиникасын;
• Бауыр циррозының диагностикасын;
• Бауыр циррозының емін;
• Бауыр циррозының асқынуларын;
• Бауырдың созылмалы жетіспеушілігінің анықтамасын, этиологиясын;
• Бауырдың созылмалы жетіспеушілігінің клиникасын, диагностикасын
• Бауырдың созылмалы жетіспеушілігінің емдеу принциптерін.
• Шұғыл жағдайларда (ас қорыту жолдарынан қан кету, бауыр комасы) дәрігерге дейінгі
көмекті көрсету
Істей алуы қажет:
• Науқастарға сұрастыру және қарау жүргізуді;
• Науқасты ЭФГДС (эзофагофиброгастродуоденоскопия) пен УДЗ (ультрадыбысты
зерттеу) түсіруге дайындауды;
• Бауырға пальпация, перкуссия жасауды;
• Көкбауырға перкуссия жасауды;
• Қанды биохимиялық зерттеуге алу әдістемесін.
Пәнішілік байланыс: Созылмалы гепатит. Бүйректің созылмалы жетіспеушілігі
Пәнаралық байланыс:
Қамтитын пәндер
• Қалыпты анатомия және физиология «Бауырдың құрылысы мен қызметі»
• Фармакология «ауырсынуды басатын дәрілер тобы, диуретиктер, ферменттік
дәрілер, антисекреторлы дәрілер, қан тоқтататын дәрілер, гормондар»
• Жалпы психология «Жеке тұлғалық қасиеттер»
• Медбикелік іс негіздері: «науқастың жағдайын бақылау», «Жеке бастың
гигиенасы», «Дәрілік заттарды енгізу әдістері»
Қамтылатын пәндер:
• Емдік дене шынықтыру және медициналық бақылау. Тақырыбы: «Бауыр
өт жолдары аурулары кезінде қолданылатын емдік дене шынықтыру»
• Физиотерапия және массаж. Тақырыбы: «Ас қорыту жолдары аурулары
кезінде қолданылатын емдік массаж»
• Психиатрия. Тақырыбы: «Алкоголизм», «Депрессивті психоз»
Уақыты: 180 мин.
Сабақтың жабдықталуы : палата, төсек орын, стандартталған пациент, фантомдар, торс,
инъекцияға қажетті заттар.

7. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 7- беті
Нұсқа № 1
Үлестірме материалдар: кейс- иллюстрациялар, проблемалық кейстер, дефектті кейстер,
қысқа жауапты қысқа кейстер, тапсырмалар, ауру тарихы, слайдтар,
Техникалық оқу құралдары: видеопроектор, компьютер, «Бауыр циррозы» тақырыбына
арналған электронды оқулық
Сабақ барысында қолданылатын оқу-әдістемелік құралдар:
Негізгі әдебиет:
1. Ішкі аурулар. Б. С. Калимурзина. – 2005
2. Внутренние болезни: учебник: в 2-х т + СД. Мухин Н. А., Моисеев В. С., Мартынов А.
И.- М., ГЭОТАР-Медиа, 2009. Т. 1-672с., Т. 2-592 с
3. Терапия с курсом ПМСП. Смолева Э. В. – Ростов-на Дону «Феникс», 2008
Қосымша әдебиеттер:
1. Лекарственные средства. Машковский М. Д.- М., 2009.
2. Синдромная патология дифференциальная диагностика и фармакотерапия. Г. Д.
3. Ішкі аурулар. Бимурзаев Ғ. Н, Зарипова Г. К.
Тәжірибе сабағын жоспарлау кезеңдері
Сабақ
кезеңдері
Мақсаты
Қызметті сипаттау
Уақыты
Жабдық
та-луы
Оқытушы мен ментордың студенттің
І. Ұйымдас-
тыру сәті
Сабаққа
дайындығын
ұйымдастыру,
жұмысшы
көңіл-күйді
қалыптастыру
, зейін қою.
1.Студенттермен
амандасады.
2.Аудиторияның
дайындығын,
студенттердің сыртқы
көрінісін тексереді.
3.Журнал толтырады.
Сабақтың жаб-
дықталуын, оқу-лық,
күнделік дәптердің түгел-
дігін тексереді;
4.Келмеген сту-денттерді
белгі-лейді.
5. Ой сергіту ойынын
өткізеді.
1.Оқытушы
мен
амандасад
ы.
2.Кезекші
келмеген
студенттер
дің аты-
жөнін,
сабаққа
келмеу
себептері
туралы
ақпарат бе-
реді.
2 Оқытуш
ы
журналы
,
студентт
ер-дің
оқулықт
ары
Қосымша
№ 1
ІІ. Тақырыпқа
мотивациялық
сипаттама
беру, студент-
терді сабақтың
жоспарымен,
Тақырыптың
тәжірибелік
маңыздылы-
ғын, алған
білімдерін
кәсіптік қыз-
1.Студенттерді сабақ
жоспары-мен таныстыра-
ды.
2.Сабақ мақсат-тарын
анық хабар-лайды, сабақ
ба-рысында студент-тер
1.Оқытушы
ны
тыңдайды.
2.Сабақтың
тақы-рыбы,
мақсаттары
3 Қосымша
№ 1

8. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 8- беті
Нұсқа № 1
мақсаттары-
мен таныстыру
метте қолдану
қажеттілігін
ашып көрсе-
ту.
нені білуі, игеруі қажетті-
лігін түсіндіреді
3.Пәнаралық бай-
ланыстарға көңіл бөледі.
-мен
танысады.
3.Тақырып
тың
өзектілігін,
маңыз-
дылығын
анық-
тайды.
ІІІ.
Студенттердің
теориялық
білімін
бақылау
Жаңа тақы-
рыпты игеру
деңгейін
анықтау
Оқытушы бүгінгі тақырып
бойынша топ
студенттерінің арасында
конкурс өткізеді. Топ
студенттері 3 командаға
бөлініп жарысқа түседі.
Кейс әлемі конкурсында
команда мүшелеріне
«Бауыр циррозы»
тақырыбында
дайындалған электронды
оқулықтағы түрлі
кейстер сұрақтар түрінде
ұсынылады. Топ
студенттерінің теориялық
білімі бағаланады.
Тақырып
бойынша
теориялық
білімдерін
студенттер
конкурсқа
қатысуы
арқылы
көрсетеді
25’-
30
Қосымша
№ 2
IV.
Тәжірибелік
дағдылардың
орындалу
техникасын
түсіндіру және
демонстрация-
лау
Тақырып бо-
йынша жос-
парланған
тәжірибелік
дағдылардың
техникасын
көрсету.
1.Оқытушымен бірге
ментор тәжірибелік
дағдылардың мақ-сатын,
көрсетілім, қарсы
көрсетілім-дерін
түсіндіреді.
2. Оқытушы мен ментор
тәжірибелік дағдыларды
стан-дарт бойынша
науқастың төсегі алдында
демон-страциялайды.
1.Оқытушы
ны
тыңдайды,
пысық-тау
мақсатынд
а бірігіп
орындайды
.
2.Қажет
ақпарат-
тарды
дәптерлері
не жазады.
25-30’ Қосымша
№3
V.
Студенттердің
өзіндік
жұмысына
әдістемелік
бағдар беру
Жоспарланған
манипуляция-
ларды стан-
дарт бойынша
орындау
1.Студенттердің өзіндік
жұмысы үшін әдістемелік
нұсқауларды тара-тады.
2.Ағымды ин-структаж
береді.
3.Студенттердің
сұрақтарына жауап береді.
1.Әдістеме
лік нұс-
қауларды,
алго-
ритмдерді,
нау-
қастарға
күтім
жасау
5’ Қосымша
№3, 4

9. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 9- беті
Нұсқа № 1
жоспарла-
рын оқып-
үйре-неді.
2.
Оқытушығ
а сұ-рақтар
қояды.
VІ.
Студенттердің
өзіндік
жұмысы
Студенттерде
тәжірибелік
білім деңгейін
жоғарлатуға
қызығушылы-
ғын арттыру.
Жалпы және
кәсіптік құзы-
реттіліктерді
игеру.
1.Топша студенттері 3
клиникалық бекетте
жұмыс істейді.
2.Ментор манипу-
ляциялардың орындалуын
бақылайды.
2.Жіберілген қателіктерді
жөн-дейді
3.Әр тапсырма бойынша
баға-лайды.(оқытушы мен
ментор)
4.Тақырып бойынша
пациенттің ауру
тарихтарын талдау және
бақылау күнделігін
толтыру
1.Оқытушы
ның
бақылауым
ен ма-
нипуляция
ларды
игереді,
пысық-
тайды.
2.Қателерм
ен жұ-мыс
істейді.
5.Науқасты
ң тексеру
нәтижелері
н талдайды
90’ Қосымша
№ 3,4
VІI.
Қорытындылау
.
Қорытынды-
лау, бағалау.
1. Оқытушы мен ментор
әрбір студенттің жұмыс
нәтижелерін талқылайды,
оң және теріс жақтарын
көрсетеді.
1.Қорытын
дылауда
қатысады,
қор-тынды
шығарады.
10’ Қосымш
а
№ 5
VIІI. Үйге
тапсырма
Студенттер-
дің келетін
сабаққа да-
йындығын
қамтамасыз
ету. Сабақтың
аяқталғанын
хабарлау,
кезекшілерге
тапсырма
беруі
1.Студенттерге білуі керек
болған сұрақтарды, иге-
руі қажет болған
тәжірибелік дағ-дылар
тізімін, қажетті әдебиет-
тер тізімін хабарлайды.
1.Үйге
тапсырман
ы жазады.
2.Жұмыс
орнын
тәртіпке
келтіреді.
5’ Қосымша
№ 6
ҚОСЫМША № 1
Студенттердің ойын сергіту сәті
«Сәлемдесу» ойыны:
Қазір біз сендермен ойын ойнаймыз, қимылды тез жасауларың керек. «Бастаймыз» деген белгі

10. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 10- беті
Нұсқа № 1
берілгенде, мен қалай амандасу керек екенін айтамын, сонда сендер бір-бірлеріңмен тез-тез
амандасасыңдар. Әр адаммен әртүрлі амандасасыңдар. Сонымен, көзбен… қолмен…
иықпен… құлақпен… тіземен… иекпен… өкшемен… арқамен.
Тақырыптың мотивациялық сипаттамасы:
Бұл тақырып өте актуальды болып келеді, өйткені бауырдың созылмалы диффузды
ауруларының ішінде 30-40% құрайтын соңғы жылдардағы жиі дамитын аурулар қатарына
жатқызылды.
Циррозбен ауыратын науқастардың 50-85 %-інде портальды гипертензия,
веналардың варикозды кеңеюімен жүретін асқынулар жиі байқалады.
Варикозды кеңейген веналардан қан кету кезінде алғашқы эпизодта-ақ әр 4 науқаста
50-70% жағдай өліммен аяқталады.
Көптеген зерттеулер нәтижесінде бауыр циррозының дамуына басқа себептердің
дамуына басқа себептердің ішінде гепатотропты HBV және HCV вирустары және
алкогольды жиі пайдалану себептері анықталған. Цирроздың 40% себебі алкоголді
пайдалану. Ер адамдар күнделікті 60 г, ал әйелдер 20-30 г алкоголь қабылдаса 10-15 жылда
цирроз дамитындығы зерттеулер бойынша дәлелденген.
Бауыр циррозының асқынулары жиі және қауіпті болғандықтан, науқастардың ішінде
еңбекке қабілетті жас адамдарда жұмысқа жарамсыздық кең орын алуда.
Осыған байланысты физикалық, психикалық әлеуметтік жағдайды қалыптастыру, тек
медико - әлеуметтік ахуалды ғана емес, оған қоса мемлекеттік деңгейдегі сапаны
арттыратыны маңызды.
Лапароцентез

11. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 11- беті
Нұсқа № 1
ҚОСЫМША № 2
Сабақтың теориялық білімін бақылау кезеңі:
«Кейс әлемі» - атты конкурс.
Шарттары:
• Топ студенттері 3 топшаға арнайы белгілер бойынша бөлінеді, оқытушы
студенттерге эмблемаларды тарқатып береді.

12. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 12- беті
Нұсқа № 1

13. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 13- беті
Нұсқа № 1
• Топшалардың атаулары: «Терапевт», «Гепатолог» және «Инфекционист».
• Топшалардың жауабына қарай: Егер толық жауап берсе – «5», толық емес
жауапқа – «4», мүлдем жауап жоқ болса – «2» деген ұпай алады.
• Конкурста жеңіп шыққан топшаға сыйлықтар беріледі.
Конкурстың кезеңдері:
1. Иллюстрациялық кейстерді шешу кезеңі – Бұл кезеңде командалар слайдтағы 2
дана кейс иллюстрацияларға сипаттама береді.
2. Проблемалық кейстерді шешу кезеңі . – Бұл кезеңде әр команда проблемалық
кейс шешеді.
3. Дефектті кейстерді шешу кезеңі. - Бұл кезеңде әр команда дефектті кейс шешеді.
4. Қысқа жауапты қысқа кейстерді (Sort case) шешу кезеңі. - Бұл кезеңде
командалар слайдтағы 3 қысқа кейске жауап береді.
1-кезең. Иллюстрациялық кейстерді шешу кезеңінің тапсырмалары
Кейс иллюстрацияны сипаттап
беріңіз?

14. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 14- беті
Нұсқа № 1
• Сырқатқа бауыр көлемінің бастапқыда ұлғайып, кейіннен фиброздың дамуына байланысты кішірейіп
қатаюы, спленомегалия, портальды гипертензия синдромы – асцит, кіндік айналасындағы тері асты
веналарының кеңеюі, яғни «медуза басы», өңеш және асқазан веналарының варикозды кеңеюі
бауырлық энцефалопатияның дамуы тән.
• Науқаста кейде бауыр аймағының сыздап ауырсынуы, емдәмді бұзған кезде ауырсынудың күшеюі,
жүрек айну, құсу, анорексия, диарея, тері қышуы байқалады. Ұйқышылдық, тез шаршау әлсіздік
симптомдары науқасты жиі мазалайды. Егер науқаста ұйқышылдық және мінез-құлығында агрессия
байқалса, онда бауырлық энцефалопатияны іздеу керек.
• Қарағанда дененің жоғарғы жартысының терісінде қантамырлардың кеңеюінен дамыған
«жұлдызшалар», алақанның қызаруы – «бауыр алақаны», тілі қып-қызыл, ксантелазм, саусақтардың
барабан таяқшалары тәрізденуі, түктердің өсу бұзылысы байқалады.
• Көз склерасы және кілегей қабықтар сарғаяды, зәрі қоңыр түсте болады. Бауырдың көлемі аздап
ұлғайған, тығыздалған. Көбінесе көкбауыр ұлғаяды, бұл белгі портальды гипертензияның дамығанын
айқындайды.
• Асцит, іш қуысындағы қысымның жоғарылауынан, созылмалы жүрек жеткіліксізідігінен, ісінулік –
асциттік синдромның нәтижесінде дамыған гидроторакстың әсерінен науқастың тынысы жиі, беткей
болады. Сырқаттың белгілеріне тағы да қызыл иек қанағыштығы, мұрыннан қан кету, тері көгерулері
тән. Бұл белгілер бауырда қан ұю факторлары синтезінің бұзылысы нәтижесінде дамиды.
• Циррозға тән: ішті тыңдағанда венозды коллатералдарда шудың естілуі, қаңқа бұлшық еттерінің
атрофиясы, шықшыт бездерінің ұлғаюы, қолдың дірілі.
• Асцит дамығанда сұйықтыққа байланысты іш ұлғаяды, кіндік шығыңқы болып көрінеді, флюктуация
симптомы оң мәнді, аяқтар ісінуі пайда болады.
2.
Проблемалық кейстерді шешу кезеңінің тапсырмалары.
Кейс
иллюстрация
ны анатомия-
физиологиял
ық тұрғыдан
сипаттаңыз

15. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 15- беті
Нұсқа № 1
 45 жастағы науқас гастроэнтерологиялық бөлімшеге «холестаздық гепатит»
диагнозыменкеліп түсті.
 Сұрастыру кезінде келесі шағымдар анықталды: оң қабырға ауырлық
сезім, жүрек айну, түнде ұйықтатпайтындай терінің қышуы, несеп түсінің
қоңыр, нәжіс түсінің ақшыл түсте болуы.
 Объективті: науқастың жағдайы орташа ауырлықта. Бойы 162 см, салмағы
70 кг, дене температурасы 36.70С , тері және көзге көрінетін кілегей
қабаттары сары түсте, денесінде қасынған іздердің болуы, бауыр қабырға
доғасынан 3см төмен түскен, іші жұмсақ пальпацияда оң қабырға асты аздап
ауырады. Пульс 80 рет минутына. АҚ -135/85мм.с.б
 Тағайындалды: Іш қуысы мүшелерінің ультра дыбысы зерттеуі, қанның
биохимиялық анализі:
 Тапсырма:
 Науқастың қажеттілік , қанағаттану бұзылыстарын анықтаңыз.
 Науқасқа көрсетілетін көмектің мақсатын анықтаңыз.
 Науқасқа УДЗ-ге зерттеу тексерілу шарттарын түсіндіріңіз
 Науқасқа №5 емдәмге сәйкес тамақтану туралы түсіндіріңіз
Жауап эталоны: Науқаста келесі қанағаттану қажеттіліктері бұзылған.
 Тамақтану, сыртқа шығару, ұйықтау денінің сау болуы.
Науқаста анықталған проблемалар: Сарғаю, сарғаю фонында терінің
қышынуы, тері бүтіндігінің бұзылуы (қасынған іздері), жүрек айну.
Ем мақсаты: тері қышымасын азайту, денедегі қасынған іздердің
инфекциялық жараға айналуының алдын алу.
Жоспар:
 науқасқа №5 емдәмін ұсыну
 Науқасқа тері гигиенасын қамтамасыз ету (теріні сүрту, душ) және
антисептикалық сүрту
 Науқастың үлкен дәретке жиірек шығуын қамтамасыз ету
 Науқастың сырт келбетін қадағалау
Мақсаты:
 Бауырға және өт-жолдарына түсетін күшті азайту.
 Қасынған іздерді жараға айналмауын қамтамасыз ету. Қышышуын азайту.
 Науқаста асқынулар болғанда дер кезінде анықтап көмек көрсету.
Аурухананың терапия бөлімшесіне 1 тәулік бұрын
«Бауыр циррозы» диагнозымен жатқан науқаста
кенеттен пайда болған әлсіздік, «кофе тұнбасы» тәрізді
түстес құсық массасының бөлінгені анықталды.
Объективті: Науқастың жалпы жағдайыорташа
ауырлықта, тері қабаттары бозарған, ылғалды өкпесінде
везикулалық тыныс, жүрек тондары ырғақты, минутына
100, толуы әлсіз, АҚ 100/ 60 мм.с.б. іші жұмсақ,
эпигастрий аймағы ауырады.
Тапсырма:
 Науқаста дамыған шұғыл жағдайды анықтап, негіздеңіз.
 Дәрігерге дейінгі көмек шараларын жоспарлаңыз.

16. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 16- беті
Нұсқа № 1
Диагноз: Асқазаннан қан кету
Жедел көмек алгоритмі:
 Кезекші дәрігерді шұғыл шақырту 3-ші адамның көмегімен.
 Науқасты шалқасымен жатқызып, басын бир жаққа бұру, құсық
массаларының аспирациясының алдын алу үшін
 Қарқынды қан кетуді тоқтату үшін эпигастри аймағына мұзды
мұйық қою.
 Науқасқа сөйлеуге, қозғалуға тамақ жеуге тиым салу
 Науқасты қатаң бақылау пульсті және АҚ жиі анықтап, науқас
жағдайына баға беріп тұру.
 Қан тоқтататын дәрілерді дайындап егу. 5% аминокапрон қышқыл,
100мл венаға тамшылап
 10% -10мл кальций хлорид ерітіндісін венаға баяу енгізу
 Диципон 4 мл бұлшық етке егу.
№3 проблемалық кейс
Дәрігер медбикеге бауыр циррозымен ауыратын
науқасқа бір неше зерттеулер жүргізу қажеттілігін
айтты:
1. Қанның жалпы анализі.
2.
3.
4.
5.
Тағы қандай зерттеулер қажеттілігін атаңыз
 Қанның жалпы анализінде: тромбоцитопения, иммунды қабынуды
сипаттайтын ЭТЖ жоғарылауы, қан кетуден дамыған қаназдық
анықталады.
 Қанның биохимиялық құрамында АЛТ және АСТ мөлшері жоғарыласа –
цитолизді; белоктар азайса – бауыр жасушалық шамасыздықты, сілтілі
фосфотаза және тимол сынамасы – холестазды; протромбин индексінің
төмендеуі – бауыр шамасыздығын айқындайды.
 Гепатиттің вирустық маркерлерін табу бауыр зақымдануының нақты
себебін анықтауға көмектеседі.
 Іш қуысы мүшелерін ультрадыбыспен зерттеу нәтижесі: бауырдың
эхогендігі күшейеді, майлы дистрофия немесе фиброз; көкбауыр
ұлғайған, қақпа венасы кеңейген, көп мөлшерде сұйықтық жиналуы.
 ФЭГДС - өңеш веналарының варикозды кеңею дәрежесін анықтау үшін
тағайындайды.
 Бауыр биопсиясы – биоптатты гистологиялық зерттеумен негізделеді.
Госпитализацияға көрсетпелер: қан кетуге
күдіктену,
бауырлық энцефалопатия, асцит, бүйрек
жеткіліксіздігі асқынуларының дамуы.

17. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 17- беті
Нұсқа № 1
Дефектті кейстерді шешу кезеңі.
№1 дефектті кейсті шешіңіз
Асцит, бүкіл дененің ісінуі анықталған науқасқа
медбике глюкозаның 40 % ерітіндісінің орынан 5 %
ерітіндісін венаға тамшылатып енгізді.
Сұрақ:
1. Медбикенің бұл іс әрекеті қаншалықты дұрыс
екендігін атаңыз.
2. Бауыр циррозын емдеуде қандай принциптерді сақтау
қажет?
№1 дефектті кейстің жауабы
1. Медбике кез келген дәрілік затты тапмшылатып жіберуге болмайды, себебі науқаста ісіну және
қаанайналым шамасыздығы бар. Керісінше диуретиктер салып науқастан артық сұйықтықты сыртқа
шығару крек.
2. Құрамында белогы азайтылған емдәм, асцит болғанда тағам құрамында тұзды азайту ұсынылады.
Науқастар витаминді көп мөлшерде қабылдау қажет.
Медикаментті ем. Дәрілік терапия сырқаттың этиологиясын және асқынуларын (асцит, өңеш
және асқазанның кеңейген веналарынан қан кету, бауырлық энцефалопатия) жоюға арналады.
 Өңеш және асқазанның кеңейген веналарынан қан кетуді реанимациялық бөлімшеде емдейді, бұл кезде
шунттау операциялары жасалады.
 Төсекті тәртіп, емдәм.
 Ферменттік препараттарды – креон, мезим форте, панцитрат 3-4 рет тамақтан бұрын қабылдайды.
 Асцит кезінде – тұзсыз тағамдар, спиронолактон + фуросемид, немесе лапароцентез жасау керек.
 Лактулоза ішуге немесе клизма жасалады.
 Бауырлық энцефалопатия дамығанда гипераммониемияны төмендету мақсатында – антибактериялық
дәрілер: флоксацин, орнитин, метронидазол көбінесе ішуге тағайындалады.
 Орталық жүйке жүйесінде тежелу процесін төмендету үшін флумазенил беріледі.
 Спонтанды бактериялық перитонитте – цефотаксим 2 г 3 рет венаға 7 күн бойы енгізіледі.
 Антивирусты терапия – интерферон альфа -2 9-10 ХБ аптасына 3 рет 4-6 ай бойы, немесе ламивудин
100 мг/тәул. бір жылға тағайындалады.
 Бауыр циррозы созылмалы С гепатиті салдарынан дамыса,
 интерферонды альфа -2 3 ХБ аптасына 3 рет 6-12 ай бойы,
 рибавиринмен 1000-1200 мг/тәул. қосып тағайындалады.

18. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 18- беті
Нұсқа № 1
№2 ДЕФЕКТТІ КЕЙСТІ ШЕШІҢІЗ
Аурухананың гинекология бөлімінде емделіп жатқан
бауыр циррозымен сырқатта кенеттен жатырдан қан
кету белгілері байқалды.
Сұрастыру кезінде: науқастың емдәм режимін
бұзғандығы анықталды. Оған туыстары сүрленген ет,
қазы қосылған қамыр тамағын әкелген. Сол тамақпен
қоса, спиртті ішімдік ішкен.
 Осы кейстегі қателіктерді табыңыз?
 Цирроз кезінде тағайындалатын емдәмді айтыңыз.
№2 ДЕФЕКТТІ КЕЙСТІҢ ЖАУАБЫ
Дефекттер:
1. Циррозбен науқас терапия, немесе жұқпалы аурулар, немесе асқыну
болса хирургия бөлімінде емделеді. Гинекологияда емес.
2. Цирроз кезінде жатырдан қан кетпейді, өңештен, тік ішектен
кетеді.
3. Циррозбен науқас сүрленген, ұннан жасалған тағамдар жеуге,
алкоголь ішуіне болмайды.
4. Цирроз бен науқастарға №5 емдәм столы тағайындалады. №5
емдәмнің ерекшеліктері:
 Жеуге болмайтын заттар: Балғын нан, құймақ, жануар майлары,
маринадталған тағамдар, консервілер, жаңғақтар, шұжық, ішімдік.
 Жеуге рұқсат етіледі (шектеулі көлемде): суға піскен макарон,
балық (буға піскен), жарма ботқалары, сүт өнімдері, аз мөлшерде
тәттілер, майсыз ет, құс еттері.

19. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 19- беті
Нұсқа № 1
№3 ДЕФЕКТТІ КЕЙСТІ ШЕШІҢІЗ
ҚАННЫҢ ЖАЛПЫ АНАЛИЗІ ҚАННЫҢ БИОХИМИЯЛЫҚ АНАЛИЗІ
Атауы нәтиже СИ бір-
ліктері
гемоглобин 140 г/л
эритроцит 4,7 1012/л
Түс көрсеткіш 0,9
тромбоцитте
р
70,0 10 9/л
Лейкоциттер
ЭТЖ
3,0
30
10 9/л
Мм/сағ
Компонент Қалыпты мөлшерде Си бірліктері
Жалпы белок 50 Г/л
Альбумин 20 Г/л
Несеп нәрі 2.3-8,3 Ммоль/л
Креатинин 215 Моль/л
Несеп қышқылы Ммоль/л
Глюкоза 4,0 Мкмоль/л
Жалпы кальций 2,15-2,55 Ммоль/л
Темір 10,6-28,3 (6,6-26,0) Мккат/л
Алат 3,2 Мккат/л
АсаТ 1,5 Мккат/л
Билирубин жалпы
Тікелей емес
15 Мкмоль/л
Мкмоль/л
Тимол сынамасы 15 дейін Ед
Сілті фосфатазасы 5,0 дейін Мккат/л
Холестерин 3,1 - 5,2 Ммоль/л
Үшглицеридтер 0,68-2,3 Ммольл
Амилаза жалпы № (3,3-8,9) Мккат/л
Формоловая проба Теріс мәнді
“С” реактивный белок болмайды
№3 ДЕФЕКТТІ КЕЙСТІҢ ЖАУАБЫ
ҚАННЫҢ ЖАЛПЫ АНАЛИЗІ ҚАННЫҢ БИОХИМИЯЛЫҚ АНАЛИЗІ
Атауы нәтиже СИ бір-
ліктері
гемоглобин 140 г/л
эритроцит 4,7 1012/л
Түс көрсеткіш 0,9
тромбоцитте
р
70,0 10 9/л
Лейкоциттер
ЭТЖ
3,0
30
10 9/л
Мм/сағ
Компонент Нәтиже Си бірліктері
Жалпы белок 50 Г/л
Альбумин 20 Г/л
Несеп нәрі 2.3-8,3 Ммоль/л
Креатинин 215 Моль/л
Несеп қышқылы Ммоль/л
Глюкоза 4,0 Мкмоль/л
Жалпы кальций 2,15-2,55 Ммоль/л
Темір 10,6-28,3 (6,6-26,0) Мккат/л
Алат 3,2 Мккат/л
АсаТ 1,5 Мккат/л
Билирубин жалпы
Тікелей емес
15 Мкмоль/л
Мкмоль/л
Тимол сынамасы 15 дейін Ед
Сілті фосфатазасы 5,0 дейін Мккат/л
Холестерин 3,1 - 5,2 Ммоль/л
Үшглицеридтер 0,68-2,3 Ммольл
Амилаза жалпы № (3,3-8,9) Мккат/л
Формоловая проба Теріс мәнді
“С” реактивный белок болмайды

20. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 20- беті
Нұсқа № 1
1. Терінің сарғаю, іш көлемінің
ұлғаюына шағымданып келген
науқаста не туралы ойлайсыз?
2. Бауыр циррозымен сырқат науқаста
“мелена ” байқалды. Бұл қандай
асқыну?
3. Науқаста ас қорыту жолдарынан қан
кету кезінде қандай дәрілерді
қолданасыз?
1. Бауыр циррозы
2. Тік ішек веналарынан қан кету
3. Этамзилат, викасол, аминокапрон
қышқылы.

21. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 21- беті
Нұсқа № 1
1. Нау асты арау кезінде асцит,қ қ
спленомегалия ж не “ә caput medusae”
аны талды. Б л андай синдром?қ ұ қ
2. Егер андақ HBsAq табылса, не туралы
ойлайсыз?
3. Нау асты ара анда асцит, ая тардық қ ғ қ ң
тізесіне дейін ісінуі аны талды. андайқ Қ
д рілермен емдейсіз?ә
1. Портальды гипертензия
2. Вирусты гепатит
3. Диуретиктермен

22. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 22- беті
Нұсқа № 1
1. Бауыр циррозымен ауыратын науқаста
ісіну айқын білінеді. Науқастарда не
себептен ісіну болады?
2. Циррозбен науқастарға №5 емдәм столы
тағайындалады. Бұл емдәмнің ерекшелігі
неде?
3. Нәжістің түсі ақшыл, зәрдің түсі қою
қоңыр түсте болса, онда сіз қа мүше
зақымданды деп ойлайсыз?
1. Ісіну гипопротеинемия, яғни қанда
белоктар санының азаюынан дамиды.
2. Тұзсыз және майсыз тағам қолдану
3. Бауыр

23. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 23- беті
Нұсқа № 1
ҚОСЫМША № 3
Сабақта меңгеретін дағдылар.
1. Науқастарға сұрастыру
2. Науқасқа қарау жүргізу;
3. Бауырға перкуссия жасау; (науқасқа)
4.Көкбауырға перкуссия жасау; (науқасқа)
5.Биохимиялық зерттеуге венадан қан алу
Дағдылардың орындалу техникасын демонстрациялау.
1-дағды. Пациентті сұрастыру
№ Қадамдар Дұрыс(+)
Дұрыс емес(-)
Төлқұжаттық бөлім:
1 Аты-жөні, әкесінің аты
2 Жасы
3 Ұлты
4 Мекен-жайы
5 Мамандығы, жұмыс орны
6 ІІ. Шағымдары: Негізгі – ентігу, ісіну (әсіресе аяқтарда басталады).
Қосымша
7 Anamnesis morbi (қазіргі аурудың тарихы) - аурудың басталғаннан дәл
қазіргі уақытқа дейінгі дамуын анықтау.
1. Сырқат қашан басталды?
2. Қалай басталды?
3. Сырқаттың даму ағымы қалай болды?
4. Қандай зерттеулер жасалды және оның нәтижесі?
5. Қандай ем қабылдады және оның нәтижесі?
8 Өмір анамнезі (Anamnezis vitae) – науқастың өмірінің негізгі
кезеңдерінде медициналық биография.
1. Жалпы туылып, өсуі жайлы
2. Тұрғын үй жағдайы
3. Еңбек жағдайы
4. Басынан өткізген аурулары
5. Жанұялық және тұқым қуалау анамнезі
6. Аллергоанамнез
Ұпайдың саны – 8 (100%) жинаған ұпай саны -
7- 8 ұпай - 5
5- 6 ұпай - 4 4 ұпай – 3 3 және одан төмен - 2

24. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 24- беті
Нұсқа № 1
2-дағды . Пациентті қарап жағдайын бағалау
12-14 ұпай – 5 10-12 ұпай- 4 8-9 ұпай- 3 8 ден төмен - 2
3-дағды. Бауырдың перкуссиясы
№ Қадамдар
Бауырдың жоғары абсолюттық тұйықтығын анықтау
1 Пациентті беліне дейін шешіндірді. Пациентті ыңғайлы қалып беріп,
шалқасынан жатқызды.
2 Плессиметр саусақты 2-3 қабырға аралыққа төс маңы сызығына қойып
ашық дыбыс тұйықталғанға дейін, жоғарыдан төмен қарай жай
перкуссия жасалады.
3 Табылған шекараға саусақтың жоғарғы шетінен белгі қойылады.
4 Оң бұғана орта сызығы және оң қолтық алды сызығы бойынша
осылайша перкуссиялады.
№ Қадамдар (+) (-)
1 Жалпы ережелер: табиғи жарық, кезекпен денені жалаңаштап отырды
2 Пациенттің жалпы жағдайын бағалау: қанағаттанарлық, орташа, ауыр
жағдай
3 Науқастың санасын бағалау:
• Анық
• Бұзылған сана (ступор, сопор, кома)
4 Науқастың төсектегі қалпын бағалау: Активті, Пассивті, мәжбүр
5 Науқастың дене бітімін бағалау :
нормостеник-эпигастрий бұрышы 90градус,
Астеник- эпигастрий бұрышы 90 градустан аз, яғни арық ұзын
адамдар,
гиперстеник - эпигастрий бұрышы 90 градустан артық, яғни бойы
қысқа, толық адамдар.
6 Жергілікті қарау- Дененің жеке бөліктерін белгілі реттілікпен мұқият
қарайды
7 Басты қарау
8 Бет,көз,қабақтарды,мұрын,ауызды қарау
9 Мойынды қарау
10 Тері және кілегей қабақтарды қарау
11 Тері асты шел қабақтарын қарау
12 Лимфа түйіндерін қарау
13 Буындарды қарау
14 Аяқ-қолдарды қарау
Ұпайдың саны – 14 (100%) жинаған ұпай саны -

25. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 25- беті
Нұсқа № 1
Бауырдың жоғарғы абсолюттық тұйықтық шекаралары сәйкес келеді:
5 Оң төс маңы сызығы бойынша – VI қабырғаның жоғарғы қыры
6 Оң бұғана орта сызығы бойынша – VI қабырғаның өзі
7 Оң қолтық алды сызығы бойынша– VII қабырғаға сәйкес
Бауырдың төменгі абсолюттық тұйықтығын анықтау
8 Науқас беліне дейін шешіндіріледі. Науқасқа ыңғайлы қалып беріп,
шалқасынан жатқызды.
9 Плессиметр саусақты оң қолтық алды сызығымен оң мықынның
жоғарғы қанатына қойып тимпанды дыбыс тұйықталғанға дейін,
төменнен жоғарыға қарай жай перкуссия жасады.
1
0
Табылған шекараға саусақтың төменгі шетінен белгі қойды.
1
1
Оң бұғана орта сызығы және төс маңы сызығы бойынша осылайша
перкуссиялады.
Бауырдың төменгі абсолюттық тұйықтық шекаралары сәйкес келеді:
1
2
Оң қолтық алды сызығы бойынша– X қабырғаға сәйкес
1
3
Оң бұғана орта сызығы бойынша – оң қабырға доғасының төменгі қыры
1
4
Оң төс маңы сызығы бойынша – оң қабырға доғасынан 2 см төмен
13-14 ұпай - 5
12-11 ұпай - 4
10-9 ұпай – 3
8 және одан төмен ұпай - 2
4-дағды. Көкбауыр перкуссиясы дағдысын бағалауға арналған чеклист
№ Қадамдар Дұрыс(+) Дұрыс
емес(-)
1 Пациентке емшара мақсаты мен барысын түсіндірді, осы емшараны
өткізуге оның рұқсатын алды.
2 Пациентті оң қырымен жатқызды
3 Плессиметр саусақ сол қабырға доғасының шетіне 10 шы қабырғаға
перпендикуляр орналастырды
4 Перкуссия әлсіз күшпен 10 қабырға үстімен алғашында сол қабырға
доғасынан омыртқаға сосын алға қарай бағыттап жүргізді.
5 Тұйықталған дыбыс пайда болғанда көкбауырдың ұзын осінің екі
шекарасы анықтады.
6 Талақ ұзындығының ортасынан 10 -шы қабырғаға тағы да
перпендикуляр қойып әлсіз соққымен перкуторлап көкбауыр

26. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 26- беті
Нұсқа № 1
көлденең өлшемін анықтады
Ұпай саны - 6
5-6 ұпай – 5,
4 ұпай- 4,
3 ұпай- 3
5-дағды. Биохимиялық зерттеуге көк тамырдан қан алу
Мақсаты: диагностикалық
Қолдану көрсетілімдері: пациентті зерттеу:
Асқынулар: гематома, тромбофлебит, сепсис, вирустік гепатит, АҚТҚ.
Қан алатын жерлері: шынтақ бүгілісінің, білектін, қолдың беткейлік веналары.
Дайындаңыз: залалсыздандырылған: 10-20мл көлеміндегі бір рет қолданылатын шприцті,
астаушаларды, мақта шариктерін, салфеткаларды, тері антисептигін, бетпердені, қолғапты,
штативтегі пробиркаларды, су өтпейтінтығындарымен резеңке бұрауды, клеенкалы
жастықшаны, кауіпсіз жинауға және жоюға арналған контейнерді.
№ Қадамдар Дұрыс(+)
Дұрыс
емес(-)
1 Пациентке емшараның мақсаты мен барысын түсіндіріп, оның рұқсатын
алады. Пациенттен таңертең тамақ қабылдамағаның анықтады.
2 Лабораторияға жолдама жазып, пробирканы нөмірледі.
3 Пациентке ыңғайлы қалып алуына көмектесті.
4 Гигиеналық деңгейде қолыңызды тазартты. Оларды тері
антисептитигімен өңдеді
5 Бетпердені, қолғапты қорғаныш көзілдірікті, алжапқышты киді
6 Бір рет қолданылатын шприцті құрастырды
7 Пациенттің шынтақ астына клеенқалы жастықшаны қойды
8 Резеңке бұрауды иықтың ортанғы 1/3 бөлігіне салфетканың немесе іш
киімінің үстінен салды.
9 Бұраудың бос ұштары жоғары қарай бағытталған болады, ілгегі төмен.
10 Кәріжілік артериясындағы тамырын ұстады ( тамыр соғуы сақталу
керек)
11 Көктамырды зерттеді. Ең көп толған көк тамырды тапты.
12 Көктамырды толтыру үшін пациенттің жұдырығын бірнеше рет қысуын
және ашуын, сосын оны қысуын сұрады.
13 Қолғапты тері антисептигімен өңдеді.
14 Тері антисептигіне суландырған екі мақта шариктерімен шынтақ
бүгілісі аймағын, инъекция жасайтын жерді тізбектілікпен тазартты,
оларды контейнерге салды. 3-ші мақта шаригін сол қолдың IV және
Vсаусақтар арасында ұстады.
15 Оң қолыңызға шприцті алыңыз: II саусақ – иненің канюлясында, ал III,
IV саусақтармен цилиндрді жоғарыдан орап алды, Iсаусақты төмен
ұстады.
16 Сол қолдың үлкен саусағымен болжаған тесетін жерден төмен көк

27. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 27- беті
Нұсқа № 1
тамырды бекітті.
17 Инеден қалпағын алып, әдеттегідей көк тамырды тесті (пациенттің
жұдырығы қысылған)
18 Поршенді өзіңізге қарай тартыңыз, ине көктамырда екеніне көзіңізді
жеткізді
19 Сол қолмен ақырын поршенді өзіңізге қарай тарта отырып, 5-7 мл
қанды шприцке сорып алды.
20 Резеңке бұрауды шешіңіз, пациентжұдырығын ашуы қажет, қажет,
жылдамқозғалыспен көк тамырдаң инені шығарды .
21 Тері антисептигіне суландырған мақта шаригін инъекция жасаған жерге
3-5 минутқа салыңыз, пациенттен шынтақ буынынан қолды сәл бүгуін
сұрады
22 Шприцтен инені алып, қауіпсіз жинауға және жоюға арналған
контейнерге салды.
23 Шприцтен инені алып, қауіпсіз жинауға және жоюға арналған
контейнерге салды.
24 Шприцтен қанды пробирканың қабырғасына жаймен құйыңыз, оның
шашырамауын қадағалады.
25 Су өтпейтін тығынмен пробирканы жапты.
26 Пациенттке тұруға немесе жайлы қалып алуына көмектесті.
27 Көктамырды тескен жерден қан бөлінбегеніне көзіңізді жеткізді.
Пациенттен мақта шаригін алып, контейнерге салды
28 Контейнер мен жолдаманы биохимиялық лабораторияға жіберді.
29 Қолғапты шешіп, қауіпсіз жинауға және жоюға арналған контейнерге
салды.
30 Қолыңызды жуып, кептірді
Ұпай саны - 30 жалпы - 30
Ескерту:
- биохимиялық анализге көктамырдан қанды алу таңертен ашқарында 10мл
мөлшерінде жүргізіледі;
- ЖҚТБ және RW қан алуды күннің әрбір уақытында 5 мл мөлшерінде жүргізіледі;
- қанды алуға арналған пробирка құрғақ болуы керек ( әйтпесе эритроциттердің
гемолизі болады);
- шприцсіз қанды алуға тыйым салынады – тек инемен ( қан шашырау кауіпсіздігі бар);
- жолдамасында пробирканың нөмерін, зерттеу мақсатын, пациенттің аты-жөнін,
жынысын, жасын, диагнозын, бөлімін көрсетіңіз;
- вакутайнер (BD VACUTAINER) – кауіпсіз жүйесі бар қанды алу медициналық
қызметкерлерді максимальды қорғауды, алатын материалдыңсапасын камтамасыз
етеді.
28-30 ұпай – 5,
25-27 ұпай- 4,
21-24 ұпай- 3,
20 және одан төмен - 2
ҚОСЫМША № 4
СӨЖ тапсырмалары

28. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 28- беті
Нұсқа № 1
• Студенттер СӨЖ кезіндеде сабақ басында бөлінген 3 топша бойынша жұмыс
істейді. Әр топша 3 клиникалық бекеттің тапсырмаларын орындайды.
Дағдылардың орындалуын оқытушы мен ментор чеклист бойынша бағалайды.
Тәжірибелі дағдылар 3 клиникалық бекетке бөлінген.
1 - клиникалық бекет тапсырмалары
1. Науқастарды сұрастыру,
2. Науқасты қарау.
2 - клиникалық бекет тапсырмалары
1. Бауырға перкуссия жасау; (науқасқа)
2. Көкбауырға перкуссия жасау; (науқасқа)
3- клиникалық бекет тапсырмасы
- Биохимиялық зерттеуге венадан қан алу
• Дағдыларды орындап болған соң пациенттің ауру тарихын талдау және бақылау
күнделігін толтыру.
Пациентті бақылау күнделігі. Пациенттің аты – жөні_____________________
Күні Дене қызуы (t) Тамыр
соғуы (Ps)
Артериялық
қан қысымы
(АҚ)
Қабылдағансұйықтығы
Диурезі Шағымы
Пациенттің қан талдауларын бақылау күнделігі7
Пациенттің аты – жөні_____________________
Анализ
көрсеткіші
Стационарға
түскен күні:
Стационардағы
5- күн:
Стационардан
шыққан күні:
1 айдан соң 2 адан соң
Жалпы билирубин
Аспартатамино-

29. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 29- беті
Нұсқа № 1
трансфераза (АСТ)
Аланинмино-
трансфераза (АСТ)
Тимол сынамасы
Креатинин
Гемоглобин
Эритроцит
Тромбоцит
Эритроциттер-дің
тұну жылдамдығы
(ЭТЖ)
СӨЖ кезеңінің соңында студенттер «Құпия сандық» тапсырмаларын шешеді.
«ҚҰПИЯ САНДЫҚ» тапсырмалары
«ҚҰПИЯ САНДЫҚ» - тың ішінен студенттер таңдаған дәрісін алады. Сол дәрілік заттың
дозасы, қолданылуы, емдік әсері туралы баяндайды.

30. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 30- беті
Нұсқа № 1
Дюфалак (іш жүргізетін
дәрі, сироп түрінде)
250 мл флаконда
шығарылады. Науқастарға
арнайы стаканмен 30 мл ден
2 рет ішуге беріледі.
Науқастарды іш қатуға жол
бермеу керек. Іш жүргізу
арқылы ғазадағы, ішектер
бойындағы улы заттар
сыртқа шығады. Өздігінен
улану дәрежесі төмендейді.
Гептрал –
гепатопротектор.
Холеретикалы ,қ
холекинетикалы ,қ
антиоксидантты,
детоксикациялы ,қ
антидепрессивті,
антифиброзды,
нейропротекторлы серқ ә
ететін д рі.ә
5 мл ерітіндісін 100 мл
натрий хлорид
ерітіндісіне осыпқ
тамшылап немесе вена ағ
баяу шприцпен
енгізугеде болады.

31. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 31- беті
Нұсқа № 1
Гепабене капсула түрінде
шығарылады. Науқастар
бір неше ай ұзақтықпен
қабылдауына болады.
Антиоксидантты,
мембранотұрақтандыруш
ы, антитоксикалық, бауыр
жасушаларын қалпына
келтіруші әсер көрсетеді.
1 капсулдан 2 рет ішуге 2
ай бойы тағайындалады.
Бауыр аурулары
кезінде
интоксикациямен
күресу ретінде, бауыр
жасушаларына қорек
ретінде қолданылады.
40% ерітіндісі венаға
енгізіледі. Оған
витаминдерді,
гепатопротекторларды
қосып енгізуге болады.

32. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 32- беті
Нұсқа № 1
Цинокобаламин -
метаболикалық және
гемопоэтикалық дәрі .
Қан құрамында
холестерин деңгейін
азайтады.
Бауыр және жүйке
жүйесінің қызметіне оң
әсер көрсетеді.
Тіндердің
регенерациялық
қасиетін жоғарылатады.
1 мл бұлшық етке
тағайындалады.
Цефазолин -
антибактериялық
препарат. Екіншілік
инфекция
қосылғанда енізіледі.
1,0- 3 рет әр 8 сағат
сайын, 7 күн бойы
бұлшық етке
салынады.

33. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 33- беті
Нұсқа № 1
Натрий хлорид
ерітіндісі – д рілікә
заттарды
парентеральды
енгізу шін еріткішү
ретінде
олданылады.қ
Кез келген
препарат а еріткішқ
болып табылады.
Фуросемид - тез әсер
етуші диуретик. 2-4 мл
венаға таңертеңгі
уақытта енгізіледі.
Ағзадағы ісінуді
қайтарады. Науқас
кешке дейін кіші
дәретке жиі шығып бір
шама жағдайы
жақсарады.

34. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 34- беті
Нұсқа № 1
Церукал – орталық
генездегі құсуға қарсы
препарат. Асқазан
ішек жолдарынының
тонусын көтеріп,
қимыл қозғалысын
жақсартады. 2 мл
күніне 1 рет бұлшық
етке егіледі.
Ферментты препарат, ас
қортылыдуы жақсартады.
Құрамында панкреастық
ферменттер бар. Ас қортыу
жолдарында белоктардың
майлардың көмірсулардық
қортылыуын жақсартып,
ішектерді сіңірілуін ықпал
етеді. 10000 б капсуладан 3
рте ішуге тамақтан соң 10
күн бойы тағайындалады.

35. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 35- беті
Нұсқа № 1
Интерферон немесе
роферон вирусқа қарсы,
иммунитет көтеруші
препарат, 3 млн ХБ 0,5
мл бұлшық етке егіледі.
Препарат вирусты
гепатиттерде кеңінен
қолданылады.
ҚОСЫМША № 5
Бағалау парағы

36. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 36- беті
Нұсқа № 1
№
Студенттердің
аты-жөні
Конкурстаалғанбағасы
1-клиникалықбекет.1.Науқастысұрастыру2.науқастықарау
2-клиникалықбекет.1.
Бауырғаперкуссияжасау
2.
Көкбауырғаперкуссияжасау
3-клиникалықбекет.1.
Биохимиялықзерттеугекүретамырданқаналу
Аурутарихынталдаукезіндегіалғанбағасы
Құпиясандықтапсырмасыбойыншабаға
Жалпыбаға
1
2
3
4
5
6
7
8
9
ҚОСЫМША №6
VIIІ Үйге тапсырма
Тақырыбы: Холецистит. Өт жолдарының дискинезиясы
Өзіндік дайындалуға арналған сұрақтар
• Өт жолдарының анатомо-физиологиялық сипаттамасын;
• Холециститтің анықтамасын, этиологиясын;
• Холециститтің клиникасын;
• Холециститтің диагностикасын;
• Холециститтің емін;
• Өт жолдарының дискинезиясы анықтамасын, этиологиясын;

37. Тәжірибелік сабаққа
арналған әдістемелік өңдеу
ӘӨ-05.1.8-07.06
37 беттің 37- беті
Нұсқа № 1
• Өт жолдарының дискинезиясы клиникасын, диагностикасын
• Өт жолдарының дискинезиясы емдеу принциптерін.
Өзіндік дайындалуға арналған тапсырмалар:
1. Топ студенттері 3 топқа бөлініп, үйге берілген тақырып бойынша презентация
проблемалық кейс және кейс иллюстрация дайындап келеді.
Негізгі әдебиет:
1. Ішкі аурулар. Б. С. Калимурзина. – 2005
2. Внутренние болезни: учебник: в 2-х т + СД. Мухин Н. А., Моисеев В. С.,
Мартынов А. И.- М., ГЭОТАР-Медиа, 2009. Т. 1-672с., Т. 2-592 с
3. Терапия с курсом ПМСП. Смолева Э. В. – Ростов-на Дону «Феникс», 2008
Қосымша әдебиеттер:
4. Лекарственные средства. Машковский М. Д.- М., 2009.
5. Синдромная патология дифференциальная диагностика и фармакотерапия. Г. Д.
6. Ішкі аурулар. Бимурзаев Ғ. Н, Зарипова Г. К.