1. Металл. Тэдгээрийн ерөнхий
шинж чанар.
Общие свойства металлов
Агуулга:металлын байгальд
орших хэлбэр, физик-механик болон
химийн шинж чанар, металлын
зэврэл, түүний төрлүүд

2. Металл гэж юу вэ?
Латин –Metallum-шахта-нүүрс
1. Цахилгаан дулааныг маш сайн
дамжуулдаг-Электро и теплопроводность
2. Уян харимхай чанар өндөртэй- Пластичность
3. Давтагдах сунгагдах чанар-Ковкость
4. Бат бэх чанартай-Прочность
5. Гялтга үүсгэдэг-Блеск

3. Үелэх систем дэх металлуудын
тархалт
 118 элементээс 94 нь буюу 80 орчим хувь

диагоналийн дагуу орших Be (берилли),
Al (хөнгөнцагаан), Ti (титан), Ge
(германи), Nb (ниоби), Sb (сурьма)
зэрэг нь металл ба металл бишийн завсрын
шинжийг үзүүлдэг

4. Элементүүдийн үелэх систем
Шүлтийн металл
Газрын
шүлтийн металл
Шилжилтийн металл
лантанойдууд
актинойдууд
Хөнгөн металл
Металл биш
Инерт хий
хатуу
шингэн
хий
синтетик
Атом массын ихсэх дарааллаар байрлуулсан

5. Металлуудын байгальд оршихМеталлуудын байгальд орших
хэлбэрхэлбэр
• Сульфид: MenSm
-
• Оксид: MenOm
• Силикат:Men(SiO3)m
• Карбонат:Men(CO3)m
• Хлорид: MeClm
• Сульфат:Men(SO4)m
• Фосфат:Men(PO4)m

6. AAранжин төлөвранжин төлөв..
• Металлын байгальд дангаараа тохиолдох
хэлбэр. Энэ төлөвт Au, Ag, Pt, Cu зэрэг үнэт
металлууд оршдог.

7. Металлын физик-механикийнМеталлын физик-механикийн
шинж чанаршинж чанар
 Агрегат төлөв ба полиморфизм:Агрегат төлөв ба полиморфизм:
T
B
AgP −=
А,В-уг металлын
орших температурын
тодорхой хязгаарт
харгалзсан тогтмол
хэмжигдэхүүн
Т- абсольют
температур Металлын төлөв байдлын диаграмм
В
шингэн
А
хатуу
С
0
Р
Т
Уурхий

8. Металлын физик шинж чанар:
Металлуудын хайлах, буцлах температурын
утга үелэх системийн үе ба бүлгийн дугаартай
тодорхой зүй тогтлоор холбогдоно
Металлуудыг 10060
С-ээс дээш хайлж байвал
муу хайлдаг (Au-10630
C, Cu-10830
C, Fe-
15400
C,Cr-18000
C, хамгийн муу хайлдаг W-
33800
C…)
10000
С-ээс доош хайлж байвал хялбар хайлдаг
(Ag-9600
C, Zn-4200
C, Pb-3270
C,Hg=-380
C-д
шингэнд шилждэг,хамгийн амархан хайлдаг
Cs-280
C ) гэж ангилна

9. а. ГПУ- гексагональная плотнейшая упаковка -талдаа төвтэй гексагональ
б. КПУ -кубическая плотнейшая упаковка -талдаа төвтэй куб
в.ОЦК- объемноцентрированной кубической -төвдөө төвтэй куб
Металлын талст торын бүтэц

10. Металлын талст торын бүтцээс
физик шинж чанар хамаарах нь:
Cu, Al, Ag
Уян харимхай
чанар өндөртэй –
пластичность
Талдаа т втэй кубө Т вд т втэй кубө өө ө
Т вд т втэйө өө ө
гексагональ
Li,Na,Ba Mg,Zn,Cr
Хайлах, буцлах
температур багатай
Хатуулаг чанар муу
Уян харимхай
чанар муу

11. Металлын нягт:
 Хамгийн хөнгөн Li 0,53г/см3
байхад
хамгийн хүнд металл Os- 22,5 г/см3
 5г/см3
-ээс бага нягттай металлуудыг
хөнгөн
 Хөнгөн металлд шүлтийн ба газрын
шүлтийн металл болон берилли,
хөнгөнцагаан, сканди, иттри, титан
орно. Үлдсэн нь хүнд металлууд

12. Металлын уян харимхай
чанар
 маш нимгэн ялтас болтлоо давтагдах (алт
0,003мм болтлоо нимгэрнэ)
 Металлын уян чанар дараах дарааллаар
буурна.
 Au >Ag > Cu > Sn > Pb > Zn > Fe

13. Металлын хатуулаг чанар:
 Хамгийн хатуу Cr ба түүгээр шил зүсэж
байхад хамгийн зөөлөн металл кали,
рубиди, цезийг хутгаар зүсэж болдог

14. Шүлтийн металлууд
ШУТИС. Ш.ОТГОНБИЛЭГИЙН НЭРЭМЖИТ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ
Атомын ионы
радиус
Төвдөө төвтэй
куб
Физик шинж чанар
Металлууд
tхай,
0
C
tбуц,
0
C
ρ, г/см3
хатуулаг
Na
Li

15. Цахилгаан, дулаан ба гэрлийн
шинж чанар:
Атомуудын холбоо Ионуудын холбоо Металлын холбоо
Зарим металл (Ga, In, Te, Ti, Sn,Nb, Ta) үнэмлэхүй тэг градуст
дээд зэргийн цахилгаан дамжуулах чанартай
Ag> Ca > Cu > Cr > AI > Mg > Na > Ir > W > Be > Rn > Zn

16. ШУТИС. Ш.ОТГОНБИЛЭГИЙН НЭРЭМЖИТ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ
Талстын төрлүүд15
молекул атом ион металл
зэсгалиталмаз
Хатуу төлөвтэй
нүүрстөрөгчийн
хоёрч
исэл
СО2, хий
t0
х=3500 0
C
t0
б
=
42000
C
t0
х=801 0
C
t0
б
=
1465 0
C
t0
х=1083 0
C
t0
б
=
25670
C
t0
б=-780
C

17. Металлын ерөнхий шинж чанар
Агаарт
исэлдэх
ШУТИС. Ш.ОТГОНБИЛЭГИЙН НЭРЭМЖИТ ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ
Ердийн температур эсвэл халаалтаар исэлдэх
Урвалд орохгүй
Электроноо өгч (исэлдэх ) буурнаметаллын
эгнээ
сул
Байгаль
дээр
Зөвхөн
Хаан
дарсанд
уусна
Урвал
явагдахг йү
Н2
Зөвхөн нэгдлийн байдалтай Нэгдлийн ба аранжин аранжин
Электроныг нэгдүүлж (ангижрах ) нэмэгдэнэИоны
эгнээ

18. Металлын хими шинж
1. Дан бодистой: Ме+Х=МеХ
Ангижруулагч: исэлдэнэ
Ме-металл, Х-хүчилтөрөгч, устөрөгч, галоген зэрэг
Al, Be, Mg, Ca, Li, Na, K, Rb, Cs
Исэлдүүлэх чадварын ихсэлт
0 nMe ne Me− +− →

19. • Хүчилтэй:
• Ангижруулагч:
• Исэлдүүлэгч:
Давстай:
Ангижруулагч:
Исэлдүүлэгч:
++=++ nMeHHMe
2
2
+→−− nMeneMe
↑→−++
22 HneH
2121
MenMemMeMe ++→++
+→−− nMeneMe
11
22
MememMe →−++

20. Устай:
Ангижруулагч:
 Исэлдүүлэгч:
5. Шүлттэй:
( ) ↑+=+
22
H
n
OHMeOHMe
+
→
−
−
n
MeneMe
−
+↑→
−
+ OHHeOH 2
2
2
2
2
( ) ( )[ ]
2
22121
x
nm
H
x
mOHMe
x
MeOnHOHxMeMe
+=
+→++

21. Металлын зэврэл, түүний төрлүүд
/Коррозии металлов/
• Орчны (агаар, ус, электролитийн
уусмал) нөлөөгөөр металлын гадаргуу
дээр явагдах исэлдэх-ангижрах урвалыг
металлын зэврэл гэнэ.
• Зэврэлд орж байгаа металл исэлдэж
түүнтэй харилцан үйлчилж байгаа
бодис ангижирна.

22. А. Жигд б.Толбот в.талст хоорондын г. цууралтат
д.ухдаст

23. Химийн ба цахилгаан химийн
зэврэл
А. Химийн зэврэл:
 Цахилгаан гүйдэл дамжуулдаггүй хуурай,
шингэн эсвэл хийн орчинтой металлууд
харилцан үйлчилснээр явагдана.
Химийн зэврэл цахилгаан химийн зэврэл

24. Б. Цахилгаан химийн зэврэлт:
Ямар нэгэн металл электролитийн
орчинд өөр металлын хольцтой
байх эсвэл өөр металлтай
шүргэлцэж байх үед үүснэ.
Энэ үед химийн процессын
зэрэгцээ цахилгаан химийн процесс
явагдана.

30.  Металлууд өөр хоорондоо нэгдэж тогтмолМеталлууд өөр хоорондоо нэгдэж тогтмол
ба хувьсах найрлагатай (хатуу уусмал )ба хувьсах найрлагатай (хатуу уусмал )
нэгдэл үүсгэнэ. Хувьсах найрлагатай нэгдэлнэгдэл үүсгэнэ. Хувьсах найрлагатай нэгдэл
үүсгэдэг металлыгүүсгэдэг металлыг интерметаллинтерметалл нэгдлүүднэгдлүүд
Жнь:Жнь: