Download luận án tiến sĩ ngành kinh tế với đề tài: Nghiên cứu các hình thức tổ chức lãnh thổ sản xuất chè ở vùng Đông Bắc Bắc bộ theo hướng phát triển bền vững

1. 0
B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN
T TH THANH HUY N
NGHIÊN C U CÁC HÌNH TH C T CH C
LÃNH TH S N XU T CHÈ VÙNG ðÔNG B C
B C B THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG
Chuyên ngành: Phân b l c lư ng s n xu t và Phân vùng kinh t
Mã s : 62.34.01.01
LU N ÁN TI N SĨ KINH T
Ngư i hư ng d n khoa h c:
1. PGS.TS. NGUY N TH CHINH
2. PGS.TS. TR N CHÍ THI N
HÀ N I - 2011

2. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan lu n án này, do t b n thân th c hi n, không sao
chép các công trình nghiên c u c a ngư i khác ñ làm s n ph m c a riêng
mình. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là trung th c và chưa t ng ñư c
công b trong b t kỳ công trình nghiên c u nào khác, m i s trích d n ñã
ñư c ch rõ ngu n g c. Tác gi hoàn toàn ch u trách nhi m v tính xác th c
và nguyên b n c a lu n án.
Tác gi
T Th Thanh Huy n

3. ii
L I C M ƠN
Tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c và chân thành t i PGS.TS. Nguy n
Th Chinh và PSG.TS. Tr n Trí Thi n - nh ng ngư i Th y ñã ch b o, hư ng
d n và giúp ñ tôi r t t n tình trong su t th i gian th c hi n và hoàn thành
lu n án.
Tôi xin trân tr ng c m ơn Trư ng ð i h c Kinh t Qu c dân, Vi n sau
ð i h c là cơ s ñào t o Nghiên c u sinh. Cùng s giúp ñ t n tình c a Ban
ch nhi m Khoa Môi trư ng và ðô th , các Th y, Cô trong B môn: Kinh t -
Qu n lý Tài nguyên và Môi trư ng thu c Khoa Môi trư ng và ðô th Trư ng
ð i h c Kinh t Qu c dân ñã t o m i ñi u ki n thu n l i và giúp ñ tôi trong
su t th i gian nghiên c u và hoàn thành lu n án.
Xin g i l i c m ơn ñ n Vi n Quy ho ch và Thi t k Nông nghi p, C c
tr ng tr t, Trung tâm Tin h c và Th ng kê thu c B Nông nghi p &PTNT;
Ban Phát tri n vùng c a Vi n Chi n lư c Phát tri n thu c B K ho ch ð u
tư; Vi n Khoa h c K thu t Nông Lâm nghi p mi n núi phía B c; T ng Công
ty chè Vi t Nam; các S Nông nghi p & PTNT, S Công thương, S K
ho ch ð u tư các t nh: L ng Sơn, Cao B ng, B c K n, Thái Nguyên, Yên Bái,
Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Th , B c Giang và các cơ quan, t ch c,
cá nhân ñã giúp ñ tôi v ngu n tư li u ph c v cho vi c th c hi n ñ tài.
Tôi xin chân thành c m ơn Ban giám hi u, Ban ch nhi m Khoa Kinh
t – Trư ng ð i h c Kinh t &QTKD Thái Nguyên, các ñ ng nghi p nơi tôi
công tác ñã ng h , t o m i ñi u ki n thu n l i nh t cho tôi trong su t quá
trình nghiên c u và hoàn thành lu n án.
Cu i cùng xin c m ơn gia ñình, nh ng ngư i thân và b n bè, luôn ñ ng
viên, ng h , giúp tôi t p trung nghiên c u và hoàn thành b n lu n án c a mình.
Hà N i, tháng 12 năm 2011
Tác gi
T Th Thanh Huy n

4. iii
M C L C
L i cam ñoan...................................................................................................... i
L i c m ơn ........................................................................................................ii
M c l c.............................................................................................................iii
Danh m c ch vi t t t .....................................................................................vii
Danh m c b ng...............................................................................................viii
Danh m c bi u ñ ............................................................................................ ix
Danh m c sơ ñ ................................................................................................ ix
Danh m c b n ñ .............................................................................................. ix
M ð U .......................................................................................................... 1
1. Tính c p thi t c a lu n án ......................................................................................1
2. M c tiêu nghiên c u................................................................................................3
3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u........................................................................3
3.1. ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài...................................................................3
3.2. Gi i h n ph m vi nghiên c u.........................................................................3
4. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án........................................................................4
4.1. Nh ng ñóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n........................................4
4.2. Nh ng k t lu n, ñ xu t m i rút ra t k t qu nghiên c u.....................5
5. C u trúc c a lu n án ................................................................................................6
Chương 1. M T S V N ð LÝ LU N VÀ TH C TI N V CÁC
HÌNH TH C T CH C LÃNH TH S N XU T CHÈ
THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG ............................ 7
1.1. Cơ s lý lu n v các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo
hư ng phát tri n b n v ng..................................................................................7
1.1.1. Quan ni m v phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè............................................................................................7
1.1.2. Vai trò c a nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo hư ng phát tri n b n v ng......................................................12

5. iv
1.1.3. N i dung nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo hư ng phát tri n b n v ng......................................................13
1.1.4. K t qu và hi u qu c a các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè ..19
1.1.5. Các nhân t nh hư ng t i hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo hư ng PTBV..............................................................................20
1.2. Kinh nghi m phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
theo hư ng phát tri n b n v ng trên th gi i và Vi t Nam ..................25
1.2.1. Các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè m t s nư c trên
th gi i..........................................................................................................25
1.2.2. Các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè Vi t Nam.................33
1.2.3. Bài h c kinh nghi m t nghiên c u các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè..........................................................................................37
Ti u k t chương 1............................................................................................ 38
Chương 2. ð C ðI M ð A BÀN NGHIÊN C U VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN C U ............................................................ 40
2.1. ð c ñi m vùng ñông B c B c b ....................................................................40
2.1.1. ð c ñi m ñi u ki n t nhiên....................................................................40
2.1.2. ði u ki n kinh t - xã h i c a Vùng.......................................................44
2.1.3. Tình hình phát tri n s n xu t chè vùng ðông B c B c b ................50
2.1.4. ðánh giá ñi u ki n t nhiên, kinh t xã h i vùng ðông B c B c b ....53
2.2. Phương pháp nghiên c u ..................................................................................55
2.2.1. Phương pháp ti p c n và khung phân tích ............................................55
2.2.2. Ch n ñi m nghiên c u...............................................................................60
2.2.3. Thu th p tài li u...........................................................................................62
2.2.4. H th ng ch tiêu nghiên c u....................................................................63
2.2.5. T ng h p, phân tích thông tin..................................................................65
Ti u k t chương 2............................................................................................ 67

6. v
Chương 3. TH C TR NG CÁC HÌNH TH C T CH C LÃNH
TH S N XU T CHÈ VÙNG ðÔNG B C B C B ......... 68
3.1. Hi n tr ng phát tri n các hình th c ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðông b c B c b .......................................................................................68
3.1.1. Các hình th c t ch c lãnh th theo chi u ngang ...............................68
3.1.2. Hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo chi u d c...................81
3.1.3. K t qu và hi u qu c a các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè vùng ðông B c B c b .....................................................................95
3.2. Phân tích các nhân t nh hư ng ñ n t ch c các hình th c s n xu t
chè theo lãnh th vùng ðBBB....................................................................109
3.2.1. nh hư ng c a ñi u ki n t nhiên........................................................109
3.2.2. Ki n th c và kinh nghi m s n xu t ......................................................113
3.2.3. K thu t và công ngh trong s n xu t và ch bi n ...........................115
3.2.4. ð u tư công, d ch v công góp ph n t o ra vùng s n xu t chè......120
3.2.5. Th trư ng tiêu th s n ph m .................................................................122
3.2.6. Cơ ch chính sách ñ i v i phát tri n ngành chè................................124
3.3. M t s v n ñ ñ t ra ñ i v i các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè vùng ðBBB.................................................................................................126
3.3.1. Nh ng v n ñ v kinh t , xã h i và môi trư ng ................................126
3.3.2. Nh ng v n ñ ñ t ra ñ i v i các hình th c t ch c s n xu t chè
vùng ðBBB...............................................................................................130
Ti u k t chương 3......................................................................................................132
Chương 4. M T S GI I PHÁP NH M PHÁT TRI N CÁC HÌNH
TH C T CH C LÃNH TH S N XU T CHÈ VÙNG ðÔNG
B C B C B THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG.............. 136
4.1. Quan ñi m phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t vùng
ðBBB theo hư ng b n v ng..........................................................................136

7. vi
4.1.1. Phát tri n s n xu t chè luôn bám sát nhu c u th trư ng.................136
4.1.2. Quan ñi m d a vào l i th so sánh c a vùng.....................................137
4.1.3. Coi tr ng công tác ñ u tư công c a Chính ph ..................................138
4.1.4. Quan ñi m phát tri n b n v ng..............................................................138
4.2. Phương hư ng phát tri n và hoàn thi n các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè vùng ðBBB.........................................................................139
4.2.1. ð nh hư ng phát tri n kinh t - xã h i vùng ðBBB.........................139
4.2.2. Phương hư ng quy ho ch, phát tri n b n v ng các hình th c t
ch c s n xu t chè vùng ðBBB.............................................................140
4.3. M t s gi i pháp nh m phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n
xu t chè vùng ñông b c b c b theo hư ng phát tri n b n v ng ......143
4.3.1. Gi i pháp phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
theo chi u ngang ......................................................................................144
4.3.2. Gi i pháp phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
theo chi u d c...........................................................................................153
4.3.3. Hoàn thi n m t s chính sách kinh t vĩ mô nh m phát tri n bên
v ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè...........................158
4.3.4. Hoàn thi n chính sách ñ u tư công, d ch v công ñ góp ph n
t o ra vùng s n xu t chè.........................................................................164
4.3.5. Nâng cao năng l c cho các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè c a vùng..............................................................................................166
Ti u k t chương 4.......................................................................................... 167
K T LU N VÀ KI N NGH .................................................................... 170
1. K t lu n...................................................................................................................170
2. Ki n ngh ................................................................................................................172
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ................................ 176
TÀI LI U THAM KH O .......................................................................... 177
PH N PH L C......................................................................................... 185

8. vii
DANH M C CH VI T T T
1. TI NG VI T
Ch vi t t t Vi t ñ y ñ ti ng Vi t
BVTV B o v th c v t
DNNN Doanh nghi p nhà nư c
ðBBB Vùng ðông B c B c b
HTX H p tác xã
KTCB Ki n thi t cơ b n
KHKT Khoa h c k thu t
PTBV Phát tri n b n v ng
TNHH Công ty trách nhi m h u h n
UBND U ban nhân dân
VietGAP Quy trình th c hành nông nghi p t t theo tiêu chu n c a Vi t Nam
Vinatea T ng công ty chè Vi t Nam
VSATTP V sinh an toàn th c ph m
XDCB Xây d ng cơ b n
2. TI NG ANH
Ch vi t t t Vi t ñ y ñ ti ng Anh Vi t ñ y ñ ti ng Vi t
FAO Food and Agriculture
Organization
T ch c Nông Lương qu c t
GAP Good Agricultural Practices Th c hành nông nghi p t t
GM Gross Margin Lãi g p
GO Gross Output Giá tr s n xu t
HACCP Hazard Analysis and Critical
Control Points
Tiêu chu n phân tích m i nguy và ñi m
ki m soát t i h n
IC Intermediate Cost Chi phí trung gian
IPM Integrated pest management Chương trình qu n lý d ch h i t ng h p
ISO International Standardization
Organization
Tiêu chu n ch t lư ng qu c t
NGOs Non-governmental
organization
T ch c phi chính ph
OTD Orthodox tea Chè ñen truy n th ng
PRA Participatory Rural Appraisal Phương pháp ñánh giá nông thôn có s
tham gia c a ngư i dân
WTO World trade organization T ch c thương m i qu c t

9. viii
DANH M C B NG
B ng 1.1: Tăng trư ng v di n tích, năng su t, s n lư ng chè Vi t Nam...... 34
B ng 2.1: Hi n tr ng s d ng ñ t vùng ðông B c B c b ............................. 42
B ng 2.2: Phân b di n tích chè t i Vi t Nam năm 2009............................... 50
B ng 2.3: Tình hình s n xu t, xu t kh u chè vùng ðông B c B c b ........... 52
B ng 3.1: Di n tích, năng su t, s n lư ng chè vùng ðBBB qua các năm...... 69
B ng 3.2: T ng h p ngu n v n h tr , khuy n khích s n xu t chè c a vùng...... 78
B ng 3.3: So sánh m t s ch tiêu theo........................................................... 96
B ng 3.4: Hi u qu s n xu t chè c a các t nh vùng ðông B c B c b .......... 98
B ng 3.5: T ng h p ñ c ñi m chung các nhóm h tr ng chè....................... 100
B ng 3.6: Cơ c u di n tích ñ t tr ng chè c a các lo i h ............................. 101
B ng 3.7: Di n tích, năng su t, s n lư ng chè c a các nhóm h .................. 101
B ng 3.8: Hi u qu s n xu t trên 1 ha chè c a các nhóm h ñi u tra .......... 103
B ng 3.9: ð nh m c ñ u tư và m c ñ u tư cho 1 ha chè............................. 105
B ng 3.10: Di n tích ñ t thích h p tr ng chè Vi t Nam ........................... 111
B ng 3.11: T ng h p vi c áp d ng công ngh k thu t m i trong s n
xu t chè vùng ðBBB................................................................ 116
B ng 3.12: Áp d ng s n xu t chè an toàn, chè h u cơ c a vùng ................. 121
B ng 3.13: T ng h p ch ñ chăm sóc chè vùng ðBBB ............................. 129
B ng 4.1: Phương hư ng quy ho ch s n xu t chè vùng ðBBB ñ n năm 2020.......142
B ng 4.2: Phương hư ng quy ho ch s n xu t chè cho các t nh vùng
ðBBB ñ n năm 2020................................................................ 143

10. ix
DANH M C BI U ð
Bi u ñ 2.1: Dân s c nư c và vùng ðông B c B c b ...............................45
Bi u ñ 2.2: Cơ c u dân t c vùng ðông B c B c b .....................................46
Bi u ñ 2.3: Hi n tr ng ñ t tr ng chè vùng ðông B c B c b ......................51
Bi u ñ 2.4: Cơ c u s n lư ng và giá tr chè xu t kh u c a Vùng .......................53
Bi u ñ 3.1: T ng h p các cơ s ch bi n chè vùng ðBBB năm 2009 ............107
Bi u ñ 3.2: Giá tr tăng thêm t chu i giá tr chè vùng ðBBB...................108
Bi u ñ 3.3: Cơ c u gi ng chè m t s t nh vùng ðông B c B c b ...........118
Bi u ñ 3.4: Di n tích chè tr ng m i vùng ðông B c B c b ....................119
DANH M C SƠ ð
Sơ ñ 1.1: S tham gia c a các tác nhân vào chu i giá tr ngành chè............ 16
Sơ ñ 1.2: Cơ c u t ch c và qu n lý ngành chè Vi t Nam .................................... 35
Sơ ñ 2.1: Khung phân tích các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðBBB .................................................................................... 59
Sơ ñ 3.1: Kh i lư ng dòng s n ph m trong chu i giá tr chè vùng ðBBB ..... 86
Sơ ñ 3.2: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c HTX................................. 87
Sơ ñ 3.3: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c DNNN.............................. 88
Sơ ñ 3.4: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c h gia ñình ....................... 89
Sơ ñ 3.5: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c trang tr i........................... 90
DANH M C B N ð
B n ñ 2.1: B n ñ hành chính vùng ðông B c B c b .............................. 40b
B n ñ 2.2: Các ngu n l c ch y u cho s n xu t chè vùng ðBBB ............. 42b
B n ñ 3.1: Hi n tr ng các hình th c t ch c s n xu t chè vùng ðBBB..... 82b
B n ñ 3.2. K t qu và hi u qu phát tri n các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè vùng ðBBB............................................................ 97b
B n ñ 4.1: Phương hư ng quy ho ch, phát tri n b n v ng các hình th c
t ch c s n xu t chè vùng ðBBB .................................................142b

11. 1
M ð U
1. TÍNH C P THI T C A LU N ÁN
Vùng ðông B c B c b có vai trò quan tr ng trong chi n lư c phát
tri n kinh t xã h i c a Vi t Nam. ðây là vùng có nhi u ti m năng, trong ñó
n i b t là nh ng ti m năng v r ng, khoáng s n và ñ t tr ng cây công nghi p.
Trong t p ñoàn cây công nghi p c a vùng, cây chè chi m v trí hàng ñ u v i
t ng di n tích chè là 76.574 ha, chi m 58,85% so v i t ng di n tích chè c a
c nư c. B i v y, s n xu t chè vùng ðông B c B c b có ý nghĩa quy t
ñ nh ñ i v i chi n lư c phát tri n s n xu t chè c a c nư c.
ð phát tri n s n xu t chè nhanh và b n v ng, tương xư ng v i ti m
năng c a vùng và ñ t hi u qu cao, ñòi h i ph i gi i quy t nhi u v n ñ c v
lý lu n và th c ti n, trong ñó, m t trong nh ng v n ñ có ý nghĩa quan tr ng
ñó là nghiên c u phát tri n và hoàn thi n các hình th c t ch c lãnh th s n
xu t chè c a vùng.
Quá trình phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè vùng
ðông B c B c b ñã tr i qua nhi u giai ño n. Trong nh ng năm g n ñây,
Chính ph ñã ban hành nhi u ch trương và bi n pháp thúc ñ y phát tri n s n
xu t chè. Vùng ñã hình thành nhi u vùng chè t p trung quan tr ng thu c các
t nh Phú Th , Yên Bái, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang,... Nhưng th c
t vi c t ch c lãnh th các hình th c s n xu t chè t i các vùng chè này còn
nhi u v n ñ ph i bàn và c n ñư c gi i quy t: s n xu t phân tán; hi u qu s n
xu t chưa cao; chưa ki m soát ñư c ch t lư ng s n ph m; giá tr gia tăng
trong khâu s n xu t chè nguyên li u chi m t l r t th p trong toàn chu i giá
tr ; m t cân ñ i gi a s n xu t chè nguyên li u và các cơ s ch bi n; chưa gi i
quy t ñư c m i quan h g n k t gi a vùng chè t p trung v i các khu v c và
ñi m tr ng chè phân tán. Hay v n ñ l a ch n các vùng ưu tiên phát tri n s n

12. 2
xu t chè như th nào ñ v a khai thác hi u qu các vùng ñ t d c, ph xanh
ñ t tr ng ñ i núi tr c góp ph n c i t o môi trư ng sinh thái và v a ñ t hi u
qu kinh t - xã h i cao.
ð i v i cây chè, ñã có r t nhi u nghiên c u ñ c p ñ n t ng khía c nh
s n xu t, ch bi n, tiêu th và qu n lý ngành chè, c th như lu n án ti n sĩ
c a Nguy n Kim Tr ng, (1992) [48] ñ c p ñ n v n ñ xây d ng cơ s v t
ch t k thu t c a ngành chè Vi t Nam ñ n năm 2010, c a Nguy n H u Tài,
(1993) [30], bàn v v n ñ giao ñ t và tư li u s n xu t cho h gia ñình tr ng
chè, hay nh ng gi i pháp tăng cư ng m i quan h h p tác trong s n xu t và
tiêu th chè vùng chè tr ng ñi m t nh Thái Nguyên c a Tr n Quang Huy,
(2010) [13]; Nh ng v n ñ kinh t phát tri n cây chè Thái Nguyên c a
Ph m Th Lý, (2001) [18],... và r t nhi u các d án h tr , các công trình
nghiên c u v s n xu t kinh doanh chè, c a các t ch c phi chính ph c a
m t s nư c như: Hà Lan, Thu ði n, Nh t B n, Tây Ban Nha, ñã và ñang
th c hi n trên ñ a bàn vùng ðông B c B c b .
Tuy nhiên cho ñ n nay, vi c nghiên c u các v n ñ v t ch c s n xu t,
phân b s n xu t chè trên ph m vi c nư c, cũng như vùng ðông B c B c
B chưa ñư c ñ c p m t cách tho ñáng. Các công trình nghiên c u v lĩnh
v c này còn ít và m i ñ c p ñ n t ng khía c nh c a v n ñ , chưa có nghiên
c u nào ñ c p t i v n ñ phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo hư ng phát tri n b n v ng vùng ðông B c B c b .
ð ng trư c tình hình này, m t s câu h i ñ t ra c n nghiên c u là:
• D a trên nh ng căn c khoa h c gì ñ phát tri n b n v ng các hình
th c t ch c lãnh th s n xu t chè?
• S phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè vùng ðông
B c B c b hi n nay như th nào?

13. 3
• Nh ng gi i pháp nào cho v n ñ phát tri n b n v ng các hình th c t
ch c lãnh th s n xu t chè vùng ðông B c B c B ?
Xu t phát t nh n th c này, tác gi ñã l a ch n ñ tài: “Nghiên c u
các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè vùng ðông B c B c b theo
hư ng phát tri n b n v ng”.
2. M C TIÊU NGHIÊN C U
- M c tiêu chung: Lu n ch ng cơ s khoa h c và th c ti n v các hình
th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo hư ng phát tri n b n v ng. Nghiên
c u và ñ xu t gi i pháp phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè vùng ðông B c B c b .
- M c tiêu c th :
• Góp ph n h th ng hoá ñư c cơ s lý lu n và th c ti n v các hình th c
t ch c lãnh th s n xu t chè theo hư ng phát tri n b n v ng.
• Phân tích, ñánh giá ñư c th c tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n
xu t chè ðông B c B c b .
• ð xu t m t s gi i pháp nh m phát tri n và hoàn thi n các hình th c
t ch c lãnh th s n xu t chè theo hư ng b n v ng vùng ðông B c
B c b .
3. ð I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U
3.1. ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài
ð i tư ng cơ b n lu n án nghiên c u là các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè. Trong ñó, lu n án ch y u ñ c p ñ n các ch th tham gia
vào quá trình s n xu t chè vùng ðông B c B c b là h gia ñình, trang tr i,
các h p tác xã, các doanh nghi p.
3.2. Gi i h n ph m vi nghiên c u
Gi i h n ph m vi n i dung nghiên c u: lu n án t p trung nghiên c u
các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo chi u d c và chi u ngang c a

14. 4
lãnh th . Nghĩa là, xem xét các hình th c t ch c s n xu t chè trong chu i giá
tr ngành chè c a vùng. Phân tích tác ñ ng c a công tác quy ho ch, ñ u tư
công cho h t ng cơ s , thông tin th trư ng, xúc ti n thương m i... ñ n s
phát tri n các hình th c t ch c s n xu t chè.
S n xu t chè bao g m tr ng chè nguyên li u và ch bi n chè thành
ph m. ð tài t p trung nghiên c u lĩnh v c tr ng chè nguyên li u.
Phát tri n b n v ng các hình th c t ch c s n xu t chè ñư c xem xét
trên hai khía c nh chính: b n v ng trên ph m vi ngành và b n v ng trên ph m
vi lãnh th . ð tài hư ng vào nghiên c u khía c nh b n v ng trên ph m vi
lãnh th .
Gi i h n ph m vi lãnh th nghiên c u: ð tài nghiên c u vùng ðông
B c B c b , bao g m 10 t nh: L ng Sơn, Cao B ng, B c K n, Thái Nguyên,
Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Th và B c Giang [39].
Gi i h n v ngu n cơ s d li u: ð tài t p trung nghiên c u, phân
tích th c tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè vùng ðông B c
B c b t năm 1999 ñ n 2009, t p trung phân tích s li u năm 2009.
4. NH NG ðÓNG GÓP M I C A LU N ÁN
4.1. Nh ng ñóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n
Khác v i nh ng nghiên c u v t ch c lãnh th s n xu t nông nghi p
trư c ñây, lu n án ñưa ra cách ti p c n m i trong nghiên c u các hình th c t
ch c lãnh th s n xu t chè trong ñó xem xét các hình th c t ch c trong ñi u
ki n kinh t th trư ng. Cách ti p c n này cho phép ñánh giá s liên k t h u
cơ theo chi u d c gi a các tác nhân tham gia vào chu i giá tr ngành chè, và
s liên k t theo chi u ngang gi a các khu v c s n xu t chè v i các khu v c
ch bi n, tiêu th thông qua vi c th c hi n hi u qu công tác phát tri n h
t ng, cung c p d ch v công như khuy n công, khuy n nông, xúc ti n thương
m i ñ hình thành vùng chè theo l i th so sánh.

15. 5
ðã tìm ñư c các nhân t nh hư ng ñ n các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè vùng ðBBB: ñi u ki n t nhiên; ki n th c và kinh nghi m s n
xu t; k thu t và công ngh trong s n xu t và ch bi n; ñ u tư công, d ch v
công góp ph n t o ra vùng s n xu t chè; th trư ng tiêu th s n ph m; cơ ch
chính sách ñ i v i phát tri n ngành chè.
4.2. Nh ng k t lu n, ñ xu t m i rút ra t k t qu nghiên c u
K t qu phân tích hi n tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo chi u ngang cho th y vi c quy ho ch các vùng chuyên canh chè hi n
nay chưa có s g n k t gi a ngư i s n xu t v i nhà máy ch bi n và v i các
doanh nghi p tiêu th s n ph m; cơ s h t ng t i các khu v c chuyên canh
chè c a vùng còn y u, thi u và chưa ñ ng b .
K t qu phân tích các hình th c t ch c lãnh th theo chi u d c ch ra
vi c phân ph i v thu nh p trong chu i giá tr ngành chè c a vùng là chưa
công b ng, các cơ s ch bi n chi m t tr ng giá tr gia tăng v thu nh p r t
cao (55,2%), các h s n xu t chè nguyên li u có chi phí cao, nhưng giá tr gia
tăng v thu nh p l i r t th p (2,6%) trong t ng thu nh p c a chu i.
Phát tri n b n v ng c a các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðBBB ñã ñ t ra m t s v n ñ c n gi i quy t như: (1) khâu s n xu t:
quy mô di n tích s n xu t nh , gi ng cũ, phương th c canh tác chưa phù h p,
kh năng v v n ñ u tư h n ch , vi c ti p c n ngu n v n vay khó khăn; (2)
khâu ch bi n: có quá nhi u cơ s ch bi n, nên t ng công su t ch bi n công
nghi p vư t quá kh năng cung c p c a vùng nguyên li u, d n ñ n c nh tranh
không lành m nh, lãng phí ngu n l c c a vùng; (3) khâu tiêu th : năng l c
c nh tranh th p, chưa ña d ng hoá các lo i hình s n ph m, m u mã nên vi c
tiêu th s n ph m g p nhi u khó khăn, giá xu t kh u th p.
ð phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðBBB, c n t p trung vào m t s gi i pháp cơ b n sau: (1) c n t p chung

16. 6
gi i quy t t t công tác quy ho ch và th c hi n quy ho ch, ñ u tư xây d ng cơ
s h t ng, ñ y m nh công tác khuy n công, khuy n nông và xúc ti n thương
m i; (2) c n có s phân ph i công b ng v thu nh p t khâu s n xu t, ch
bi n ñ n tiêu th s n ph m trong chu i giá tr ngành chè c a vùng; (3) Hoàn
thi n m t s chính sách kinh t vĩ mô như chính sách ñ t ñai, chính sách v n,
phát tri n khoa h c công ngh ; (4) Hoàn thi n chính sách ñ u tư công, d ch v
công ñ góp ph n t o ra vùng s n xu t chè. (5) Nâng cao năng l c cho các
hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè c a vùng.
5. C U TRÚC C A LU N ÁN
Ngoài ph n m ñ u, k t lu n và danh m c tài li u tham kh o, các ph
l c, lu n án bao g m 3 chương:
Chương 1: M t s v n ñ lý lu n và th c ti n v các hình th c t ch c
lãnh th s n xu t chè theo hư ng phát tri n b n v ng.
Chương 2: ð c ñi m ñ a bàn và phương pháp nghiên c u.
Chương 3: Th c tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðông B c B c b .
Chương 4: M t s gi i pháp nh m phát tri n các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè vùng ðBBB theo hư ng PTBV.

17. 7
Chương 1
M T S V N ð LÝ LU N VÀ TH C TI N V CÁC HÌNH TH C
T CH C LÃNH TH S N XU T CHÈ THEO HƯ NG
PHÁT TRI N B N V NG
1.1. CƠ S LÝ LU N V CÁC HÌNH TH C T CH C LÃNH TH S N
XU T CHÈ THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG
1.1.1. Quan ni m v phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè
* T ch c lãnh th
Th c t cho th y, trong lĩnh v c nghiên c u v t ch c lãnh th , các
nhà khoa h c ñã s d ng nh ng thu t ng không hoàn toàn gi ng nhau, song
nhìn chung b n ch t c a v n ñ không b thay ñ i.
Các nhà khoa h c thu c Liên Xô trư c ñây ñã s d ng khái ni m
“Phân b l c lư ng s n xu t”, nghĩa là phân b s c s n xu t theo lãnh th
[59]. Cũng t quan ñi m này, phân b l c lư ng s n xu t ñư c xem như vi c
t ch c, phân ph i gi a các ngành s n xu t và các cơ s s n xu t trong m t
ph m vi không gian lãnh th nh t ñ nh.
Vào cu i th k 19, các nhà khoa h c Phương Tây theo hư ng kinh t
th trư ng l i s d ng ph bi n thu t ng “T ch c không gian kinh t - xã
h i” [60]. T ch c không gian kinh t ñư c xem là vi c l a ch n các
phương án s d ng lãnh th m t cách ñúng ñ n và có hi u qu . Nh có s
s p x p m t cách tr t t và hài hoà gi a các ñ i tư ng trong lãnh th mà t o
ra m t chu i giá tr m i l n hơn, làm cho s phát tri n c a lãnh th hài hoà
và b n v ng hơn.
ð i v i Vi t Nam, nhi u ý ki n cho r ng, quan ni m v t ch c không
gian và t ch c lãnh th ñư c xem như gi ng nhau, các nhà khoa h c khuy n

18. 8
ngh s d ng khái ni m “T ch c lãnh th ”, ñó chính là t ch c các ho t ñ ng
kinh t , xã h i, môi trư ng trên m t lãnh th nh t ñ nh [59]. Theo tác gi , t
ch c lãnh th có hai lo i hình cơ b n ñó là t ch c lãnh th kinh t và t ch c
lãnh th xã h i. Y u t môi trư ng ñã ñư c hàm ch a trong c t ch c lãnh
th kinh t và t ch c lãnh th xã h i. Hai n i dung này g n bó ch t ch v i
nhau t o nên s th ng nh t v t ch c lãnh th .
Phát tri n các hình th c t ch c lãnh th là vi c th c hi n rõ nh t quá
trình t ch c lãnh th . Trong bài tham lu n c a TS. Vũ Như Vân t i cu c h i
th o qu c gia (2007) v “Các v n ñ môi trư ng và phát tri n b n v ng vùng
ðông B c Vi t Nam” có nói ñ n v n ñ “T ch c không gian phát tri n m ”.
Có th hi u r ng, ñây là tìm ki m m t s phân b t i ưu v dân s , lao ñ ng,
các ngu n l c, giá tr s n xu t và d ch v ñ tránh m t cân ñ i trên lãnh th
qu c gia hay m t vùng, t ñó hư ng t i s phát tri n cân b ng. Hay theo
GS.TSKH Nguy n Th Bá, các ñi u ki n phát tri n h i t r t khác nhau theo
lãnh th do ñó t ch c lãnh th là t t y u khách quan.
T nh ng quan ñi m này, tác gi cho r ng t ch c lãnh th là n i dung
c th c a m t chính sách kinh t phát tri n theo lãnh th dài h n nh m ñ t
ñư c m c tiêu phát tri n b n v ng. M t khác, t ch c lãnh th là m t trong
nh ng hành ñ ng hư ng t i s công b ng v m t không gian, lãnh th , t i ưu
hoá các m i quan h h u cơ gi a trung tâm và ngo i vi, gi a các c c v i nhau
và gi a các c c v i các không gian còn l i, nh m làm cho toàn b lãnh th
phát tri n trong th b n v ng, t o ra ñư c s n ñ nh c n thi t ñ thi t l p ti n
ñ cho phát tri n.
T nh ng phân tích trên, tác gi ñ ng tình v i quan ni m v t ch c
lãnh th c a h c gi Ngô Doãn V nh: “T ch c lãnh th kinh t - xã h i là s
s p x p, b trí và ph i h p các ñ i tư ng trong m i liên h ña ngành, ña lĩnh

19. 9
v c và ña lãnh th trong m t vùng c th nh m s d ng m t cách h p lý các
ti m năng t nhiên, lao ñ ng, l i th v trí ñ a lý và cơ s v t ch t k thu t ñã
và s ñư c t o d ng ñ ñem l i hi u qu kinh t - xã h i cao và nâng cao m c
s ng dân cư vùng ñó” [59].
* T ch c lãnh th nông nghi p
Tác gi cho r ng, t ch c lãnh th nông nghi p là m t hình th c c a t
ch c n n s n xu t xã h i theo lãnh th . Cùng v i ngành công nghi p, t ch c
lãnh th nông nghi p v i tư cách là t ch c ngành s n xu t v t ch t, ngành
kinh t then ch t ñang ñư c quan tâm nh m góp ph n nâng cao hi u qu kinh
t c a n n s n xu t xã h i.
Tác gi ñ ng quan ñi m v i m t s nhà khoa h c trong lĩnh v c ñ a lý
kinh t , v quan ni m t ch c lãnh th nông nghi p. B i quan ni m v v n ñ
này là phù h p v i th c t hi n nay.
“T ch c lãnh th nông nghi p ñư c hi u là m t h th ng liên k t
không gian c a các ngành, các xí nghi p nông nghi p và các lãnh th d a trên
cơ s các quy trình k thu t m i nh t, chuyên môn hoá, t p trung hoá, liên
h p hoá và h p tác hoá s n xu t cho phép s d ng có hi u qu nh t s khác
nhau theo lãnh th v các ñi u ki n t nhiên, kinh t , ngu n lao ñ ng và ñ m
b o năng su t lao ñ ng xã h i cao nh t” [27].
* Quan ni m v phát tri n b n v ng
Phát tri n b n v ng là m t khái ni m ñư c s d ng ph bi n hi n nay,
ñó là s phát tri n v m i m t trong hi n t i mà v n ñ m b o ti p t c phát
tri n trong tương lai. Quan ñi n phát tri n này hi n ñang là m c tiêu hư ng
t i c a nhi u qu c gia trên th gi i, m i qu c gia s d a theo ñ c thù kinh t ,
xã h i, chính tr , ñ a lý, văn hóa riêng ñ ho ch ñ nh chi n lư c phù h p nh t
v i qu c gia ñó.

20. 10
T ch c FAO ñã xác ñ nh: “Phát tri n b n v ng là s qu n lý và b o v
các ngu n l i t nhiên. Các thay ñ i kinh t và th ch ñ ñ t t i s tho mãn
v nhu c u c a con ngư i c hi n t i và tương lai. Phát tri n b n v ng
không làm thoái hoá môi trư ng mà b o v ñư c tài nguyên ñ t, nư c, các
ngu n l i di truy n ñ ng, th c v t, ñ ng th i ph i thích ng v k thu t, có
s c s ng v kinh t và ñư c ch p nh n v xã h i [65]”.
Trong nông nghi p, nông thôn, phát tri n b n v ng ñư c hi u m t cách
c th hơn. ðó là quá trình thay ñ i chú tr ng t i s khai thác và s d ng tài
nguyên, hư ng ñ u tư, hư ng phát tri n c a công ngh , k thu t và s thay
ñ i v t ch c s n xu t là th ng nh t, làm tăng kh năng ñáp ng nhu c u
hi n t i và tương lai c a con ngư i.
Richard R.Harwood cho r ng: "Nông nghi p b n v ng là m t n n nông
nghi p, trong ñó các ho t ñ ng c a các t ch c kinh t t vi c l p k ho ch,
th c hi n và qu n lý các quá trình s n xu t, kinh doanh nông nghi p ñ u
hư ng ñ n b o v và phát huy l i ích c a con ngư i và xã h i trên cơ s duy
trì và phát tri n ngu n l c, t i thi u hoá lãng phí ñ s n xu t m t cách hi u
qu các s n ph m nông nghi p và h n ch tác h i môi trư ng, trong khi duy
trì và không ng ng nâng cao thu nh p cho dân cư nông nghi p" [62].
Như v y, nông nghi p b n v ng ñ c p m t cách toàn di n và t ng h p
ñ n c khía c nh môi trư ng và khía c nh kinh t , xã h i c a phát tri n nông
nghi p. Xét v khía c nh môi trư ng, là quá trình tác ñ ng h p lý c a con
ngư i ñ i v i các y u t t nhiên (ñ t ñai, ngu n nư c, năng lư ng t nhiên)
nh m gi m thi u tác h i môi trư ng, b o v h sinh thái t nhiên, gi m thi u ô
nhi m, suy thoái môi trư ng. Xét v khía c nh kinh t , nó là quá trình gi m
chi phí ñ u vào, nâng cao thu nh p cho các hình th c t ch c s n xu t trên cơ
s tho mãn t t nh t nhu c u xã h i v nông s n ph m. Xét v khía c nh xã
h i, nó là quá trình xây d ng và phát tri n các giá tr xã h i như s c kho , văn
hoá tinh th n c a con ngư i.

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52913
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562