1. O Gótico
O marco históricoO marco histórico
ArquitecturaArquitectura
EsculturaEscultura
PinturaPintura
Interior da catedral de Reims
ATRIBUCIÓN: by Magnus Manske [BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons
2. O MARCO HISTÓRICO.
● As primeiras manifestacións do
Gótico apareceron en Francia e
Inglaterra durante a segunda
metade do século XII (Gótico
inicial ou Protogótico).
● O estilo acadou a súa madurez
nos séculos XIII e XIV (Gótico
pleno).
● A súa vixencia prolongouse ata
os séculos XV e XVI (Gótico
final).
● Dende Francia, o Gótico
estenderíase rapidamente por
Flandres, Inglaterra, a
Península Ibérica e, algo máis
tarde por Alemaña. En Italia a
súa incidencia sería escasa agás
nalgunhas cidades
setentrionais.
Catedral de Siena (Italia)
ATRIBUCIÓN: by MYRABELLA [GFDL], via Wikimedia Commons
3. O MARCO HISTÓRICO:
Os condicionantes socioeconómicos: o renacemento
urbano
A partir do século XII
afiánzase a expansión
económica comezada
arredor do ano 1000.
O crecemento do comercio e
das actividades artesanais
favoreceu o erenacemento
da vida urbana e a
consolidación da
burguesía.
A burguesía adquiriu un
adquiriu un maior
protagonismo social e
político (Cortes ou
Parlamentos). Os burgueses e
as súas institucións (gremios,
concellos) convertíronse en
clientes e patrocinadores
das obras de arte, papeis
que compartiron con nobres,
Escea dun mercado medieval
ATRIBUCIÓN: By Nicole Oresme, tradución da Ética, Política e
Economía, de Aristóteles [Public domain], via Wikimedia Commons
4. O MARCO HISTÓRICO:
O cambio cultural: o nacemento das Universidades.
● Durante os séculos XI e XII
nacen as primeiras escolas
urbanas promovidas polos
bispos (escolas catedralicias)
ou polos concellos (escolas
municipais).
● Mestres e estudiantes destas
escolas comezaron a
organizarse en corporacións
ou universidades para
acadar unha maior
autonomía e regular as súas
actividades (calendario,
programación, titulacións...).
Asi foron creadas as
universidades de Boloña
(1088), París (1150), Oxford
(1167), Cambridge (1209),
Salamanca (1216).
Mestre e os seus discípulos na Universidade de ParisMestre e os seus discípulos na Universidade de Paris
a finais do s. XIVa finais do s. XIV
Atribución: Grandes Crónicas de Francia, [Public Domaine]
via Wikimedia Commons.
5. O MARCO HISTÓRICO:
Os cambios na relixiosidade cristiá.
● As novas realidades sociais e
económicas favorecen a
aparición dunha nova
sensibilidade relixiosa
● Entre as súas expresións cómpre
salientar o papel das novas ordes
mendicantes (franciscanos,
dominicos) caracterizadas por:
– Establecer as súas
comunidades nas
cidades.
– A reivindicación da
austeridade e a sinxeleza
orixinais do cristianismo,
que se traduce nun estricto
voto de pobreza e na
financiación en base ás
esmolas dos fieis.
– O seu labor asistencial ,
dirixido especialmente cara
os grupos urbanos
GIOTTO: A lenda de San Francisco,
A renuncia aos bens terrenais.
Atribución: [Public Domain], via Wikimedia Commons
6. A ARQUITECTURA:
Trazos xerais.
● O Gótico é a expresión
artística da cultura
urbana da Plena e da
Baixa Idade Media.
● Significou a xeralización de
novos elementos e técnicas
construtivas.
● Ofrece importantes tipoloxías
de arquitectura civil tanto
pública (Concellos, lonxas de
comercio) como privada
(palacios).
● O edificio máis representativo
é a catedral, convertido en
centro da vida urbana:
– Sede do bispo.
– Importante espazo para a
vida social da cidade.
– Símbolo do poder e
riqueza da cidade.
Concello de Lovaina
ATRIBUCIÓN: By Eddy Van 3000 [CC-
BY-SA-2.0], via Wikimedia Commons
Lonxa da Seda de Valencia
ATRIBUCIÓN: By Felivet (Own work)
[Public domain], via Wikimedia Commons
Ca d'Oro de Venecia
ATRIBUCIÓN: By Didier Descouens (Own
work) [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia
Commons
7. A ARQUITECTURA:
A catedral gótica: estrutura construtiva.
● Segue a predominar a planta de cruz
latina con 3 ou 5 naves, sendo acentral
moito máis alta e langa que as laterais, e
unha cabeceira máis desenvolvida que
tende a formas poligonais.
● Xeralízase o emprego do arco oxival, e
as bóvedas oxivais e de cruzaría.
● A estrutura descansa sobre os piares
(crucíformes ou fasciculados) no interior
e nos contrafortes, que reciben os
empuxes a través dos arcobotantes, no
exterior.
● Os muros quedan liberados da súa
función estrutural o que permiten abrir
neles amplas ventás decorados con
vidreiras e rosetóns policromados. Por
iso, o papel da luz é esencial no
interior.
● O uso do arco oxival e da bóveda de
cruzaría acrecentan a sensación de
verticalidade das catedrais góticas. A isto
contribúe tamén o uso de elementos
decorativos apuntados: pináculos,
gabletes, agullas, chapiteis...
Planta da catedral de León
piares
contraforte
pinaculo bóvedas de
cruzaría
arcos oxivais
Estrutura dunha catedral gótica:
ATRIBUCIÓN: by HILL, [Public Domain], vía Wikimedia Commons.
arcobotante
8. A ARQUITECTURA:
A catedral de León: exterior.
ATRIBUCIÓN:
by Alfonso Gamo [CC BY-NC-ND 2.0], via FLICKR
Agullas
Gabletes
Rosetóns
Portadas
Pináculos
Arcobotantes
Contrafortes
ATRIBUCIÓN:
By Antramir [CC BY-NC-ND 2.0] via FLICKR
9. ARQUITECTURA:
A catedral de León: interior.
ATRIBUCIÓNS:
by Nacho Traseira [CC BY-SA 4.0], vía Wikimedia Commons.
10. A ARQUITECTURA:
O Gótico francés
Catedral de Notre Dame de Paris
Atribución:By Zuffe (Own work) [CC BY-SA 3.0], via
Wikimedia Commons
Sainte Chapelle de Paris
Atribución:By Michael D. Hill Jr. (Own work) [CC BY-
SA 3.0], via Wikimedia Commons
11. A ARQUITECTURA:
O Gótico inglés
Catedral de Wells
Atribución: By Diliff (Own work) [CC BY-SA 3.0 ], via Wikimedia
Commons
Catedral de Salisbury
Atribución: By Andrew Dunn (Own work) [CC BY-SA 2.0 ],
via Wikimedia Commons
12. A ARQUITECTURA:
O Gótico italiano
Catedral de Orvieto
Atribución: By Livioandronico2013 (Own work) [CC BY-
SA 3.0], via Wikimedia Commons
Catedral de Milán
Atribución: By Heineken24 (Own work) [CC BY-SA 3.0],
via Wikimedia Commons
13. A ARQUITECTURA:
O Gótico xermánico
Catedral de Colonia
Atribución: Rolf Heinrich, Köln [CC BY 3.0], via
Wikimedia Commons
Catedral de Uppsala
Atribución: By Szilas (Own work) [Public domain],
via Wikimedia Commons
14. ARQUITECTURA:
O Gótico hispano
Catedral de Burgos
Atribución: By Camino del Cid (Own work) [CC BY-SA 3.0],
via Wikimedia Commons Catedral de Girona
Atribución: By horrapics [CC BY 2.0], via
Wikimedia Commons
15. A ESCULTURA:
Función, temática e soportes.
● A escultura segue a ter unha
función didáctica.
● Predominan os temas de
carácter relixioso pero,
dentro deles, adquiren maior
relevancia os asociados á
Paixón e Morte de Cristo, á
Virxe e aos Santos.
● As portadas seguen sendo o
soporte fundamental da
escultura pero cobran
importancia outros: gárgolas,
retablos, cadeirados de coro,
sepulcros, etc.
● Entre os materiais destaca a
pedra pero son máis habituais
obras realizadas noutros,
sobre todo a madeira
policromada.
Gárgola da Catedral de Ulm:
ATRIBUCIÓN: by Ramessos (Own work) [Public domain],
via Wikimedia Commons.
16. A ESCULTURA:
Trazos formais.
● Mesmo nas portadas, as obras
vanse liberando do marco
arquitectónico ata convertirse
en esculturas exentas.
● As imaxes evolucionan cara un
crecente naturalismo:
– Abandónase a
frontalidade e simetría
características do Románico.
– O tratamento da
anatomía e dos
pregamentos dos tecidos
resulta moito mais
definido.
– As imaxes adquiren un
maior dinamismo.
– A través das posturas e dos
xestos, as figuras procuran
expresar sentimentos (dor,
tristeza, felicidade...)
Virxes necias da portada da catedral de Magdeburgo (s. XIII)
ATRIBUCIÓN: by Chris 73, GFDL, via Wikimedia Commons.
17. ESCULTURA:
CLAUS SCHLUTER: O pozo de Moisés (século XIV)
ATRIBUCIÓN: by simonsara (Own work)
[CC-BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons
18. A ESCULTURA:
Sepulcro de Pedro I de Portugal (século XV)
ATRIBUCIÓN: By SaraPCNeves (Own work) [Public domain], via Wikimedia
Commons.
19. A ESCULTURA:
GIL DE SILOÉ, Retablo maior da Cartuxa de
Miraflores (s. XV)
ATRIBUCIÓN: By Ecelan (Own work) [CC BY-SA 4.0],
via Wikimedia Commons
20. A PINTURA:
Temas, soportes e técnicas
● Continua predominando
a temática relixiosa,
pero comezan a cobrar
importancia outros
xéneros, singularmente o
retrato.
● A pintura mural (fresco)
perdeu presenza en prol
doutros soportes: libros
ilustrados, vidreiras e,
sobre todo, a pintura
sobre táboa.
● O temple e, a partir do
século XV, o óleo
convertíronse nas técnicas
pictóricas máis habituais.
21. A PINTURA:
Trazos formais
● As novas técnicas pictóricas
posibilitaron unha maior
riqueza cromática e
detalle nas representacións.
● As figuras evolucionaron
cara un maior
naturalismo:
– Tratamento fiel de
rostros, anatomia, roupas
e obxectos
– Representación do
movemento , dos
sentimentossentimentos e dos estados de
ánimo.
● Preténdese plasmar o volume
e a profundidade botando
man de diversos recursos:
– O cor tonal.
– O claroscuro.
– A representación de
Fernando Gallego: Piedade (s. XV)
Atribución: Fernando Gallego [Public domain], via
Wikimedia Commons
22. A PINTURA:
O Gótico italiano
Giotto: Lamentación sobre Cristo morto
(s. XIV)
Atribución: Giotto [Public domain or Public domain],
via Wikimedia Commons
Simone Martini: Anunciación
(s. XIV)
Atribución: Simone Martini [Public domain], via
Wikimedia Commons
23. A PINTURA:
O Gótico flamengo
Rogier van der Weyden: Descendemento (s. XV)
Atribución: Rogier van der Weyden [Public domain],
via Wikimedia Commons
Jan van Eyck: O matrimonio Arnolfini (s. XV)
Atribución: Jan van Eyck [Public domain], via Wikimedia
Commons