De themagroep ICT en de lerarenopleider van het VELON heeft de afgelopen jaren gewerkt met een kleine vaste groep enthousiaste lerarenopleiders. De themagroep opereerde autonoom op basis van een door de groepsleden vastgestelde (onderzoeks-)agenda. Zo heeft de themagroep de afgelopen jaren een ICT-competentieprofiel voor de lerarenopleider ontwikkeld om de beroepsstandaard voor lerarenopleiders te verrijken, en daarin het aspect van de lerarenopleider als rolmodel verkent. Het doel van de themagroep is het samenbrengen van VELON leden die een speciale interesse hebben in ICT voor leren en lesgeven en zich bezighouden met de inzet van ICT om het opleiden van leraren te ondersteunen en te versterken. De themagroep organiseert hiervoor activiteiten in het kader van professionele ontwikkeling. Om de komende jaren aan deze doelstelling te voldoen is de themagroep van mening dat een andere organisatie van de themagroep nodig is. De themagroep wil graag de transitie maken naar een toegankelijk platform voor en met leraren- en schoolopleiders die speciale interesse hebben in ICT voor leren en lesgeven en zich bezighouden met de inzet van ICT om het opleiden van leraren te ondersteunen en te versterken.

1. Themagroep ICT en de
lerarenopleider
Van themagroep naar platform
Afbeelding:Pixelgirlpresents.com
Gerard Dummer (Hogeschool Utrecht)
Jan van der Meij (Universiteit Twente)
Jeroen Bottema (Hogeschool Inholland)
Studiedag VELON 10 november 2017

2. • Aanleiding
• Themagroep
• Platform
• Thema’s & werkwijze
• Afronding
Programma

3. • Wie bent u?
• Wat komt u halen?
• Wat komt u brengen?
Kennismaken

4. Themagroep
• Competentieprofiel ICT voor lerarenopleiders
• Onderzoek naar voorbeeldmatig opleiden
door lerarenopleiders t.a.v. ICT

5. Studenten
• Zetten ICT frequent in voor eigen gebruik (communiceren,
organiseren, informatie zoeken en leren)
• Hebben weinig aandacht voor inzet ICT om het leren van
leerlingen te faciliteren
OECD, 2010

6. Lerarenopleidingen
• „Meer dan de helft van de pas afgestudeerde leraren is
negatief over de manier waarop hun opleiding ze heeft
voorbereid op de inzet van ICT bij het geven van onderwijs”
• „During their training student teachers hardly meet any role
models who demonstrate the outstanding pedagogical use of
ICT”
• Aandacht voor didactisch gebruik van ICT in de opleiding is
afhankelijk van de toevallige opleider
Hondius & Kesel, 2013; Ten Brummelhuis, Wijngaards, Swager & van Goozen, 2010;
OECD, 2010

7. Kernproblemen
• Onvoldoende voorbereiding van studenten op didactisch en
pedagogisch gebruik van ICT in het onderwijs
• Geen structurele plaats in het curriculum
• Opleiders zijn onvoldoende geschoold in didactische (en
pedagogisch) ICT gebruik;
• Opleiders ervaren weinig tijd te hebben voor
professionalisering
• Scholen verwachten dat opleidingen hierin voorop lopen
Voogt, 2014

8. Competentieprofiel ICT voor lerarenopleiders
• Kader ICT-bekwaamheden van de docent (Kennisnet, 2012)
• Ontwikkeling van Kennisbasis ICT (ADEF, 2013)
• Beroepsstandaard VELON (VELON, 2012)
• Nog geen standaard onderdeel van curriculum
• Veel aandacht voor hoe maar nog niet voor wat

9. Competentieprofiel

10. Kader ICT-bekwaamheden van de
docent
Kennisnet, 2013

11. Kennisbasis 2013
ADEF, 2013

12. Grondslag Velon
Velon, 2012

13. Voorbeeldmatig opleiden
• Kwantiteit en kwaliteit van ICT-ervaringen op de opleiding
beïnvloedt de adoptie van ICT van de net afgestudeerde leraar
• De lerarenopleider is didactisch ICT-bekwaam
– Kennis en vaardigheden
– Positieve opvattingen en houdingen
• Didactisch handelen met betrekking tot ICT in de lespraktijk
en het vermogen om hierover professioneel te redeneren
Drent & Meelissen, 2008; Voogt et.al, 2013

14. De lerarenopleider als rolmodel
“In hoeverre vinden lerarenopleiders zichzelf
een rolmodel in het gebruik van ICT voor leren
en lesgeven.”

15. De lerarenopleider als rolmodel
“In hoeverre vinden lerarenopleiders zichzelf
een rolmodel in het gebruik van ICT voor leren
en lesgeven.”

16. De lerarenopleider als rolmodel
• Lerarenopleiders hebben een beïnvloedende
factor als rolmodel op overtuigingen student
(Lunenberg, Korthagen, & Swennen (2007)
• De hoeveelheid en kwaliteit van ervaringen zijn
mede bepalend voor de wijze waarop de
beginnende leraar ICT inzet zijn eigen lespraktijk
(Drent & Meelissen, 2008).
• Lerarenopleiders die rolmodel zijn in de inzet van
ICT in het onderwijs zijn te typeren als pioniers
(Fransen, 2013)

17. De lerarenopleider als rolmodel
Lunenberg, Korthagen en Swennen (2007)
1. impliciet rolmodel (‘Teach as you preach’);
2. expliciet modelleren (‘Justify what you teach’);
3. de combinatie van expliciet modelleren en het
faciliteren van de vertaling van dit
voorbeeldgedrag naar de eigen lespraktijk van
de student;
4. verbinding van voorbeeld docentgedrag met de
‘academische’ theorie

18. De lerarenopleider als rolmodel

19. De lerarenopleider als rolmodel
• 52,2 % van de respondenten vindt zichzelf een
rolmodel voor ICT in het onderwijs
• 68,8 % van de respondenten heeft een collega
die ze als rolmodel voor ICT in het onderwijs
beschouwen

20. De lerarenopleider als rolmodel
• Voor kennisoverdracht gebruiken
lerarenopleiders veel ICT
• Voor kennisconstructie gebruiken
lerarenopleiders minder ICT
• Teach as you preach: lerarenopleiders verschillen
in de mate waarin ze
– gedrag expliciet benoemen
– gedrag koppelen aan theorie
• Justify what you teach: dit doen lerarenopleiders
minder dan ze zouden willen

21. De lerarenopleider als rolmodel

22. De lerarenopleider als rolmodel

23. De lerarenopleider als rolmodel
In hoeverre vertonen lerarenopleiders voorbeeldmatig
docentgedrag op het gebied van ICT in hun eigen
lespraktijk?
• Lerarenopleiders geven aan ict-bekwaam te zijn.
• Zij gebruiken ict voornamelijk voor kennisoverdracht.
• Er zijn opleiders die aangeven dat ze vaker en meer
zouden moeten ‘oefenen’ en meer kennis moeten
verwerven over verschillende tools.
• Ze hebben behoefte aan meer gebruik van tools, meer
kennis over ict, en het expliciteren en delen van
'waarom deze tool'.

24. Van themagroep naar platform
• Nu: kleine kerngroep enthousiaste
lerarenopleiders
• Nu: wat is de impact op lerarenopleiders,
lerarenopleidingen en ook VELON?
• Nu: sluiten we aan bij de juiste thema’s?

25. Van themagroep naar platform
Gewenste situatie:
• Platform/SIG
• Kennisuitwisseling
• Leren met en van elkaar
• Ontplooien van initiatieven
• Gezamenlijk doen van onderzoek

26. Van themagroep naar platform
Hoe verder?
• Wat zou de focus van de
’themagroep’ moeten
zijn?
• Hoe kunnen we dat
organiseren?
• https://padlet.com/jero
enbottema/velonict

27. Afronding
Schols (2017) over networked learning
communities:
“A key concept of networked learning
communities is community knowledge, in which
the sum of the community knowledge is greater
than the sum of the knowledge of any given
participant within the community”