ьььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььььь

1. Нсанова Айғаным Меллятқызы
Атырау облысы Құрманғазы ауданы
«Абай» атындағы орта мкетебінің
«Өзін-өзі тану» пән мұғалімі
Сабақ түрі : Ашық сабақ
Пәні : «Өзін-өзі тану»
Сыныбы 9
Сабақтың
тақырыбы: «Кешірімділік – көңіл кеңдігі»

2. 9-сабақ
Сабақтың тақырыбы: «Кешірімділік – көңіл кеңдігі»
Сабақтың мақсаты: Кешірімділіктің адам бойындағы жақсы қасиет екенін
түсіндіру. Айнала қоршаған адамдарға кешіріммен, түсінісушілікпен, ізгілікпен
қарауға үйрету.
Сабақтың міндеттері:
«Кешірім», «кешірімділік» туралы түсіндіру;
Айнала қоршаған адамдарға кешіріммен қарауға дағдыландыру;
Кешірімділікке тәрбиелеу.
Тыныштық сәті.
Оқушылар өздерін еркін қарым-қатынас жасау мақсатында, көздеін баяу жұмып,
терең ойға батады . Көз алдарына әсем табиғатты елестете отырып
Т.Молдағалиевтің «Адам» өлеңін хормен айтады.
Адам күліп қарсы алады таң нұрын,
Адам жырлап жөнелтеді әр күнін.
Сәл қайғырса, ол ұғына түседі,
Дүниенің кеңдігі мен тарлығын.
Әңгімелесу
Оқулықтағы «Ойланайық, пікірлесейік» айдарында берілген сұрақтар арқылы
оқушылардың берілген тақырып төңірегінде өзіндік пікірлерін білдіре алу
іскерлігіне үйрету мақсатында төмендегі сұрақтарды қойылады:
«Кешірімді болу» дегенді қалай түсінесіңдер?
Өкпелеп, ренжігенде өздеріңді қалай сезінесіңдер?
Сол сәтте өздеріңе назар аударып көрдіңдер ме?
Сені қандай жағдай өкпелетіп, ренжітеді?
Басқаларға деген өкпе-назыңның себебіне үңіліп көрдің бе?
«Ойланайық, пікірлесейік» айдарындағы сұрақтар арқылы оқушылардың
адамдармен, айнала ортамен қарым-қатынастарының қалай екендігін, «кешірім»,
«кешірімділік» туралы пікірлерін тыңдап, әр оқушының жеке пікірлеріне назар
аудару.
Оқу ақпараты
Балалар әңгімелесу әдістемелік тәсілі арқылы өз көзқарастарын білдірген соң,
оқулықтағы жаңа ақпаратқа назар аудартып, берілген ақпаратты тек қана оқып, оны
қабылдап қоймайды, сонымен бірге әңгімелесу әдісіндегі өз шешімдері мен
ойларының дұрыстығын, тіпті болмағанда оның басқа нұсқалардың ішіндегі
артықшылығын логикалық түрде түсінедіру. Жаңа ақпараттағы мәтінге қарап оқушы
өз жауабын тереңірек қарастыра бастайды.
Оқулықта берілген ақпаратты оқушы оқып береді.
Адамдар арасындағы жағымды қарым-қатынасқа өкпе, реніш нұқсан келтіріп,
өзара түсінбеушілік туғызады. Сол себепті өкпе, ренішке бой алдырмай, адамдарға
түсіністікпен, ізгілікпен, құрметпен қарауға ұмтылу керек.
Өкпе, реніш – адамның көңіл күйіне, денсаулығына кері әсер етеді. Айналаңа
ылғи өкпелеп, ренішпен қарау, риза болмау түрлі ауруларға шалдықтырады.
Мәтінмен жұмыс

3. Жаңа ақпаратпен таныстырғаннан соң, оқушылардың пікірлерін нақтылап,
толықтыру, адам өміріне «өкпе», «реніштің» тигізетін залалдарын түсіндіру
мақсатында оқулықтағы «Оқып үйренейік» айдарында берілген Мұқағали
Мақатаевтың «Күндестік құрысын» өлеңіненберілген үзіндімен таныстырып.
Берілген сұрақтарға жауап береді.
Адамдар арасындағы ренішті тууына не себеп болады?
Күндестік, бақталастық деген сөздерді қалай түсінесіңдер?
Күншіл, қызғаншақ адамдарға қандай кеңес берер едіңдер?
Адам адамға тек қуаныш сыйлауы керек деген пікірмен келісесің бе?
Дәйексөз
Сабақта берілген ақпараттар мен жаңа білімді түйіндеу мақсатында Лютердің
төмендегі «Сүйегі жоқ балық болмайтыны сияқты, кемшілігі жоқ адам да болмайды»
деген қанатты сөзі қолданылады..
Тапсырма
Оқушыларға адам өміріндегі «кешірім», «кешірімділіктің» мәні мен маңызын
оның тікелей адамға немесе айнала қоршаған ортаға тигізетін әсерін ұғындыру
мақсатында оқулықта берілген тапсырма орындалады.
Берілген өлең жолдарын оқыңдар. Ондағы ой тұжырымдарды көзқарас – себеп
– мысал – қорытындылау әдісін пайдаланып, өз пікірлеріңді айтыңдар.
Ә.Рудаки
М.Мақатаев
Д.Байрон
Тапсырманы орындау барысында оқушылардың жауаптары төмендегідей
жүйеде өрбуі тиіс:
Себебі: Оқушы өзінің бұлай ойлау себептерін көрсетеді.
Мысал. Оқушы мысал келтіреді.
Жалпылау. Оқушы өз дәлелін келтіріп, қорытады.
Түйіндеме
Оқулықта тақырыпты түйіндеп, қорытындылау мақсатында «Назар аударайық»
айдарында төмендегідей ақпарат берілген:
мейірімділік
ақылдылық
ізгілік
Кешірімділік
рахымдылық
адамгершілік
азаматтық
ақкөңілділік
Тыныштық сәті
Оқушыларға өкпе, реніштің зиянын ұғындыру мақсатында «Өзіммен өзім»
әдістемелік тәсілін төмендегідей мазмұнда ұйымдастыруына болады:
Көздеріңді жұмып, манаураған қалыпқа келіңдер.
Демдеріңді ішке алып, сыртқа шығарыңдар және сонан соң аз үзіліс жасаңдар.

4. Енді, ойша өз іштеріңдегі бүгінгі реніш-өкпелеріңе болашақтан көз тастап
көріңдер. Мейлі бір жылдан, бес жылдан, он жылдан кейін болсын. Ал енді қазіргі
жағдайларыңнан қандай айырмашылық байқайсыңдар. Не сезініп тұрсыңдар?
Үйге тапсырма Жұмыс дәптеріндегі 1-2 тапсырманы орындау.
11-сабақ
Сабақтың тақырыбы: «Кешірімділік – көңіл кеңдігі»
Мақсаты: Кешірімділіктің адам бойындағы жақсы қасиет екенін түсіндіру.
Айнала қоршаған адамдарға кешіріммен, түсінушілікпен, ізгілікпен қарауға үйрету.
Міндеттері:
∙ «Кешірім», «кешірімділік» туралы түсіндіру;
∙ Айнала қоршаған адамдарға кешіріммен қарауға дағдыландыру;
∙ Кешірімділікке тәрбиелеу.
Тыныштық сәті
Балаларды тыныштық сәтіне шақырып, қолдарына гүлдерді таратып, оның
нәзіктігіне, сүйкімділігіне назар аудартады.
Енді сағат тілінің қозғалысы бойынша балалар бір-біріне тілек айтып,
қолындағы гүлдерін көршісіне ұсынады. Осылай балалар жанындағы баланың
берген гүлін өз гүлімен қосып, келесі балаға ұсына отырып, жылы сөздер айтуын
жалғастыра береді. Гүлдер бірте-бірте үлкейіп, шоқ гүлге – «Тілек шоғына»
айналып, мұғалімнің өзіне оралады.
Балаларға рақмет айтып, біреуге жақсылық тілеу, жақсылық жасау игі іс
екендігін айтып түсіндіру. Жасаған жақсылық осы гүл шоғы сияқты үлкейіп,
өздеріне одан да үлкен жақсылық болып оралатынын айтып, қорытындылау.
Әңгімелесу
Адамдар арасындағы адами қарым-қатынасқа негіз болатын кешірімділік
туралы оқушылардың көзқарастарын білу мақсатында оқулықта берілген төмендегі
сұрақтарды пайдалану
Кешірім сұраған сәтің болды ма?
Сеніңше, кешірім сұрау кешіргеннен оңай ма? Әлде керісінше ме?
Айналаңнан не үшін кешірім сұрар едің?
Оқушылардың ждауаптары тыңдалып болғаннан соң ойларын түйіндеу.
Мәтінмен жұмыс
Оқушыларға кешірімділіктің пайдасы мен қажеттілігін ұғындыру мақсатында
оқулықтағы «Оқып үйренейік» айдарында берілген А.Бейсебайдың «Кешірімнің
күші» атты мәтінмен таныстырады.
Жаңа ақпарат
Оқушылар қарастырылып отырған құндылық туралы өз беттерінше талдап,
талқылағаннан кейін оқулықта берілген жаңа ақпараттағы анықтаманы оқып, өз
болжамдарымен салыстырып, талқылайды.
Оқулықта төмендегідей ақпарат берілген:
Адам кешірімшіл болып, кешіре білуге үйренгенде өмір қуанышқа,
жақсылыққа толы болады. Ондай адам өзімен-өзі, өзгелермен үйлесімділікте өмір
сүреді.
Кешірімді болу – айналаңа деген мейірімді болудың, ақылдың, өзара
түсінісудің көрінісі. Адамдар өзгелерді кешіру арқылы мейірімді бола түс еді.
Түйіндеме

5. Балаларға оқулықтағы «Назар аударайық» айдарында берілген төмендегі
ақпаратты мұқият қаратып шығып, жадында сақтауы тапсырылады.
Қателік жасап кінәлі болғандармен сөйлескенде, олардың жан айқайын,
тілектерін тыңда, жәрдем беруге, өтініштерін тыңдауға әзір бол. Олардың жақсы
ниетке ауысуына жағдай туғызып, қайырымды, игі істер жасауына көмектес.
Дәйексөз
Сабақта берілген ақпаратты түйіндеу мақсатында оқулықта А.Йүгінекидің
«Кешіре білген адам – күшті адам» деген қанатты сөзі берілген.
Оқушылардың өз пікірлерін жүйелі айтып үйрену мақсатында оқулықта
дәйексөзді көзқарас, себеп, мысал, жалпылау бірізділігін сақтай отырып талқылату
ұсынылған. Талқылау төмендегі бірізділікпен жүреді.
Көзқарас. Оқушы өз көзқарасын айтады.
Себебі. Оқушы өзінің былай ойлау себептерін көрсетеді.
Мысал. Оқушы мысал келтіреді.
Жалпылау. Оқушы өз дәлелін келтіріп, қорытады.
Жағдаятты талдау
Оқулықта «Жағдаятты талдау» айдарында төмендегідей тапсырма берілген.
Жағдаятты оқыңдар. Төмендегі сұрақтар бойынша талқылау жүргізіңдер.
Оқиғаның нәтижесі қандай болады деп ойлайсыңдар?
Балалардың орнына өздеріңді қойып көріңдер.
Тапсырма
Оқулықта ұсынылған тапсырма ұқсас айтылған ойларды салыстыру, яғни
ойлау формасы аналогия арқылы жасалған. Тапсырма сабақта берілген жаңа
материалды тереңірек ұғынуға мүмкіндік береді.
Дәптермен жұмыс
Дәптерде төмендегідей тапсырма берілген:
Дәптерді екіге бөліңдер. Бірінші бағанға өзіңе жақын адамдарды жазыңдар.
Екінші бағанға жақын адамдарыңнан не күтесің (сезімі, әрекеттері), соны тізбектеп
жаз.
Дәптердегі тапсырма арқылы оқушыларға өзінің жақын адамдарынан не
күтетінін, яғни қамқорлық, ақкөңілділік, жомарттық және т.б. сияқты адами
қасиеттерді тізбектетіп жазғызу арқылы кейбір тілектерінің шынайы
мүмкіндіктермен сәйкес келмейтіндігін, ата-аналары, жақындарынан
мүмкіндіктерінен (материалдық, моральдық) тыс, қолынан келмейтін әрекеттерді
талап ететіндіктеріне көздерін жеткізу мақсатын қойылады.
Түйіндеме
Оқулықтағы «Назар аударайық» айдарымен берілген ақпаратты мұқият қарап
шығып, балалардың жадында сақтауын тапсырылады.
Ойлағаныңыз тек оң болсын,
Өйткені ойлағандарыңыз – сөздеріңіз болады.
Сөздеріңіз тек оң болсын,
Өйткені сөздеріңіз - әрекетіңіз болады.
Әрекетіңіз тек оң болсын,
Өйткені әрекетіңіз - әдетіңіз болады.
Жүректен жүрекке
Оқушылар мен бірге шеңберге тұрып, үнтаспаға қосылып оқулықта берілген
Мұқағали Мақатаевтың «Не деген керемет күн» өлеңін айтады.
Не деген керемет күн!
Жаныңа бәрі даяр не керектің,
Көрінеді гүлдердің бүр жарғаны.
Естіледі ұшқаны көбелектің,
Не деген керемет күн!