1. Философи гэж юу вэ?
Хүн төрөлхтөн соёл иргэншилийнхээ түүхэнд зөвхөн материаллаг баялгаас гадна оюун
санааны ололт амжилтыг бий болгож, хүн бүр аливаа үзэл бодол хэм хэмжээг
баримталсаар ирсэн. Ертөнц дээр болж буй үйл явдлууд ямар нэгэн учир шалтгааны
улмаас өрнөдөг хэмээн боддог нэг хэсэг хүмүүс байхад шашин шүтдэг эс шүтдэг хэсэг
бүлэг хүмүүс ч бий. Магадгүй хүн бүхэн өөрөөсөө би хорвоо ертөнц дээр чухам яах гэж
амьдардаг юм бэ гэж асууж байсан удаатай байх. Энэ асуултанд ч тэд өөрсдийн
баримталдаг үзэл бодлын үүднээс янз бүрээр хариулдаг.
Мөн бидний анхаарлыг татдаг нэг асуултуудын нэг нь “Философи гэж юу вэ?” гэсэн
асуулт байдаг. Философи хэмээх нэр томьёог хамгийн анх эртний Грекийн философич
Пифагор (МЭӨ 580~572-500~490) хэрэглэсэн гэдэг. Философи гэдэг нэр томъёо нь эртний
Грекийн phileo- хайрлах, дурлах, тэмүүлэх, sophia- цэцэн мэргэн хэмээгч утга бүхий хоёр
үгнээс үүссэн бөгөөд цэцэн мэргэнд дурлах гэсэн утга санааг илэрхийлдэг. Хүн
төрөлхтний хөгжлийн явцад сэтгэн бодох чадвар, ургуулан бодох чадвар хангалттай
хөгжиж тогтсоны дараа философи үүссэн юм. Анхны философи сургаалууд Энэтхэг,
Хятад, Грек, Египет, Вавилон гэх мэт улсад одоогоос 3000 шахам жилийн тэртээ бараг
зэрэг үүсчээ. Гэхдээ философи чухамхүү Грект л сонгодог хэлбэртэй болж чадсан аж.
Учир нь тэр үед астрономи судалж, газар хэмжиж, геометр болоод эдийн засгийг
тооцоолон боддог байсан.
Мөн ургуулан бодох төсөөлөх чадвар хангалттай хөгжсөн байсан юм. Ингээд оюун
сэтгэхүй, төсөөлөл хоёроос философи үүссэн. Зарим философичдын үзлээр “философи
бол үнэнийг эрхэмлэдэг, улмаар үнэн рүү тэмүүлдэг мэдлэг юм” (1) гэж үздэг байсан бол
анхны агуу их философич Сократ (МЭӨ 470-399) “философи бол амьдралын сонголт, үйл
ажиллагаа болон сэтгэн бодохын зөв зарчмыг олох зорилготой өөрийгөө
шүүмжлэлтэйгээр танин мэдэх үйл явц мөн” (2) гэж үзэж байв. Эртний Грекийн сонгодог
үеийн философич Платон(МЭӨ 428/427 – МЭӨ 348/347), эртний Грекийн гүн
ухаантан Платоны шавь Аристотель (МЭӨ 383 - 322) нар философийг “зөвхөн цэцэрхэх
хэрэгсэл болгохоос хөндий байж, түүнийг үнэн мэдлэг олох үйл ажиллагаа мөн” (3) гэж
үзсэн байна.
Философийн үүсэл болоод цааш цаашдын хөгжил нь тодорхой улс орны болон
улмаар нийт хүн төрөлхтний хөгжлийн тухай тухайн төвшин дэх оюуны амьдралын

2. төдийгүй тодорхой нийгэм- түүхэн нөхцлийн бүтээгдэхүүн болж байдаг. Өөрөөр хэлбэл
хүн төрөлхтөн байгалийн төлөвөөс нийгмийн төлөвд улам бүр шилжиж буй түүхэн
тодорхой нөхцөл бүхэнд философи тодорхой байдлаар зохицож, иймд тэр нь байгалийг
төдийгүй нийгмийг онцлон судлах болсны зохих үр дагавар байдаг ажээ.
Үүнээс үзэхэд философиос бусад шинжлэх ухаан, шинжлэх ухааны бүхий л бусад
салбар үүссэн. Жишээлбэл: Нар, сар яагаад хиртдэг вэ? дэлхий нарыг хэдэн өдөрт тойрдог
вэ? сар дэлхийг хэдэн өдөр тойрдог вэ? бороо яагаад ордог вэ? гэх мэт байгаль цаг уур
орчлон ертөнцийн онц сонидрхолтой үзэгдлээс эхлээд яагаад гэх асуултанд хариулагддаг
шинжлэх ухаан түүний салбарууд үүссэн. Философийг оюун ухааны үүднээс ухаарч
ойлгож, танин мэдэхийг оролддог. Аливаа зүйлс яагаад оршин тогтнож байдаг вэ? гэдэг
асуултийг философи тавьдаг, түүнд хариултыг олдох нь хүний оюун ухаанд ойлгомжтой
байдаг учраас философи оюунлаг шинж чанартай. Мөн философийг судалж буй хүнд дур
хүсэл тэмүүлэл гэж үгүй бол хөгжихгүй юм. Филосфи нь практикт тулгуурласан ‘үнэн’
учраас дур хүсэл тэмүүлэл нь үнэнийг хайж олоход түлхэцтэй. Энэ нь юмс үзэгдлийн
оршин буй үнэн мөн, утга учрыг хайж олж тэмүүлэх юм. Ихэнхдээ философи гайхахаас
үүссэн байдаг. Ил байгаа зүйлсийн далд утга учрийг ирж хайж учир шалтгааныг нь олох
гэж байгаа учраас яагаад гэдэг асуултыг тавьдаг. Хүний мөнх бус амьдрал, амьдралын
утга учир нь философи үүсэх гол шалтгаан болсон. Ургах жаргах нарны хооронд
үргэлжилэх амьдрал гэх энэ аянд өөртөө эзэн байхын тулд өөрийн гэсэн амьдралыг үзэх
үзэлтэй философитой амьдах нь зүй ёсны хэрэг.
Иймд философи хөгжөөгүй байсан бол манай дэлхийд соёл иргэншилгүй бүдүүлэг
нийгмээсээ салаагүй байх байсан байх. Үүнээс философи гэдэг нь миний бодлоор орчлон
ертөнцийг логиктой таниж мэдэх, соёл иргэншил хөгжсөн нийгэмд ёс зүй ухамсартай
амьдарч үнэнийг батлахыг оролсон ба үнэнрүү тэмүүлсэн мэтгэлзээн юм.
Номзүй: http://sophisma.blogmn.net/
Х.Амантай-Философи гэж юу вэ?
Ишлэл:
1. Анхны агуу их философич Сократ(МЭӨ 470-399)
2. Эртний Грекийн сонгодог үеийн философич Платон(МЭӨ 428/427 – МЭӨ 348/347)
3. Эртний Грекийн гүн ухаантан Платоны шавь Аристотель (МЭӨ 383 - 322)