Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN HÙNG MẠNH
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ
VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
HÀ NỘI,

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN HÙNG MẠNH
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI TÍCH
LỊCH SỬ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH LÀO CAI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
Chuyên ngành: Quản lý công
Mã số: 60 34 04 03
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. TRỊNH ĐỨC HƢNG
HÀ NỘI,

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập, do tôi tự
nghiên cứu, không sao chép từ các tài liệu sẵn có. Các số liệu thu thập đƣợc là hoàn
toàn trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đầy đủ theo quy định.
Tác giả luận văn
Nguyễn Hùng Mạnh

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian học tập, nghiên cứu chƣơng trình cao học chuyên ngành
Quản lý công và hoàn thành luận văn tốt nghiệp tại Học viện Hành chính quốc
gia tôi đã luôn nhận đƣợc sự quan tâm, tạo điều kiện của lãnh đạo Học viện
Hành chính Quốc gia; sự giảng dạy, hƣớng dẫn nhiệt tình của các thầy cô giáo
đã cung cấp cho tôi những kiến thức nền tảng, phƣơng pháp tƣ duy nghiên cứu
khoa học vô cùng bổ ích. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Học viện Hành
chính Quốc gia; các khoa, phòng, ban của Học viện và các thầy cô đã trực tiếp
giảng dạy trong thời gian tôi học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc đến TS. Trịnh Đức Hƣng – Ngƣời đã dành nhiều thời gian tâm
huyết hƣớng dẫn về mặt khoa học để tôi nghiên cứu hoàn thành bản luận văn
này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn gia đình, cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, đồng
nghiệp đang công tác tại Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai và các
bạn học viên lớp cao học Quản lý công HC21B3 đã giúp đỡ động viên và cung
cấp tƣ liệu giúp tôi hoàn thành tốt chƣơng trình học và luận văn này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng và tâm huyết để hoàn thành luận văn, tuy
nhiên luận văn sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận
đƣợc những đóng góp ý kiến của các quý thầy cô, đồng nghiệp và các bạn để
luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Nguyễn Hùng Mạnh

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TT Viết tắt Nguyên nghĩa
1 BQL Ban Quản lý
2 DSVH Di sản văn hóa
3 DTLSVH Di tích lịch sử văn hóa
4 HĐND Hội đồng nhân dân
5 KT-XH Kinh tế - xã hội
6 Nxb Nhà xuất bản
7 VHTTDL Văn hóa, Thể thao và Du lịch
8 VHTTH Văn hóa và Thông tin
9 VH-XH Văn hóa – Xã hội
10 VN Việt Nam
11 UBND Ủy ban nhân dân
12 XHCN Xã hội chủ nghĩa
13 XHH Xã hội hóa

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...............................................................................................................1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC .......9
VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA......................................................................9
1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài luận văn.................................9
1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa ....................17
1.3. Đặc điểm và các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử
văn hóa ................................................................................................................18
1.4. Chủ thể và nội dung quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa...............21
1.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa..........................26
Tiểu kết chƣơng 1...............................................................................................29
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA VÀ QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI.. 30
2.1. Đặc điểm, các yếu tố ảnh hƣởng đến di tích lịch sử văn hóa ở Lào Cai .....30
2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn
tỉnh Lào Cai.........................................................................................................35
2.3. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa ở tỉnh Lào
Cai trong thời gian qua........................................................................................56
Tiểu kết chƣơng 2...............................................................................................62
Chƣơng 3. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN
THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI.................................................................................64
3.1. Quan điểm của Đảng và định hƣớng của tỉnh Lào Cai về quản lý di tích lịch
sử văn hóa............................................................................................................64
3.2. Các giải pháp quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh
Lào Cai ................................................................................................................71
3.3. Một số khuyến nghị......................................................................................84
Tiểu kết Chƣơng 3 ..............................................................................................85
KẾT LUẬN .........................................................................................................87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................89
PHỤ LỤC 1.........................................................................................................95

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Di tích là những bằng chứng vật chất có ý nghĩa quan trọng, minh chứng về
lịch sử đấu tranh dựng nƣớc và giữ nƣớc của dân tộc. “Di tích giúp con ngƣời
biết đƣợc cội nguồn của dân tộc mình, hiểu về truyền thống lịch sử, đặc trƣng
văn hoá của đất nƣớc và do đó có tác động ngƣợc trở lại tới việc hình thành
nhân cách con ngƣời Việt Nam hiện đại” [25, tr.27]. Theo Luật Di sản Văn hóa
của Việt Nam, di tích lịch sử văn hóa (DTLSVH) đƣợc quy định: “Là công trình
xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa
điểm đó, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học” [33, tr.1].
DTLSVH là những trang sử sống mang dấu ấn về sự biến động, thăng trầm
của nhiều thời kỳ lịch sử, đồng thời cũng chính là một bộ phận quan trọng cấu
thành kho tàng di sản văn hóa (DSVH) của dân tộc. Do đó việc quản lý nhà
nƣớc nhằm bảo vệ và phát huy có hiệu quả giá trị của di tích trong cuộc sống
đƣơng đại, trực tiếp góp phần nâng cao hiệu quả của công tác giáo dục truyền
thống, nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, trở thành yêu cầu cấp thiết hơn
bao giờ hết ở các địa phƣơng. Đặc biệt, trong thời điểm hiện nay, khi mà tình
trạng những DTLSVH đang bị xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ mai một;
hiện tƣợng lấn chiếm di tích, gây ảnh hƣởng đến giá trị thực sự của di tích còn
diễn ra; còn có bất cập trong công tác kiểm kê và xếp hạng di tích... Vì vậy, việc
quản lý, bảo tồn và phát huy những giá trị của những DTLSVH hiện nay đang là
vấn đề đƣợc sự quan tâm đúng mức của các cấp, các ngành, nhất là những
ngƣời làm công tác quản lý nhà nƣớc về di sản văn hóa.
Lào Cai là một tỉnh vùng cao, biên giới có vị trí địa - kinh tế - chính trị hết
sức quan trọng. Vùng đất Lào Cai cũng là nơi có truyền thống lịch sử và văn hóa
lâu đời với nhiều di tích lịch sử, văn hóa. Trong đó có 19 di tích cấp quốc gia và
17 di tích cấp tỉnh. Trong những năm qua, quản lý nhà nƣớc về di tích trên địa
bàn tỉnh tỉnh Lào Cai đã đạt đƣợc nhiều thành tựu cả về phƣơng pháp và nội
1

dung thực hiện. Hệ thống di tích lịch sử của Lào Cai không chỉ có ý nghĩa quan
trọng trong đời sống tinh thần của ngƣời dân địa phƣơng mà còn đang trở thành
nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Tuy nhiên, hoạt
động quản lý di tích vẫn còn nhiều bất cập, lỏng lẻo, chƣa có sự gắn kết giữa
các cấp ngành và chính quyền địa phƣơng,... Do đó, việc tìm hiểu hoạt động
quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa ở tỉnh Lào Cai là điều vô cùng cần
thiết. Đặc biệt, qua nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc về di tích
lịch sử văn hóa sẽ đúc rút ra những bài học kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp
để quản lý hệ thống các di tích trên địa bàn đƣợc tốt hơn.
Từ những lý do trên, học viên chọn đề tài “Quản lý nhà nƣớc về di tích
lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên
ngành Quản lý công.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong những năm qua, đã có nhiều công trình nghiên cứu về di tích lịch sử
văn hóa, quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử. Có thể chia thành 02 nhóm:
Những nghiên cứu về di sản văn hóa, di tích lịch sử văn hóa và quản lý
nhà nước về di sản văn hóa, di tích lịch sử văn hóa.
Cuốn sách “Một số vấn đề về bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân
tộc”, Nxb Chính trị Quốc Gia (2002) của tác giả Hoàng Vinh đề cập đến những
vấn đề lý luận về di sản văn hóa, vai trò, chức năng của di sản văn hóa. Tác giả
đã phân tích cụ thể chính sách về bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân tộc
qua các kỳ Đại hội của Đảng. Trên cơ sở những phân tích, đánh giá về thực
trạng di sản văn hóa, tác giả đã đƣa ra những giải pháp cụ thể về giữ gìn và phát
huy di sản văn hóa (đặc biệt có tham khảo kinh nghiệm của Nhật Bản) [59].
Cuốn sách “Di sản văn hóa – bảo tồn và phát triển”, Nxb Thành phố Hồ
Chí Minh (2008) của nhóm tác giả Nguyễn Đình Thanh, Lê Minh Lý cũng đƣa
ra những vấn đề lý luận chung về di sản văn hóa, công tác bảo tồn và phát triển
di sản văn hóa, đánh giá thực trạng bảo tồn, phát triển di sản văn hóa ở nƣớc ta
2

trong thời gian qua, bƣớc đầu đƣa ra một số giải pháp để bảo tồn và phát triển
di sản văn hóa trong tình hình mới [44].
Cuốn sách “Di sản văn hóa - bảo tồn và trùng tu”, Nxb Văn hoá Thông tin
(2002) là kết quả tổng kết kinh nghiệm qua nhiều năm làm công tác bảo tồn, trùng
tu các di sản văn hóa của Giáo sƣ – Tiến sĩ, kiến trúc sƣ Hoàng Đạo Kính [29].
Cuốn giáo trình “Bảo tồn di tích lịch sử văn hóa”, Nxb Đại học Quốc gia
Hà Nội (2008) của tác giả Trịnh Minh Đức đã đƣa ra những kiến thức tổng
quan, đầy đủ về các lĩnh vực trong công tác bảo tồn di tích lịch sử văn hóa [19].
Giáo sƣ, Tiến sĩ khoa học Lƣu Trần Tiêu, Chủ tịch Hội Di sản Việt Nam,
Chủ tịch Hội đồng Di sản Quốc gia là nhà nghiên cứu chuyên về công tác di sản
văn hóa. Ông đã có nhiều công trình nghiên cứu về công tác di sản nói chung và
di tích nói riêng. Những nghiên cứu của ông đƣợc công bố trên Tạp chí Di sản
Văn hóa về lĩnh vực di sản văn hóa có: “Mấy vấn đề về nguồn nhân lực trong
hoạt động bảo tồn di sản văn hoá” (Tạp chí Di sản Văn hoá, số 3 (40), năm
2012), “Mấy vấn đề về hoạt động tu bổ, phục hồi di tích lịch sử - văn hoá” (Tạp
chí Di sản Văn hoá, số 3 (36), năm 2011),... Những nghiên cứu này đã đƣa ra
những gợi mở quan trọng về công tác bảo tồn và phát huy di tích [48].
Tiến sĩ Đặng Văn Bài, Tiến sĩ Nguyễn Thế Hùng là nhà nghiên cứu, đồng
thời là nhà quản lý với nhiều năm giữ trọng trách Cục Trƣởng tại Cục di sản
Văn hóa. Bằng kinh nghiệm quản lý và nghiên cứu chuyên sâu, các ông đã có
nhiều bài viết đƣợc công bố trên Tạp chí Di sản Văn hóa nhƣ: “Một số vấn đề
đặt ra sau ba năm thi hành Luật di sản văn hoá” (Tạp chí Di sản văn hoá số 2
(11) năm 2005) của tác giả Đặng Văn Bài, “Tu bổ và tôn tạo các di tích lịch sử
và văn hoá là hoạt động có tính đặc thù chuyên ngành” Tạp chí Di sản Văn hoá
số 2 (15) năm 2006 của tác giả Đặng Văn Bài, “Bảo tồn di sản văn hoá trong
quá trình phát triển” (Tạp chí Di sản Văn hoá, số 2 (19) năm 2007) của tác giả
Đặng Văn Bài, “Phát huy giá trị di tích phục vụ sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và
phát triển đất nước” (Tạp chí Di sản Văn hoá, số 3 (20) năm 2007) của tác giả
Nguyễn Thế Hùng, “10 năm thực hiện Luật di sản Văn hoá” (Tạp chí Di sản
3

Văn hoá số 3 (40) năm 2012) của tác giả Nguyễn Thế Hùng, “Vai trò của cộng
đồng trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá” (Tạp chí di sản văn hoá,
số 1 (50) năm 2015) của tác giả Nguyễn Thế Hùng,... Những nghiên cứu này
đều mang tính thực tiễn, cụ thể sâu sắc.
Những nghiên cứu trên đã cung cấp những kiến thức mang tính lý luận cơ
bản về công tác quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa.
Luận văn tiến sỹ Quản lý văn hóa “Quản lý di tích lịch sử văn hóa ở Bắc
Ninh trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa” của Trần Đức Nguyên bảo
vệ tại Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam năm 2015. Luận văn thạc sỹ
Quản lý công “Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh
Thái Nguyên” của Phạm Thị Thùy bảo vệ năm 2015 tại Học viện Hành chính
Quốc gia Việt Nam. Những công trình trên nghiên cứu về công tác quản lý nhà
nƣớc về di tích lịch sử văn hóa tại một địa phƣơng cụ thể là những gợi mở quan
trọng để tôi tiếp thu trong luận văn của mình.
Những nghiên cứu về di tích lịch sử văn hóa ở Lào Cai có:
Cuốn sách “Văn hóa dân gian Lào Cai”, Nxb Văn hoá Dân tộc (1997) của tác
giả Trần Hữu Sơn là một nghiên cứu công phu về sắc thái văn hóa dân gian của các
dân tộc hiện đang cƣ trú trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Từ trang 17 đến trang 19, sách
đã giới thiệu và khẳng định vị trí chiến lƣợc quan trọng của Lào Cai nói chung và
các di tích thuộc quần thể di tích Đền Thƣợng, đền Đôi Cô [35].
Cuốn sách “Địa chí Lào Cai khái lược”, Nxb Văn hoá Dân tộc (2001), chủ
biên Nguyễn Đức Thăng. Đây là một công trình nhằm cung cấp những thông tin
cơ bản về tỉnh Lào Cai. Cuốn sách đề cập đến những thông tin về diện tích, dân
số, dân tộc, lịch sử, di tích, danh lam thắng cảnh và một số nét về đặc trƣng kinh
tế - xã hội của tỉnh Lào Cai [46].
Các công trình “Di tích Đền thờ ở Lào Cai”, “Truyền thuyết - Lịch sử Đền
Bảo Hà và một số Đền thờ ở Lào Cai” do nhóm tác giả Phạm Văn Chiến (chủ
biên), Nxb Văn hóa dân tộc (2013); “Thành phố Lào Cai - di tích lịch sử văn
hóa tâm linh” của tác giả Nguyễn Thị Bắc chủ biên, Nxb Tôn giáo (2014), đã
4

giới thiệu rất kỹ về các truyền thuyết, lịch sử liên quan đến các nhân thần đƣợc
thờ tự tại các di tích lịch sử văn hóa nhƣ: đền Bảo Hà, đền Cô, đền Ken, đền Đôi
Cô, đền Thƣợng, đền Mẫu, đền Cấm, đền Quan... Các cuốn sách trên đƣợc xuất
bản với mục đích giới thiệu cho du khách về lịch sử và giá trị của các di tích,
năm đƣợc xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, quốc gia [12], [7];
Trong quá trình lãnh đạo xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh,
Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai đã
ban hành các Chƣơng trình, đề án, dự án, Nghị quyết về bảo tồn và phát huy di
sản văn hóa dân tộc, các di tích lịch sử và hàng năm, hàng nhiệm kỳ đều có báo
cáo, đánh giá khái quát kết quả đạt đƣợc. Nguồn tƣ liệu trong các công trình, tài
liệu, văn kiện đó là cơ sở để tác giả sử dụng, kế thừa trong quá trình phân tích,
đánh giá, khái quát trong luận văn.
Nhƣ vậy, cho đến nay, chƣa có công trình nào trực tiếp nghiên cứu về hoạt
động quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Tuy
nhiên các công trình nghiên cứu trên đã cung cấp cho tác giả luận văn một số
tham khảo về phƣơng pháp luận, về quan điểm để kế thừa và tiếp tục thực hiện
trong luận văn này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
3.1 Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề về lý luận và thực tiễn quản lý nhà
nƣớc về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai, đề tài luận văn đƣa ra các
giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa ở địa
phƣơng.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Nhiệm vụ nghiên cứu của Luận văn cụ thể nhƣ sau:
- Hệ thống hóa các kiến thức về di tích lịch sử văn hóa và quản lý nhà nƣớc
về di tích lịch sử văn hóa;
- Phân tích thực trạng di tích lịch sử văn hóa, quản lý nhà nƣớc về di tích
lịch sử văn hóa tại tỉnh Lào Cai;
5

- Đƣa ra các giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về di tích lịch
sử văn hóa ở tỉnh Lào Cai.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của Luận văn là hoạt động quản lý của nhà nƣớc về di
tích lịch sử văn hóa đối với các di tích đã đƣợc xếp hạng trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
4.1. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: tỉnh Lào Cai
- Về thời gian: Từ tháng 9 năm 2009 đến 8/2017.
Tháng 9 năm 2009, phòng Di sản Văn hóa (nay là phòng Quản lý Di sản
Văn hóa) thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đƣợc thành lập, đánh dấu sự
chuyên môn hóa trong tổ chức bộ máy về công tác quản lý di sản nói chung và
di tích lịch sử văn hóa nói riêng.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1 Phương pháp luận
Luận văn đƣợc nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin;
tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về văn hóa
trong thời kì đổi mới.
5.2 Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cơ bản sau:
- Khảo sát cụ thể tại các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh; đánh giá
và phân tích thực trạng hệ thống di tích lịch sử văn hóa Lào Cai;
- Phƣơng pháp điền dã, quan sát thực tế tại một số di tích nhằm nắm bắt
các thông tin về thực trạng hệ thống di tích và tình trạng quản lý nhà nƣớc về
- Khảo sát tƣ liệu: khảo cứu kinh nghiệm các tỉnh, thành phố có hệ thống
DTLSVH, các thiết chế văn hóa đặc trƣng, tƣơng đồng và những tỉnh có điều
kiện đặc thù giống Lào Cai;
6

- Phƣơng pháp phân tích: Trên cơ sở nghiên cứu điều kiện tự nhiên, tiềm
năng về di sản cũng nhƣ thực trạng của hoạt động quản lý di tích lịch sử văn hóa
hiện nay, định hƣớng hƣớng phát triển của địa phƣơng, luận văn sẽ phân tích
những điểm mạnh, những hạn chế để chỉ ra những thuận lợi và thách thức trong
hoạt động quản lý di tích. Từ đó, tác giả luận văn có thể bƣớc đầu đƣa ra các
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý di tích ở Lào Cai trong
những điều kiện phát triển hiện nay.
- Phƣơng pháp so sánh: đƣợc sử dụng để so sánh các mô hình quản lý tại
các địa phƣơng để tìm ra các điểm mạnh, hạn chế để khắc phục trong việc xây
dựng tổ chức bộ máy một cách hợp lý và có hiệu quả cao.
- Phƣơng pháp tổng hợp tài liệu, số liệu: sử dụng tổng hợp các tài liệu dƣới
dạng các văn bản, sách, tạp chí liên quan đến di tích lịch sử văn hóa; các số liệu,
thống kê và phân loại di tích, các nguồn lực cho việc bảo tồn và số lƣợng du
khách tham quan một số năm...
6. Đóng góp của luận văn
Sau khi hoàn thành, luận văn có những đóng góp về các mặt sau:
6.1. Về lý luận:
Góp phần làm rõ cơ sở khoa học quản lý nhà nƣớc về DTLSVH, vận dụng
vào hoạt động quản lý nhà nƣớc về DTLSVH tại một tỉnh miền núi biên giới.
6.2. Về thực tiễn:
- Tái hiện một bức tranh tổng thể về thực trạng hệ thống DTLSVH của tỉnh
Lào Cai;
- Những đánh giá tổng quan thực trạng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH của
tỉnh Lào Cai là cơ sở cho việc đánh giá kết quả triển khai, thực hiện các quy
định về công tác quản lý di tích lịch sử văn hóa tại một địa phƣơng cụ thể;
- Các giải pháp quản lý nhà nƣớc về DTLSVH của tỉnh Lào Cai đƣợc đề
xuất sẽ trở thành những cứ liệu khoa học quan trọng để tham khảo trong quá
trình tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc tại địa phƣơng;
7

- Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ giảng dạy, học
tập, nghiên cứu về lịch sử địa phƣơng, tập huấn, bồi dƣỡng cho cán bộ quản lý
di tích ở cơ sở .
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận
văn gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa.
Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa trên địa
bàn tỉnh Lào Cai.
Chương 3: Quan điểm của Đảng và giải pháp quản lý nhà nƣớc về di tích
lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
8

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA
1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài luận văn
* Khái niệm di sản văn hóa
Theo Luật DSVH, “DSVH Việt Nam là tài sản quý giá của cộng đồng các
dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của DSVH nhân loại, có vai trò to lớn trong
sự nghiệp dựng nƣớc và giữ nƣớc của nhân dân ta” [33, tr.13]. DSVH Việt Nam
bao gồm “DSVH phi vật thể và DSVH vật thể”, là sản phẩm tinh thần, vật chất
có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, đƣợc lƣu truyền từ thế hệ này sang thế hệ
khác ở nƣớc Cộng hòa XHCN Việt Nam” [33, tr.13].
- DSVH phi vật thể là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa khoa
học, đƣợc lƣu giữ bằng trí nhớ, chữ viết, đƣợc lƣu truyền bằng truyền miệng,
truyền nghề, trình diễn và các hình thức lƣu giữ, lƣu truyền khác; bao gồm tiếng
nói, chữ viết, tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, ngữ văn truyền miệng,
diễn xƣớng dân gian, lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết và nghề thủ công
truyền thống, tri thức nghề y, dƣợc học cổ truyền, về văn hóa ẩm thực, về trang
phục truyền thống dân tộc và những tri thức dân gian khác.
- DSVH vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học
bao gồm DTLS – VH, DLTC, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
Tuy nhiên, sự phân định này chỉ mang tính tƣơng đối, nhằm nghiên cứu
những đặc tính riêng của từng di sản; còn trong thƣc tế, yếu tố vật thể và phi vật
thể gắn kết chặt chẽ với nhau, cùng tồn tại để làm nên giá trị của một di sản.
* Di tích lịch sử văn hóa
Theo nghĩa Hán Việt, Di là để lại, còn lại, dịch chuyển, chuyển lại. Sản là
tài sản, là những gì quý giá, có giá trị. Theo từ điển Tiếng Việt, “di tích là dấu
vết của quá khứ còn lƣu lại trong lòng đất hoặc trên mặt đất, có ý nghĩa về mặt
lịch sử, văn hoá” [58, tr.254].
9

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Hùng – Cục Trƣởng Cục Di sản Văn
hóa, là ngƣời dành nhiều năm nghiên cứu về di sản, di tích và việc bảo tồn, phát
huy các di sản văn hóa cho rằng: “Di tích là những bằng chứng vật chất có ý
nghĩa quan trọng, minh chứng về lịch sử đấu tranh dựng nƣớc và giữ nƣớc của
dân tộc. Di tích giúp cho con ngƣời biết đƣợc cội nguồn của dân tộc mình, hiểu
về truyền thống lịch sử, đặc trƣng văn hoá của đất nƣớc và do đó có tác động
ngƣợc trở lại tới việc hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam hiện đại. Di
tích lịch sử là những di tích liên quan tới sự kiện hoặc nhân vật lịch sử có những
đóng góp, ảnh hƣởng tới sự tiến bộ của lịch sử dân tộc” [25, tr.27].
Từ những định nghĩa trên có thể hiểu: di tích lịch sử văn hóa là nơi diễn ra
hoặc ghi dấu những sự kiện quan trọng của lịch sử địa phƣơng cũng nhƣ của đất
nƣớc, những địa điểm ghi dấu chiến công chống xâm lƣợc, chống áp bức;
những nơi ghi dấu sự vinh quang lao động; những nơi ghi dấu về nhân vật lịch
sử, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa.
Năm 1964, tại Đại hội Quốc tế lần thứ hai các Kiến trúc sƣ và Kỹ thuật gia
về Di tích lịch sử đƣợc tổ chức tại thành phố Venice đã cho ra đời Hiến chƣơng
Quốc tế về Bảo tồn và Trùng tu di tích và di chỉ. Trong đó, hiến chƣơng nhấn
mạnh Khái niệm “di tích lịch sử không chỉ là một công trình kiến trúc đơn chiếc
mà cả khung cảnh đô thị hoặc nông thôn có chứng tích của một nền văn minh
riêng, một khung cảnh đô thị hoặc nông thôn có chứng tích của một nền văn
minh riêng, một phát triển có ý nghĩa hoặc một sự kiện lịch sử. Khái niệm này
không chỉ áp dụng với những công trình nghệ thuật to lớn mà cả với những công
trình khiêm tốn hơn vốn đã, cùng với thời gian, thâu nạp đƣợc một ý nghĩa văn
hóa” [20].
Nhiều nƣớc trên thế giới đều đặt chung cho DTLSVH là dấu tích, vết tích
còn lại. Tiếng Pháp: Vestige, Tiếng Anh: Vestige, Tiếng Nga: Pomiatnik, Tiếng
Trung Quốc: “ Cổ tích”... Mỗi nƣớc trên thế giới cũng đều đƣa ra những khái
niệm, quy định về DTLSVH của dân tộc mình. Trong Điều 1 của Hiến chƣơng
Vernice - Italy quy định: “DTLSVH bao gồm những công trình xây dựng đơn lẻ,
10

những khu di tích ở đô thị hay nông thôn, là bằng chứng của một nền văn minh
riêng biệt riêng biệt, của một sự tiến hóa có ý nghĩa hay là một biến cố về lịch
sử”[20].
Ở nƣớc ta, năm 1984, Hội đồng Nhà nƣớc đã ban hành Pháp lệnh bảo vệ
và sử dụng di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh. Pháp lệnh chỉ rõ:
“DTLSVH là những công trình xây dựng, địa điểm, đồ vật, tài liệu và tác phẩm
có giá trị lịch sử, khoa học, nghệ thuật cũng nhƣ có giá trị văn hóa khác hoặc
liên quan đến những sự kiện lịch sử, quá trình phát triển văn hóa, xã hội” [23].
Theo Luật Di sản Văn hóa năm 2001 và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều
của Luật Di sản Văn hóa năm 2009: “Di tích lịch sử văn hóa là công trình xây
dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm
đó có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học” [34, tr.1].
- Tiêu chí và phân loại di tích lịch sử văn hóa
Điều 28, Luật Di sản Văn hóa năm 2009 quy định, DTLSVH phải có một
trong các tiêu chí sau đây: Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử
tiêu biểu trong quá trình dựng nƣớc và giữ nƣớc; Công trình xây dựng, địa điểm
gắn với thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân của đất nƣớc;
Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu của các thời kỳ
cách mạng, kháng chiến; Địa điểm có giá trị tiêu biểu về khảo cổ; Quần thể các
công trình kiến trúc hoặc công trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu về kiến
trúc, nghệ thuật của một hoặc nhiều giai đoạn lịch sử [34, tr.5].
Theo đầu mối quản lý và giá trị của di tích, DTLSVH đƣợc chia thành 3
loại: Di tích quốc gia đặc biệt, Di tích quốc gia, Di tích cấp tỉnh.
Di tích quốc gia đặc biệt là di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia,
bao gồm: Công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện đánh dấu bƣớc chuyển
biến đặc biệt quan trọng của lịch sử dân tộc hoặc gắn với anh hùng dân tộc, danh
nhân tiêu biểu có ảnh hƣởng to lớn đối với tiến trình lịch sử của dân tộc; Công
trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể kiến trúc, tổng thể kiến trúc đô thị và địa
điểm cƣ trú có giá trị đặc biệt đánh dấu các giai đoạn phát triển kiến trúc, nghệ
11

thuật Việt Nam; Địa điểm khảo cổ có giá trị nổi bật đánh dấu các giai đoạn phát
triển văn hóa khảo cổ quan trọng của Việt Nam và thế giới; Cảnh quan thiên
nhiên nổi tiếng hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công
trình kiến trúc, nghệ thuật có giá trị đặc biệt của quốc gia hoặc khu vực thiên
nhiên có giá trị về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học và hệ sinh thái đặc
thù nổi tiếng của Việt Nam và thế giới.
Các di tích này đƣợc địa phƣơng lập hồ sơ xếp hạng và trên cơ sở đề nghị
của Bộ trƣởng Bộ VHTTDL, Thủ tƣớng Chính phủ quyết định xếp hạng di tích
quốc gia đặc biệt.
Di tích quốc gia là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia, bao gồm: Công
trình xây dựng, địa điểm ghi dấu sự kiện, mốc lịch sử quan trọng của dân tộc
hoặc gắn với anh hùng dân tộc, danh nhân, nhà hoạt động chính trị, văn hóa,
nghệ thuật, khoa học nổi tiếng có ảnh hƣởng quan trọng đối với tiến trình lịch sử
của dân tộc; Công trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể kiến trúc, tổng thể kiến
trúc đô thị và địa điểm cƣ trú có giá trị tiêu biểu trong các giai đoạn phát triển
kiến trúc, nghệ thuật Việt Nam; Địa điểm khảo cổ có giá trị nổi bật đánh dấu các
giai đoạn phát triển văn hóa khảo cổ; Cảnh quan thiên nhiên đẹp hoặc địa điểm
có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc, nghệ thuật
hoặc khu vực thiên nhiên có giá trị về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học
và hệ sinh thái đặc thù.
Các di tích này đƣợc địa phƣơng lập hồ sơ, trên cơ sở đề nghị của Chủ tịch
UBND tỉnh, Bộ trƣởng Bộ VHTTDL, Thủ tƣớng Chính phủ quyết định xếp
hạng di tích quốc gia.
Di tích cấp tỉnh là di tích có giá trị tiêu biểu của địa phƣơng, bao gồm: Công
trình xây dựng, địa điểm ghi dấu sự kiện, mốc lịch sử quan trọng của địa phƣơng
hoặc gắn với nhân vật có ảnh hƣởng tích cực đến sự phát triển của đại phƣơng
trong các thời kỳ lịch sử; Công trình kiến trúc, nghệ thuật, quần thể kiến trúc, tổng
thể kiến trúc đô thị và địa điểm cƣ trú có giá trị trong phạm vi địa phƣơng; Địa
điểm khảo cổ có giá trị trong phạm vi địa phƣơng; Cảnh quan thiên
12

nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình
kiến trúc, nghệ thuật có giá trị trong phạm vi địa phƣơng;
Địa phƣơng lập hồ sơ, trên cơ sở đề nghị của Giám đốc Sở VHTTDL, Chủ
tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng xếp hạng di tích cấp tỉnh.
Dựa vào hình thức quản lý, di tích lịch sử văn hóa đƣợc chia thành 3 loại:
Di tích do nhà nƣớc trực tiếp quản lý; Di tích do cộng đồng dân cƣ (dƣới hình
thức tập thể) trực tiếp quản lý; Di tích do cá nhân, gia đình trực tiếp quản lý. Cụ
thể:
Di tích do Nhà nƣớc quản lý là các di tích quốc gia đặc biệt và di tích quốc
gia do các BQL di tích đƣợc Nhà nƣớc thành lập trực tiếp quản lý. Nhà nƣớc
cấp lƣơng, chi phí cho hoạt động thƣờng xuyên, các chi phí sửa chữa... trực tiếp
cho BQL di tích.
Di tích do cộng đồng dân cƣ (dƣới hình thức tập thể) trực tiếp quản lý là
các di tích quốc gia, di tích địa phƣơng cấp tỉnh đƣợc giao cho tổ chức nhân
trực tiếp quản lý nhƣ đình làng, các chùa, đền thờ...
Di tích do cá nhân, gia đình trực tiếp quản lý nhƣ: nhà thờ dòng họ, nhà ở
dân cƣ trong các khu phố cổ, sắc phong, bảo vật của dòng họ...
Theo điều kiện khai thác, di tích lịch sử văn hóa gồm có: Di tích có khả
năng khai thác; Di tích chƣa có khả năng khai thác.
Di tích có khả năng khai thác là: các di tích hấp dẫn khách tham quan, có
giá trị khoa học có khả năng huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nƣớc
do nguồn thu từ di tích, đáp ứng cho hoạt động bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá
trị của di tích nhƣ di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích gắn tín ngƣỡng, tôn giáo
của nhân dân, những di tích có giá trị toàn cầu, di tích nằm trong khu vực có
điều kiện giao thông đi lại thuận lợi, thuộc các tuyến đƣờng tham quan du lịch.
Di tích chƣa có khả năng khai thác là: Các di tích chƣa có điều kiện thuận
lợi khách quan về hấp dẫn khách tham quan, không có nguồn thu tại di tích và
rất khó huy động các nguồn vốn ngoài nhân sách nhà nƣớc cho hoạt động bảo
tồn, tôn tạo và khai thác nhƣ các di tích cách mạng, di tích khảo cổ học, di tích
13

lƣu niệm danh nhân nằm ở nhữn khu vực không có điều kiện giao thông đi lại
thuận lợi, không thuộc tuyến đƣờng tham quan du lịch.
* Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
Quản lý nhà nước là thuật ngữ chỉ “sự tác động của các chủ thể mang tính
quyền lực nhà nƣớc, bằng nhiều biện pháp tác động tới các đới tƣợng quản lý
để thực hiện những chức năng đối nội, đối ngoại của Nhà nƣớc trên cơ sở các
quy luật phát triển xã hội, nhằm mục đích ổn định và phát triển đất nƣớc” [21,
tr.261].
Quản lý nhà nƣớc là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, mang tính quyền lực
nhà nƣớc và sử dụng pháp luật để điều chỉnh hành vi của con ngƣời trên tất cả
các lĩnh vực của đời sống xã hội do các cơ quan trong bộ máy nhà nƣớc thực
hiện, nhằm thỏa mãn nhu cầu hợp pháp của con ngƣời, duy trì sự ổn định và
phát triển xã hội.
DTLSVH là một bộ phận quan trọng cấu thành di sản văn hóa; chính vì
vậy, việc quản lý nhà nƣớc về DTLSVH cũng cần tiến hành theo nội dung quản
lý nhà nƣớc về di sản đƣợc đề cập trong Luật Di sản văn hóa do Quốc hội nƣớc
Cộng hòa XHCH Việt Nam ban hành năm 2001 và Luật sửa đổi, bổ sung luật
DSVH ban hành năm 2009.
Quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là sự chấp hành, điều hành của Nhà nƣớc
bằng các phƣơng thức, công cụ quản lý nhƣ: pháp luật, chính sách, quy hoạch,
kế hoạch... tác động vào đối tƣợng quản lý để định hƣớng, điều chỉnh những
hoạt động của xã hội về lĩnh vực DSVH, di tích đi theo đúng hƣớng, đúng mục
đích, theo chủ trƣơng của Đảng, chính sách của Nhà nƣớc.
Như vậy, nói đến quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là nói đến chủ thể; đối
tƣợng quản lý và cơ chế quản lý.
Cơ chế quản lý, một mặt phải tuân thủ các yêu cầu của quy luật lịch sử
khách quan; mặt khác, phải có một hệ thống công cụ nhƣ: pháp luật, chính sách,
quy hoạch, kế hoạch... thích hợp để quản lý các hoạt động bảo quản, tôn tạo,
phát huy giá trị của các DTLSVH. Điều này có nghĩa là: các cơ quan Nhà nƣớc
14

có chức năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH từ Trung ƣơng đến địa phƣơng là
chủ thể quản lý; các quan hệ xã hội vận động và phát triển trong hoạt động quản
lý nhà nƣớc về DTLSVH là đối tƣợng quản lý và hệ thống pháp luật, chính
sách, quy hoạch, kế hoạch... là công cụ để Nhà nƣớc thực hiện sự quản lý.
Với tƣ cách là đối tƣợng quản lý, hoạt động quản lý nhà nƣớc về DTLSVH
phải đƣợc tổ chức và triển khai thực hiện trên cơ sở các quy định của pháp luật và
chịu sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền.
Với tƣ cách là cơ sở và là công cụ để Nhà nƣớc thực hiện sự quản lý, pháp
luật, chính sách, quy hoạch, kế hoạch... phải đƣợc xây dựng chính xác, đầy đủ,
thống nhất, là những chuẩn mực để đối tƣợng quản lý dựa vào đó vận động,
phát triển và chủ thể quản lý thực hiện kiểm tra, giám sát đối tƣợng quản lý.
* Bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa
Bảo tồn là hoạt động nhằm bảo vệ, bảo quản, tu bổ, phục hồi các yếu tố gốc
của di tích. Khái niệm này đƣợc thể hiện cụ thể trong điều 4 của Luật Di sản văn
hóa: “Bảo quản di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, bảo vật,
quốc gia là hoạt động nhằm phòng ngừa, hạn chế những nguy cơ làm hƣ hỏng
mà không làm thay đổi những yếu tố nguyên gốc vốn có của di tích lịch sử văn
hóa.
Bảo quản di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo
vật quốc gia là hoạt động nhằm phòng ngừa và hạn chế những nguy cơ làm hƣ
hỏng mà không làm thay đổi những yếu tố nguyên gốc vốn có của di tích lịch sử
- văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
Tu bổ di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh là hoạt động nhằm tu
sửa, gia cố, tôn tạo di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh.
Phục hồi di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh là hoạt động nhằm phục
hƣng lại di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh đã bị hủy hoại trên cơ sở các cứ
liệu khoa học về di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh đó” [33, tr1].
Phát huy là làm cho cái hay, cái tốt toả tác dụng và tiếp tục nảy nở thêm.
Phát huy giá trị của các di tích lịch sử là các biện pháp, cách thức làm cho các
15

giá trị lịch sử, nhân văn đƣợc lan toả trong đông đảo quần chúng nhân dân và
qua đó bồi dƣỡng thêm tình yêu đối với quê hƣơng đất nƣớc. Trong bối cảnh
hội nhập quốc tế, việc phát huy giá trị các di tích còn nhằm làm cho du khách
các nƣớc biết và hiểu đƣợc giá trị các di tích lịch sử, tôn trọng lịch sử và văn
hoá Việt Nam, gia tăng tình cảm đối với đất nƣớc và con ngƣời Việt Nam. Qua
đó, nâng cao vị thế của đất nƣớc trên trƣờng quốc tế.
* Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm
Thanh tra, kiểm tra và xử lý các vi phạm di tích là các hoạt động có hƣớng
đích của các cơ quan quản lý nhà nƣớc, đơn vị quản lý về di tích nhằm phát
hiện, phát huy những nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lý những vi phạm, bảo
đảm để các cơ quan, tổ chức và cá nhân tuân thủ, chấp hành đầy đủ và nghiêm
túc các quy định của pháp luật về bảo vệ, quản lý di tích. Thông qua công tác
thanh tra, kiểm tra góp phần giáo dục pháp luật, giúp các cơ quan, tổ chức, cá
nhân hiểu đúng và chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật về bảo tồn di tích và đó
cũng là một hoạt động bảo đảm tăng cƣờng pháp chế nhà nƣớc. Từ đó, đƣa ra
các giải pháp phù hợp đảm bảo để đối tƣợng bị quản lý tự điều chỉnh hoạt động
để đạt tới mục tiêu mà chủ thể quản lý đã xác định.
* Xã hội hóa
Theo Tiến sĩ Đặng Văn Bài, Xã hội hóa các hoạt động bảo tồn và phát huy
di sản văn hóa thực chất là tạo điều kiện thuận lợi cho mọi công dân tiếp cận và
hƣởng thụ các giá trị văn hóa tiêu biểu. Trên cơ sở đó, động viên họ sáng tạo ra
các giá trị văn hóa mới, bổ sung làm giàu thêm di sản văn hóa dân tộc, đồng thời
huy động sự đóng góp vệ trí tuệ, công sức và kinh phí cần thiết cho các hoạt
động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa [1, tr.20-21].
* Phối hợp, hợp tác
Việc phối hợp, hợp tác được thực hiện dưới hai hình thức chính đó là phối hợp với các cơ quan, tổ chức trong nước và hình thức phối hợp
với các tổ chức quốc tế nhằm thực hiện các chương trình bảo tồn, phát huy giá trị di tích hoặc kêu gọi, huy động những nguồn tài trợ cho các chương
trình này.
16

1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
Trƣớc hết phải khẳng định, di tích lịch sử văn hóa có vai trò vô cùng quan
trọng trong đời sống văn hóa, xã hội của đất nƣớc. Do đó, việc bảo tồn, phát huy
giá trị các di tích lịch sử là điều cần thiết. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy
giá trị các di tích lịch sử cần có định hƣớng, có hệ thống các quy định mang tính
pháp quy của Nhà nƣớc.
Mặt khác, lịch sử đã chứng minh, dù thời nào cũng cần có vai trò của nhà
nƣớc trong quản lý các di tích. Từ hàng trăm năm trƣớc, bên cạnh những chính
sách và biện pháp thể hiện sự tôn trọng vai trò của cộng đồng, Nhà nƣớc phong
kiến Việt Nam vẫn thực thi vai trò hành pháp trong việc ban sắc phong cho các
đối tƣợng đƣợc thờ phụng, đồng thời là đối tƣợng chính yếu để tổ chức lễ hội
dân gian và tạo điều kiện vật chất cho việc bảo vệ và phát huy giá trị thông qua
việc cấp ruộng đất. Thậm chí, triều đình còn đƣa các nhân vật có tính huyền
thoại, truyền thuyết vào chính sử để rồi chính thức hóa việc tổ chức Quốc lễ nữ
,
Di tích lịch sử văn hóa là sở hữu của toàn dân. Do đó, cần có sự quản lý của
nhà nƣớc để đảm bảo quyền sở hữu toàn dân.
Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, rất nhiều thách thức trong việc bảo tồn
và phát huy giá trị các DTLSVH đòi hỏi tăng cƣờng quản lý của nhà nƣớc.
Hơn thế nữa, việc bảo tồn, phát huy giá trị các di tích lịch sử đòi hỏi phải
có sự chung tay của nhiều cơ quan, tổ chức, chính quyền các cấp. Vì thế, cần có
sự tham gia quản lý của nhà nƣớc để đảm bảo điều hòa các hoạt động, tạo mọi
nguồn lực tốt nhất cho công tác quản lý nhà nƣớc về di tích.
17

1.3. Đặc điểm và các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về di tích
lịch sử văn hóa
* Đặc điểm di tích lịch sử văn hóa
Các di tích lịch sử văn hóa có những đặc điểm nhƣ sau:
Di tích lịch sử văn hóa là những bằng chứng lịch sử còn lưu giữ lại
Hệ thống di tích lịch sử văn hóa mang trên mình nhiều dấu ấn lịch sử. Qua
di tích, ngƣời ta có thể biết và hiểu về lịch sử của địa phƣơng hay của dân tộc.
Thậm chí, qua di tích, giúp cho thế hệ sau hình dung ra cả một chặng đƣờng lịch
sử của dân tộc. Chẳng hạn nhƣ, khu di tích lịch sử ATK là minh chứng cho một
giai đoạn đấu tranh hào hùng của Đảng ta chuẩn bị cho khởi nghĩa tháng 8 năm
1945, nơi ghi dấu một giai đoạn hoạt động cách mạng của chủ tịch Hồ Chí
Minh. Đặc biệt, di tích lịch sử là “nhân chứng” sống động cho một sự kiện hay
một giai đoạn lịch sử của dân tộc.
Di tích lịch sử văn hóa mang trong mình những giá trị văn hóa đậm nét
Đƣợc ra đời từ trong đời sống của nhân dân, trải qua những biến thiên của
lịch sử dân tộc. Các di tích lịch sử thể hiện rõ tôn giáo, tín ngƣỡng, những đặc
điểm văn hóa của từng vùng miền và của dân tộc. Ví nhƣ hệ thống các đền thờ
Mẫu thể hiện rõ tín ngƣỡng thờ mẫu của dân tộc Việt. Tuy nhiên, ở mỗi địa
phƣơng, tín ngƣỡng thờ mẫu vẫn có những nét riêng biệt thể hiện sắc thái văn
hóa của địa phƣơng. Ngay cả những di tích chiến tranh, cách mạng vẫn có
những giá trị văn hóa đậm nét. Đó là văn hóa Tày - Nùng ở khu di tích ATK. Đó
là kiến trúc nhà sàn cổ của ngƣời Tày,...
Các di tích lịch sử rất dễ dàng bị phong hóa theo thời gian
Các di tích đều đƣợc làm từ chất liệu gỗ, đá. Trong khi đó, đặc điểm thời
tiết Việt Nam là nóng ẩm, mƣa nhiều. Do đó, các di tích dễ dàng bị phong hóa.
Đây là một đặc điểm đòi hỏi trong công tác quản lý di tích cần hết sức quan tâm
đến bảo tồn, trùng tu các di tích lịch sử văn hóa. Nhiệt độ không khí gia tăng sẽ
tác động rất lớn đến loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật, đặc biệt là các công
trình sử dụng vật liệu gỗ. Các công trình kiến trúc nghệ thuật và tín ngƣỡng
18

thƣờng đƣợc xây dựng bằng nguyên vật liệu truyền thống nhƣ gỗ, gạch..., nên
rất khó đƣơng đầu với thách thức của thời tiết khắc nghiệt. Sự tác động của
nhiệt độ tăng cao, nắng gắt, mƣa nhiều kèm theo gió bão sẽ làm cho vật liệu
kiến trúc nhanh xuống cấp, hƣ tổn, giảm tuổi thọ của công trình. Các hiện vật
thƣờng đƣợc làm từ giấy, gỗ, tre, sắt… rất dễ bị tác động bởi thay đổi thời tiết,
độ ẩm, ánh sáng, nhiệt độ… Thời tiết nhiệt đới, khí hậu nóng ẩm tạo điều kiện
cho các loại vi sinh vật sinh trƣởng, làm hại hiện vật…
* Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
Sự thay đổi về đơn vị hành chính, gắn liền với đó là sự thay đổi của bộ máy
tổ chức chính quyền đã tác động to lớn đến công tác quản lý di tích. Các tỉnh
miền núi phía Bắc với nhiều lần đƣợc chia tách và sát nhập tỉnh phẩn nào ảnh
hƣởng không nhỏ đến các di tích lịch sử văn hóa cũng nhƣ quản lý các di tích.
Với địa giới hành chính rộng và nhiều lần thay đổi nên các huyện, các xã vùng
sâu vùng xa chƣa có sự quan tâm trong quản lý di tích lịch sử văn hóa, nhiều tài
liệu, cứ liệu liên quan đến các di tích bị thất lạc;
Các di tích lịch sử văn hóa trải qua các cuộc đấu tranh giải phóng đất nƣớc.
Giặc ngoại xâm với những cuộc nổi dậy, chiến đấu bảo vệ bờ cõi của quân và
dân các dân tộc Việt Nam. Chiến tranh đã tàn phá các di tích dẫn đến sự biến
dạng và nhiều di tích chỉ còn là phế tích và bị thất lạc hoặc bị cháy, mất các hiện
vật, các chứng cứ lịch của liên quan đến di tích. Chịu sự tàn phá của chiến tranh
đã dẫn đến nhiều di tích chỉ còn là phế tích. Hoạt động phục dựng di tích dựa
vào chính nhân dân địa phƣơng, những ngƣời cao niên là những ngƣời có thể
hồi tƣởng, truyền miệng lại để làm cơ sở cho việc phục dựng lại những di tích
lịch sử văn hóa.
Các tỉnh miền núi, với những đặc điểm về địa chất, môi trƣờng tự nhiên,
khí hậu khắc nghiệt, biến đổi liên tục theo mùa đã khiến cho quá trình phong hóa
các di tích diễn ra nhanh. đặc biệt là sự nóng lên toàn cầu.
Văn hóa các dân tộc nhƣ: phong tục, tập quán, tín ngƣỡng và tôn giáo đã có
những ảnh hƣởng lớn đến các di tích lịch sử văn hóa và hoạt động quản lý di tích
19

lịch sử văn hóa. Mỗi dân tộc có những tín ngƣỡng, tôn giáo riêng đã tác động
đến phát triển hệ thống các di tích đền, đình, miếu, chùa, nhà thờ ở mỗi địa
phƣơng. Việc phát triển, tự ý xây dựng nhà thờ, chùa ở những vùng dân tộc theo
Thiên chúa giáo, Phật giáo nhƣ vùng ngƣời Mông, Dao, Tày... hay tự ý xây
dựng miếu, đƣa các nhân vật thờ tự không phù hợp vào các di tích...
Yếu tố xây dựng: không phù hợp với quy hoạch truyền thống, bị lấn át do
những công trình xây dựng bao quanh có quy mô lớn hơn cả về chiều cao,
không gian di tích lịch sử văn hóa bị lấn chiếm, không gian di tích lịch sử văn
hóa bị biến dạng, môi trƣờng của di tích bị ô nhiễm;
Yếu tố xã hội: Các di tích nói chung và di tích lịch sử văn hóa nói riêng
đang chịu sự tác động của nhiều dự án quy hoạch quy mô lớn nhỏ khác nhau. Do
khâu quy hoạch không thống nhất, thiếu tổng thể, đồng bộ và có sự thay đổi quy
hoạch theo các năm dẫn đến các dự án quy hoạch chồng chéo nhƣ: quy hoạch
của tỉnh, huyện; quy hoạch nông thôn mới; quy hoạch phát triển du lịch... Các
dự án quy hoạch tổng thể và quy hoạch chi tiết với mục đích phục vụ quản lý
xây dựng, mà chƣa lồng ghép nhiệm vụ bảo tồn di sản văn hoá lịch sử vào các
chƣơng trình thực hiện quy hoạch; Các dự án quy hoạch trong quá trình dự thảo
chƣa chú ý đúng mức đến các dữ liệu, số liệu điều tra kỹ về quỹ đất di tích lịch
sử văn hoá và danh thắng cũng nhƣ những yếu tố văn hoá kiến trúc của khu vực
có khả năng ảnh hƣớng đến quy hoạch và thực thi quy hoạch.
Trình độ, năng lực chuyên môn của đội ngũ công chức quản lý còn hạn
chế; Với các tỉnh miền núi, công chức quản lý di tích nói chung và di tích lịch sử
văn hóa nói riêng đa số không đƣợc đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ liên quan
đến quản lý cũng nhƣ bảo tồn di tích. Nhận thức của các ngành, cấp chính
quyền địa phƣơng về quản lý di sản văn hóa chƣa đƣợc đầy đủ.
Nguồn lực tài chính đầu tƣ cho trùng tu, tôn tạo di tích lịch sử văn hóa
xuống cấp còn chƣa đƣợc quan tâm và đáp ứng đƣợc nhu cầu thực tế.
Sự phát triển của nền kinh tế thị trƣờng và hội nhập quốc tế tạo điều kiện
cho việc giao lƣu, học hỏi góp phần vào hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di
20

tích; tuy nhiên những mặt trái của cơ chế thị trƣờng cũng có những ảnh hƣởng
tiêu cực nhất định đến các di tích.
1.4. Chủ thể và nội dung quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
* Chủ thể quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
Ở nƣớc ta, quản lý Nhà nƣớc về di sản văn hóa nói chung và di tích lịch sử
nói riêng đƣợc quy định tại Điều 55 Luật Di sản văn hóa năm 2001. Theo đó,
Chính phủ thống nhất quản lý nhà nƣớc về di sản văn hóa. Chính phủ là cơ quan
ban hành các chủ trƣơng, các chính sách và văn bản chỉ đạo nói chung. Các
chính sách này của Chính phủ sẽ là cơ sở để các cơ quan chuyên môn quản lý về
DTLSVH cấp dƣới cụ thể hóa thành các văn bản cụ thể hơn. Nhƣ vậy, Chính
phủ có chức năng định hƣớng về mặt chỉ đạo cũng nhƣ hỗ trợ về mặt chính sách
đối với việc quản lý DTLSVH của cơ quan chuyên môn cấp dƣới.
Bộ VHTTDL là cơ quan chuyên môn của Chính phủ chịu trách nhiệm quản
lý nhà nƣớc về DTLSVH nói riêng và văn hóa nói chung. Bộ là cơ quan tham
mƣu cho Chính phủ ban hành các chính sách quản lý về DTLSVH, trình Chính
phủ phê duyệt các chủ trƣơng, chính sách lớn đối với các DTLSVH. Đồng thời,
Bộ VHTTDL là cơ quan quản lý nhà nƣớc về văn hóa, trong đó có DSVH,
DTLSVH.
UBND cấp tỉnh là cơ quan quản lý hành chính tại địa phƣơng, chịu trách
nhiệm chỉ đạo, điều hành, quản lý nhà nƣớc về DTLSVH trên đại bàn tỉnh.
UBND cấp tỉnh ban hành các chính sách quản lý nhà nƣớc về DTLSVH trên địa
bàn toàn tỉnh trên cơ sở chính sách chung của cơ quan quản lý cấp trên là Chính
phủ và Bộ VHTTDL; đồng thời phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phƣơng.
Bên cạnh đó, UBND cấp tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về
DTLSVH theo phân cấp quản lý.
Sở VHTTDL là cơ quan chuyên môn của UBND cấp tỉnh, thực hiện chức
năng tham mƣu cho UBND cấp tỉnh ban hành các văn bản quy phạm pháp luật
về quản lý văn hóa nói chung, DSVH, DTLSVH nói riêng; các chính sách quản
21

lý nhà nƣớc về DTLSVH trên địa bàn tỉnh; là cơ quan thực hiện sự quản lý
ngành của Bộ VHTTDL.
UBND cấp huyện là cơ quan quản lý hành chính trên địa bàn huyện, thực
hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH trên địa bàn huyện.
Phòng Văn hóa và Thông tin là cơ quan chuyên môn của UBND cấp huyện
thực hiện chức năng tham mƣu UBND cấp huyện ban hành chính sách cũng
nhƣ văn bản chỉ đạo, điều hành về quản lý DTLSVH trên địa bàn.
UBND cấp xã là cơ quan hành chính ở cơ sở, thực hiện chức năng quản lý
DTLSVH trên địa bàn theo phân cấp. Giúp việc cho UBND cấp xã thực hiện
chức năng quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là cán bộ văn hóa xã.
Nhƣ vậy, quản lý nhà nƣớc về DTLSVH nói riêng và văn hóa nói chung có
sự phân công chức năng, nhiệm vụ nhất định. Trong đó việc ban hành luật để
điều chỉnh việc quản lý đối với văn hóa, trong đó có quản lý về DTLSVH thuộc
về Quốc hội; việc ban hành các chính sách quản lý nói chung thuộc về Chính
phủ; thực hiện chức năng quản lý về mặt chuyên môn, hƣớng dẫn chuyên môn
thuộc chức năng của cơ quan chuyên môn quản lý về văn hóa từ trung ƣơng đến
địa phƣơng theo thẩm quyền; thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc cụ thể là
ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành là chức năng của các cơ quan hành
chính có thẩm quyền chung ở địa phƣơng là UBND các cấp, HĐND các cấp là
cơ quan thông qua chủ trƣơng, chính sách của UBND cùng cấp về quản lý các
DTLSVH. Việc phân công chức năng quản lý văn hóa cụ thể giữa các cơ quan là
cơ sở cho hoạt động quản lý diễn ra đúng mục tiêu và tránh hiện tƣợng chồng
chéo trong quản lý.
* Nội dung quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa
- Xây dựng, chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và ban
hành, tổ chức thực hiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, chính sách về di
tích lịch sử văn hóa.
Quản lý nhà nƣớc về văn hóa trƣớc hết phải gắn với việc xây dựng hệ
thống thể chế. Thể chế văn hóa là tổng hợp các phƣơng pháp và cách thức thực
22

hiện việc quản lý nhà nƣớc. Bao gồm hệ thống văn bản quy phạm pháp luật do
các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quản lý văn hóa ban hành nhằm điều chỉnh
về các mặt tổ chức và hoạt động, chế độ công vụ, tài chính, nhân sự liên quan
đến hệ thống văn hóa; bảo đảm hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nƣớc về
lĩnh vực văn hóa của bộ máy hành chính nhà nƣớc.
Hoạch định chính sách văn hóa phải dựa trên cơ sở mối tƣơng quan giữa ba
thành phần chính cùng tham gia và chịu trách nhiệm trong việc xây dựng và ban
hành chính sách cụ thể, nhƣ: chủ thể quyết định chính sách là nhà lãnh đạo và
quản lý; ngƣời thực hiện chính sách là ngƣời hoạt động chuyên môn trong lĩnh
vực văn hóa và ngƣời bị chính sách tác động là các tầng lớp nhân dân cũng nhƣ
tiềm năng của lĩnh vực văn hóa. Cơ chế thực hiện chính sách văn hóa yêu cầu
thông tin hóa trong quản lý văn hóa bao gồm quá trình tiếp nhận thông tin, năng
lực đánh giá, sử dụng thông tin và khả năng điều khiển thông tin; kế hoạch hóa
trong quản lý nhà nƣớc về văn hóa, xây dựng chiến lƣợc phát triển văn hóa
trong những thời kì khác nhau; chƣơng trình hóa trong quản lý nhà nƣớc về văn
hóa; xây dựng những chƣơng trình văn hóa với những yêu cầu xác định mục
tiêu của chƣơng trình văn hóa, chọn các hƣớng ƣu tiên để đạt đƣợc mục tiêu,
xác định nguồn lực cần huy động và có thể huy động đƣợc, xác định quy chế
điều hành tối ƣu đối với chƣơng trình mục tiêu đó.
- Tổ chức, quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học; tổ chức bộ máy và đào
tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực làm nhiệm vụ quản lý nhà nước về di tích lịch sử
văn hóa.
Việc tổ chức, quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học về DTLSVH là việc
quan trọng, cần thiết không chỉ nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, tìm kiếm
phát hiện thêm những giá trị vẫn còn tiềm ẩn trong mỗi DTLSVH mà còn nhằm
mục đích quảng bá, giới thiệu với nhân dân trong nƣớc và quốc tế về những giá
trị tiêu biểu, đặc sắc của DTLSVH địa phƣơng.
Tổ chức bộ máy quản lý DTLSVH không chỉ nhằm hạn chế và khắc phục
những tồn tại, bất cập hiện nay mà còn góp phần tạo tiều đề và cơ sở cho việc
23

thực hiện những kiến nghị khác về chuyên môn nghiệp vụ. Qua đó, tăng cƣờng
mối quan hệ đặc biệt là quản lý chỉ đạo về chuyện môn, nghiệp vụ về công tác
bảo vệ và phát huy giá trị DSVH vật thể. Hoàn thiện cơ chế quản lý DSVH theo
hƣớng đẩy mạnh phân cấp quản lý, quy định rõ ràng, cụ thể về chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn của từng ban, ngành chức năng, chính quyền các cấp, phân
cấp về tu bổ, tôn tạo di tích, bảo tồn và phát huy giá trị các di vật, cổ vật, bảo vật
và các loại hình DSVH phi vật thể khác. Cần thực hiện việc quản lý DTLSVH
theo hƣớng: chính quyền các cấp thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về
DTLSVH, ngành VHTTDL quản lý chuyên môn và chịu trách nhiệm tham mƣu
UBND các cấp trong việc bảo tồn và phát huy tác dụng của DTLSVH.
Việc quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là một nội dung mang tính khoa học,
đảm bảo tính chuyên môn cao; do đó, đòi hỏi cần một đội ngũ cán bộ có trình
độ, năng lực thực sự mới đủ khả năng để nghiên cứu, bảo vệ, tôn tạo và phát huy
giá trị của di tích theo đúng khoa học chuyên ngành. Do vậy, nhiệm vụ quan
trọng hàng đầu là cần xây dựng đội ngũ cán bộ đủ về số lƣợng, có chất lƣợng về
chuyên môn – nghiệp vụ. Quan tâm đầu tƣ đào tạo, bồi dƣỡng nguồn nhân lực
làm nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc về DTLSVH là việc làm thƣờng xuyên, quan
trọng; tăng cƣờng mở lớp bồi dƣỡng và gửi đi bồi dƣỡng các trung tâm, cơ sở ở
trong và ngoài nƣớc. Đối với ngƣời làm nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc về
DTLSVH dù đã theo học ngành sử học, khảo cổ, Hán nôm, mỹ thuật... đều phải
bồi dƣỡng kiến thức cơ bản về bảo tàng học, Luật DSVH, các chính sách, chế
độ của Nhà nƣớc đối với di tích, lý luận và kỹ thuật tu bổ, tôn tạo di tích.
- Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phục vụ các nhiệm vụ bảo vệ
và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa.
Nguồn lực là yếu tố rất cơ bản, quyết định khản năng thực hiện chƣơng
trình bảo quản, tu bổ chống xuống cấp cho di tích. Có 02 nguồn lực chủ yếu
tham gia tích cực vào quá trình bảo vệ, tu bổ, phục hồi hệ thống di tích, đó là:
Kinh phí từ ngân sách Nhà nƣớc cấp: Hàng năm nhà nƣớc dành một khoản
kinh phí khá lớn cho mục tiêu chống xuống cấp di tích, trong đó có các di tích
24

đã đƣợc nhà nƣớc xếp hạng ở cấp đặc biệt quan trọng và di tích quốc gia. Bên
cạnh đó, nguồn thu từ hoạt động phát huy giá trị di tích (công đức và các dịch
vụ...). Đây cũng là một trong những nguồn kinh phí cho việc đầu tƣ trở lại để
phát huy giá trị di tích.
Kinh phí từ phong trào XHH hoạt động bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích trong
đó có kinh phí do ngƣời dân đóng góp, ngoài ra còn có thể huy động từ các tổ
chức doanh nghiệp. Hỗ trợ của các tổ chức nƣớc ngoài, nhƣ tổ chức UNESCO
cho các di tích vinh danh...
Trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nƣớc là: huy động các nguồn vốn
đầu tƣ tu bổ, tôn tạo di tích, ngân sách nhà nƣớc tập trung đầu tƣ cho các di tích
lịch sử, di tích cách mạng và kháng chiến, các di tích khảo cổ học. Các di tích
khác đầu tƣ bằng nguồn ngân sách nhà nƣớc và các nguồn vốn khác. Nguồn thu
qua khai thác di tích bao gồm tiền vé tham quan di tích, tiền công đức, tiền thu
qua các hoạt động dịch vụ của di tích kiến nghị Nhà nƣớc để lại 100% cho đầu
tƣ tu bổ và tôn tạo di tích.
- Thanh tra, kiểm tra các hoạt động văn hóa nói chung và thanh tra, kiểm
tra hoạt động quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa nói riêng là nội dung
cần thiết trong hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa.
Với chức năng kiểm tra, thanh tra các hoạt động văn hóa, Nhà nƣớc đã thể
hiện vai trò điều tiết, điều chỉnh các vấn đề xã hội. Thông qua đó, phát huy những
giá trị văn hóa cần gìn giữ, đồng thời cũng phát hiện và ngăn chặn những vấn đề
tiêu cực nảy sinh trong công tác quản lý văn hóa cũng chính là góp phần làm lành
mạnh hóa các hoạt động văn hóa, trong đó có hoạt động quản lý DTLSVH. Đây là
một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong quản lý nhà nƣớc về văn hóa.
Thông qua việc thanh tra, kiểm tra, nhà nƣớc thiết lập đƣợc trật tự cho các
hoạt động văn hóa nói chung, quản lý DTLSVH nói riêng, đƣa quản lý DTLSVH
hoạt động theo khuôn khổ của pháp luật. Những vấn đề sai phạm, tình trạng các
hoạt động văn hóa và quản lý DTLSVH bị lợi dụng, bị thƣơng mại hóa cũng đƣợc
phát hiện và nhanh chóng điều chỉnh. Để hoạt động thanh tra, kiểm
25

tra đạt hiệu quả, cần một mặt hoàn thiện và bổ sung các văn bản quy phạm pháp
luật. Mặt khác tăng cƣờng phối kết hợp với các cơ quan chức năng, các đoàn
thể, tổ chức chính trị, xã hội liên quan. Kiện toàn và nâng cao trình độ cho đội
ngữ cán bộ thanh tra của ngành và liên ngành từ trung ƣơng đến cơ sở. Tổ chức
và sắp xếp lại cơ quan quản lý nhà nƣớc cững nhƣ các cơ quan sản xuất và cung
ứng sản phẩm, dịch vụ văn hóa.
1.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
Qua nghiên cứu các tài liệu và qua các báo, đài, tác giả nghiên cứu một số
kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa có đặc điểm giống với
tỉnh Lào Cai, cụ thể nhƣ sau:
* Tỉnh Bắc Kạn
Tỉnh Bắc Kạn có 46/175 DTLSVH đƣợc xếp hạng các cấp, trong đó gồm:
01 di tích cấp quốc gia đặc biệt; 12 di tích cấp quốc gia; 33 di tích cấp tỉnh. Sở
VHTTDL có tổng số biên chế là 61 ngƣời, đã thành lập phòng DSVH và BQL
di tích tỉnh có biên chế 18 ngƣời. BQL di tích các cấp còn chồng chéo.
Trong những năm qua, hoạt động kiểm kê, phân loại, xếp hạng di tích trên
địa bàn toàn tỉnh đã đƣợc Phòng Di sản Văn hóa tham mƣu và tổ chức triển
khai. BQL di tích tỉnh thƣờng xuyên tuyên truyền giới thiệu về các sự kiện diễn
ra tại các di tích cũng đã đƣợc thực hiện cụ thể là 30/46 di tích đã đƣợc cắm bia,
ghi dấu sự kiện. Hoạt động trùng tu, tôn tạo di tích cơ bản đƣợc hoàn thiện bằng
nguồn vốn chƣơng trình mục tiêu quốc gia về văn hóa.
* Tỉnh Lai Châu
Tỉnh Lai Châu có tổng số 23 di tích; có 5 di tích cấp quốc gia và 17 di tích
cấp tỉnh. Trong đó, có 09 di tích lịch sử văn hóa, có 12 di tích Danh lam thắng
cảnh và 02 di tích di chỉ khảo cổ. Sở VHTTDL có tổng số biên chế là 47 ngƣời,
chƣa thành lập Phòng Quản lý Di sản Văn hóa. Bảo tàng tỉnh Lai Châu có 22
công chức, viên chức và ngƣời lao động. Công tác quản lý nhà nƣớc về di tích
do Phòng Nghiệp vụ Văn hóa tham mƣu; Các nhiệm vụ liên nhƣ nghiên cứu,
sƣu tầm, lập hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích... do Bảo tàng tỉnh tham
26

mƣu. Tháng 5/2017, các nhiệm vụ trên đƣợc giao cho Phòng Quản lý Văn hóa
tham mƣu (tại Quyết định số 10/2017/QĐ-UBND ngày 08/5/2017).
Hoạt động quản lý các di tích đã đƣợc xếp hạng giao cho UBND các
huyện, trên cơ sở địa giới hành chính của từng huyện, Phòng Văn hóa và Thông
tin tham mƣu, quản lý; chƣa thành lập Ban Quản lý di tích cấp huyện. Sở Văn
hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu đang xây dựng dự thảo Quy chế quản lý
và phát huy di tích danh thắng trên địa bàn tỉnh trình UBND tỉnh Lai Châu ra
Quyết định ban hành.
* Tỉnh Yên Bái
Tỉnh Yên Bái có hơn 45 di tích; có 13 di tích cấp quốc gia và 32 di tích cấp
tỉnh. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái với 8 phòng chuyên môn và
06 đơn vị trực thuộc. Phòng Di sản văn hóa là phòng chuyên môn tham mƣu
quản lý lịch vực di sản văn hóa. Đến năm 2015, tỉnh Yên Bái chuyển chức năng
quản lý nhà nƣớc về phòng Quản lý văn hóa trên cơ sở sát nhập Phòng Di sản
văn hóa và thành lập Trung tâm Quản lý di tích và Phát triển du lịch. Trung tâm
Quản lý di tích và Phát triển du lịch có 01 Giám đốc, 01 Phó Giám đốc và các
viên chức, nhân viên hợp đồng lao động. Trung tâm có chức năng quản lý hoạt
động của các di tích đã đƣợc xếp hạng nhƣ: trùng tu, tôn tạo, khai thác phục vụ
phát triển du lịch của tỉnh.... Việc thành lập Trung tâm Quản lý di tích và Phát
triển du lịch tỉnh Yên Bái đã tập trung đƣợc đầu mối quản lý, khai thác, nắm bắt
đƣợc tổng thể các di tích để từ đó giúp cho tỉnh xây dựng chiến lƣợc, kế hoạch,
quy hoạch và đầu tƣ một cách hợp lý, hiệu quả.
* Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Lào Cai
Những kết quả khảo sát, đánh giá trên tại một số tỉnh miền núi trong công tác
quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử đã cung cấp cho Lào Cai những bài học kinh
nghiệm quý báu trong hoạt động quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa:
Một là, xây dựng tổ chức bộ máy quản lý về di tích lịch sử văn hóa phù hợp
với điều kiện hoàn cảnh của địa phƣơng, trên cơ sở vận dụng các quy định,
27

hƣớng dẫn của Luật Di sản văn hóa, Nghị định hƣớng dẫn thực hiện Luật Di
sản văn hóa, Thông tƣ hƣớng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Hai là, xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn địa phƣơng để tổ
chức thực hiện tốt hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử
trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Ba là, tăng cƣờng xây dựng phát triển đội ngũ nhân lực làm công tác quản
lý di tích lịch sử văn hóa
Bốn là, đẩy mạnh xã hội hóa trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị các
di tích lịch sử, văn hóa, để huy động cao nhất sự tham gia của cộng đồng trong
hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa
Năm là, tổ chức các hoạt động nghiệp vụ về công tác quản lý di tích lịch sử
văn hóa theo đúng quy định, phù hợp với điều kiện của địa phƣơng.
28

Tiểu kết chƣơng 1
Khái niệm di tích lịch sử văn hóa, quản lý nhà nƣớc, quản lý nhà nƣớc về
di tích lịch sử văn hóa và các khái niệm có liên quan nhƣ: bảo tồn và phát huy
giá trị di tích, tu bổ di tích, phục hồi di tích, thanh tra, kiểm tra về di tích, xã hội
hóa và hợp tác quốc tế... là những vấn đề lý luận chung mà luận văn cần làm
sáng tỏ. Từ những khái niệm đã có, tác giả luận văn đã đƣa ra các khái niệm
nhƣ: Di tích lịch sử văn hóa là nơi diễn ra hoặc ghi dấu những sự kiện quan
trọng của lịch sử địa phƣơng cũng nhƣ của đất nƣớc, những địa điểm ghi dấu
chiến công chống xâm lƣợc, chống áp bức; những nơi ghi dấu sự vinh quang lao
động; những nơi ghi dấu về nhân vật lịch sử, anh hùng dân tộc, danh nhân văn
hóa; Quản lý nhà nƣớc về DTLS VH là sự định hƣớng, tạo điều kiện để tổ chức
điều hành hoạt động bảo vệ, giữ gìn các DTLSVH và làm cho các giá trị của
DTLSVH đƣợc phát triển theo chiều hƣớng tích cực; Tổ chức bộ máy quản lý
nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa là hệ thống các cơ quan, đơn vị, phòng ban
tham gia vào việc quản lý di tích lịch sử văn hóa.
Luận án áp dụng khung về lý thuyết quản lý DSVH để tiến hành nghiên
cứu hoạt động quản lý di tích, nhìn nhận các di tích là đối tƣợng quản lý cần có
những biện pháp phù hợp nhằm bảo tồn, gìn giữ đồng thời phát huy đƣợc giá trị
của chúng phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng, đáp ứng
nhu cầu tâm linh của nhân dân.
Việc phân tích những đặc điểm của quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn
hóa, các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa; chủ
thể và nội dung quản lý nhà nƣớc về di sản văn hóa đƣợc xem nhƣ là cơ sở
khoa học cho toàn bộ nội dung mà Luận văn sẽ triển khai thực hiện. Bên cạnh
đó, tác giả luận văn đã chỉ ra sự cần thiết phải quản lý nhà nƣớc về di tích lịch
sử văn hóa và các mô hình quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa của các
tỉnh nhƣ: Bắc Kạn, Thái Nguyên, Lai Châu, Yên Bái và đƣa ra các bài học kinh
nghiệm đối với tỉnh Lào Cai
29

Chƣơng 2
THỰC TRẠNG DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI
2.1. Đặc điểm, các yếu tố ảnh hƣởng đến di tích lịch sử văn hóa ở Lào Cai
Các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai có các đặc điểm và các
yếu tố ảnh hƣởng sau:
2.1.1. Điều kiện tự nhiên
Về điều kiện tự nhiên, Lào Cai là tỉnh vùng cao biên giới, nằm chính giữa
vùng Đông Bắc và vùng Tây Bắc của VN, cách Hà Nội 296 km theo đƣờng sắt
và 345 km theo đƣờng bộ. Tỉnh Lào Cai đƣợc tái lập tháng 10/1991 trên cơ sở
tách ra từ tỉnh Hoàng Liên Sơn. Từ ngày 01/01/2004 (sau khi tách huyện Than
Uyên sang tỉnh Lai Châu), diện tích tự nhiên: 6.383,88 km2 (chiếm 2,44% diện
tích cả nƣớc, là tỉnh có diện tích lớn thứ 19/63 tỉnh, thành phố cả nƣớc).
Tỉnh Lào Cai giáp nƣớc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa với 182,086 km
đƣờng biên giới giáp tỉnh Vân Nam (Trung Quốc); phía Nam giáp với tỉnh Yên
Bái, phía Đông giáp với tỉnh Hà Giang, phía Tây giáp với tỉnh Lai Châu. Lào
Cai là tỉnh có dãy núi và đỉnh núi cao nhất nƣớc ta. Điểm thấp nhất của tỉnh
thuộc thung lũng sông Hồng ở khu vực làng Thíp (Bảo Yên) khoảng 80 - 90m
và cao nhất là đỉnh Phan Xi Păng (Sa Pa) cao 3143m so với mực nƣớc biển.
Nằm ở phía Tây Bắc lãnh thổ Việt Nam, Lào Cai mang đặc trƣng của khí
hậu nhiệt đới nóng ẩm, gió mùa, mùa đông lạnh, biến động mạnh và phân hóa đa
dạng. Đặc biệt, địa hình có sự chia cắt mạnh tạo nên sự chênh lệch nhiệt độ giữa
các vùng tƣơng đối lớn đã phần nào ảnh hƣởng đến hệ thống các di tích.
Với những đặc điểm về địa chất, môi trƣờng tự nhiên, khí hậu khắc nghiệt,
biến đổi liên tục theo mùa đã khiến cho quá trình phong hóa các di tích diễn ra
nhanh. Đây là một thách thức lớn đối với công tác bảo tồn các di tích với chất
liệu bằng gỗ trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Các di tích ở Lào Cai đều đƣợc làm từ
chất liệu gỗ, đá và chịu tác động của đặc điểm thời tiết nóng ẩm, mƣa nhiều nên
30

dễ bị phong hóa. Sự tác động của nhiệt độ tăng cao, nắng gắt, mƣa nhiều kèm
theo gió bão sẽ làm cho vật liệu kiến trúc nhanh xuống cấp, hƣ tổn, giảm tuổi
thọ của công trình. Bởi vậy, hoạt động quản lý di tích lịch sử văn hóa của tỉnh
Lào Cai gặp nhiều khó khăn. Nhiều di tích nhanh bị xuống cấp và phải tu bổ, tôn
tạo thƣờng xuyên. Bên cạnh đó, tỉnh Lào Cai với địa hình có độ dốc lớn, chia
cắt mạnh dẫn đến thƣờng xuyên xảy ra tỉnh lũ ống, lũ quét gây ảnh hƣởng đến
di tích nhƣ; Đền Trịnh Tƣờng, Đền Bảo Hà, Đền Phúc Khánh, Đền Đôi Cô -
Chùa Cam Lộ.
Là tỉnh biên giới giáp với Trung Quốc, các di tích lịch sử văn hóa của tỉnh
Lào Cai chính là những cột mốc biên giới khẳng định chủ quyền quốc gia nhƣ:
Đền Mầu, Đền Thƣợng thuộc thành phố Lào Cai, Đền Trịnh Tƣờng thuộc
huyện Bát Xát và Đền Si Ma Cai thuộc huyện Si Ma Cai... Qua các cuộc chiến
tranh, nhất là chiến tranh biên giới năm 1979 các di tích đã bị phá hủy, việc phục
dựng, trùng tu tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa phần nào đã bị ảnh hƣởng,
nhiều yếu tố gốc không còn đƣợc lƣu giữ.
2.1.2. Kinh tế xã hội
Lào Cai là tỉnh có nhiều tài nguyên để phát triển kinh tế. Tài nguyên đất
của tỉnh đa dạng với 30 loại đất chia làm 10 nhóm chính, trong đó có một số
nhóm chính có độ phì tự nhiên cao nhƣ nhóm đất phù sa, nhóm đất đỏ vàng,
nhóm đất mùn vàng đỏ, nhóm đất mùn alit trên núi, nhóm đất đỏ vàng... Khoáng
sản Lào Cai đa dạng, có trữ lƣợng lớn với 150 điểm quặng và trên 30 loại
khoáng sản. Tài nguyên nƣớc của Lào Cai tƣơng đối phong phú với hệ thống
sông suối dày đặc, phân bố khá đều với hai con sông lớn chảy qua là sông Hồng
và sông Chảy.
Những tiềm năng trên là điều kiện để Lào Cai khai thác phát triển các
ngành kinh tế nông, lâm nghiệp, công nghiệp và dịch vụ. Sau 25 năm tái lập
tỉnh, kinh tế Lào Cai đã có những bƣớc phát triển vƣợt bậc. Tốc độ tăng trƣởng
luôn ở mức 2 chữ số, cao hơn những năm đầu tái lập tỉnh, cao hơn so với mức
tăng của cả nƣớc và nhiều địa phƣơng khác. Tính đến hết năm 2015, GDP của
31

Lào Cai đạt 18.212.330 triệu đồng [14, tr.15]. Sự tăng trƣởng này đã giúp Lào
Cai dần ra khỏi danh sách các tỉnh nghèo, chậm phát triển của khu vực. Trong
nhiều năm qua, tỉnh Lào Cai quan tâm đầu tƣ, phát triển các loại hình dịch vụ
phục vụ phát triển du lịch. Sauk hi tuyến đƣờng cao tốc Hà Nội – Lào Cai đƣợc
lƣu thong, Lào Cai đã trở thành địa chỉ thu hút rất động khách du lịch vào các
diipj cuối tuần và các nghỉ nghỉ lễ, tết, với hơn 3 triệu lƣợt ngƣời/năm đến tham
quan, khám phá, nghỉ dƣỡng. Đây là những điều kiện để Lào Cai quan tâm đầu
tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng, tu bổ, phục hồi các di tích lịch sử ở địa phƣơng.
2.1.3. Lịch sử hành chính
Tỉnh Lào Cai nhiều lần đƣợc thay đổi về duyên cách và địa lý qua các giai
đoạn lịch sử nhƣ thời Bắc thuộc, thực dân Pháp chiếm đóng và thành lập tỉnh
dân sự Lào Cai; đến ngày 27/12/1975, Quốc hội nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng
hoà khoá V, kỳ họp thứ 2 ra Quyết nghị hợp nhất 3 tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Nghĩa
Lộ (trừ huyện Bắc Yên và Phù Yên) thành tỉnh Hoàng Liên Sơn. Và Ngày
12/8/1991, Nghị quyết Quốc hội khoá VIII, kỳ họp thứ 9 ban hành Nghị quyết
chia tỉnh Hoàng Liên Sơn thành hai tỉnh mới là tỉnh Lào Cai và tỉnh Yên Bái.
Ngày 1/10/1991 tỉnh Lào Cai đƣợc tái thành lập.
Sự thay đổi về đơn vị hành chính, gắn liền với đó là sự thay đổi của bộ máy
tổ chức chính quyền đã tác động to lớn đến công tác quản lý di tích trên địa bàn
tỉnh. Quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử là một bộ phận của quản lý nhà nƣớc.
Do đó, sự thay đổi về tổ chức bộ máy sẽ kéo theo sự thay đổi trong công tác
quản lý nhà nƣớc. Bên cạnh đó, công tác lƣu trữ hồ sơ, tài liệu liên quan đến
DTLSVH bị thất lạc, gây khó khăn cho việc lập hồ sơ khoa học trình xếp hạng
các cấp cũng nhƣ quản lý DTLSVH sau này.
2.1.4. Dân cư, dân tộc, văn hóa
Tỉnh Lào Cai có 13 dân tộc với 23 nhóm ngành khác nhau, trong đó dân tộc
thiểu số chiếm 64,09% dân số toàn tỉnh. Theo kết quả tổng điều tra dân số và
nhà ở năm 2009, toàn tỉnh Lào Cai có 614.595 ngƣời, trong đó dân tộc Kinh
chiếm đa số trong tỉnh Lào Cai với 212.528 ngƣời. Số lƣợng ngƣời Kinh đến từ
32

hơn 40 tỉnh thành trong cả nƣớc. Dân tộc Hmông có 146.147 ngƣời; Dân tộc
Tày có 94.243 ngƣời; Dân tộc Dao có 88.379; Dân tộc Giáy có 28.606 ngƣời;...
[13, tr.56]. Mật độ dân số bình quân: 96 ngƣời/km2, bằng 83% mật độ trung
bình của vùng Trung du miền núi Bắc Bộ và bằng 37% so với mức trung bình
của cả nƣớc.
Lào Cai là nơi cƣ trú của 3/4 ngữ hệ lớn của Việt Nam: ngữ hệ Nam Á,
ngữ hệ Hán – Tạng, ngữ hệ Thái, với 6/8 nhóm ngôn ngữ của Việt Nam: Việt –
Mƣờng, Tày – Thái, Ka Đai, Hmông – Dao, Hán, Tạng – Miến. Có 13 dân tộc
với 23 nhóm ngành khác nhau, trong đó dân tộc thiểu số chiếm 64,09% dân số
toàn tỉnh. Mỗi một dân tộc có bản sắc văn hóa riêng đã tạo cho Lào Cai là tỉnh
giàu bản sắc văn hóa, đồng thời là nơi thuận lợi cho giao lƣu, hội tụ văn hoá.
Nhân dân các dân tộc Lào Cai rất giàu truyền thống yêu nƣớc. Lịch sử dân
tộc đã ghi dấu nhiều chiến công hiển hách của nhân dân biên giới Lào Cai trong
việc cản bƣớc quân thù, làm cho kẻ thù phải thất điên bát đảo ngay khi chúng
đặt chân vào lãnh thổ nƣớc ta nhƣ trong kháng chiến chống Mông – Nguyên,
kháng chiến chống quân Minh,... góp phần quan trọng vào chiến thắng chung
của dân tộc. Những trang sử hào hùng của nhân dân các dân tộc Lào Cai minh
chứng cho sự có mặt, xây dựng và bảo vệ mảnh đất biên cƣơng của tổ quốc
đƣợc ghi dấu trong các di tích lịch sử. Đền Mẫu – ra đời từ thời nhà Nguyễn,
Đền Thƣợng (nơi thờ Quốc công tiết chế Hƣng Đạo Vƣơng Trần Quốc Tuấn),
Đền Quan (nơi thờ Quan Thanh tra Giám sát trong tín ngƣỡng thờ Quan Tứ phủ
của ngƣời Việt), Đền Cấm (Nơi thờ phụng, ghi nhớ công ơn các quan binh đã
chết trong cuộc chiến bảo vệ đất nƣớc của quân đội Nhà Trần ở thế kỷ thứ
XIII.), Đền Đôi Cô (Nơi thời hai cô ngƣời Bắc Ninh tham gia tiếp viện cho
nghĩa quân đánh giặc ở vùng Lào Cai bị giặt bắt giết và giạt vào làng Chiềng),
Đền ông Hoàng Bảy (nơi thờ ông Hoàng Bảy – một danh tƣớng triều Nguyễn có
công trấn ải vùng đất phía Bắc, đƣợc vua Nguyễn tặng danh hiệu “Trấn an hiển
liệt” và đền thờ ông đƣợc sắc phong là Thần vệ quốc), Đền Trung Đô (Nơi thờ
33

anh em tƣớng quân Vũ Văn Mật, Vũ Văn Uyên và các thuộc tƣớng, trong đó có
tƣớng Hoàng Vần Thùng – ngƣời dân tộc địa phƣơng)....
Hệ thống di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Lào Cai mang nhiều dấu ấn lịch
sử. Trải qua nhiều giai đoạn của lịch sử, các di tích lịch sử thể hiện rõ tôn giáo,
tín ngƣỡng, những đặc điểm văn hóa của từng vùng miền và của dân tộc. Mỗi
dân tộc có theo tôn giáo, tín ngƣỡng khác nhau đã tác động ảnh hƣởng đến hoạt
động quản lý di tích. Việc dựng các nhà thờ, nhà nguyện tự do tại các vùng
ngƣời Mông, Dao theo đạo Thiên chúa giáo, Tin lành ở các huyện Sa Pa, Bắc
Hà, Bát Xát, Bảo Thắng, Văn Bàn; Xây dựng không phép chùa ở những vùng
ngƣời Kinh, Tày ở huyện Bảo Thắng, Bảo Yên; tự ý xây dựng miếu, đền và đƣa
các tƣợng pháp, hiện vật không phù hợp vào các di tích tại vùng ngƣời Kinh,
Giáy, Tày... thuộc các huyện Bát Xát, Bảo Thắng mà tỉnh Lào Cai còn chƣa có
biện pháp xử lý cụ thể.
Bên cạnh đó, hoạt động quản lý còn chịu ảnh hƣởng của nhiều yếu tố nhƣ
phong tục, tập quán, tín ngƣỡng dân tộc. Ví dụ nhƣ: tập quán cúng làng, cấm
bang ở những vùng đồng bào dân tộc Mông, Giáy, Thu Lao... các hoạt động nhƣ
tu bổ, tôn tạo... không đƣợc phép đƣợc triển khai.
2.1.5. Khái quát về hệ thống di tích lịch sử văn hóa tỉnh Lào Cai
Về số lượng di tích:
Theo số liệu khảo sát, tính đến hết tháng 6/2017, trên địa bàn tỉnh Lào Cai
có tổng số hơn 70 di tích các loại, trong đó có 36 di tích đã đƣợc xếp hạng (19
di tích cấp quốc gia và 17 di tích cấp tỉnh; các di tích cấp quốc gia có 06 di tích
danh lam thắng cảnh, 01 di tích khảo cổ và 12 di tích lịch sử văn hóa và có 17 di
tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh). Năm 2017, Sở VHTTDL phối hợp với UBND các
huyện, thành phố triển khai xây dựng 05 hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng di tích
các cấp, trong đó có 04 di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh [Nguồn: Phòng Quản lý
Di sản văn hóa - Sở VHTTDL tỉnh Lào Cai tháng 6/2017].
Về loại hình di tích:
34

Đối chiếu với các tiêu chí quy định trong khoản 9 Điều 1 của Luật sửa đổi,
bổ sung một số điều của Luật di sản văn hóa và Điều 28 của Luật di sản văn hóa.
Trong tổng số 36 di tích đã đƣợc xếp hạng của tỉnh Lào Cai đƣợc chia thành
những loại hình di tích nhƣ sau: lịch sử có 28 di tích, kiến trúc nghệ thuật có 01
di tích, khảo cổ có 01 di tích, danh lam thắng cảnh có 06. Trong đó, có 19 di tích
lịch cấp quốc gia, bao gồm: 11 di tích di tích lịch sử, có 01 di tích kiến trúc nghệ
thuật, 01 di tích khảo cổ, 06 di tích danh lam thắng cảnh. Trong tổng số 28 di
tích lịch sử có 08 di tích lịch sử cách mạng và 20 di tích lịch sử văn hóa. Phân bố
các các loại hình di tích [Phụ lục số 2].
Trong những năm qua, công tác quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
và các hoạt động bảo tồn, tôn tạo di tích đã đƣợc triển khai, bƣớc đầu đã góp
phần giữ gìn, bảo vệ và phát huy giá trị của các di tích. Song, trải qua các biến
cố lịch sử, xã hội, sự bào mòn, hủy hoại của thiên nhiên nên phần lớn các di tích
của tỉnh đã bị xuống cấp nghiêm trọng, nhiều điểm di tích chỉ còn lại dấu tích.
2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử văn hóa
trên địa bàn tỉnh Lào Cai
2.2.1. Ban hành, hướng dẫn và tổ chức triển khai các văn bản quy phạm
pháp luật về di tích lịch sử văn hóa
Ngày 31 tháng 7 năm 2007, Quốc hội khóa 12 ra Nghị quyết quyết định
thành lập Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam trên cơ sở sáp nhập Ủy
ban Thể dục Thể thao, Tổng cục Du lịch và mảng văn hóa của Bộ Văn hóa và
Thông tin Việt Nam. Đến ngày 01/4/2008, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh
Lào Cai đƣợc thành lập.
Tháng 6 năm 2008, Liên bộ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bộ Nội vụ
ban hành Thông tƣ Liên tịch số 43/2008/TTLT-BVHTTDL-BNV hƣớng dẫn
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Văn hóa, Thể thao và
Du lịch thuộc UBND cấp tỉnh, Phòng Văn hoá và Thông tin thuộc UBND cấp
huyện. Trên cơ sở hƣớng dẫn này, ngày 30/6/2009, UBND tỉnh Lào Cai đã ban
hành Quyết định số 15/2009/QĐ-UBND, Quy định vị trí chức năng, nhiệm vụ,
35

Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai.doc

Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai.doc

Similar to Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Quản lý nhà nước về di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Lào Cai.doc