lesson1.lec1

1. ХИМИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ
СУДЛАХ ЗҮЙЛ, СУДАЛГААНЫ АЧ
ХОЛБОГДОЛ,
ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТУУД
(УСПЕХИ ХИМИИ В
СОВРЕМЕННЫЙ ПЕРИОД)
Агуулга: матери, бодис, орон зай,
химийн ба физикийн үзэгдэл,
таамаглал, сорил, онол, практик

2. НОМ ЗҮЙ
1. С.Дондог“Ерөнхий ба органик биш хими”УБ 1997 он
2. Н.Л.Глинка“Общая химия”Л.Химия M.1980,1987
3. Н.Л. Глинка “Задачи и упражнения по общей химии” Л.1983
4. Б.Баатарсүх, Ж.Бүдсүрэн нар“Хими” УБ.2006
5. С.Цээлэй, Б.Бямбагар “Органик бус химийн бодлого, дасгал”
Эрдэнэт 2008
6. С.Цээлэй, Х.Оюунтунгалаг “Органик биш химийн тестүүд”
7. http://dir.yahoo.com
8. Didac-2,3
9. www.ecoworld.com
10. Б.Цэрэнханд “Химийн бодлого бодох аргачлал” Эрдэнэт
2007 он
11. Didac-2 хичээл
12. С.Цээлэй “Лабораторийн ажлын дэвтэр” Эрдэнэт 2005,
2009, 2012 он

3. ХИМИ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
Шинжлэх ухааны нэр томьёо
Хувилахуйн ухаан
Байгалийн шинжлэх ухаануудын нэг
Хими юуг судалдаг вэ?
 химийн үзэгдлийг
матерын шинж чанарыг
Материаллаг ертөнцийг

4. МАТЕРИАЛЛАГ ЕРТӨНЦ

5. МАТЕРИ
хүний мэдрэхүйгээс шалтгаалахгүйгээр
оршиж, сэрлээр хуулбарлагдан бууж
тусгагдаж байдаг объектив бодит
чанарыг тэмдэглэх философийн
категори.
Матери бодит хэлбэрээр оршихын тулд
бодис ба орон зайн нийлбэр байна.

6. БОДИС:
тодорхой масстай,
бүтэц зохион
байгуулалт бүхий эгэл
жижиг хэсгүүдээс
тогтсон материйн дүрс.

7. ОРОН ЗАЙ:
Бодисууд хоорондоо харилцан
үйлчлэлцэж байдаг
материаллаг орчин.
Бодисын хувирал өөрчлөлт нь
физикийн ба химийн шинж
чанартай

8. Физикийн үзэгдлүүд ба химийн урвалууд

9. Хатуу
бодис
конденсаци
Конденсаци
(тунадасжих)
талстжиххайлах
сублимаци
(возгонка)
Уурших эсвэл
буцлах

10. ХИМИЙН СУДАЛГААНЫ АРГА:
Хими нь ямар нэгэн үзэгдэл, бодис,
химийн процесс, урвалын зүй тогтол
механизмыг судлахдаа :
таамаглал
сорил
 онол
 практик гэсэн танин мэдэхүйн
аргуудыг хэрэглэдэг.

11. ТААМАГЛАЛ:
Химийн аливаа бодис, үзэгдэл
хувирлыг ажиглаж туршсаны
дүнд тухайн бодисын найрлага,
бүтэц, байгуулалт, шинж чанарын
талаар химичдэд шинэ санаа
төрөх
ажиглан туршсаны үндсэн дээр
хуримтлагдсан баримт материалыг
эмхэтгэн нэг ерөнхий тогтолцоонд
оруулж тайлбарласан тодорхой нэг
шинэ санааг

12. СОРИЛ
химийн судалгаа шинжилгээний явцад
дэвшүүлсэн таамаглалыг шалгаж
батлах зорилгоор хийх туршилт
Сорилыг нийлэг (синтез) болон
задлан шинжилгээний (анализ) аргаар
гүйцэтгэнэ.

13. ХИМИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ХӨГЖЛИЙН ҮЕ
ШАТУУД
 Химийн шинжлэх ухааны үр хөврөл үүссэн ба
химийн урлалын хөгжил
 1. Эртний үеэс XVII зуун.
 2. Хими шинжлэх ухаан болон төлөвшсөн үе
 3. Химийн шинжлэх ухааны хөгжлийн III үе:
 4. Химийн шинжлэх ухааны орчин үе:

14. ХИМИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ АЧ ХОЛБОГДОЛ
 Орчин үед нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг
хурдасгах, шинэ техник тщхнологи нэвтрүүлэх,
аливаа үйлдвэрлэл, аж ахуйг эрхлэн хөтлөхөд
химийн шинжлэх ухааны ололт амжилтыг
ашиглах шаардлага нэмэгдэж байна. Химийн
үндсэн ойлголт, хуулиудыг гүнзгий ойлгож
бүтээлчээр ашиглах нь шинэ техник, багаж
хэрэгсэл зохион бүтээх, үйлдвэрлэлийн
процессыг боловсронгуй болгох боломжийг
инженер техникийн ажилтнуудад олгодог.
Химийн янз бүрийн процесс, хувирал
өөрчлөлтүүд нь үйлдвэрлэлийн олон процесст
өргөн хэрэглэгдэж байдаг.

15.  Тухайлбал аливаа үйлдвэрлэлийн машин, багаж
тоног төхөөрөмж ашиглах явцад исэлдэх ба
зэврэх процесс явагддаг. Цахилгаан энерги, түлш,
металл, барилгын материал, хүнсний үйлдвэр
зэрэг бүхий л салбарын үйлдвэрүүдэд химийн
урвал, процессууд ашиглагдаж байдаг. Орчин үед
байгалийн түлшний химийн энергийг хувиргах
замаар механик ба цахилгаан энерги гарган авч
байна.
 Химийн урвалын механизмыг судлах нь хүрээлэн
байгаа орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх хамгийн
үр ашигтай аргыг сонгох ба байгаль орчинд хоргүй
технологи боловсруулахад чухал үүрэгтэй.

16.  Байгальд оршдоггүй онцгой шинж чанартай
тухайлбал хэт цэвэр, хатуу, дулаан ба цахилгаан сайн
дамжуулдаг, галд тэсвэртэй шинэ материалыг гарган
авахад химинй шинжлэх ухааны гүн гүнзгий мэдлэг
бүх инженерүүдэд тусална. Хар ба өнгөт металл,
бордоо, шил, цемент, резин, цаас, нефть
бүтээгдэхүүн, зохиомол мяндас, хуванцар, нано
материалуудыг химийн процессын үндсэн дээр
гаргаж авна. Түүнчлэн металл эдлэл, машин аппарат,
аливаа байгууламжийн гадаргуу хүрээлэн байгаа
орчинтой механик ба химийн үйлчлэлд орж улмаар
зэвэрдэг.Зэврэл нь эдийн засгийн асар их хор
хохирлыг дагуулдаг учраас зэврэлээс хамгаалах
аргыг мэдэх, урьдчилан сэргийлэх нь чухал. Орчин
үед нийлэг материалыг хэрэглэх, нэр төрлийг
олшруулах асуудал химийн шинжлэх ухааны
тусламжтай бүрэн шийдэгдэж байна.

17. ӨӨРИЙГӨӨ ҮНЭЛЭЭРЭЙ
1. Хими бол нийгмийн шинжлэх
ухааны томоохон салбар юм.
А. Тийм
Б. Үгүй