1. การลำเลียงสารผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ ครูนุชนารถ เมืองกรุง

2. การลำเลียงสารผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ 1 . การลำเลียงสารโดยผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ แบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ 1.1 การลำเลียงสารผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ โดยไม่ใช้พลังงานจากเซลล์ ( passive transport ) 1. การแพร่ ( diffusion ) การแพร่ธรรมดา ( simple diffusion ) การแพร่โดยอาศัยตัวพา ( facilitated diffusion ) 2. ออสโมซิส ( osmosis ) 3. อิมบิบิชั่น ( Imbibition ) 4. การแลกเปลี่ยนอิออน ( Ion exchange ) 1.2 การลำเลียงสารผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ โดยใช้พลังงานจากเซลล์ ( active transport )

3. 2 การลำเลียงสารโดยไม่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ มี 3 ลักษณะ คือ 2.1 การนำสารออกนอกเซลล์ ( Exocytosis ) มี 2 วิธี คือ - Pinocytosis - Phagocytosis 2.2 การนำสารเข้าสู่ภายในเซลล์ ( Endocytosis ) - การนำสารเข้าสู่เซลล์โดยอาศัยตัวรับ

6. ตัวอย่างการแพร่ของสาร การแพร่ในของแข็ง เช่น เกล็ดด่างทับทิม และเกล็ดโพแทสเซียมไดโครเมตในวุ้น การแพร่ในของเหลว เช่น โมเลกุลน้ำตาล อิออนของเกลือแพร่ในน้ำ การแพร่ในก๊าซ เช่น การแพร่ของโมเลกุลน้ำหอมในอากาศ การแพร่ของก๊าซ หรือควันไฟในอากาศ  VDO Diffusion

7. 4 . ขนาดและน้ำหนักของอนุภาคที่แพร่ ถ้าอนุภาคขนาดเล็กและเบา จะมีอัตราการแพร่เร็วกว่าสารที่มีอนุภาคขนาดใหญ่และหนัก ปัจจัยที่ควบคุมอัตราการแพร่ของสาร 1 . ความเข้มข้นของสารที่แพร่ สารที่มีความเข้มข้นสูง จะแพร่ไปสู่ที่มีความเข้มข้นต่ำ 2 . อุณหภูมิ การเพิ่มอุณหภูมิ จะให้การแพร่เป็นไปได้อย่างรวดเร็ว 3 . ความดัน การเพิ่มความดัน จะทำให้โมเลกุล หรือไอออนของสารเคลื่อนที่ 5 . ความหนาแน่นของตัวกลาง สารที่มีคุณสมบัติเหมือนกัน แต่แพร่ผ่านตัวกลางต่างชนิดกัน อัตราการแพร่จะไม่เท่ากัน เช่น การแพร่ในอากาศจะมีอัตราการแพร่สูงกว่าในน้ำ เพราะน้ำมีความหนาแน่นสูงกว่า อากาศ

8. 7 . สถานะของ แก๊ส > ของเหลว > ของแข็ง 6 . ความสามารถในการละลายของสารที่แพร่ สารที่ละลายได้ดี จะมีอัตราการแพร่สูงกว่าสารที่ละลายได้น้อย

9. 2 . ออสโมซิส ( Osmosis )

10. ออสโมมิเตอร์ ( osmometer ) เป็นเครื่องมือที่ใช้แสดงการเกิดออสโมซิส และสามารถใช้วัดแรงดันที่เกิดจากขบวนการออสโมซิสได้อีก แรงดันออสโมติก ( osmotic pressure ) คือ ความดันที่ทำให้เกิดออสโมซิส ของน้ำ Osmosis หมายถึง การแพร่ของโมเลกุลของน้ำจากบริเวณที่มีโมเลกุลของน้ำหนาแน่นมากกว่าหรือสารละลายที่เจือจางกว่า (hypoosmotic solution) ไปยังบริเวณที่มีโมเลกุลของน้ำน้อยกว่าหรือสารละลายที่เข้มข้นกว่า (hyperosmotic solution) โดยผ่านเยื่อหุ้มเซลล์  VDO Osmosis

11. ประเภทของสารละลายที่เกี่ยวข้องกับออสโมซิส แบ่งเป็น 3 ชนิด คือ 1 . สารละลายไฮเพอร์โทนิก ( Hypertonic solution ) ถ้าเซลล์อยู่ในสารละลายที่มีความเข้มข้นสูงกว่าภายในเซลล์ น้ำจะเคลื่อนที่ ออกจากเซลล์ ทำให้เยื่อหุ้มเซลล์จะหดตัวและเหี่ยวแฟบลง = พลาสโมไลซิส ( Plasmolysis )

12. 2 . สารละลายไฮโพโทนิก ( Hypotonic solution ) ถ้าเซลล์อยู่ในสารละลายที่มีความเข้มข้นของสารละลายน้อยกว่าภายในเซลล์ น้ำจะเคลื่อนที่เข้าสู่เซลล์ จะทำให้เซลล์เต่ง พลาสโมไทซิส ( Plasmoptysis ) หรือ เอนโดสโมซิส ( Endosmosis )

13. 3 . สารละลายไอโซโทนิก ( Isotonic solution ) สารละลายภายนอกมีความเข้มข้นเท่ากับความเข้มข้นของสารละลายภายในเซลล์ เช่น - น้ำเกลือ 0.85% เป็น Isotonic ต่อเซลล์เม็ดเลือดแดง - น้ำเหลือง เป็น Isotonic ต่อร่างกาย

14. Animal cell

15. Plant cell Hypertonic (Plasmolysis) Hypotonic (Turgid) Isotonic (Normal)

16. 3 . การแพร่แบบฟาซิลิเทต ( Facilitated diffusion ) เป็นการเคลื่อนที่ของโมเลกุลของสาร จากที่ที่มีความเข้มข้นสูงไปยังบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารต่ำโดย อาศัยตัวพา ซึ่งเป็นสารพวกโปรตีน เช่น การเคลื่อนที่ของน้ำตาลกลูโคสเข้าสู่เซลล์กล้ามเนื้อ การลำเลียงสารที่เซลล์ตับ ที่เซลล์บุผิวลำไส้เล็ก การแพร่แบบนี้เป็นประโยชน์มาก ทำให้เซลล์ได้รับสาร และขับสารบางอย่างได้อย่างรวดเร็ว

17. Diffusion Facilitated transport Active transport Passive transport

18. 4 . อิมบิบิชัน ( Imbibition ) กระบวนการดูดของเหลว หรือน้ำ ของวัตถุแห้ง หรือปริมาณน้ำอยู่น้อย เช่น เมล็ดพืชแห้ง เมื่อแช่ในน้ำ หรือ อยู่ในที่มีความชื้นสูงจะดูดน้ำเข้าไป จนพองตัว ขยายใหญ่ขึ้น สำคัญต่อการงอกของเมล็ดพืช

19. 5 . การแลกเปลี่ยนอิออน ( Ion exchange ) เป็นขบวนการที่เซลล์แลกเปลี่ยนอิออนระหว่างภายในเซลล์ กับภายนอกเซลล์ เช่น ไฮโดรเจนอิออน ภายในเซลล์ของรากพืช จะแลกเปลี่ยนกับ โปตัสเซียมอิออนในดิน

21. 1. การแพร่แบบแอกทีฟทรานสปอร์ต ( active transport ) เป็นขบวนการลำเลียงสารจากบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารน้อยกว่า ไปยังบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารสูงกว่าโดยผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ และต้องอาศัยพลังงานจากเซลล์ในรูปของ ATP

22. ปัจจัย 1. ตัวพา ซึ่งเป็นสารจำพวกโปรตีนที่เยื่อหุ้มเซลล์ 2. เอ็นไซม์ เพื่อใช้ในการเปลี่ยนรูปตัวพา 3. ATP ตัวอย่าง - Na + -K + Pump ที่เซลล์ประสาท - การดูดซึมสารอาหารที่ลำไส้เล็ก - การดูดสารมีประโยชน์กลับคืนที่ท่อของหน่วยไต - การขับเกลือแร่ที่เงือกปลาน้ำเค็มกระดูกแข็ง - การดูดเกลือแร่ที่เหงือกของปลาน้ำจืด - การดูดเกลือแร่ที่รากพืช

23. การลำเลียงสารโดยไม่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ 1. เอกโซไซโทซิส (Exocytosis) 2. เอนโดไซโทซิส (Endocytosis)

26. 1. Phagocytosis - เป็นวิธีการนำสารที่มีลักษณะเป็นของแข็ง หรือ เซลล์ขนาดเล็กๆ เข้าสู่เซลล์ โดยการสร้าง Pseudopodium โอบล้อมสารนั้นแล้วเกิดเป็นถุงหลุดเข้าไปภายในเซลล์ - เช่น การจับเชื้อโรคของเซลล์เม็ดเลือดขาว การกินอาหารของอะมีบา  VDO Phagocytosis

27. - วิธีการนำสารที่เป็นของเหลว หรือสารละลายที่มีขนาด 0.1-2 ไมโครเมตร โดยเยื่อหุ้มค่อย ๆ หดทีละน้อยเข้าไปใน cytoplasm จน Vesicle สารที่มีโมเลกุล ขนาดใหญ่จะเข้ามาอยู่ในถุงนี้เมื่อเยื่อหุ้มเซลล์ปิดสนิท และถุงนี้จะหลุดเข้าสู่เซลล์ กลายเป็น Vesicle - เช่น การนำสารเข้าสู่เซลล์หน่วยไต การนำไขมันเข้าสู่เซลล์เยื่อบุของลำไส้เล็ก 2. Pinocytosis VDO

28. 3.Receptor-mediated endocytosis - เป็นการนำสารเฉพาะบางชนิดเข้าไปในเซลล์ โดยที่ผิวเซลล์มี receptor เฉพาะสำหรับสารบางอย่างเข้ามาจับ แล้วถูกนำเข้าไปในเซลล์เป็นถุงเล็กๆ เมื่อผ่านการย่อยแล้ว receptor สามารถถูกนำมาใช้ใหม่ได้อีก - เช่น การนำฮอร์โมนเข้าสู่เซลล์ VDO