Download luận văn thạc sĩ với đề tài: Xác định hàm cầu nhập khẩu vật tư nông nghiệp của Việt Nam trong thời kỳ đổi mới (lấy ví dụ phân bón urê)

1. L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi.
Các s li u nêu trong lu n án là trung th c và có ngu n g c rõ ràng.
Các k t qu nêu trong lu n án chưa t ng ñư c ai công b trong b t kỳ
công trình nào khác.
Nguy n Th Hòa

2. i
M C L C
CHƯƠNG 1: M ð U .................................................................................................1
1.1 Tính c p thi t c a ñ tài lu n án ..........................................................................1
1.2 M t s v n ñ liên quan ñ n ñ tài lu n án..........................................................2
1.3 M c tiêu nghiên c u c a lu n án.........................................................................9
1.4 Ph m vi nghiên c u c a lu n án..........................................................................9
1.5 Phương pháp nghiên c u ...................................................................................10
1.6 Nh ng ñóng góp c a lu n án .............................................................................10
1.7 K t c u c a lu n án............................................................................................11
CHƯƠNG 2: M T S V N ð LÝ LU N VÀ TH C TI N V C U NH P
KH U URÊ CHO NÔNG NGHI P..................................................................12
2.1 Vai trò c a urê v i s n xu t nông nghi p .........................................................12
2.2 Các nhân t cơ b n tác ñ ng t i c u nh p kh u urê .........................................17
2.3 Cung, c u phân ñ m c a m t s th trư ng l n trên th gi i.............................28
2.4 Mô hình c u nh p kh u c a Leamer.................................................................37
2.5 Mô hình c u nh p kh u các nhân t ..................................................................46
CHƯƠNG 3: TH C TR NG CUNG, C U URÊ VI T NAM TRONG TH I
GIAN QUA...........................................................................................................49
3.1 Th c tr ng tiêu dùng urê Vi t nam.................................................................49
3.2 Th c tr ng cung urê Vi t Nam .......................................................................66
CHƯƠNG 4: XÁC ð NH HÀM C U NH P KH U URÊ C A VI T NAM, D
BÁO LƯ NG NH P KH U URÊ TRONG CÁC NĂM T I VÀ KI N
NGH ....................................................................................................................85
4.1 Phương hư ng và m c tiêu phát tri n nông nghi p c a Vi t Nam....................85
4.2 Kh năng phát tri n s n xu t urê & phân bón có liên quan trong nư c ............88
4.3 Xác ñ nh hàm c u nh p kh u urê.......................................................................90
4.4 D báo lư ng c u nh p kh u urê cho các năm 2007, 2008, 2009..................107
4.5 ðánh giá th c tr ng cung c u phân ñ m c a VN qua hàm c u NK urê ..........113
4.6 Ki n ngh m t s gi i pháp nh m n ñ nh & phát tri n th trư ng urê............119
K T LU N.................................................................................................................127
KI N NGH V NH NG NGHIÊN C U TI P THEO.......................................129
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ðà CÔNG B C A TÁC GI ....................130
TÀI LI U THAM KH O.........................................................................................131
PH L C....................................................................................................................136

3. ii
DANH M C CÁC CH VI T T T
Vi t t t Vi t ñ y ñ ti ng Vi t Vi t ñ y ñ ti ng Anh
CðN C ñ nh ñ m
ðC ð i ch ng
BVTV B o v th c v t
CEE Trung & ðôngÂu Central &East European
CIF Giá c hàng nh p kh u tính c phí b o hi m
và v n chuy n
Cost, Insurance and Freight
CIS C ng ñ ng các qu c gia ñ c l p Commonwealth of
Independent States
NN&CNTP Nông nghi p &Công nghi p th c ph m
ðBSCL ð ng b ng sông C u Long
EEC C ng ñ ng kinh t Châu Âu European Economic
Community
EFMA Hi p h i s n xu t phân bón Châu Âu European Fertilizer
Manufacturers Association
ECU ðơn v ti n t chung Châu Âu European Currency Unit
EU Liên minh Châu Âu European Union
EU15 Liên minh Châu Âu g m 15 nư c Tây Âu
FAO T ch c nông nghi p và lương th c (Liên
hi p qu c)
Food and Agricultural
Organization
FOB Giá c hàng xu t kh u chưa tính phí b o
hi m, v n chuy n
Free On Board
HST H sinh thái
IFIA Hi p h i phân bón qu c t International Fertilizer
Industry Association
IMF Quĩ ti n t qu c t International Monetary
Fund
IPM Qu n lý d ch h i t ng h p Intergrated Pest
Management
KHKT Khoa h c k thu t
LT T ng s n lư ng lương th c
NK Nh p kh u
NN Nông nghi p
NHNN Ngân hàng Nhà nư c
NHTM Ngân hàng Thương m i
SL S n lư ng
SX S n xu t
SXNN S n xu t nông nghi p
TB Trung bình
TN Thu nh p
TT Th trư ng
UBKHNN U ban k ho ch Nhà nư c

4. iii
Vi t t t Vi t ñ y ñ ti ng Vi t Vi t ñ y ñ ti ng Anh
UBNN U ban nhân dân
VND ð ng Vi t Nam
VTNN V t tư nông nghi p
WTO T ch c thương m i th gi i World Trade Organization
XK Xu t kh u
1995/96 Th i gian canh tác nông nghi p tính cho
m t năm k t v ñông năm 1995 cho ñ n
v hè thu năm 1996

5. iv
DANH M C CÁC B NG
B ng 2-1: ðóng góp c a các nhân t ñ i v i tăng s n lư ng tr ng tr t..............13
B ng 2-2: Tiêu dùng và nh p kh u N c a EU15 giai ño n 1989/90-1997/98.....31
B ng 3-1: S n lư ng lương th c có h t ñ t ñư c trong giai ño n 1990-2006.....51
B ng 3-2: Các nông s n xu t kh u ch y u c a VN.............................................53
B ng 3-3: Tiêu th phân vô cơ Vi t Nam giai ño n 1985/86-2004/2005..........57
B ng 3-4: M c tiêu th các ch t dinh dư ng cơ b n trên m i ha ......................59
B ng 3-5: Lư ng phân chu ng m i năm c a các lo i gia súc.............................61
B ng 3-6: T l các ch t dinh dư ng có trong phân chu ng................................62
B ng 3-7: Dân s và s lư ng ñàn gia súc c a VN...............................................62
B ng 3-8: Lư ng các ch t dinh dư ng cơ b n t ..................................................63
B ng 3-9: Kh năng ti t ki m ñ m khoáng c a phân vi sinh c ñ nh nitơ..........64
B ng 3-10: Hi u qu s d ng phân vi sinh c ñ nh nitơ......................................64
B ng 3-11: Giá Urê (FOB) năm 2004 và 2005 t i Baltic và Persian Gulf...........71
B ng 3-12: Giá Urê (FOB) năm 2005 và 2006 t i Baltic và Persian Gulf...........71
B ng 3-13: Tình hình NK kh u phân vô cơ c a VN giai ño n 1990-2005..........75
B ng 3-14: Nh ng doanh nghi p nh p nhi u urê trong tháng 2/2007 ...............81
B ng 4-1: S li u th ng kê v lư ng urê NK, s n lư ng lương th c, giá ...........95
B ng 4-2: Phân ph i F cho (α , β , ρ ) = (α , 0, 1) trong mô hình.......................99
B ng 4-3: Các k t qu ki m ñ nh DF v nghi m ñơn v .....................................100
B ng 4-4: Các giá tr ñ c trưng cho ki m ñ nh DW = 0 ....................................102
B ng 4-5:Ki m ñ nh ñ ng tích h p gi a bi n ph thu c và các bi n gi i thích 102
B ng 4-6: K t qu mô hình h i qui (4-16)............................................................104
B ng 4-7: K t qu mô hình h i qui (4-17)............................................................104
B ng 4-8: D báo giá th c c a urê, s n lư ng lương th c và lư ng cung urê.109
B ng 4-9: D báo lư ng c u nh p kh u urê trung bình cho các năm...............112
B ng 4-10: D báo lư ng c u nh p kh u urê trung bình cho các năm.............113

6. v
DANH M C CÁC HÌNH
Hình 2-1:Cung-c u lương th c th gi i giai ño n 1995-2005..................................15
Hình 2-2: C u nh p kh u khi hàng hóa s n xu t ......................................................40
Hình 3-1: T ng s n lư ng lương th c c a VN giai ño n 1986-2006.......................52
Hình 4-1: C u nh p kh u urê khi urê nh p kh u là hàng hóa thay th .....................93
Hình 4-2: Lư ng urê nh p kh u c a VN giai ño n 1986-2006 ................................94
Hình 4-3: Giá th c c a urê t i th trư ng VN giai ño n 1986-2006.........................95
Hình 4-4: T ng s n lư ng lương th c c a VN giai ño n 1986-2006.......................96
Hình 4-5: Lư ng cung urê trong nư c giai ño n 1986-2006....................................96
Hình 4-6: T ng di n tích canh tác nông nghi p giai ño n 1986-2006......................96
Hình 4-7: Năng su t lúa c a VN giai ño n 1986-2006.............................................97

7. 1
CHƯƠNG 1: M ð U
1.1 Tính c p thi t c a ñ tài lu n án
Sau 20 năm ñ i m i dư i s lãnh ñ o c a ð ng C ng s n Vi t Nam k t
ð i h i ð ng l n th VI năm 1986 n n kinh t Vi t Nam ñã th c s thay ñ i v
ch t, ñ i s ng nhân dân ñư c c i thi n rõ r t, tăng trư ng r t m nh trong h u h t
các ngành, ñ c bi t trong ngành s n xu t nông nghi p. Nư c ta t m t n n kinh t
r t l c h u, kh ng ho ng tri n miên và thi u lương th c tr m tr ng tr thành m t
nư c xu t kh u g o ñ ng th hai th gi i v i m c xu t kh u n ñ nh trên 4 tri u
t n/năm, ch sau Thái Lan, ñ m b o an ninh lương th c. S n xu t nông nghi p ñã
th c s là ch d a v ng ch c ñ chúng ta ti n hành Công nghi p hóa- Hi n ñ i hóa
ñ t nư c trong nh ng năm ti p theo.
Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành t u to l n ñó ngành nông nghi p Vi t Nam
v n còn nhi u y u kém, b t c p. Trong khi giá tr s n ph m nông nghi p th p nhưng
m t trong nh ng v t tư nông nghi p quan tr ng là phân bón urê - s n ph m c a
ngành công nghi p - có giá r t cao. Cho t i năm 2003, ngành s n xu t urê trong
nư c m i ch ñáp ng ñư c kho ng 7,1% nhu c u c a s n xu t nông nghi p, còn l i
chúng ta ph i nh p kh u và ph thu c vào giá c và cung c u urê c a th gi i; riêng
năm 2003 c nư c ph i nh p kh u hơn 1,9 tri u t n urê. H th ng phân ph i urê còn
thi u ñ ng b , th trư ng urê nhi u khi r i lo n. T năm 2003, giá urê th gi i tăng
m nh và ñ ng m c cao do giá d u l a và khí ga tăng. T tháng 9/2004, Nhà máy
phân ñ m Phú M ñi vào s n xu t v i s n lư ng 720.000 t n urê/năm. S n lư ng
urê c a Phú M cũng ch ñáp ng 30-35% nhu c u th trư ng trong nư c. Vi c Nhà
nư c giao cho Nhà máy Phú M ñi u ti t n ñ nh giá th trư ng urê v i m c giá
th p hơn giá nh p kh u 1%-5% t ra không hi u qu . Năm 2005, giá c urê không
ki m soát n i gây tác ñ ng x u ñ n tâm lý và ho t ñ ng nh p kh u urê c a các nhà
nh p kh u. Các nhà nh p kh u urê không dám nh p vì s thua l , thi u cung urê
tr m tr ng x y ra, tình tr ng ñ u cơ phân bón xu t hi n, phân bón gi và ch t lư ng
kém tràn lan, th trư ng urê trong nư c b t n trong th i gian dài. Căng th ng v

8. 2
ngu n cung urê làm cho ngư i nông dân ñ ng trư c nhi u khó khăn, tiêu dùng urê
gi m sút m nh, năng su t cây tr ng và s n lư ng cây tr ng do ñó b nh hư ng
nghiêm tr ng. Bên c nh ñó ho t ñ ng d báo v tiêu dùng urê c a các cơ quan qu n
lý Nhà nư c là r t khác nhau và sai l ch r t nhi u so v i th c t . Vi c xác ñ nh hàm
c u nh p kh u urê và xây d ng m t môdul d báo có tính khoa h c, khách quan v
lư ng c u nh p kh u urê cho các năm t i là h t s c c n thi t. ð ng th i c n có
nh ng gi i pháp nào ñ có th n ñ nh & phát tri n th trư ng urê VN. Vì nh ng
lý do trên tôi ñã ch n ñ tài lu n án:
“Xác ñ nh hàm c u nh p kh u v t tư nông nghi p c a Vi t Nam
trong th i kỳ ñ i m i (l y ví d phân bón URÊ)”
1.2 M t s v n ñ liên quan ñ n ñ tài lu n án
1.2.1 T ng quan v c u NK m t s v t tư NN nh p kh u chính c a VN
V t tư nông nghi p theo nghĩa t ng quát là t t c các lo i nguyên, nhiên, v t
li u, trang thi t b ñư c s d ng cho s n xu t nông nghi p. Do ñó v t tư nông
nghi p bao g m r t nhi u ch ng lo i, tuy nhiên tuỳ theo lĩnh v c s n xu t nông
nghi p (tr ng tr t, chăn nuôi …) mà v t tư nông nghi p cũng ñư c hi u theo nghĩa
h p c th hơn. Trong n n nông nghi p s n xu t lúa nư c c a VN, ông cha ta ñã
ñúc k t l i vai trò c a v t tư nông nghi p quan tr ng trong câu “Nh t nư c, nhì
phân, tam c n, t gi ng”.
Các lo i v t tư nông nghi p ñư c nh p kh u chính vào nư c ta hi n nay là
phân bón vô cơ, hóa ch t b o v th c v t, gi ng lúa lai.
V nh p kh u phân vô cơ. Trư c năm 1990, s n xu t nông nghi p nư c ta
ch y u mang tính t c p t túc, lư ng phân bón vô cơ nh p kh u không ñáng k
ch y u là phân ñ m t Liên Xô (cũ). Sau khi n n kinh t chuy n ñ i v n hành theo
cơ ch th trư ng, cùng v i s gia tăng c a s n lư ng lương th c và năng su t cây
tr ng, lư ng phân bón nh p kh u cũng không ng ng tăng lên; n u như năm 1990
lư ng nh p kh u là 2,085 tri u t n phân bón các lo i, trong ñó urê là 786.000 t n,
thì năm 2003 có lư ng nh p kh u phân bón cao nh t là 4,135 tri u t n, trong ñó urê
là 1,926 tri u t n. Hi n nay, trong t ng s nhu c u phân bón vô cơ c n cho s n xu t

9. 3
nông nghi p kho ng 7,5-7,7 tri u t n, thì lư ng nh p kh u phân bón kho ng 3,2-3,3
tri u t n trong ñó phân ñ m urê 1 tri u t n, amôn sunphát (SA) kho ng 700.000 t n,
phân lân ph c h p DAP kho ng 750.000 t n, phân kali 750.000 t n, và m t s lo i
phân h n h p NPK. T 1/4/2000, tuy Chính ph ñã bãi b m t ph n rào c n thương
m i ñ i v i phân bón nh p kh u nhưng v n áp thu NK 10% ñ i v i lân, 5% ñ i
v i NPK và ph thu chênh l ch giá ñ i v i NPK là 4%. Không áp thu nh p kh u
và b ph thu chênh l ch giá ñ i v i các lo i phân nh p kh u ch y u như urê, SA,
DAP và kali; áp thu VAT 5% ñ i v i t t c các lo i phân bón nh p kh u. Chính
sách n i l ng h n ch thương m i này góp ph n ñáng k gi m b t căng th ng ngu n
cung phân bón vô cơ cho th trư ng trong nư c. Urê là lo i lo i phân vô cơ nh p
kh u ch y u c a VN th i gian qua. Hàng năm chúng ta ph i dành t i kho ng 30
tri u USD ñ nh p kh u urê. Th trư ng urê qu c t nh ng năm g n ñây có nhi u
bi n ñ ng, giá urê tăng m nh làm cho th trư ng urê trong nư c luôn m t n ñ nh
làm nh hư ng x u t i s n xu t nông nghi p trong nư c và gây thi t h i cho ngư i
s n xu t nông nghi p. Ngu n s li u v lư ng nh p kh u, s n lư ng trong nư c và
giá c urê ñư c c p nh t trong nhi u năm.
V nh p kh u hóa ch t b o v th c v t. ðây là các lo i hoá ch t có ngu n
g c t nhiên ho c t ng h p t s n xu t công nghi p dùng ñ phòng ch ng ho c tiêu
di t nh ng sinh v t gây h i mùa màng trong nông lâm nghi p. Căn c vào lo i sâu
h i c n di t, hóa ch t BVTV có các tên g i tương ng: Thu c tr sâu, Thu c tr
n m, Thu c tr c , Thu c tr chu t... Hi n nay có kho ng 450 h p ch t ñư c s
d ng làm hóa ch t b o v th c v t. Hóa ch t BVTV tuy r t c n ñ kh ng ch sâu
b nh d ch h i cho cây tr ng nhưng l i d gây h i ñ i v i môi trư ng sinh thái và s c
kho con ngư i. ðây là nh ng hóa ch t Nhà nư c ki m soát ch t ch khi s d ng,
khi dùng ph i ñúng ñ i tư ng (cây, côn trùng, b nh n m...); ñúng li u lư ng; ñúng
n ng ñ . Nói chung chúng ta ph i s d ng h n ch hóa ch t BVTV, khuy n khích
s d ng các bi n pháp sinh h c b o v th c v t thay th hóa ch t BVTV. Tuy Nhà
nư c không khuy n khích nh p kh u hoá ch t BVTV, nhưng do trong nư c chưa
s n xu t ñư c nên hàng năm chúng v n ph i dành m t lư ng ngo i t ñáng k ñ
nh p kh u m t lư ng thu c tr sâu nh t ñ nh; tính riêng năm 2005, con s này là
243 tri u USD và năm 2006 kho ng 299 tri u USD. Ngu n s li u v giá c r t

10. 4
nhi u ch ng lo i hóa ch t BVTV không ñư c c p nh t có h th ng, ch có s li u v
t ng kim ng ch nh p kh u dành cho thu c tr sâu (ph l c PL-1.1).
V nh p kh u gi ng lúa lai. ð ñ m b o an ninh lương th c và gi m c xu t
kh u g o kho ng 4 tri u t n/năm trong ñi u ki n chuy n ñ i cơ c u kinh t nông
nghi p, dân s ti p t c gia tăng m c 1,2-1,1% và di n tích tr ng lúa gi m t 4,02
tri u ha t n (năm 2004) xu ng 3,996 tri u ha (năm 2007) thì năng su t lúa bình
quân c nư c c n ñư c năng cao thêm 1 t n/ha. Ngoài các bi n pháp v thu l i,
phân bón, thu c b o v th c v t ..., thì gi i pháp cơ b n ñ tăng năng su t là ph i
ñưa công ngh s n xu t lúa lai vào s n xu t. K t qu s d ng gi ng lúa lai t 1991-
2006 cho th y năng su t bình quân trên di n r ng tăng lên kho ng 10-15 t /ha so
v i lúa thư ng và tăng n ñ nh trong th i gian qua, ñ c bi t phù h p v i các t nh
phía B c có trình ñ thâm canh cao và t p quán c y lúa dùng ít h t gi ng, kho ng
20 kg h t gi ng/ha. Cây lúa lai cho năng su t cao ñi u ki n sinh thái vùng núi, nên
có th góp ph n xoá ñói gi m nghèo và ñ m b o lương th c t i ch cho nhân dân
vùng núi phía B c, mi n Trung và Tây Nguyên; Nhưng hi n nay cây lúa lai chưa
phù h p v i ñi u ki n s n xu t lúa hàng hoá ðBSCL. Các lo i lúa lai hi n nay
Vi t Nam h u h t là gi ng nh p kh u theo t ng v t Trung Qu c. ðó là các lo i
lúa lai ba dòng như B c ưu 64, B c ưu 903, Nh ưu 838 ho c hai dòng B i t p sơn
thanh, B i t p 49.... Giá lúa lai tương ñ i cao thư ng trong kho ng 20.000-30.000
VND/kg, m t khác l i ph thu c vào kh năng cung t Trung Qu c. Hi n nay Nhà
nư c v n ph i tr giá gi ng lúa lai t 2.000-5.000 VND/kg cho nông dân ñ khuy n
khích s n xu t. Năng su t lúa lai bình quân ñ t 63 t /ha, trên di n tích kho ng
600.000 ha. S n lư ng thóc tăng lên do lúa lai kho ng 0,8-1,0 tri u t n/năm. Tuy
nhiên, s n xu t lúa lai trong nư c m i ñáp ng 20% nhu c u. Hàng năm, 80% còn
l i ph i nh p kh u t Trung Qu c v i s lư ng kho ng trên 11.000 t n, nhưng r t b
ñ ng v s lư ng, giá c và ch ng lo i. Lư ng ngo i t dành cho nh p kh u lúa lai
lên ñ n 15-25 tri u USD/năm. Nư c ta b t ñ u nghiên c u gi ng lúa lai t nh ng
năm 1980, nhưng th c s phát tri n t năm 1994, khi thành l p Trung tâm lúa lai
thu c Vi n Khoa h c KTNN Vi t Nam. Trung tâm ñã ñi u ph i chương trình lúa
lai qu c gia cùng v i s tham gia c a các vi n khác như Vi n di truy n NN, ð i
H c NNI, Vi n cây lương th c, Vi n lúa ðBSCL, Vi n b o v th c v t, Vi n Kinh

11. 5
t NN, Trung tâm kh o ki m nghi m gi ng CTTW. Trong th i gian 1994-2001 Nhà
nư c ñã ñ u tư khá cao kho ng 18,6 t VND ñ h tr cho vi c s n xu t h t gi ng
lúa lai. Các chương trình nghiên c u lúa lai cũng ñư c s h tr qu c t như hai d
án c a FAO VIE/2251, VIE/6614 và D án nghiên c u và phát tri n lúa lai Châu Á.
B NN& PTNT ñã l p d án ñ n năm 2010 ph n ñ u ñ t 1 tri u ha lúa lai, và ch
ñ ng cung c p gi ng lúa lai trong nư c lên ñ n 70% nhu c u. Lúa lai ñư c nh p
kh u ch y u thông qua con ñư ng ti u ng ch t Trung Qu c; thư ng ñư c nh p v
s n xu t th sau ñó m i ñư c khuy n cáo m r ng d n di n tích, ngu n s li u v
lư ng nh p kh u và giá c không ñư c c p nh t có h th ng. H n ch cơ b n c a
lúa lai là ch t lương g o không cao và không th dùng ñ s n xu t cho xu t kh u;
ñ a bàn s n xu t nông nghi p l n nh t c a c nư c là ðBSCL l i không thích h p
ñ s n xu t lúa lai, [1].
1.2.2 T ng quan v mô hình c u nh p kh u
T ñ u th k XX cho ñ n nay lý thuy t c u phát tri n khá m nh; trong ñó
có nhi u nghiên c u t p trung vào vi c phân tích th c ch ng hành vi c u thông qua
mô hình kinh t lư ng. Có hai lo i mô hình c u nh p kh u cơ b n: Mô hình c u NK
d a trên kinh t vĩ mô/kinh t lư ng vĩ mô (macroeconomic/ macroeconometric
models) và mô hình c u NK d a trên lý thuy t kinh t vi mô và kinh t lư ng
(microeconomic/econometric models).
Lo i mô hình c u NK th nh t thư ng s d ng phương trình cân b ng m u
d ch (trade balance equation) và phương trình cân b ng thanh toán (balance of
payment equation) v i các bi n ph thu c là m c cân b ng th ng dư thương m i,
m c cân b ng kh năng thanh toán, t l xu t/nh p kh u; các bi n gi i thích ñư c
ch n tuỳ theo m c ñích nghiên c u nhưng thư ng là t l trao ñ i th c t (t giá h i
ñoái th c t ), t ng thu nh p qu c dân và các bi n vĩ mô khác như d tr ngo i t
qu c gia, m c, lãi su t, m c làm phát … ưu ñi m c a mô hình này là có th ñánh
giá nh hư ng c a các bi n vĩ mô và chính sách kinh t vĩ mô ñ n ho t ñ ng thương
m i qu c t nh m c i thi n cán cân thương m i và cân b ng thanh toán m u d ch
c a m t qu c gia cũng như vi c so sánh ho t ñ ng thương m i gi a các qu c gia.
Như c ñi m cơ b n c a lo i mô hình này khi nghiên c u c u NK là cho bi t r t ít

12. 6
thông tin v các nhân t xác ñ nh nên các dòng hàng hoá thương m i; kh năng d
báo c u nh p kh u hàng hoá không cao, [43].
Lo i mô hình c u NK th hai d a vào lý thuy t hàm l i ích trong kinh t h c
vi mô v s n xu t và c u tiêu dùng nh m phân tích nh ng nh hư ng c a giá c và
thu nh p th c t t i c u, d báo lư ng c u và giá c a các m t hàng trong tương lai,
ho c ñánh giá nh hư ng c a chính sách ñ n các th trư ng hàng hóa tiêu dùng.
Bi n ph thu c thư ng ñư c l y là lư ng hàng hoá nh p kh u, bi n gi i thích là giá
tương ñ i c a hàng hóa nh p kh u, thu nh p th c t c a n n kinh t , và các bi n
kinh t khác tuỳ theo m c ñích c a ngư i nghiên c u. Leamer t ng k t l i mô hình
c u NK theo ti p c n kinh t h c vi mô trong nghiên c u c a mình dư i d ng g p
(aggregate import demand model). M t s tác gi nghiên c u mô hình c u NK và
cung XK khuy n cáo r ng c n thi t ph i m r ng chương trình nghiên c u xa hơn
theo m t s hư ng: th nh t, c n ñưa vào xem xét hàng hóa nh p kh u và xu t kh u
dư i d ng không g p (disaggregated import demand models) nh m c g ng mô t
các bi n xác ñ nh nên chúng; th hai, m t môñul d báo c n ñư c thi t l p d a trên
các mô hình không g p ñó. [43]
“Further research agenda should extend in several dimensions. Firstly, disaggregated
imports and exports should be taken into consideration in an initial attempt to figure out their
determinants. Secondly, a forecasting module must be established upon these disaggregated
models” ;[43]
Ưu ñi m cơ b n c a mô hình c u NK d a trên lý thuy t kinh t vi mô là có
th ñánh giá ñư c dòng hàng hoá nh p kh u d a vào các bi n gi i thích xác ñ nh
nên hàm c u NK, t các ñ có giãn theo giá và thu nh p có th ñánh giá th c tr ng
c u nh p kh u hàng hóa c a m t qu c gia, c a m t ngành kinh t , hay c a m t th
trư ng hàng hóa; và d a trên mô hình c u nh p kh u không g p có th d báo
tương ñ i chính xác dòng hàng hóa NK c th .
M t trong các hư ng nghiên c u quan tr ng là phân tích c u xu t, nh p kh u
ñ qua ñó ñánh giá nh hư ng c a h n ch thương m i ñ n ho t ñ ng kinh t c a
m t qu c gia. Cách ti p c n lý thuy t c u nh p kh u c a Leamer ñưa ra ch y u
dư i d ng c u nh p kh u g p cho m t nhóm hàng hoá nh t ñ nh. Có nhi u nghiên
c u th c nghi m ñi theo hư ng này v i gi thi t cơ b n cho r ng ngư i tiêu dùng

13. 7
phân ph i thu nh p th c t c a mình cho hàng hóa nh p kh u và hàng hóa thay th
không hoàn h o ñư c s n xu t trong nư c sao cho c c ñ i hóa l i ích c a mình. Ví
d , nghiên c u c u nh p kh u g p c a Goldstein và Khan, ñã ñ xu t m t cách t ng
quát r ng ñ co giãn c a c u nh p kh u g p hàng hóa nh p kh u c a m t nư c theo
giá thư ng rơi trong kho ng (-1;-0,5) và theo thu nh p trong kho ng (1;2). Dilip
Dutta nghiên c u hàm c u nh p kh u g p c a n ð cho th i kỳ 1971-1995, cho
th y giá nh p kh u g p, GDP th c t và chính sách t do hóa thương m i là các
nhân t cơ b n xác ñ nh hàm c u nh p kh u g p c a n ð ; và lư ng nh p kh u
g p c a n ð là không co giãn theo giá (=-0,47); ñ co giãn c a c u nh p kh u
theo thu nh p l n hơn 1 (=1,48) phù h p v i ñ xu t c a Goldstein và Khan; Tuy
nhiên chính sách t do hóa thương m i c a n ð có nh hư ng t i c u nh p kh u
v i m c ý nghĩa còn cao (= 0,14), [37].
Leamer cũng g i ý tuỳ m c ñích nghiên c u mà có th m r ng c u nh p
kh u hàng hóa dư i d ng g p h p d n ho c không g p c a t ng nhóm hàng hóa
nh p kh u; và hàng hóa nh p kh u là c nh tranh v i ngành công nghi p s n xu t
trong nư c thì c n thi t ph i ñưa bi n cung trong nư c ho c ñ u tư c a ngành công
nghi p c nh tranh trong nư c vào mô hình c u nh p kh u m c dù hi n nay chưa có
nhi u c g ng ñi theo hư ng này. Nghiên c u c a Aysen Tanyeri-Abur và Parr
Rosson, 1998, v c u nh p kh u s a tươi và pho mát c a Mexicô dư i d ng không
g p và d báo lư ng c u nh p kh u c a chúng cho các năm 1996-2000, v i các ñ
co giãn theo giá và thu nh p c a chúng tương ng là (-1,2; 1,66) và (-0,85; 1,53),
[31] và ph l c PL-2.3, PL-2.4. Tuy k t qu ki m ñ nh tương ñ i t t nhưng tác gi
v n chưa ñưa bi n cung trong nư c vào mô hình, vì s a tươi và pho mát là hai hàng
hóa mà gi a hàng nh p kh u và hàng s n xu t trong nư c là thay th hoàn h o.
Trong nư c, khi nghiên c u v qu n lý Nhà nư c v c u nh p kh u tác gi
Cao Thuý Xiêm xác ñ nh hàm c u nh p kh u c a Vi t Nam dư i d ng g p, trong
mô hình có ñưa thêm vào các bi n gi i thích là s s n có ngo i t và t giá h i ñoái,
[29]. Ch t lư ng lư ng hóa c a mô hình c u nh p kh u g p này v n còn có v n ñ
chưa t t, không ph n ánh ñúng các qui lu t kinh t . Tác gi Nguy n Kh c Minh và
nhóm nghiên c u khi ño m c ñ nh hư ng c a t do hóa thương m i ñ n n n kinh

14. 8
t Vi t Nam cũng ñã lư ng hóa xác ñ nh hàm c u nh p kh u 9 m t hàng là ch t d o
nguyên li u, d u m ñ ng th c v t, gi y các lo i, hóa ch t các lo i, ôtô, s i, thép,
thu c tr sâu và nguyên li u, ph li u thu c lá trong ng n h n, t quí I/1998 ñ n quí
II/2004; k t qu ki m ñ nh các mô hình này là khá t t và tương ñ i phù h p v i ñ
xu t c a Goldstein và Khan, tr ch t d o có ñ co giãn theo giá là hơi th p (=-0,28),
[18] và ph l c PL-2.5, PL-2.6. Trong nghiên c u này tác gi cũng chưa ñưa bi n
cung trong nư c vào mô hình khi có m t s hàng hóa nh p kh u là thay th hoàn
h o v i hàng hóa s n xu t trong nư c như: ch t d o nguyên li u, d u m ñ ng th c
v t, gi y các lo i, hóa ch t các lo i, s i, thép.
ð i v i c u nh p kh u urê, urê là lo i hàng hóa dùng làm ñ u vào cho s n
xu t nông nghi p nên ñây là m t d ng c u d n xu t hay là c u nhân t . Vi c xác
ñ nh hàm c u nh p kh u m t nhân t s n xu t c n ph i xu t phát t gi thi t ngư i
s n xu t c c ti u hoá chi phí các ñ u vào sao cho ñáp ng ñư c m c s n lư ng ñ u
ra cho trư c v i m t trình ñ công ngh s n xu t nh t ñ nh.
1.2.3 Hư ng nghiên c u c a lu n án
Mô hình c u NK theo kinh t h c vi mô có cơ s v ng ch c c v lý thuy t
và th c nghi m. Hàm c u NK hay hàm c u nói chung (hàm c u Marshall) th c ch t
là nghi m c a bài toán c c tr có ñi u ki n. V th c nghi m có th s d ng kinh t
lư ng ñ xác ñ nh hàm c u NK g p cho nhóm hàng hóa ho c không g p cho m t
lo i hàng hóa nh p kh u.
Hư ng nghiên c u c a lu n án là ti p c n mô hình c u NK vi mô ñ xác ñ nh
hàm c u NK không g p cho m t lo i v t tư nông nghi p quan tr ng ñư c nh p kh u
nhi u vào VN là urê. K t h p v i vi c phân tích th c tr ng cung c u urê c a VN
th i gian qua, k t qu thu ñư c t mô hình c u NK urê, giúp tác gi lu n án có th
tr l i ñư c nh ng câu h i cho nh ng v n ñ sau:
- Li u có th ñưa bi n cung urê trong nư c vào mô hình c u nh p kh u urê,
n u có thì ý nghiã th ng kê c a bi n này cao thay th p? Hay ngành s n xu t phân
ñ m trong nư c có nh hư ng ñáng k ñ n c u NK urê? Và v i m c ñ nào?

15. 9
- ð co giãn c a c u nh p kh u urê theo giá và thu nh p th c t c a s n xu t
nông nghi p có gì phù h p ho c khác v i c u nh p kh u g p hàng hóa nói chung
theo ñ xu t c a Goldstein và Khan?
- Nh ng bi n kinh t vi mô nào có nh hư ng ñáng k ñ n c u NK urê? Và
dòng urê nh p kh u ñư c xác ñ nh ra sao? Trong các năm t i lư ng nh p kh u urê
d báo ñư c d báo th nào?
- Các hàng hóa thay th urê nh p kh u và chương trình chuy n giao k thu t
canh tác nông nghi p ñã ñóng vai trò như th nào làm gi m c u urê NK mà v n
không ng ng tăng năng su t và s n lư ng s n xu t nông nghi p? S ph thu c c a
s n xu t nông nghi p VN vào urê nh p kh u m c ñ nào.
- C n có nh ng chính sách vi mô nào ñ tăng kh năng thay th urê nh p
kh u? Và nh ng chính sách vĩ mô nào ñ hoàn thi n và phát tri n th trư ng urê c a
Vi t Nam trong th i gian t i ?
1.3 M c tiêu nghiên c u c a lu n án
M c ñích nghiên c u c a lu n án phân tích th c tr ng cung c u urê c a Vi t
Nam trong th i kỳ ñ i m i và v n d ng cách ti p c n lý thuy t c u nh p kh u c a
Leamer ñ xác ñ nh hàm c u nh p kh u không g p cho urê c a Vi t Nam. Xây
d ng modul d báo như là m t công c l p k ho ch mang tính khách quan và khoa
h c. ð xu t m t s gi i pháp nh m hoàn thi n và phát tri n th trư ng urê c a Vi t
Nam trong th i gian t i.
1.4 Ph m vi nghiên c u c a lu n án
Lu n án l y m t trong nh ng v t tư nông nghi p quan tr ng nh t là phân bón
urê làm ñ i tư ng nghiên c u.
Ph m vi nghiên c u c a lu n án t p trung vào phân tích và nghiên c u phân
ñ m urê, m t v t tư nông nghi p ñư c nh p kh u ch y u v i s lư ng l n vào Vi t
Nam trong giai ño n 1986-2006.

16. 10
1.5 Phương pháp nghiên c u
1.5.1 Các phương pháp nghiên c u chung
- Phương pháp nghiên c u duy v t bi n ch ng k t h p v i phương pháp phân
tích lôgic và l ch s
- Phương pháp phân tích- t ng h p và so sánh
- Các phương pháp khoa h c th ng kê
1.5.2 Các phương pháp nghiên c u ñ c thù c a lu n án
- Các phương pháp phân tích và d báo trong kinh t lư ng
- Các phương pháp phân tích b ng mô hình c a kinh t h c vi mô
1.6 Nh ng ñóng góp c a lu n án
K t qu nghiên c u c a lu n án hư ng t i vi c ñóng góp v m t th c nghi m
cho lý thuy t c u nh p kh u dư i d ng không g p cho urê – d ng c u d n su t m t
ñ u vào quan tr ng c a s n xu t nông nghi p, ñư c th hi n trên các m t sau:
- Phân tích các nhân t cơ b n tác ñ ng t i c u nh p kh u urê.
- Phân tích cung-c u và tình hình nh p kh u urê cũng như kh năng phát tri n
c a ngành s n xu t urê c a Vi t Nam.
- Xây d ng mô hình hàm c u nh p kh u không g p cho urê c a VN trong th i
kỳ ñ i m i dư i d ng m t hàm c u d n su t. Xác ñ nh các nhân t cơ b n hình
thành lên hàm c u nh p kh u urê c a VN; ñ co giãn theo giá, thu nh p SXNN và
s n xu t urê trong nư c cũng như m c ñóng góp biên c a chính sách ñ i m i ñ i
v i c u NK urê. Thành công trong vi c ñưa bi n cung urê trong nư c vào mô hình
c u NK urê v i ý nghĩa th ng kê cao góp ph n ph n ánh chính xác nh ng bi n ñ ng
c a tình hình cung-c u cũng như c u nh p kh u urê c a Vi t Nam trong th i gian
qua và d báo lư ng c u nh p kh u urê trong các năm t i v i dòng c u urê NK
ñư c xác ñ nh qua hàm:
URE = e9,295
.P - 0,538
.(LT)2,41
.S - 0,253
.
- ðánh giá th c tr ng cung c u phân ñ m c a VN thông qua hàm c u NK urê,
ti m năng th c t c a hàng hóa thay th urê nh p kh u và chương trình chuy n giao

17. 11
k thu t canh tác nông nghi p. Ch ra s n xu t nông nghi p VN ph thu c vào urê
NK m c ñ cao và chi phí cho urê NK c a SXNN còn l n.
- Ki n ngh m t s gi i pháp nh m n ñ nh, hoàn thi n và phát tri n th trư ng
urê c a Vi t Nam trong th i gian t i.
1.7 K t c u c a lu n án
Chương 1 : M ñ u
Chương 2: M t s v n ñ lý lu n & th c ti n v c u nh p kh u urê cho nông nghi p
Chương 3: Th c tr ng cung, c u urê Vi t Nam trong th i gian qua
Chương 4: Xác ñ nh hàm c u nh p kh u urê c a Vi t Nam, d báo lư ng nh p
kh u urê trong các năm t i và ki n ngh
K t lu n
Ki n ngh v nh ng nghiên c u ti p theo
Danh m c các công trình ñã công b liên quan ñ n ñ tài nghiên c u
Danh m c tài li u tham kh o
Ph l c (kèm theo các chương trình tính toán)

18. 12
CHƯƠNG 2: M T S V N ð LÝ LU N VÀ TH C
TI N V C U NH P KH U URÊ CHO NÔNG NGHI P
2.1 Vai trò c a urê v i s n xu t nông nghi p
2.1.1 T m quan tr ng c a phân vô cơ
Cây tr ng luôn ñòi h i ñ ch t dinh dư ng cho s phát tri n và hoàn thi n
chu kỳ sinh trư ng c a chúng. Vi c cung c p các ch t dinh dư ng cho cây tr ng c n
ph i cân b ng nh m ñ t hi u qu t i ưu c a t ng ch t dinh dư ng sao cho ñáp ng
ñư c nhu c u c a t ng lo i cây tr ng và t ng lo i ñ t. Có 13 y u t dinh dư ng
thi t y u ñư c chia làm 3 nhóm: nhóm cơ b n nh t là nhóm ña lư ng g m ñ m
(N), lân (P2O5) và kali (K2O) cây tr ng c n nhi u; nhóm cây c n lư ng trung bình là
nhóm trung lư ng g m S, Mg, Ca và nhóm vi lư ng g m Zn, Cu, Fe, Mn, Mo, B,
Cl. M c dù cây tr ng nh n ñư c các ch t dinh dư ng m t cách t nhiên t ch t h u
cơ và khoáng ch t có trong ñ t nhưng ñi u ñó thư ng xuyên không ñáp ng ñ nhu
c u c a cây tr ng. Chúng ta ph i cung c p b sung các ch t dĩnh dư ng cho cây
tr ng b ng phân bón, m t m t nh m ñáp ng nhu c u các ch t dinh dư ng trong chu
kỳ sinh trư ng và phát tri n c a cây tr ng, m t khác b sung và gi cho ñ t kh i
c n c i sau mùa v . Phân vô cơ là ngu n dinh dư ng quan tr ng, ñã và ñang góp
ph n ch y u làm tăng năng su t cây tr ng cũng như n ñ nh ñ phì nhiêu c a ñ t.
Nh ñ u tư thâm canh phân bón và c y các gi ng lúa m i, mà Vi t Nam thu c danh
sách 10 nư c có năng su t lúa cao nh t Th gi i. K t qu theo dõi nhi u năm Vi t
Nam cũng cho th y, c bón 1 kg nitơ s b i thu t 10 – 22 kg thóc ho c 25-35 kg
ngô h t. Nghiên c u báo cáo c a FAO năm 1987 ch ra r ng phân bón ñóng góp vào
vi c tăng t ng s n lư ng l n hơn nhi u so v i tăng di n tích và tăng v (b ng 2-1).
Phân bón có vai trò ñ c bi t trong vi c cung c p lương th c c a th gi i.
Vi c s n xu t phân bón cùng v i s phát tri n c a s n xu t nông nghi p trong th
k XX ñã t o ra m t s n lư ng lương th c ñáng k có giá tr cho th gi i. Tuy v y,
kho ng trên 800 tri u ngư i chi m 13% dân s th gi i v n còn thi u ăn.

19. 13
B ng 2-1: ðóng góp c a các nhân t ñ i v i tăng s n lư ng tr ng tr t
ðóng góp c a nhân t (%)
Khu v c
Tăng năng su t do phân bón Tăng di n tích Tăng v
Châu Á 69 11 20
Châu Phi 57 26 17
Châu M Latinh 49 39 12
90 nư c ñang phát tri n 63 22 15
Ngu n: FAO – 1987
S ti p t c gia tăng dân s nhi u nư c ñòi h i th gi i ph i cung c p nhi u
lương th c hơn n a, nh m ñ m b o lương th c trong t ng nư c và c cho nh p
kh u c a nư c khác. T ch c nông nghi p và lương th c th gi i (FAO) ñã lư ng
trư c r ng hai ph n ba lư ng lương th c c n gia tăng c a toàn th gi i s ph i d a
vào c i t o ñ t ñai ñang canh tác. B i v y, chúng ta c n nh n th c rõ ràng vi c s
d ng phân vô cơ v i nh ng m c ñ khác nhau là m t yêu c u cơ b n và lâu dài.
FAO cũng d ñoán r ng 80% ñ t ñai nông nghi p trên th gi i s cho năng xu t cao
hơn n u tình tr ng dinh dư ng c a ñ t ñư c c i thi n, trong ñó gi i pháp cơ b n là
dùng phân bón. Hơn 50 nư c ñã tham gia vào chương trình phân bón c a FAO, t p
trung ch y u vào v n ñ s n xu t lương th c. Các cu c th nghi m này cho th y
r ng phân vô cơ ñã ñóng vai trò tích c c trong s n xu t lương th c dư i m i ñi u
ki n khí h u và ñ t ñai, ñ c bi t là nh ng thông tin v t l áp d ng phân bón vô cơ
t i ưu phù h p v i ñi u ki n t ng ñ a phương trong ñó có xét ñ n phương di n b o
v môi trư ng.
Phân bón có vai trò gi i quy t v n ñ thi u lương th c và suy dinh dư ng
thư ng xuyên x y ra nhi u nư c ñang phát tri n Châu Á, Ti u vùng Shahara
Châu Phi và M La tinh. Thi u lương th c ñã gây ra nh ng ñ t ch t ñói ñ c bi t
nghiêm tr ng Ti u vùng Shahara Châu Phi, nơi có t i 43% dân s thư ng xuyên
thi u ăn. Vùng này ph thu c r t l n vào s tr giúp c a phân bón như là m t ñ u

20. 14
vào cơ b n cho s n xu t nông nghi p, tuy nhiên m c s d ng phân m i ch 10kg/ha
so v i 121 kg/ha Châu Âu. Nhìn chung các nư c dùng càng ít phân bón càng
thi u lương th c, do ñó Ti u vùng Shahara năng su t lương th c càng ngày càng
gi m. Theo ư c tính c a các chuyên gia vùng này ph i c n t i g p năm l n m c s
d ng phân bón so v i m c s d ng phân bón hi n nay thì m i có th s n xu t ñư c
lư ng lương th c ñ ăn.
Nhu c u tiêu dùng v lương th c c a th gi i liên t c tăng, t 1,8 t t n năm
1995/96 lên ñ n x p x 2 t t n năm 2004, là năm có s n lư ng l n nh t ñ t g n 2 t
t n. Trong khi ñó s n lư ng lương th c l i tăng gi m th t thư ng và gi m m nh vào
nh ng năm th i ti t x u ho c thiên tai. S n lư ng lương th c c a th gi i k t năm
1999/2000 ñ n nay h u như thư ng xuyên không ñáp ng ñ nhu c u tiêu dùng.
Theo Louise O. Fresco, tr lý t ng giám ñ c văn phòng nông nghi p c a FAO, ñ n
năm 2030 dân s th gi i s ñ t kho ng 8 t ngư i, hai ph n ba trong s ñó s ng
ñô th , khi ñó nhu c u v lương th c r t cao, trong ba th p k t i s n lư ng lương
th c ph i tăng 60% so v i hi n nay. H u h t lư ng lương th c gia tăng là do các
nư c ñang phát tri n cung c p thông qua vi c thâm canh tăng năng su t và s n
lư ng c a nông nghi p trên m i mùa v và m i ha canh tác. Quá trình ñô th hóa
làm gi m l c lư ng lao ñ ng trong nông nghi p ñòi h i ngành nông nghi p ph i áp
d ng nh ng hình th c cơ gi i hóa m i nh m tăng cư ng kh năng canh tác c a ñ t,
tăng cư ng s d ng hi u qu t t c các ngu n l c, ñ c bi t là nư c và gia tăng s
d ng phân vô cơ. Vi c s d ng phân bón hi n nay m i ñáp ng ñư c 43% nhu c u
m i năm v dinh dư ng c n thi t cho cây tr ng. Trong tương lai con s này có th
ñ t t i 84%. H i ngh thư ng ñ nh v lương th c Th gi i năm 1996, các chính ph
cam k t s ph n ñ u gi m 50% s ngư i nghèo ñói vào năm 2015, ñ ñ t ñư c ñi u
ñó chúng ta có th ph i gia tăng s d ng phân vô cơ lên 8%, nh t là nư c ñông dân
như Trung Qu c và n ð , và Châu Phi là vùng nóng m có t l xói mòn ñ t cao.
Theo s li u c a Hi p h i s n xu t phân bón qu c t (IFA), tiêu dùng phân vô cơ
c a th gi i năm 1995/96 ñ t kho ng 131 tri u t n ch t dinh dư ng (N, P2O5 và
K2O), tương ñương v i 400 tri u t n s n ph m. Năm 2002/03 tiêu dùng lên t i
142,5 tri u t n ch t dinh dư ng, năm 2003/04 tăng lên 145,5 tri u t n và năm
2004/05 lên t i 149,8 tri u t n, t c là kho ng trên 500 tri u t n phân vô cơ các lo i.

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52719
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562