2. Не шін с йлеуү ө
керек?
Ж мыс д птері бос болса, не сабаұ ә қ « німі» болмаса б л деттеө ұ ә тапсырма
орындалма ан деп саналадығ . Б л мектепті ба алау барысында ыұ ғ ғ
есептілік ж не тексеру дерісімен уаттал ан пікір, саба стіндегіә ү қ ғ қ ү
тапсырма немесе о у сеқ зінерлік болу керек деген ой а жетелейді.ғ
К рсетуге болатын «н тиже» болуы керек. К птеген зерттеулер менө ә ө
жеке т жірибе к рсетіп отыр андай, т сіну з бетінше ана пайдаә ө ғ ү ө ғ
болмайды, ол – ана рлым тиімдірек жазбаша с зден немесе бір н рсеғұ ө ә
жасау кезінде де орын алады.
Демек о у, тере детілген о у міндетті т рде материалды д лелдерменқ ң қ ү қ ә
оса талып ж ру керек деген пікір д рыс емес болып шы ты.қ қ ү ұ қ
Орыс психологы Лев Выготский с йлеу мен ойлау зара ты ыз байланыстыө ө ғ
деп жаз ан. С йлеу дерісі бізге д ниені тану шін олданатынғ ө ү ү ү қ
ойларымызды айту ж не т жырымдамаларды дамыту ар ылы білімә ұ қ
алуымыз а к мектеседі. арым- атынас ж не т сіну т жірибеғ ө Қ қ ә ү ә
барысында жа сарады. Демек т сінуді дамыту шін с йлеу абілеті теқ ү ү ө қ ө
ма ызды.ң
рине р с йлесуді зі жеткіліксізӘ құ ө ң ө – гіме дамытуды ажет ететін п нгеәң қ ә
шо ырлан ан болуы керек. Шо ырланба ан жазу шо ырланба анғ ғ ғ ғ ғ ғ
н тижелерге келіп со ады, тал ылау мен пікірталастарә ә ғ қ а и атық қ
сондай. Б л жина та к рсетілген діс-т сілдер оны нысаналы,ұ қ ө ә ә ң
рылымдал анқұ ғ (немесе дейі рылымдалма ан)ә құ ғ ж не о ушылар менә қ
параметрлерге с йкес келетін болуы шін, гімеге олдау ж не к мекә ү әң қ ә ө
к рсетуге ба ыттал анө ғ ғ . Сонымен атарқ мада тау мен ба алаушы гімеқ ғ әң
а парат береді; ты дау мен с йлеу сия ты, арым- атынас жасау теқ ң ө қ қ қ ө
ма ызды.ң
3. гімені т рлеріӘң ң ү
Мерсер (1995) гімелесуді ш т рінәң ң ү ү
аны тады:қ
• гіме-дебатӘң (м лімдеу ж не арсы м лімдеуә ә қ ә )
• Кумулятивтік( айталау, ма лдау, т сіндіруқ құ ү )
• Зерттеушілік (сыни рі сындарлы).ә
Сон ы екеуіғ PSHE-де ке тара ан, йткені оларң ғ ө
о ушыларды эмоцияларын білдіруге, ба алау а,қ ғ ғ
сипаттама беруге ж не з станымдарын білдіругеә ө ұ
ынталандырады. Кейде дебат та болуы м мкін,ү
біра оны д лелдерге негізделген стилі ауіпсізқ ң ә қ
ж не олайлы орта ра алмайды. Б лә қ құ ұ
о ушыларды з к з арастарына ба ыттал анқ ө ө қ ғ ғ
орынсыз шабуылдардан са танып, тайсалмайқ
с йлеуге итермелейді. Топты гіме ауіпсізө қ әң қ
ортаны ру а барынша ы айлы. Б л жердеқұ ғ ңғ ұ
«с йлеушілер гіме рып, з бетінше ж неө әң құ ө ә
зара олдау к рсету ар ылы, сынап-мінемейө қ ө қ
а паратты сына отырып, білім ж не т сінік негізінқ ұ ә ү
бірлесіп рады» (Мерсер,құ С здер мен Саналар,ө
2000)
4. Пікірталастар ж ргізугеү
арнал ан жатты уларғ ғ
Т менде пікірталастар менө дебаттарды олдау шінқ ү
олдану а болатын т сілдер берілген. Тінтуірменқ ғ ә
айналдыры ыз немесең слайд шоуда ы сілтемегеғ
басы ыз.ң
Уақыт шеңбері Балалар философиясы
Кемпірқосақ топтары Қар кесегі
Жұптық әңгіме Тыңдап отырған үштік
Өкілдер Джигсо
Құндылықтар спектрі Ыстық орындық
Ара қашықтық
Алтын балықтың аквариумы
Стоп-кадр Ақылдың алты қалпағы
Еркін талқылау Радиоға қоңырау шалу
ТВ Шоу Сұрақтар шеңбері
Стикердегі диалог Айналмалы бекет
Ойлан –Жұптас - Бөліс 3-қадамдық сұхбат
5. Уақыт шеңбері
Ма сатық :
Идеялар, т жірибелер ж не ойлармен б лісу. з- зі ді ж не бас алардыә ә ө Ө ө ң ә қ
т сінуді ал а бастыру. Топ с ра тарын растыру.ү ғ ұ қ құ
йымдастыруҰ :
Барлы ы орынды та немесе еденде ше бер рып отырадығ қ ң құ . С йлеуші анаө ғ
стайтын зат бар (мысалы, доп).ұ
Жатты уды сипаттамасығ ң :
М алім о ушылар сия ты орынды та немесе еденде отыр. Б л мынаұғ қ қ қ ұ
ерекше сынып тапсырмасында м алімні директор емес, йлестірушіұғ ң ү
екенін білдіреді. М алім Уа ыт ше беріндегі рылымды ережелерініұғ қ ң құ қ ң
са талуына, р о ушыны эмоциясын ор ау а ж не лайы тық ә қ ң қ ғ ғ ә қ
тапсырмаларды дайындау а жауапты. Егер о ушылар ережелерді неміғ қ ү
б за берсе, м алім тапсырманы ая тау а дайын болуы керек.ұ ұғ қ ғ
Уа ыт ше беріндегі е ма ызды ереже – тал ылау а барлы ы т гелдейқ ң ң ң қ ғ ғ ү
атысулары керек. Б л бірініші болып ткізілуге тиісті тапсырмаларды бірі.қ ұ ө ң
Негізгі ш ережені тал ылау керек:ү қ
•Тек біреу ана с йлеу керек – гіме та ырыбы ережелерді са талуынағ ө әң қ ң қ
м мкіндік ту ызуы керек.ү ғ
• Егер сіз бір та ырып аясында с йлегі із келмесе, «с зі ізді» бас а а береқ ө ң ө ң қ ғ
аласыз.
•Еш андай атты ескерту болмауы керек.қ қ
Толы ырағ қ: http://www.circle-time.co.uk/site/home
Мазм н а оұ ғ
.
6. Балалар
философиясы
Толы ырағ қ: http://www.sapere.org.uk/
Ма сатық :
БФ балаларды (немесе ересектерді) сыни, байыппен, шы армашыл ж неғ ә
бірлесіп ойлау а ынталандыру а ба ыттал ан. Б л м алімге атысушыларғ ғ ғ ғ ұ ұғ қ
с ра тарды здері растырып ж не здері оятын ж не « алай о у керектігінұ қ ө құ ә ө қ ә қ қ
йренетін» «с раныстар о амын» ру а к мектеседі. (Уилл Орд -ү ұ қ ғ құ ғ ө
http://www.thinkingeducation.co.uk/p4c.htm )
йымдастыруҰ : Орынды тарды ше бер етіп ойы ыздар, (егер ажет болса)қ ң қ ң қ
с йлеушіні білдіретін бір затты алы ыз (мысалы, доп). Б лме ішіндеө ң ө
о ушылар а арнал ан ынталандыру материалдарын орналастыры ыз.қ ғ ғ ң
Жатты уды сипаттамасығ ң : М алім та ырыппен таныстырып, дерістіұғ қ ү
т сіндіреді. О ушылар а ынталандыру материалдарын толы ымен арау аү қ ғ ғ қ ғ
бірнеше минут беру керек. О ушылар ше берге орал анда, жауап беруі тиісқ ң ғ
та ырып а/п нге атысты с ра тарды ойластыру шін, олар а бір-екі минутқ қ ә қ ұ қ ү ғ
беріледі. О ушылар пікір алмасып, м селені тал ылап, бір то там а келу шінқ ә қ қ ғ ү
дауыс береді. М алім с ра тарды д рыс ра отырып, дамытатын с ра тарұғ ұ қ ұ құ ұ қ
ойып немесе р о ушыны атысуын амтамасыз ету шін топпен біргеқ ә қ ң қ қ ү
рекет ете отырып, йлестіруші ретінде атысадыә ү қ .
Мазм нұ ғ
а оралу
7. Кемпірқосақ топтары
Толы ырағ қ: http://www.brainboxx.co.uk/a3_aspects/pages/TALKrainbow.htm
Ма сатық :
р о ушы (бастап ы топта) ты дайды ж не (Т рлі-т сті топта) с йлейді.Ә қ қ ң ә ү ү ө
йымдастыруҰ :
Топты имылдау а ж не тал ылау а орын алдыра отырып, стандарттық ғ ә қ ғ қ
орналастыру.
Жатты уды сипаттамасығ ң :
О ушыларды тал ылау шін (б л «бастап ы топ») та ырып бойыншақ қ ү ұ қ қ
(барлы ына бір та ырып немесе р топ а б лек та ырып) топтар а б ліпғ қ ә қ ө қ ғ ө
отыр ызы ыз. Тал ылаудан кейін о ушылар а т стер беріп, тиісіншеғ ң қ қ ғ ү
айтадан топ а б леді. Жа а топтар «бастап ы топ» атысушыларынанқ қ ө ң қ қ
т рады. Кейін о ушылар жа а топта не тал ыла андарын айту шінұ қ ң қ ғ ү
«бастап ы топ а» айта оралады. Б л одан рі тал ылау а т рткі болады.қ қ қ ұ ә қ ғ ү
Мазм н а оұ ғ
8. Қар кесегі
Ма сатық :
Келісс здерді, бірге ала болу ж не негіздеуді олдану а к мектеседі.ө ң ә қ ғ ө
йымдастыруҰ :
оз алу а ж не араласу а ы айлы болу шін лкен ке істік ажет. Немесе,Қ ғ ғ ә ғ ңғ ү ү ң қ
о ушылар парталарды айналасына топтар рып, тиісінше орынды тардық ң құ қ
оз алта аладық ғ .
Жатты уды сипаттамасығ ң :
Біріншіден, о ушылар жеке жауап берулері керек. Кейін ж п а ылдасып,қ ұ қ
оларды екі жауабын бір жауап етіп йлестіреді. Кейін ж птар бас аң ү ұ қ
ж птармен бірігіп, дерісті айталайды. Осылайша т рт жауап бір жауапұ ү қ ө
болып біріктіріледі.
Мысалы. Бірінші о ушы мінсіз мір шін ш зат та дайдық ө ү ү ң .
Кейін ж птар тал ылап, 6 жауаптан тек шеуін та дайдыұ қ ү ң .
Сосын 4 о ушы д л солай алтыдан 3 затты та дайды.қ ә ң
Мазм н а оұ ғ
9. Жұптық әңгіме
Толы ырағ қ:
http://www.teachingenglish.org.uk/language-assistant/primary-tips/working-pairs-groups
Ма сатық :
Идеяларды растырып, белсенді ты дап, бар ойын тал ылау ақұ ң қ ғ
шо ырландыру а м мкіндік береді. Ж птарды олдану о ушылар ағ ғ ү ұ қ қ ғ
с йлеуге ж не лкен топтарда зін сенімсіз сезінетін о ушылар аө ә ү ө қ ғ
к мектесуге м мкіндік береді.ө ү
йымдастыруҰ :
Тал ылау кезінде бас а ж птармен осылып тал ылаудан са тап алу шінқ қ ұ қ қ қ қ ү
ж птар арасында аз да болса ара- ашы ты са та ан д рыс рі тиімдіұ қ қ қ қ ғ ұ ә
болма .қ
Жатты уды сипаттамасығ ң :
О ушылармен тал ылау шін ынталандыратын немесе арнайы с ра тарқ қ ү ұ қ
мен та ырыптарды олданы ыз. Белсенді ты дап, жауап беруге жетеле із.қ қ ң ң ң
Та ырыпты белгілеу шін А мен Б ата ыз ( мысалы, А ты дайды, ал Бқ ү ң ң
с йлейді, кейін керісінше). О ушылардан олар жеке жауап ал ысы келетінө қ ғ
с ра оюды с ра ыз, кейін б л с ра ж пта тал ыланады. р ж п аұ қ қ ұ ң ұ ұ қ ұ қ Ә ұ қ
ма сат ойы ыз – мысалы, мына ан жауап бері дер.қ қ ң ғ ң
Мазм нынаұ
10. Тыңдап отырған үштік
Толы ыра :ғ қ
http://www.ltscotland.org.uk/glossary/l/listeningtriads.asp?strReferringChannel=lear
Ма сатық :
Б л гіме та ырыбыны т жырымдамасын ж не дерісті т сінуді дамытатынұ әң қ ң ұ ә ү ү
а парат алу а арнал ан рылымдал ан жатты у. Сондай-а ба ылаушы р ліқ ғ ғ құ ғ ғ қ қ ө
ар ылы зін зі сараптауды дамыту а ы пал етеді.қ ө ө ғ қ
йымдастыруҰ :
О ушылар шеуден отырады, екеуі бірге, ал біреуі олар а арсы с л алша та –қ ү ғ қ ә қ
с йлесуге атыспайды, біра ба ылайды.ө қ қ қ
Жатты уды сипаттамасығ ң :
О ушылар топта шеуден отырады. р о ушы шешен, тілші ж не хатшы р лінқ ү Ә қ ә ө
ат арады. Шешен бір н рсені айтады, с ра ты т сіндіреді немесе пікірінқ ә ұ қ ү
білдіреді. Тілші к мектесіп айтып отырады ж не т сініктеме беруді с райды.ө ә ү ұ
Хатшы ажетті жерлерін т ртіп алып, гіме со ында орытынды береді. Келесіқ ү әң ң қ
жолы р лдер ауысады.ө (а парат к зіқ ө
http://www.at-bristol.co.uk/cz/teachers/Debate%20formats.doc)
Мазм н а оұ ғ
11. Өкіл
Толы ыра :ғ қ
http://schools.norfolk.gov.uk/index.cfm?s=1&m=1146&p=412,page&id=263
Ма саты:қ
Белсенді ты дау, ауым алдында с йлеу ж не аны баяндау, т жірибең қ ө ә қ ә
алмасу ж не зара байланысты болу.ә ө
йымдастыруҰ :
Топтарды сынып бойынша ш-т рттен орналастыру.ү ө
Жатты уды сипаттамасығ ң :
Топтар тапсырмаларды орындап бол аннан кейін топты бір адамы «елші»ғ ң
болып сайланады да, зерделенген материалды т сіндіру ж не жина тау,ү ә қ
б л туралы жа а топты ойын, бір шешімге келгенін немесе жетістіккеұ ң ң
жеткенін білу шін бас а топ а барады. Б дан кейін елші з тобына айтыпү қ қ ұ ө қ
оралып, білгендерін айтып береді. Б л – шаршататын ж не бір сарындыұ ә
«баяндама жасалатын», мезі ылатын саба тардан тылу а м мкіндікқ қ құ ғ ү
беретін тамаша діс. Сондай-а б л діс елшіні тілді олдану шеберлігінә қ ұ ә ң қ
к рсетеді, рі белсенді ты даушылар тобын алыптастырадыө ә ң қ . (а парат к зіқ ө
http://www.at-bristol.co.uk/cz/teachers/Debate%20formats.doc)
Мазм н а оұ ғ
12. Ма саты:қ
С ра тарұ қ топтамасымен ж мыс істеуді рылымдал ан т сілі ж не топтаұ ң құ ғ ә ә
ж мыс істеуге м мкіндік береді.ұ ү
йымдастыруҰ :
О ушыларды сынып бойынша ш-т рттен орналастыры ыз.қ ү ө ң
Жатты уды сипаттамасығ ң : «Джигсо» әдісінің артықшылығы – топта жұмыс істеуге
арналған құрылым ұсынып, сөйлеу және тыңдау дағдыларын дамытуды қамтамасыз
ететіндігі.
• Мұғалім сыныпты шағын топтарға бөледі (әдетте, төрт адамнан). Мұғалім оларды
сыныптың тепе-теңдігін сақтай отырып, жынысына, қабілетіне, қарым-қатынастарына
қарап бөледі.
• Құрылған әр топқа дәстүрлі тапсырма беріледі. Тапсырма үлестірме материалдар
түрінде таратылады. Күрделілігі бойынша оқуға арналған материалдің тиісті
күрделілік деңгейі сақталуы керек. Егер топ төрт адамнан тұратын болса, басты
тапсырманың ішінде топтың әр мүшесіне бір сұрақтан төрт сұрақ немесе тапсырма
болады. Сұрақтар немесе тапсырмалар топ ішінде оқушылардың өзара келісуі
арқылы бөлінеді.
• Нақты бір сұрақты немесе тапсырманы таңдаған оқушылардың барлығы Сарапшы
топ деп аталатын жаңа топ құрылып, ортақ проблеманың шешімін табу үшін олар
бірлесіп жұмыс істейді. Тапсырманы орындаудың бұл кезеңінің соңына қарай оқушы
өзге «сарапшылармен» өзара қарым-қатынас жасап, мәселені талқылаудың
арқасында өз сұрағы бойынша сарапшы болып қалыптасады.
• Оқушылар бастапқы топтарына қайтып оралады. Материалдар таратылады да,
бастапқы топтарға ақтық тапсырма беріледі. Ол ұжымдық қорытынды шығару немесе
жеке тапсырма болуы мүмкін. Бұл тапсырманың көздегені: тапсырманы сәтті аяқтау
үшін оқушылар әрқайсысының сарапшы топта болған кезде алған мәліметтерін
ескере отырып, бастапқы топтың бірлескен «ақылына» сүйенуін қамтамасыз ету
(а парат к зіқ ө http://www.at-ristol.co.uk/cz/teachers/Debate%20formats.doc)
Джигсо
Find Out More: http://serc.carleton.edu/introgeo/cooperative/jigsaw.html
Мазм н а оұ ғ
13. Құндылықтар спектрі
Толы ыра :ғ қ
http://www.english-teaching.co.uk/learninglearning/valuecontinuumpg.pdf
Ма сатық :
Пікір айту, ндылы тарды к рсету, пікірлерді рт рлілігін тал ылау,құ қ ө ң ә ү қ
о амды тал ылау а атысу.қ ғ қ қ ғ қ
йымдастыру:Ұ
Спектр шін жіпті, та таны к рсетіп т ратын стрелкаларды пайдаланы ыз;ү қ ө ұ ң
арама- арсы абыр алар а пікірлерді екі е шеткі н ктелерінқ қ қ ғ ғ ң ң ү
орналастыры ызң .
Жатты уды сипаттамасығ ң :
О ушылар немесе о ушылардан рыл ан топтар айтыл ан пікірменқ қ құ ғ ғ
аншалы ты келісетіндігін айта отырып, о ан атысты з ойларыменқ қ ғ қ ө
б ліседі. Б ны ж зеге асыруды т сілдері те к п: о ушылардан олардыө ұ ү ң ә ө ө қ ң
з пікірлерін к рсететін сызы ты н ктелеріне келіп т руды тінуге боладыө ө қ ң ү ұ ө
немесе олар айтыл анды алдымен топ ішінде тал ылайды да, содан кейінғ қ
топтан бір о ушы шы ып з тобыны станымын т сіндіре отырып,қ ғ ө ң ұ ү
тобыны белгі/карточкасын сызы ты бойына орналастырады. Б л – бірң қ ң ұ
с ра тарды рт рлі жауаптарын салыстырып, пікірлер арасында ыұ қ ң ә ү ғ
алша ты ты аны тау а арнал ан те жа сы дісқ қ қ ғ ғ ө қ ә (а парат к зіқ ө
http://www.at-ristol.co.uk/cz/teachers/Debate%20formats.doc)
Мазм н а оұ ғ
14. Ыстық орындық
Толы ыра :ғ қ
http://www.thinkinghistory.co.uk/ActivityModel/ActModHotSeat.html
Ма сатық :
Біреуге ала даушылы танытуды ынталандыру а, мазм ндың қ ғ ұ
«т сінетіндігін» т сінуге арнал ан драмалы тапсырма. С ра тар дыү ү ғ қ ұ қ
зерделеп, станымдарды негіздеуге м мкіндік береді.ұ ү
йымдастыруҰ :
Бір о ушы алды ы жа та, орынды тар до а болып ойыл анқ ңғ қ қ ғ қ ғ .
Жатты уды сипаттамасығ ң :
Бір о ушы ал а шы ып з пікірін айтып ж не та ырып бойыншақ ғ ғ ө ә қ
с ра тар а жауап береді. С ра ты ана рлым мазм нды ылу шін,ұ қ ғ ұ қ ғұ ұ қ ү
о ушылар белгілі бір пікір бойынша бірлесіп ал а шы ып с йлей алады.қ ғ ғ ө
Мысалы, о ушылар белгілі бір р лді немесе адамды сомдай аладық ө
(мысалы, Гордон Браун немесе жал ыз басты жас ана).ғ
Мазм н а оұ ғ
15. Қашықтықтан басқару
Толы ыра :ғ қ
http://www.bbc.co.uk/northernireland/learning/eyewitness/learning/pdfs/tr_diffe
( 2 сабақ)
Ма сатық :
Кін мшіл, эмоционалды немесе айшы келетін с ра тармен ж мыс жасауә қ ұ қ ұ .
йымдастыруҰ :
Арнайы еш н рсе керек емес.ә
Жатты уды сипаттамасығ ң :
О ушыларды кін мшіл ,эмоционалды немесе айшы келетінқ ә қ
та ырыптардан ашы ты та стау шін гіме, драма, р лдік ойындық қ қ қ ұ ү әң ө
ж не т.б. олданы ыз. Мысалы, жо алту/айрылу кезіндегі сезімдерінә қ ң ғ
ашы тал ылауды с ра анны орнына, одан да жо алт ан жас жігітқ қ ұ ғ ң ғ қ
атынан айтыл ан гімені олданып, сосын о ушылардан оны неғ әң қ қ ң
сезінгенін тал ылауды с рау а болады.қ ұ ғ
Мазм н а оұ ғ
.
Сен бөлініп барасың, солай емес пе?
16. Алтын балыққа
арналған аквариум
Find Out More http://www.xpday.org/session_formats/goldfish_bowl
Ма сатық :
Топ а идеяларын сыну а м мкіндік береді, негіздеу абілетін ,қ ұ ғ ү қ
сараптамалы с ра тар оюды, идеялар алмастыруды дамытады.қ ұ қ қ
йымдастыру:Ұ
Топқа арналған орындықтар ортада, сыныптың қалған бөлігі
тыңдаушылар ретінде отырады.
Жатты уды сипаттамасы:ғ ң
Барлы сынып алдында з пікірін білдіргені болмаса, ал ан жа дайдақ ө қ ғ ғ
«ысты орынды » сия ты. Олар алтын балы а арнал ан аквариумдақ қ қ ққ ғ
отырады, бас алары олар а с ра ойып, т сініктеме беруді талап етеқ ғ ұ қ қ ү
алады ж не т.б.ә
Return to co
17. Стоп-кадр
Толы ыра :ғ қ http://www.lgec.org.uk/LagaNews/jun04tool.pdf
Ма сатық :
Тал ылауды демеу ге арнал ан кинестетикалы діс.қ ғ қ ә
йымдастыруҰ :
Ше берде бастап кейін топтар а б ліну – стелдерді жылжытып, рекетң ғ ө ү ә
етуге м мкіндік болатындай ке істік алдырып ойы ыз.ү ң қ қ ң
Жатты уды сипаттамасығ ң :
О ушылардан та ырыпты , хикаяны ж не ма лдауды стоп-кадрынқ қ ң ң ә құ ң
жасауды с райды. Стоп-кадр б л «камера» з ж мысын то тат ан н кте –ұ ұ ө ұ қ қ ү
стоп-кадрды сынып а к рінбейтін басы ж не ая ы болады (соныменң қ ө ә ғ
ол фотографиялы суреттен ерекшеленеді). Топтар суретте не болыпқ
жат анын тал ылау шін, з стоп-кадрларын сынып а к рсетеді.қ қ ү ө қ ө
Мазм н а оұ ғ
18. Ақылдың алты қалпағы
Толы ыра :ғ қ
http://en.wikipedia.org/wiki/Six_Thinking_Hats
Ма саты:қ
М селені барынша м ият тал ылап, баланы жалпы ойлау ызметінә ұқ қ ң қ
жетілдіру шін ойды /сананы т рлі аспектілерін жандандыру ма сатындаү ң ң ү қ
олданылатын дісқ ә .
йымдастыруҰ : Арнайы еш н рсе жоә қ
Ж мыс алгоритмі :ұ Алты алпа ты р айсысы ойлауды т рліқ қ ң ә қ ң ү
элементтерін, аспектілерін білдіреді. О ушылар а алпа беріледі (расқ ғ қ қ
алпа немесе ойдан шы арыл ан) де, олардан м селені тал ылауқ қ ғ ғ ә қ
барысында барлы ой операцияларын (ойлану, талдау т.б.) осы алпа тық қ қ ң
т сіне с йкес келетін шекте ж ргізу с ралады. Б л дісті к здегені:ү ә ү ұ ұ ә ң ө
осылайша м селені немесе ойды барлы аспектілерін амтитын картаә ң ң қ қ
жасау. Сынып топтар а б лініп, бір топ а бір т сті алпа беріледі. М алімғ ө қ ү қ қ ұғ
гімені ж ргізедіәң ү .
Мазм н а оралуұ ғ
19. Еркін әңгіме
Ма сатық :
О ушыны жауапкершілігін, к шбасшылы ын ынталандырып, м алімніқ ң ө ғ ұғ ң
материалды айтадан пайдалануын болдырмауды к здейтін дісқ ө ә .
йымдастыруҰ :
Топтар немесе барлы сынып, ше бер, стел немесе орынды тар.қ ң ү қ
Жатты уды сипаттамасығ ң :
Б ны ша ын топта, сондай-а б кіл сыныппен орындау а болады.ұ ғ қ ү ғ
рылымы болма анды тан, б ндай гіме барысында о ушылар а к мекҚұ ғ қ ұ әң қ ғ ө
керек болуы м мкін. К мекті м алім к рсете алады, біра ж мыс топтардаү ө ұғ ө қ ұ
ж рсе, м алім барлы топ а лгермеуі м мкін. Атал ан м селені шешудіү ұғ қ қ ү ү ғ ә ң
та ы бір жолы: бір о ушыдан к мекші болуды с рау а болады, б л техникағ қ ө ұ ғ ұ
о ушылар йлестірушіні зін алай стауы ажеттігі туралы т жірибеденқ ү ң ө қ ұ қ ә
ткеннен кейін, олармен осы р лді негізгі аспектілерін тал ылау аө ө ң қ ғ
м мкіндік бередіү .
(А парат к зіқ ө http://www.at-ristol.co.uk/cz/teachers/Debate%20formats.doc
)
Мазм н а оұ ғ
20. Тікелей радиоэфир
Ма сатық :
О ушыларды белсенді ты дау, к птеген тал ылау да дыларын дамыту ақ ң ө қ ғ ғ
ы пал етуге ба ыттал ан дісқ ғ ғ ә .
йымдастыруҰ :
Радио ж ргізуші-м алім (немесе о ушы) т рт она ты (о ушыны) ж неү ұғ қ ө қ қ қ ә
аудиторияны ( ал ан о ушылар) арсы алады.қ ғ қ қ
Ж мыс алгоритміұ
Радио ж ргізушісі тал ыланатын та ырыпты та дайды. Студия она тарынаү қ қ ң қ қ
(т рт о ушы а) р лдік карточка беріліп, олар сол карточкада ы р лдерінө қ ғ ө ғ ө
ойнайды. Ты даушылар аудиториясы (сыныпта ы о ушылар) ба а береді,ң ғ қ ғ
с ра ою шін « о ырау шалады», ескертпелер жасайды ж неұ қ қ ү қ ң ә т.б.
Мазм н а оұ ғ
21. ТВ шоу
Find out more http://www.tweakit.co.uk/attachments/chatshow.pdf
Ма сатық :
К птеген о ушыларды (ж не м алімдерді !) с йлеу ж не ты дау, к руө қ ң ә ұғ ң ө ә ң ө
ж не ты дау да дыларын дамыту а ба ыттал ан.ә ң ғ ғ ғ ғ
йымдастыруҰ :
Сіз андай шоу к рсеткі із келетініне байланысты.қ ө ң
Ж мыс алгоритміұ
М алім ж ргізуші о ушылармен , т рлі кейіпкерлермен с йлескендейұғ ү қ ү ө
та ырыпты тал ылайды. Аудитория с ра тар ояды, тал ылау а атысады,қ қ ұ қ қ қ ғ қ
рдастар ба алайды ж не т.б. Б л Ньюзнайт, Опра, Паркинсон, Монтельқұ ғ ә ұ
ж не т.б. стилінде болуы м мкін.ә ү
Мазм н а оұ ғ
22. Ма сатық :
Б л діс о ушылар бойында идея білдіру, ты дау да дыларын дамыту аұ ә қ ң ғ ғ
ба ыттал ан, сондай-а барлы о ушыларды атыстыру ар ылы о ытуғ ғ қ қ қ қ қ қ
жа дайларын те естіруді к здейдіғ ң ө .
йымдастыруҰ :
Жылжымалы орынды тар бол аны абзал.қ ғ
Ж мыс алгоритміұ :
Б л діс бойынша о ушылар кезектесіп с з с йлейді. О ушылар т рт немесұ ә қ ө ө қ ө
бес адамнан т ратын топ райды. О ушылар а та ырып ж не ол бойыншаұ құ қ ғ қ ә
ой жина тау шін бірнеше минут бері із. Содан кейін тал ылау басталады,қ ү ң қ
р о ушы а здіксіз с з с йлеу шін ш минутке дейін (немесе зге уа ыттыә қ ғ ү ө ө ү ү ө қ
та да ыз) уа ыт беріледі. Б л уа ытта ешкім еш н рсе айта алмайды.ң ң қ ұ қ ә
р айсысы бір рет с з с йлегеннен кейін жалпы гіме ж ргізу ма сатындаӘ қ ө ө әң ү қ
ша ын топтар ше берінде с з бері із. Б л кезе де о ушыларды зініғ ң ө ң ұ ң қ ң ө ң
жеке идеяларын емес, біреуді айт андарын негізге ала отырып с йлеугең қ ө
тиіс екенін алдын ала ескертуді мытпа ыз, сонымен атар гіменіұ ң қ әң
орытындылау кезе інде олар жа а идеяларды енгізе алмайтынды ын ескеқ ң ң ғ
салу ажетқ (Брукфильд ж неә Прескиль, 1999)
(А парат к зіқ ө
http://cte.uwaterloo.ca/teaching_resources/teaching_tips/Other/gw_types_of_small_gro
)
Сұрақтар шеңбері
Find Out More http://stephenbrookfield.com/pdf_files/Discussion_Materials.pdf
Мазм нұ ғ
а оралу
23. Стикердегі диалог
Ма сатық :
К пшілік алдында «с з с йлеу» ажеттілігі жо ашы пікірталас ж ргізуө ө ө қ қ қ ү
ар ылы визуалды, кинестетикалы ж не ты дау аспектілерін дамытуда ық қ ә ң ғ
тиімді дістерді бірі. Тал ылау а арнал ан ма ызды та ырыпты бол аныә ң қ ғ ғ ң қ ң ғ
жа сық .
йымдастыруҰ :
р о ушы а стикерлер, ж ріп-т ру а арнал ан орын ажетӘ қ ғ ү ұ ғ ғ қ .
Жатты уды сипаттамасығ ң :
Б л дісті олдануды рт рлі жолдары бар. Айталы : абыр а а немесеұ ә қ ң ә ү қ қ ғ ғ
та та а пікірлер немесе с ра тар жазыл ан бірнеше т рлі-т сті а аз ілінеді,қ ғ ұ қ ғ ү ү қ ғ
болмаса оларды стелді стіне ою а болады. О ушылар оларды о ып,ү ң ү қ ғ қ қ
стикерлерге з ойларын жазып алдырады. Екінші жолы: 3/4/5 адамнанө қ
т ратын топтар стикердегі с ра тар а жауап береді немесе ол ж ніндегі зұ ұ қ ғ ө ө
ойларымен б лісіп, тал ылап, стикерге з ойларын жазады, кейін пікірлерінө қ ө
ор айды. О ушылар стикерлерде з пікірлерін/эмоцияларын білдіреқ ғ қ ө
алады.
Return to
contents
24. Айналмалы бекеттер
Ма сатық :
Б л діс о ушыларды згелерді идеясына с йеніп, проблеманы немесеұ ә қ ң ө ң ү
м селені толы ымен амтуын к здейді, сондай-а оларды белсендіә ғ қ ө қ ң
болып, жылдам оз алуын талап етедіқ ғ .
йымдастыруҰ :
Б лмеге индикаторлары, т рлі-т сті а аз ж не аламдар бар бір атарө ү ү қ ғ ә қ қ
бекеттер ою керек (немесе р топ а р т сті алам бері із, осылайша кімқ ә қ ә ү қ ң
андай лес ос анын к ре аласыз).қ ү қ қ ө
Ж мыс алгоритмі:ұ
р топты з бекетіні жанына орналастыры ыз. Олар а талас тудыратынӘ ө ң ң ғ
проблеманы тал ылап, з идеяларын газетке немесе та та а жазу шін 10қ ө қ ғ ү
минут уа ыт беріледі. Уа ыт ая тал аннан кейін топтар кабинеттегі жа ақ қ қ ғ ң
бекеттерге к шеді, ол бекетте б ан дейін бол ан топтарды идеяларынө ұғ ғ ң
негізге ала отырып, тал ылауды жал астырады. Барлы топтар бекеттердіқ ғ қ ң
барлы ын тіп, зге топтарды т сініктемелерін арастырып бол анша рғ ө ө ң ү қ ғ ә
10 минут сайын топтар бекеттерін ауыстырып отырады.
(А парат к зіқ ө
http://drscavanaugh.org/discussion/inclass/discussion_formats.htm)
Мазм нұ ғ
а оралу
25. Ойлан – жұптас –
бөліс
Толы ыра :ғ қ http://www.eazhull.org.uk/nlc/think,_pair,_share.htm
Ма сатық :
Идеялар мен ойларды дамытуды рылымдал ан дісі.ң құ ғ ә
Орналастыру:
Арнайы еш н рсе ажет емес.ә қ
Ж мыс алгоритміұ :
Т менде ара ызө қ ң
Мазм нұ ғ
а оралу
26. Үш қадамдық сұхбат
Толы ыра :ғ қ http://its.guilford.k12.nc.us/act/strategies/three_step_interview.htm
Ма сатық :
Идеялар мен ойларды дамытуды рылымдал ан дісі.ң құ ғ ә
Орналастыру:
Сыныпта ы о ушылар ша ын топтар а б лінеді. Сыныпта ша ын топтарменғ қ ғ ғ ө ғ
ж мыс істеуге олайлы жа дай жасалуы керекұ қ ғ .
Ж мыс алгоритмі:ұ
Т рт адамнан т ратын топтарды ж птар а б лі із: А ж не , Б ж не В.ө ұ ұ ғ ө ң ә Ә ә
1- адам. А -дан с хбат алады, ал Б В-дан с хбат алады.қ Ә ұ ұ
2- адам, керісінше. А-дан с хбат алады, ал В Б-дан с хбат алады.қ Ә ұ ұ
3- адам. р о ушы з ж бы туралы а паратпен т рт адамды топ ішіндеқ Ә қ ө ұ қ ө қ
б ліседі.ө
(А парат к зіқ ө
http://drscavanaugh.org/discussion/inclass/discussion_formats.htm )
Мазм нұ ғ
а оралу
