Presentación sobre a rede hidrolóxica española para Xeografía de 2º BAC.

1. A diversidade hídrica
Henrique Hervés 1

2. AS AUGAS SUPERFICIAIS
TERRESTRES:
DIVERSIDADE HÍDRICA
● A rede hidrográfica:
● Factores:
● Réximes fluviais.
● A rede fluvial española.
● As zonas húmidas
● Lagos e lagoas.
● Humedais.
AS AUGAS SUBTERRÁNEAS
Henrique Hervés 2

3. As augas superficiais terrestres.
O ciclo hidrolóxico
A cantidade de auga presente
na superficie terrestre
DIVERSIDADE HÍDRICA
(hidrosfera) permanece
sempre constante. Sen
embargo, esta masa está en
constante movemento e o
seu estado físico vai
mudando. Deste xeito, entre
os océanos, a atmosfera e os
continentes prodúcese un
intercambio constante de
auga denominado ciclo
hidrolóxico.
3
Henrique Hervés 3

4. A rede hidrográfica.
DIVERSIDADE HÍDRICA E BIOXEOGRÁFICA
4
Henrique Hervés
4

5. Factores concicionantes:
O clima
● Las precipitaciones condicionan
notablemente o caudal e o
DIVERSIDADE HÍDRICA
réxime dos cursos fluviais. Así
podemos sinalar un forte
contraste entre a España
húmida (clima atlántico), con
ríos de caudal regular e
abundante, e a España seca
(clima mediterráneo) con ríos
menos caudalosos e máis
irregulares.
● As temperaturas inciden na
importancia das perdas por
evaporación.
5
Henrique Hervés
5

6. Factores condicionantes:
O relevo
● A disposición do relevo
condiciona a organización da
DIVERSIDADE HÍDRICA
rede fluvial:
● Explica a enorme disimetría
entre as vertentes atlántica e
mediterránea.
● Determina a forma e
dimensións das concas
fluviais.
● A pendente determina a
velocidade, a capacidade
erosiva e o volume das
enchentes.
● A altitude inflúe nas
precipitacións (volume, forma) e,
6
plo tanto, no réxime dos ríos Henrique Hervés
6

7. Factores condicionantes:
A litoloxía
As características físico- químicas
DIVERSIDADE HÍDRICA
do rochedo inflúen notablemente
nos trazos da rede hidrográfica:
➢ A permeabilidade das rochas
calcarias reduce a escorrentía
superficial e facilita a infiltración e
a formación de acuíferos.
➢ A escasa permeabilidade do
rochedo silíceo favorece a
escorrentía superficial a non ser
nas zonas diaclasadas que
posibilitan a infiltración.
➢ A impermeabilidade das arxilas,
dominantes nas concas
sedimentarias facilitan a
escorrentía superficial.
7
Henrique Hervés
7

8. Factores condicionantes:
A vexetación.
DIVERSIDADE HÍDRICA
A presenza de vexetación:
● Contribúe a conservar a
humidade ao reter a auga
das precipitacións e reducir
a evaporación.
● Dificulta a erosión.
● Conseguintemente,
favorece a formación de
acuíferos e cursos
permantentes de auga.
●
8
Henrique Hervés
8

9. Factores condicionantes:
A intervención humana
● O ser humano intervén na
DIVERSIDADE HÍDRICA
rede fluvial para o seu uso
doméstico, a agricultura e a
industria asi como para a
produción de enerxía.
● O aproveitamento duns
recursos hídricos limitados
require da construción de
infraestruturas de regulación
(encoros, canalizacións,
trasvasamentos...) que poden
alterar o cauce e o equilibrio
ecolóxico dos cursos de
auga. 9
Henrique Hervés 9

10. Réximes fluviais.
Conceptos básicos
● Réxime fluvial: evolución do caudal dunha corrente de auga ao longo do ano.
●
Caudal: volume de auga que leva un río por segundo nun punto dado (exprésase en m3/sg.)
DIVERSIDADE HÍDRICA
●
Caudal absoluto: volume de auga, expresado en en m3, que drena un curso de auga ao
longo dun ano. Se expresamos o caudal en m3/sg durante un período determinado falamos
de caudal medio. Se o período é un ano, denomínase caudal medio anual ou módulo.
Esta variable utílizase polo xeral para series de 30 anos. Coeficiente de caudal (K) sería a
relación entre o caudal medio mensual e o modulo dun río. Cando K > 1, o río presentará
augas altas e, cando K < 1 o río presentará augas baixas.
● Caudal relativo: relación entre o módulo anual (l./sg.) e a superficie da conca fluvial (Km2.)
En xeral, un módulo consíderase que o caudal relativo é reducido cando é menor de 5, medio
se se sitúa entre 5 e 15 e elevado se é maior ca 15.
● Regularidade/irregularidade: son termos relativos que fan referencia ás variacións no
caudal dun río ao longo dun ano ou entre distintos anos. Para cuantificalo utilízase o
coeficiente de irregularidade, relación entre os caudais medio máximo e medio mínimo
durante o período analizado, xeralmente 1 ano. Se o coeficiente é menor a 3, dise que o río
ten un caudal regular e, se é superior a 7, sinalaríase como irregular, entre 3 e 7 situaríanse
os valores intermedios.
● Enchente (avenida): momento de máximo caudal ao longo do período analizado
● Estiaxe (estiaje): momento de mínimo caudal ao longo do período analizado
10
Henrique Hervés
10

11. Réximes fluviais.
Tipos
RÉXIME PLUVIAL RÉXIME MIXTO
Mediterráneo RÉXIME
Oceánico NIVAL Nivo-pluvial Pluvio-nival
Puro Interior Subtropical
continentalizado
DIVERSIDADE HÍDRICA
Zonas de
Montaña media cabeceira dos
Zonas de alta (ríos pirenaicos, grandes ríos da
Franxa
Ríos do litoral Ríos do interior Ríos do litoral montaña con cursos altos vertente atlántica
ÁREA septentrional de
levantinoantino peninsular meridional. cabeceiras en dalgúns ríos (Douro, Texo),
clima oceánico
cotas >2.500 m. cantábricos e do Aalgúns ríos
Sistema Central) cataláns
(Llobregat)
Precipitacións Precipitacións Precipitacións moi Súmase a Súmase a
Precipitacións Baixas
abundantes e escasas e escasas e aportación do aportación do
escasas e temperaturas
regulares. irregulares. irregulares. dexeo coa das dexeo coa das
FACTORES Evaporación
irregulares.
Evaporación Evaporación moi
invernais e
choivas con maior choivas con maior
Evaporación desxeo
relativamente intensa, s.t. no intensa. Caudal incidencia da incidencia da
intensa primaveral.
baixa verán reducido primeira segunda
En outono e En outono e
Finais da
primavera (2) primavera Final do inverno- Finais da Comezos da
primavera e
MÁXIMOS En inverno coincidindo coas coincidindo coas comezos da
comezos do verán
primavera (maio- primavera (marzo-
precipitacións precipitacións primavera xuño) abril)
(xuño-xullo)
equinociais equinociais
Un estival máis
pronunciado e Estival moi
Estival pouco outros 2 Estival moi acusado e
MÍNIMOS pronunicado intermedios en prolongado prolongado (máis
Invernal Invernal Estival
inverno e de 6 meses)
primavera
11
11
Henrique Hervés

12. Réximes fluviais.
Localización.
DIVERSIDADE HÍDRICA
12
Henrique Hervés
12

13. Réximes fluviais.
Exemplos
DIVERSIDADE HÍDRICA
Pluvial med. puro
Pluvial mediterráneo
Pluvial oceánico continentalizado
Pluvial med. subtropical
Nival Pluvio-nival
13
Henrique Hervés 13
Nivo-pluvial

14. A rede fluvial española.
Mapa
A rede fluvial española
estrutúrase en dúas grandes
vertentes, desiguais en
DIVERSIDADE HÍDRICA
extensión e de características
ben diferenciadas: a atlántica e
a mediterránea.
Dentro delas podemos distinguir
diferentes concas
hidrográficas, territorios que
drenan as súas augas a través
dun río principal e os seus
afluentes.
As distintas concas estan
separadas entre si por
divisorias de augas que se
corresponden coas zonas de
cambio de pendente do terreo.
As divisorias de augas
coinciden, polo tanto, cos
cumios dos relevos que
delimitan as concas. 14
Henrique Hervés
14

15. A rede fluvial española.
Vertente atlántica
RÍOS CANTÁBRICOS RÍOS GALEGOS GRANDES COLECTORES
DIVERSIDADE HÍDRICA
●Cursos curtos. por nacer en
●Cursos fluviais curtos por nacer en montañas (serras setentrionais, ●Curso moi longos xa que nacen en
sistemas montañosos (Cordilleira dorsal) bastante próximas á costa. montañas afastadas da súa
Lonxitude Cantábrica) moi próximos á súa ●O Miño-Sil, con 371 Km (nace na desembocadura (Sistema Ibérico,
desembocadura. Serra de Meira e na C. Cantábrica) Sistemas Béticos)
constitúe unha relativa excepción.
●Pendentes, en xeral menos
●Gran forza erosiva pola forte
acusadas ●Pendentes suaves xa que discorren por
pendente entre o nacemento e a
Forza desembocadura.
●Ás veces, os cauces encáixanse en amplas chairas.
erosiva ●Profundos vales.
bloques e depresións tectónicas que ●Os ríos Douro e Texo encáixanse nalgúns
●Aproveitamento hidroeléctrico.
aceleran o seu curso e facilitan o seu puntos do seu cauce.
aproveitamento hidroléctrico.
●Caudal abundante en termos absolutos,
●Caudal abundante. pero non tanto en termos relativos.
Caudal e ●Réxime regular de alimentación
Caudal abundante.
●
●Réxime irregular tipicamente
Réxime regular de alimentación
●
réxime pluvial oceánica e, ás veces, pluvio- mediterráneo cunha marcada aridez
maiormente pluvial oceánica.
nival. estival moderada polo aporte de
numerosos afluentes.
●Douro e afluentes: Pisuerga, Esla
(dereita), Duratón, Adaja, Tormes
(esquerda).
●P. Vasco: Bidasoa, Nervión. ●Eo, Eume, Xallas, Tambre, Ulla, ●Texo e afluentes: Járama, Tiétar, Alagón
●Cantabria: Pas, Deva.
Exemplos ●Asturias: Sella, Nalón-Narcea,
Umia, Lérez. (dereita), Guadiela, Algodón, Almonte
●Miño-Sil (esquerda).
Navia ●Guadiana.
●Guadalquivir e afluentes: Genil
(esquerda)
15
Henrique Hervés Sayar
15

16. A rede fluvial española.
Vertente mediterránea
RÍOS CATALÁNS RÍOS LEVANTINOS RÍOS MERIDIONAIS RÍO EBRO
DIVERSIDADE HÍDRICA
●Cursos de mediana e curta lonxitude por nacer en sistemas montañosos (Sistema Río longo por nacer na
●
Lonxitude Costeiro-Catalán, Sistema Ibérico, Cordilleira Penibética) próximos á súa desembocadura. Cordilleira Cantábrica..
Forza ● Pendentes acusadas, especialmente nas cabeceiras. ●Drena unha estensa conca de
erosiva ● Carácter frecuentemente torrencial pola irregularidade das precipitacións. reducida pendente.
●Caudal abundante alimentado
●Caudal relativamente ●Caudal escaso e moi
Caudal e
●Caudal moi escaso e polo aporto da súa cabeceira e
abundante e regular irregular de alimentación
irregular de alimentación afluentes.
réxime cunha alimentación mixta pluvial mediterránea e/ou
pluvial subtropical. ●Réxime relativamente regular de
(pluvio-nival). mixta (pluvio-nival)
alimentación pluvionival.
●Mijares.
Afluentes:
●Fluviá. ●Palancia. ●Almanzora. ●Aragón, Gállego, Cinca e Segre
Exemplos ●Ter. ●Turia, ●Guadalfeo.
(esquerda).
●Llobregat ●Júcar. ●Guadalhorce.
●Jalón, Guadalope (dereita).
●Segura.
16
Henrique Hervés Sayar
16

17. A rede fluvial española.
Perfil dos grandes ríos
DIVERSIDADE HÍDRICA
17
Henrique Sayar
17

18. A rede fluvial española.
Perfil dos grandes ríos
DIVERSIDADE HÍDRICA
18
Henrique Sayar
18

19. As zonas húmidas.
● Por razóns
relacionadas co clima
DIVERSIDADE HÍDRICA
e o relevo teñen un
escaso
desenvolvemento en
España.
● Ademais,
historicamente foron
desecadas para evitar
a difusión de
enfermidades
contaxiosas (malaria,
paludismo) e permitir
o aproveitamento
agrícola destas áreas.
● Sen embargo, teñen
unha enorme
importancia dende o
punto de vista
ecolóxico. 19
Henrique Sayar
19

20. As zonas húmidas.
Lagos e lagoas (medios lacustres)
● Lagos e lagoas son masas de auga
profundas e estables formadas pola
DIVERSIDADE HÍDRICA
acumulación natural de auga en áreas
deprimidas da superficie.
● En España teñen un escaso
desenvolvemento tanto por razón do clima, o
relevo e a intervención humana.
● Atendendo á súa xénese podemos distinguir:
● Orixe endóxeno, ben tectónico (lago de
Carucedo en León), ben volcánico (lagoas
do Campo de Calatrava: Caracuel,
Lomillos, Nava Grande).
● Oríxe esóxena, ben glaciaria (o estany de
Sant Maurici nos Pireneos, ou o lago de
Sanabria nos Montes de León) ben
cárstica (lagoas de Ruidera na Mancha)
● Orixe mixta, caso da lagoa de Banyoles
(tectónica-cárstica).
20
Henrique Sayar
20

21. As zonas húmidas.
Os humedais (medios palustres)
● Zonas húmidas de escasa
profundidade que, ocasionalmente,
sobre todo durante o verán poden
DIVERSIDADE HÍDRICA
chegar a secarse por verense
sometidas a unha intensa
evaporación.
● Segundo a súa orixe podemos
diferenciar:
● Concas arreicas do interior,
onde auga se acumula formando
lagoas e charcas (Tablas de
Daimiel na Mancha, Estanca de
Alcañiz na depresión do Ebro).
● Albufeiras e marismas xeradas
pola sedimentación conxunta de
ríos, mar e ventos (Albufera de
Valencia, S'Albufera en Mallorca,
marismas do ríos Guadalquivir,
Tinto e Odiel). 21
Henrique Sayar
21

22. As augas subterráneas.
DIVERSIDADE HÍDRICA E BIOXEOGRÁFICA
● Os acuíferos son
embolsamentos de auga
subterránea infiltrada.
● Localízanse nas depresións
terciarias, proximidades dos
grandes cursos fluviais e
cabeceiras dos principais
ríos.
● Polo xeral son augas moi
estables e ricas dende o
punto de vista mineral.
● Nas rexións carentes de
auténticos ríos (Canarias,
Baleares, SE peninsular)
constitúen a única fonte
natural de fornecemento de
auga.
● Actualmente, afrontan dous
problemas fundamentais:
● A sobreexplotación coa
conseguinte salinización.
● A crecente contaminación
antrópica. 22
Henrique Hervés
22