ราก

1. ครูนุชนารถ ด้วงสงค์
Structure and Function of the Root

2. • ราก (root)เป็นส่วนประกอบของพืชที่เจริญเติบโตลงสู่ดินตามแรงโน้ม
ถ่วงของโลก เพื่อช่วยยึดลาต้นให้ติดกับพื้นดิน รากส่วนใหญ่ไม่มี
คลอโรฟิลล์
หน้าที่ของราก คือ
3.1 ดูด (Absorption) น้าและแร่ธาตุที่ละลายน้าจากดินเข้าไปในลาต้น
3.2 ลาเลียง (Conduction) น้าและแร่ธาตุรวมทั้งอาหารซึ่งพืชสะสมไว้
ในรากขึ้นสู่ส่วนต่าง ๆ ของลาต้น
3.3 ยึด (Anchorage) ลาต้นให้ติดกับพื้นดิน
3.4 แหล่งสร้างฮอร์โมน (Producing hormones) รากเป็นแหล่ง
สาคัญในการผลิตฮอร์โมนพืชหลายชนิด เช่น ไซโทไคนิน จิบเบอเรลลิน

4. ภาพปลายรากพืชใบเลี้ยงเดี่ยวตัดตามยาวแสดงบริเวณต่างๆ
region of cell differntiation
and maturation
Region of cell elongation
Region of cell division
root cap
A
B
C
D
E
B = ไมโทซิส
C = เจริญมากที่สุด
D = Xy Pho
E = Se root , per
B D E = เติบโต

5. 1. บริเวณหมวกราก (Root cap)ประกอบด้วยเซลล์พาเรงคิมา (parenchyma)
ที่เรียงกันอย่างหลวมๆ เป็นเซลล์ที่เจริญเต็มที่แล้ว มีหน้าที่ปกคลุมป้องกัน
ไม่ให้เซลล์บริเวณปลายถูกทาลาย มีอายุสั้น เซลล์ด้านนอกหมวกรากมักฉีกขาดง่าย
2. บริเวณเซลล์แบ่งตัว (Region of cell division) อยู่ถัดจากบริเวณหมวกราก
ขึ้นไปเซลล์มีขนาดเล็ก มีผนังเซลล์บาง มีโพรโทพลาซึมปริมาณมากเป็นบริเวณที่มี
การแบ่งเซลล์แบบ Mitosis ทาให้รากเจริญและขยายขนาดยาวขึ้น
โครงสร้างปลายราก

6. 3. บริเวณเซลล์ที่มีการยืดตัว (Region of cell elongation)ประกอบด้วย
เซลล์ที่มีรูปร่างยาวซึ่งเกิดมาจากเซลล์ของเนื้อเยื่อเจริญที่แบ่งตัวแล้วอยู่ใน
บริเวณที่สูงกว่าบริเวณเนื้อเยื่อเจริญ ทาให้รากยาวเพิ่มขึ้น
4. บริเวณเซลล์เจริญเติบโตเต็มที่ (Region of maturation) อยู่สูงถัดจาก
บริเวณเซลล์ยืดตัวขึ้นมา เซลล์ในบริเวณนี้เจริญเติบโตเต็มที่แล้วมีการ
เปลี่ยนแปลงไปเป็นเนื้อเยื่อถาวรชนิดต่าง ๆ เช่น xylem phloem
บางเซลล์ในชั้น epidermis จะเปลี่ยนเป็น root hair

7. ภาพ รากตัดตามขวางแสดงการเจริญเติบโตขั้นแรก
ก. รากพืชใบเลี้ยงคู่ (ถั่วเขียว) ข. รากพืชใบเลี้ยงเดี่ยว (ข้าวโพด)
ค. รากพืชใบเลี้ยงคู่ขยาย (ถั่วเขียว) ง. รากพืชใบเลี้ยงเดี่ยวขยาย (ข้าวโพด)

8. รากพืชใบเลี้ยงเดี่ยว

9. รากพืชใบเลี้ยงคู่

13. 1. Epidermis เป็นเนื้อเยื่อชั้นนอกสุดมีเซลล์ที่เรียงตัวกันเพียงชั้นเดียวและผนัง
เซลล์บาง ไม่มี คลอโรพลาสต์ บางเซลล์จะเปลี่ยนแปลงไปเป็น root hair
เนื้อเยื้อชั้นต่างๆของรากพืชใบเลี้ยงคู่และรากพืชใบเลี้ยงเดี่ยว

14. 2. Cortex ประกอบด้วยเนื้อเยื่อพาเรงคิมาที่ทาหน้าที่สะสมน้าและอาหาร
ชั้นในสุดของcortex จะเป็นเซลล์แถวเดียวเรียก endodermis
ในรากพืชใบเลี้ยงเดี่ยวจะเห็นชัดเจนเซลล์ในชั้นนี้เมื่อมีอายุมากขึ้น
จะมีผนังหนาเพราะมีสารซูเบอรินหรือลิกนินสะสมอยู่ เล็กๆ
เรียกว่าแคสพาเรียนสตริพ (Casparian strip)

15. 3. Stele เป็นบริเวณที่อยู่ถัดจากชั้น endodermisเข้าไป พบว่าsteleในราก
จะแคบกว่าชั้น cortexประกอบด้วยชั้นต่างๆดังนี้
3.1 เพริไซเคิล (pericycle)
3.2 มัดท่อลาเลียง (vascular bundle) ซึ่งประกอบด้วย
-phloem
-xylem

16. 3.1 Pericycle เป็นเซลล์ผนังบางขนาดเล็กมี 1-2 แถว พบเฉพาะ
ในรากเท่านั้น เป็นแหล่งกาเนิดของรากแขนง ( secondary root )
ภาพแสดง สตีล (Stele) และ เพริไซเคิล (Pericycle)

17. แสดงรากแขนงของ Arabidopsis (A)
และภาพตัดขวางแสดงการเกิดรากแขนงของข้าวโพด (B)
(โครงการตาราวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ มูลนิธิ สอวน., 2549, หน้า 220)

18. 3.2 Vascular bundle ประกอบด้วย xylem อยู่ตรงใจกลางเรียงเป็น
แฉกโดยมี phloem อยู่ระหว่างแฉก สาหรับพืชใบเลี้ยงคู่ต่อมาจะเกิด
เนื้อเยื่อเจริญ vascular cambium คั่นระหว่าง xylem กับ phloem
ในรากของพืชใบเลี้ยงคู่มีจานวนแฉกน้อยประมาณ 1-5 แฉก โดยมากมัก
มี 4 แฉก ส่วนรากของพืชใบเลี้ยงเดี่ยวมักมีจานวนแฉกมากกว่า โฟลเอม
อยู่ระหว่างไซเลมและไม่มี cambium กั้น

20. 3.3 Pith เป็นไส้ไม้ที่อยู่บริเวณตรงกลางของรากพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
ประกอบด้วยเนื้อเยื่อพาเรงคิมา ทาหน้าที่สะสมน้าและอาหาร ส่วน
รากพืชใบเลี้ยงคู่ตรงกลางมักเป็น xylem

21. การเจริญเติบโตขั้นที่สอง (secondary growth)
พบในรากพืชใบเลี้ยงคู่ในบริเวณที่มีการเจริญเติบโตเต็ม
ที่ทาให้พืชมีขนาดใหญ่ขึ้น โดยการแบ่งเซลล์ของเนื้อเยื่อเจริญคือ
วาสคิวลาร์แคมเบียม หรือแคมเบียมท่อลาเลียง (vascular cambium)
เซลล์ที่เกิดใหม่ทางด้านใน เจริญเป็นเนื้อเยื่อไซเลมขั้นที่สอง
และเซลล์เกิดใหม่ทางด้านนอกเจริญเป็นโฟลเอ็มขั้นที่สอง
สาหรับรากใบเลี้ยงเดี่ยวส่วนใหญ่
จะไม่พบการเจริญเติบโตขั้นที่สอง

23. จาแนก ตามจุดกาเนิดของราก ดังนี้
1. Primary root เป็นรากที่เจริญมาจาก แรดิเคิล (Radicle) เรียก
รากแก้ว (Tap root)
2. Secondary root เป็นรากที่เจริญมาจาก Primary root เรียก
รากแขนง (Lateral root หรือ Branch root)
3. Adventitious root เป็นรากที่งอกจากส่วนต่าง ๆ ของพืชเช่น
ลาต้นหรือใบ เรียก รากพิเศษ
ชนิดและหน้าที่ของราก

24. จาแนกตามหน้าที่พิเศษ
1. รากฝอย (Fibrous root) เป็นรากที่งอกออกจากโคนลาต้น
เพื่อแทนรากแก้วที่ฝ่อไปพบมากในพืชใบเลี้ยงเดี่ยว เช่น รากข้าว ข้าวโพด
หญ้า หมาก มะพร้าว เป็นต้น

25. 2. รากค้าจุน (Prop root หรือ Buttress root) เป็นรากที่แตกออกจากข้อ
ของลาต้นเหนือดินเพื่อพยุงลาต้น เช่น รากข้าวโพด รากเตย ลาเจียก
ไทรย้อย แสม โกงกาง

26. 3. รากเกาะ (Climbing root) เป็นรากที่แตกออกจากข้อของลาต้นมาเกาะ
ตามหลัก เพื่อชูลาต้นขึ้นสูง เช่น รากพลู พริกไทย กล้วยไม้ พลูด่าง

27. 4. รากหายใจ (Pneumatophore หรือ Aerating root) เป็นรากที่ยื่น
ขึ้นมาจากดินหรือน้าเพื่อรับออกซิเจน เช่น รากลาพู แสม โกงกาง กล้วยไม้
ผักกระเฉด แพงพวยน้า
รากลาพู แสม

28. ผักกระเฉด แพงพวยน้า

29. 5. รากปรสิต (Parasitic root) เป็นรากที่แทงเข้าไปในลาต้นของพืช
เพื่อแย่งน้าและอาหารจาก host โฮสต์เช่น รากกาฝาก ฝอยทอง เรียกว่า
Haustorium

30. 6. รากสังเคราะห์ด้วยแสง (Photosynthetic root) เป็นรากที่แตกจากข้อ
ของลาต้นหรือกิ่งและอยู่ในอากาศจะมีสีเขียวของคลอโรฟิลล์จึงช่วย
สังเคราะห์ด้วยแสงได้ เช่น รากกล้วยไม้ รากไทร

31. 7. รากสะสมอาหาร (storage root) เป็นรากที่สะสมอาหารพวกแป้ง
โปรตีนหรือน้าตาลไว้ จนรากเปลี่ยนแปลงรูปร่างมีขนาดใหญ่ซึ่งมักจะเรียก
กันว่า“หัว” ซึ่งเปลี่ยนแปลงมาจากรากแก้ว เช่น หัวแครอท หัวผักกาด
หรือหัวไชเท้า หัวผักกาดแดงหรือแรดิช (Radish) หัวบีท (Beet root)
และหัวมันแกว ส่วนรากเปลี่ยนแปลงมาจากรากแขนง เช่น มันเทศ รักเร่
กระชาย มันสาปะหลัง

32. รากเปลี่ยนแปลงมาจากรากแขนง

33. 8. รากหนาม (Thorn Root) เป็นรากที่มีลักษณะเป็นหนามงอกมาจาก
บริเวณโคนต้น ช่วยป้องกันโคนต้นเช่นโกงกาง รากของปาล์มบางชนิด

34. Buttress root รากพูพอน