Luận Văn Tác Động Của Fdi Lên Tăng Trưởng Của Các Quốc Gia Khu Vực Asean.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
LÊ THỊ NGỌC ÁNH
TÁC ĐỘNG CỦA FDI LÊN TĂNG TRƯỞNG CỦA
CÁC QUỐC GIA KHU VỰC ASEAN: MÔ HÌNH
HỒI QUY NGƯỠNG TÁC ĐỘNG CỐ ĐỊNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
BẢN THẢO LUẬN VĂN THẠC SĨ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
LÊ THỊ NGỌC ÁNH
TÁC ĐỘNG CỦA FDI LÊN TĂNG TRƯỞNG CỦA CÁC
QUỐC GIA KHU VỰC ASEAN: MÔ HÌNH HỒI QUY
NGƯỠNG TÁC ĐỘNG CỐ ĐỊNH
Chuyên ngành: Tài chính–Ngân hàng
Mã số: 8340201
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. ĐINH THỊ THU HỒNG

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bài luận văn thạc sĩ với chủ đề “Tác động của FDI lên tăng
trưởng của các quốc gia khu vực ASEAN: mô hình hồi quy ngưỡng tác động cố
định” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi theo sự hướng dẫn của
TS Đinh Thị Thu Hồng. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có
nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung và tính trung thực của luận văn này.
TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2018
Lê Thị Ngọc Ánh

MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
CHƯƠNG 1 - GIỚI THIỆU............................................................................... 1
1.1. Đặt vấn đề .................................................................................................. 1
1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ................................................ 2
1.3. Phương pháp nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ........................................ 3
1.4. Ý nghĩa của nghiên cứu .............................................................................. 3
1.5. Bố cục của đề tài ........................................................................................ 4
CHƯƠNG 2 - TỔNG QUAN LÝ THUYẾT ...................................................... 5
2.1. Nền tảng lý thuyết về tác động của FDI lên tăng trưởng kinh tế.................. 5
2.1.1. Lý thuyết phụ thuộc (Dependency theory) ........................................... 5
2.1.2. Lý thuyết chiết trung ............................................................................ 6
2.1.3. Mô hình tăng trưởng nội sinh (Endogenous growth) ............................ 7
2.1.4. Lý thuyết tăng trưởng dựa vào đổi mới (Innovation-based growth) ...... 7
2.1.5. Sự lan tỏa công nghệ (Technology spillover) ....................................... 8
2.2. Các nghiên cứu khoa học, lý luận thực nghiệm về mối quan hệ giữa FDI và
tăng trưởng kinh tế ............................................................................................. 11
2.2.1. Vai trò của quản lý nhà nước trong mối quan hệ FDI và tăng trưởng . 11
2.2.2. Các nghiên cứu mối quan hệ FDI và tăng trưởng kinh tế .................... 13
2.2.3. Hiệu ứng ngưỡng giữa FDI và tăng trưởng kinh tế ............................. 23
2.2.4. Mối quan hệ FDI và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam ....................... 25

CHƯƠNG 3 - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................... 28
3.1. Phương pháp hồi quy ngưỡng tác động cố định ................................................... 28
3.1.1. Mô hình ngưỡng đơn............................................................................................. 28
3.1.2. Mô hình đa ngưỡng ............................................................................................... 31
3.2. Thiết lập mô hình nghiên cứu..................................................................................... 32
3.3. Dữ liệu và biến số .......................................................................................................... 35
CHƯƠNG 4 - KẾT QUẢ..................................................................................................... 39
4.1. Các phân tích cơ bản..................................................................................................... 39
4.1.1. Kiểm định đa cộng tuyến..................................................................................... 39
4.1.2. Kiểm định tính dừng ............................................................................................. 40
4.2. Mô hình tăng trưởng phi tuyến với biến ngưỡng FDI......................................... 41
4.2.1. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng............................................................................... 41
4.2.2. Xác định số ngưỡng trong mô hình .................................................................. 42
4.2.3. Kết quả hồi quy mô hình ngưỡng đơn ............................................................. 43
4.3. Mô hình tăng trưởng phi tuyến với biến ngưỡng GOV ...................................... 46
4.3.1. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng............................................................................... 46
4.3.2. Xác định số ngưỡng trong mô hình .................................................................. 46
4.3.3. Kết quả hồi quy mô hình ngưỡng đôi............................................................... 48
CHƯƠNG 5 - KẾT LUẬN.................................................................................................. 51
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Thuật ngữ Viết đầy đủ tiếng Anh Viết đầy đủ tiếng Việt
FDI Foreign Direct Investment
Nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước
ngoài
GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội
GMM General Method of Moments
Phương pháp hồi quy/ước lượng
moment tổng quát
OLS Ordinary Least Squares
Phương pháp hồi quy/ ước lượng
bình phương nhỏ nhất
FEM Fixed Effects Model Mô hình hiệu ứng cố định
REM Random Effects Model Mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên
TAR Threshold Auto Regressive Mô hình ngưỡng tự hồi quy
LR Likelihood ratio Tỷ số hàm hợp lý
MNCs Multinational Corporations Các tập đoàn đa quốc gia
UNCTAD
United Nations Conference on Hội nghị Thương mại và Phát triển
Trade and Development Liên Hiệp Quốc
ASEAN
Association of Southeast Asian Hiệp hội các quốc gia Đông Nam
Nations Á
VIF Variance Inflation Factor Hệ số Phóng Đại Phương sai

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Các biến số và nguồn dữ liệu.................................................................................. 37
Bảng 3.2: Thống kê mô tả. .......................................................................................................... 38
Bảng 4.1: Kết quả kiểm định đa cộng tuyến. ......................................................................... 40
Bảng 4.2: Kiểm định tính dừng.................................................................................................. 41
Bảng 4.3: Kiểm định hiệu ứng ngưỡng trong mô hình ngưỡng đơn............................... 42
Bảng 4.4: Xác định số ngưỡng trong mô hình....................................................................... 42
Bảng 4.5: Giá trị ngưỡng trong mô hình................................................................................. 43
Bảng 4.6: Kết quả hồi quy mô hình phi tuyến....................................................................... 44
Bảng 4.7: Kiểm định hiệu ứng ngưỡng trong mô hình ngưỡng đơn............................... 46
Bảng 4.8: Xác định số ngưỡng trong mô hình....................................................................... 47
Bảng 4.9: Giá trị ngưỡng trong mô hình................................................................................. 48
Bảng 4.10: Kết quả hồi quy mô hình phi tuyến..................................................................... 48

1
CHƯƠNG 1 - GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề
Thời gian qua, FDI đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển kinh tế
tại các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là khu vực ASEAN. Nguồn vốn FDI trở
thành động cơ của sự tăng trưởng khi cung cấp nguồn vốn đầu tư cần thiết, tăng tính
cạnh tranh trong ngành công nghiệp quốc gia, cũng như cải thiện tính hiệu quả của
các doanh nghiệp địa phương, thông qua việc áp dụng các công nghệ hiện đại hoặc
đầu tư vào vốn con người và vật chất. FDI góp phần tăng trưởng kinh tế bền vững vì
sự ổn định của nó khi so với các hình thức khác của dòng vốn. Lợi ích của FDI mang
lại bao gồm nguồn vốn, tạo việc làm, tạo điều kiện tiếp cận thị trường nước ngoài, và
tạo ra sự lan tỏa công nghệ và tính hiệu quả cho các doanh nghiệp địa phương. Việc
tiếp cận thị trường nước ngoài, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực trong
các doanh nghiệp tại quốc gia sở tại được kỳ vọng sẽ làm FDI cải thiện sự hội nhập
nền kinh tế toàn cầu và thúc đẩy tăng trưởng. FDI không chỉ thúc đẩy hình thành vốn
mà còn nâng cao chất lượng vốn cổ phần. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cũng cho thấy
mặt trái mà FDI mang lại, nó có thể dẫn đến hiệu ứng lấn áp của các doanh nghiệp
bản địa, ảnh hưởng bất lợi đến độ mở thương mại của một quốc gia do hậu quả của
việc chuyển lợi nhuận về nước (Hill, 2003).
Các bằng chứng thực nghiệm về tác động của FDI đối với hiệu quả kinh tế vẫn
chưa thống nhất. Trong khi một số nghiên cứu chỉ ra tác động tích cực của FDI đối
với tăng trưởng kinh tế (Agosin and Mayer, 2000; Falki, 2009), thì các nghiên cứu
khác lại chỉ ra kết quả ngược lại (Seldon and Song, 1994; OECD, 2001; Herman và
cộng sự, 2004). Nhóm nghiên cứu thứ ba cho rằng ảnh hưởng của FDI đối với nền
kinh tế còn tùy thuộc vào năng lực hấp thụ của quốc gia, năng lực con người, mức độ
phát triển kinh tế, phát triển tài chính (Borensztein và cộng sự, 1998; Hermes and
Lensink, 2003; Alfaro và cộng sự, 2004). Nói cách khác, mức độ FDI đóng góp vào
tăng trưởng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm các yếu tố trên, tỷ lệ tiết kiệm ở
quốc gia sở tại, mức độ mở cửa và mức độ phát triển công nghệ cùng nhiều yếu tố

2
khác. Do đó, FDI sẽ có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế nếu quốc gia sở tại
có tỷ lệ tiết kiệm cao; cơ chế thương mại mở và trình độ công nghệ cao (Akinlo,
2004).
Ngoài ra, khung thể chế quốc gia, chất lượng quản lý nhà nước có thể tạo ra khả
năng hấp thụ thu hút FDI lý tưởng. Quản lý nhà nước được định nghĩa rộng rãi là
“các truyền thống và thể chế xác định cách thức thực thi quyền lực ở một quốc gia”
(Kaufmann và cộng sự, 2005). Tuy nhiên, mối quan hệ giữa quản trị nhà nước và tăng
trưởng là mơ hồ ở hầu hết các nước đang phát triển, không ngoại trừ khu vực
ASEAN. Điều này là do sự tồn tại của các ràng buộc về cấu trúc và tài khóa cũng như
các hạn chế khác (Raheeem and Oynilola, 2013). Quản lý nhà nước tốt luôn là yếu tố
được các tổ chức quốc tế đánh giá cao là một trong những điều kiện tiên quyết đưa
nền kinh tế cất cánh (Litjobo, 2005). Một lượng lớn nghiên cứu thời gian qua cho
thấy chất lượng quản lý nhà nước thấp cản trở tăng trưởng và đầu tư, và làm trầm
trọng thêm hậu quả của đói nghèo và bất bình đẳng. Trên thực tế, quản lý nhà nước
tốt là nền tảng cho các nỗ lực cải thiện cơ sở hạ tầng, thu hút đầu tư và nâng cao tiêu
chuẩn giáo dục. Ngược lại, quản lý nhà nước yếu kém đặt ra thách thức không nhỏ
trong mục tiêu phát triển và duy trì tăng trưởng kinh tế trong tương lai (Roy, 2005).
Lý do giải thích cho sự khác biệt trong kết luận của các nghiên cứu trước đây có
thể liên quan đến sự khác biệt về mẫu, thời gian, hiệu ứng cụ thể của quốc gia trong
các nghiên cứu dữ liệu chéo. Đặc biệt, cách tiếp cận tuyến tính thông thường không
đủ hiệu quả trong việc phân tích mối quan hệ này, nói một cách khác, mối quan hệ
giữa FDI và tăng trưởng có thể phi tuyến. Do đó, xuất phát từ thực tế trên ý tưởng của
nghiên cứu này là mối quan hệ phi tuyến giữa FDI và tăng trưởng, cũng như vai trò
của quản lý nhà nước trong mối quan hệ này.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu cung cấp một số đóng góp mới cho những tranh luận hiện nay
về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế, góp phần lấp đầy những

3
khoảng trống trong nghiên cứu tác động của FDI lên tăng trưởng kinh tế. Mục tiêu
chính của nghiên cứu nhằm xem xét mối quan hệ giữa FDI, tăng trưởng kinh tế và vai
trò của quản lý nhà nước đối với mức đố hấp thụ FDI ảnh hưởng lên tăng trưởng của
nền kinh tế. Trên cơ sở nghiên cứu nói trên đề tài hướng đến tìm câu trả lời cho các
câu hỏi sau đây:
i) Bản chất mối quan hệ giữa quản lý nhà nước và FDI trong quá trình tăng
trưởng kinh tế của một quốc gia có phải là mối quan hệ phi tuyến hay không?
iii) Giá trị ngưỡng của biến quản lý nhà nước và FDI là bao nhiêu thì sẽ tác
động tích cực hay tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế?
iii) Có phải hấp thụ FDI càng nhiều, tăng trưởng kinh tế càng cao, càng nâng
cao chất lượng quản lý nhà nước càng tăng hiệu quả mà FDI mang lại cho nền kinh tế
hay không?
1.3. Phương pháp nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Để thực hiện, tác giả áp dụng mô hình hiệu ứng cố định ngưỡng (threshold
FEM). Ưu điểm của phương pháp này là khả năng xác định mức ngưỡng quản lý nhà
nước và ngưỡng hấp thụ dòng vốn FDI để đạt được mối quan hệ tích cực giữa FDI và
tăng trưởng.
Phạm vi của nghiên cứu này được giới hạn trong 9 quốc gia ASEAN, gồm
Brunei, Singapore, Malaysia, Philippines, Campuchia, Indonesia, Việt Nam, Thái
Lan và Lào trong khoảng thời gian từ 2002 đến 2016.
1.4. Ý nghĩa của nghiên cứu
Đóng góp chính của nghiên cứu này gồm có hai phần:
Đầu tiên, khác với nghiên cứu trước đây của Nguyen and To (2017) khi xem xét
mỗi biến ngưỡng FDI. Nghiên cứu lần này còn xem xét vai trò của các ngưỡng quản
lý nhà nước đến hiệu quả tác động của FDI lên tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, nghiên
cứu cung cấp các hiểu biết mới về bản chất mối quan hệ giữa quản lý nhà nước, FDI
và tăng trưởng kinh tế.

4
Thứ hai, các nghiên cứu trước đây thường đề cập mối quan hệ tuyến tính giữa
FDI và tăng trưởng kinh tế, dẫn đến các kết quả thiếu nhất quán về mối quan hệ giữa
hai biến số này. Vì vậy, trong nghiên cứu này sẽ xem xét đặc tính phi tuyến giữa các
biến cơ sở khi sử dụng mô hình hồi quy ngưỡng hiệu ứng cố định của Wong (2015).
Qua đó, làm rõ được bản chất của mối quan hệ.
1.5. Bố cục của đề tài
Để trả lời cho các câu hỏi nêu trên bố cục bài nghiên cứu chia thành 05 phần:
Chương 1: giới thiệu sơ lược về đề tài, nội dung nghiên cứu cũng như lý do
thực hiện đề tài, mục tiêu, phạm vi và phương pháp nghiên cứu, ý nghĩa thực tiễn của
đề tài nghiên cứu.
Chương 2: khái quát về tổng quan lý thuyết, trình bày các nghiên cứu khoa học
và lý luận thực nghiệm.
Chương 3: thảo luận về phương pháp nghiên cứu, mô tả dữ liệu và thiết lập mô
hình.
Chương 4: xem xét các phân tích cơ bản và trình bày kết quả thực nghiệm
tương ứng.
Chương 5: đưa ra các kết luận và hàm ý chính sách.

5
CHƯƠNG 2 - TỔNG QUAN LÝ THUYẾT
Khác biệt dòng vốn FDI cùng sự chênh lệch tăng trưởng kinh tế giữa các quốc
gia đã tạo động lực nghiên cứu suốt nhiều thập kỷ qua. Tuy số lượng các nghiên cứu
thực nghiệm cùng lý thuyết liên quan đến tác động của FDI lên tăng trưởng kinh tế
khá phong phú; tuy vậy, bằng chứng hiện nay lại chưa cho thấy sự thống nhất. Một số
nghiên cứu cho thấy sự lan tỏa dương (positive spillover) từ FDI lên tăng trưởng kinh
tế; một số khác lại kết luận về tác động tiêu cực; thậm chí, một số trường hợp, FDI
không tác động (về mặt thống kê) lên tăng trưởng kinh tế tại một số quốc gia. Trong
chương này, tác giả tiến hành trình bày các nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm
nhằm xác định mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế.
2.1. Nền tảng lý thuyết về tác động của FDI lên tăng trưởng kinh tế
Nổi bật trong các lý thuyết lý giải về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng phải
kể đến là lý thuyết tăng trưởng kinh tế nội sinh và lý thuyết chiết trung. Để giải thích
tác động của FDI đối với sự phát triển kinh tế của quốc gia tiếp nhận, các quan điểm
lý thuyết có thể được chia thành các nhóm như sau: lý thuyết hiện đại (lý thuyết tăng
trưởng nội sinh và tăng trưởng dựa trên đổi mới), lý thuyết chiết trung, lý thuyết phụ
thuộc và lý thuyết về lan tỏa công nghệ.
2.1.1. Lý thuyết phụ thuộc (Dependency theory)
Lý thuyết phụ thuộc dựa trên tư tưởng Mác-xít. Các học giả của lý thuyết này
cho rằng các nền kinh tế đang phát triển phải đối mặt với tác động tiêu cực từ đầu tư
nước ngoài do việc chuyển đổi lợi nhuận về nước, giảm tái đầu tư và bất bình đẳng
thu nhập. Do đó, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đổ vào làm “kìm chân” các
doanh nghiệp địa phương, ngăn cản sự đổi mới công nghệ và lấn áp các doanh nghiệp
nội địa (Dixon and Boswell, 1996). Dixon and Boswell (1996) cũng kết luận rằng,
FDI cho thấy tác động tích cực đến tăng trưởng lúc ban đầu, nhưng về lâu về dài sự
phụ thuộc vào đầu tư nước ngoài lại mang đến tác động tiêu cực lên tăng

6
trưởng: sự lan tỏa âm (negative spillover) bất bình đẳng thu nhập, thất nghiệp, đô thị
hóa quá mức (over-urbanization).
Tương tự, Moran (1978) cho rằng, các nhà đầu tư nước ngoài vô hiệu hóa quá
trình chính trị (political process) của quốc gia sở tại bằng cách thao túng tầng lớp tinh
hoa và (hoặc) sử dụng ảnh hưởng của họ tại quốc gia mình. Cũng có ý kiến cho rằng
lợi ích của FDI được phân bổ kém giữa các tập đoàn đa quốc gia (Multinational
Corporations – MNCs) và quốc gia sở tại, các MNC thu được thặng dư kinh tế vượt
trội nhờ vào sự phát triển tài chính quốc tế. Các nhà kinh tế học chủ yếu đề xướng lý
thuyết phụ thuộc của FDI và tác động của nó đối với phát triển kinh tế ở các quốc gia
đang phát triển trong suốt những năm 1970 và 1980.
Hơn nữa, đóng góp vào lý thuyết phụ thuộc, nghiên cứu Kentor (1998) thực tế
ủng hộ rằng các quốc gia có sự phụ thuộc tương đối cao vào vốn nước ngoài (được đo
lường bằng chứng khoán nước ngoài tích lũy – accumulated foreign stock) cho thấy
tăng trưởng kinh tế chậm hơn so với các quốc gia ít phụ thuộc. Kết quả trên được xác
nhận bởi những phát hiện của Dixon and Boswell (1996). Kentor (2003) sử dụng cách
đo lường “nồng độ” đầu tư nước ngoài khác, được tính bằng tỷ lệ phần trăm tổng số
tích lũy FDI (FDI stock)1
của các quốc gia tài chính hàng đầu; kết quả vẫn là tác động
tiêu cực dài hạn. Theo Kentor (2003), phụ thuộc đầu tư nước ngoài nhiều ảnh hưởng
tiêu cực dài hạn đến tăng trưởng; tác động dữ dội trong 5 năm đầu và suy giảm theo
thời gian.
2.1.2. Lý thuyết chiết trung
Lý thuyết chiết trung (the Eclectic Theory of FDI) được phát triển bởi Dunning
(1988) trên cơ sở kết hợp các giả thuyết về tổ chức doanh nghiệp, nội bộ hóa và lợi
thế địa điểm để lý giải về FDI. Lý thuyết này cung cấp một phương pháp phân tích
khác về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế. Dựa trên phân tích về lợi thế
cạnh tranh lý thuyết đã chỉ ra rằng, việc thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp
1Foreign Direct Investment (FDI) stocks đo lường tổng mức đầu tư trực tiếp tại thời gian cho trước, thường
trong cuối một quý hoặc một năm (Theo https://data.oecd.org/fdi/fdi-stocks.htm).

7
nước ngoài (FDI) phụ thuộc rất nhiều vào các nhân tố và đặc tính của nước sở tại. Ví
dụ, Chakrabarti (2001) tranh luận rằng tăng trưởng cao tại các nước sở tại sẽ thu
hútđược nhiều nhà đầu tư nước ngoài đến tìm hiểu thị trường và đầu tư.
2.1.3. Mô hình tăng trưởng nội sinh (Endogenous growth)
Lý thuyết tăng trưởng nội sinh được Romer (1986) giới thiệu lần đầu và tác giả
được xem là một trong những người đóng góp chính cho lý thuyết này. Lý thuyết cho
rằng, vốn FDI đóng vai trò thiết yếu đối với tăng trưởng kinh tế nhờ vào quá trình đào
tạo lao động và trang bị kỹ năng, thông qua tích lũy vốn và chuyển giao công nghệ.
Theo lý thuyết này, chuyển giao công nghệ, mở rộng mức độ kiến thức được tăng lên
thông qua đào tạo và kỹ năng của đội ngũ lao động. Thông qua việc trình bày ứng
dụng thực tế quản lý (management practice) và sắp xếp tổ chức (organizational
arrangement) khác, các doanh nghiệp nội địa có thể mô phỏng FDI. Như vậy, FDI có
thể dẫn đến tăng trưởng sản lượng bằng cách tăng năng suất nhân tố tổng hợp TFP
(Total Factor Productivity) nhờ vào sự phân bổ công nghệ và tăng hiệu quả thông qua
tiếp thị, cơ cấu quản lý và công nghệ vượt trội tốt hơn (Blomstrom và cộng sự, 1996;
Borenztin và cộng sự, 1995; De Mello, 1997, 1999). Ngoài ra, lý thuyết tăng trưởng
nội sinh cho thấy các điều kiện quốc gia (country condition) liên quan đến FDI như
sự phụ thuộc lẫn nhau giữa đầu tư trong và ngoài nước, mức vốn con người thích hợp,
chế độ thương mại mở và thị trường tài chính phát triển tốt có tác động tích cực đến
tăng trưởng.
2.1.4. Lý thuyết tăng trưởng dựa vào đổi mới (Innovation-based growth)
Mô hình tăng trưởng dựa vào đổi mới được xây dựng xuất phát từ động lực phát
triển kinh tế là sự đổi mới hoặc phát triển từ các sản phẩm đã có. Mô hình dựa trên lý
thuyết cho rằng sự tăng trưởng vốn được thúc đẩy nhờ sự đổi mới; cụ thể, đổi mới
đóng vai trò quan trọng, bởi vì nó thúc đẩy thị trường, do đó, tăng tính cạnh tranh và
nâng cao phát triển kinh tế (Mankiw and Taylor, 2008). Grossman and Helpman
(1994) chuyển đổi mô hình thành khung lý thuyết mô tả cách thức sự đổi mới tạo ra
tăng trưởng dài hạn ở quốc gia tiếp nhận (FDI). Mô hình đề cập các nhà

8
cải cách có xu hướng tìm ra các phương pháp sản xuất hiệu quả hơn bằng cách cải
tiến các sản phẩm và dịch vụ hiện có cùng với việc thiết kế các sản phẩm và dịch vụ
mới. Sự thay đổi này tạo nên thành công cho doanh nghiệp đổi mới trên thị trường, và
do đó, thúc đẩy các nhà đầu tư tiến hành RandD (nghiên cứu và phát triển). Khi đó,
các doanh nghiệp sẽ điều chỉnh giá bán trên các sản phẩm và dịch vụ nhằm trang trải
chi phí sản xuất và RandD. Vì vậy, kết quả là nguồn vốn tương lai luôn sẵn có để
phục vụ quá trình đổi mới và nghiên cứu (Grossman and Helpman, 1994).
Theo Grossman and Helpman (1994), ảnh hưởng của thể chế ở các quốc gia có
bảo vệ quyền tài sản được nhấn mạnh, các nhà phát minh có được quyền và bảo vệ
riêng biệt đối với các phát minh của mình. Do đó, việc bảo vệ tốt quyền sở hữu là rất
quan trọng để khuyến khích đầu tư vào RandD, vì nó giúp doanh nghiệp đổi mới đạt
được thị phần và tạo ra lợi nhuận chừng nào doanh nghiệp cạnh tranh khác cải thiện
sự đổi mới đó. Hơn nữa, do tiến bộ trong sản xuất và công nghệ, kỹ năng lao động
trong nền kinh tế cũng được cải thiện, đồng nghĩa vốn con người cũng tăng theo thời
gian (Grossman and Helpman, 1994).
Graham and Krugman (1991) ủng hộ giả định rằng FDI hiệu quả hơn đầu tư
trong nước tại các quốc gia đang phát triển. Giả định này dựa trên niềm tin rằng các
doanh nghiệp nội địa có bí quyết và cách tiếp cận thị trường trong nước tốt hơn so với
các doanh nghiệp nước ngoài. Vì vậy, nếu doanh nghiệp nước ngoài quyết định tham
gia thị trường, nó phải hoàn trả những lợi thế được sử dụng bởi các doanh nghiệp
trong nước. Tương tự, một doanh nghiệp nước ngoài quyết định đầu tư vào một quốc
gia khác có lợi thế từ chi phí thấp hơn và hiệu quả sản xuất cao hơn so với các đối thủ
cạnh tranh trong nước. Trong khi đó, trong trường hợp các quốc gia đang phát triển,
sự kết hợp của các kỹ năng quản lý tiên tiến và công nghệ hiện đại hơn sẽ dẫn đến
hiệu quả FDI cao hơn (Graham and Krugman, 1991).
2.1.5. Sự lan tỏa công nghệ (Technology spillover)
Các mô hình FDI và sự lan tỏa dương được trình bày chi tiết từ những năm
1970. Nghiên cứu sơ bộ của Hymer (1976) đưa ra giả thuyết về sự khác biệt quốc tế

9
giữa các doanh nghiệp ở các cấp độ khoa học và công nghệ do sự chuyển giao và lan
tỏa công nghệ gây nên. Theo Hymer, FDI được xét là phần mở rộng quốc tế của lý
thuyết tổ chức công nghiệp (industrial organization theory) khi giả định FDI là quá
trình chuyển giao một “gói tổng hợp” gồm vốn, quản lý và công nghệ mới. Nghiên
cứu của Koizumi and Kopecky (1977) đặt nền móng giải thích việc chuyển giao công
nghệ từ công ty mẹ sang công ty con. Khi xem xét bối cảnh này, chuyển giao khoa
học và công nghệ xác định năng suất ở quốc gia sở tại. Câu hỏi tại sao một số quốc
gia phát triển nhanh hơn những quốc gia khác có thể được hiểu rõ bởi bản chất của
lan tỏa công nghệ. Sự lan tỏa công nghệ từ doanh nghiệp nước ngoài sang doanh
nghiệp nội địa có thể thực hiện thông qua nhiều kênh sau.
2.1.5.1. Kỹ năng (Skill)
Thứ nhất, chuyển giao kiến thức có thể diễn ra thông qua di chuyển lao động
(Fosfuri và cộng sự, 2001; Glass and Saggi, 2002). Người lao động được đào tạo của
các MNCs có kiến thức và trang bị kỹ năng có thể chuyển sang các công ty trong
nước. Các công ty nước ngoài sẽ cố gắng ngăn chặn “chảy máu chất xám” bằng cách
chi trả mức lương hấp dẫn nhằm giữ chân người lao động giỏi và để thu hút lao động
lành nghề từ các công ty trong nước (Sinani and Meyer, 2004).
2.1.5.2. Hiệu ứng trình diễn (Demonstration effect)
Thứ hai, các doanh nghiệp trong nước có thể “sao chép” thành thạo công nghệ
sản xuất, cách thức quản lý và tiếp thị của các doanh nghiệp nước ngoài. Sự quan hệ
giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước dẫn đến việc vận dụng các công nghệ và
thực tiễn kinh doanh hiện đại tốt hơn, như hoạt động hàng tồn kho JIT2
và các
chương trình bảo hiểm chất lượng (quality assurance – QA). Các doanh nghiệp trong
nước miễn cưỡng áp dụng công nghệ đắt tiền và họ sẽ có nhiều khả năng làm như vậy
khi thấy các doanh nghiệp nước ngoài sử dụng công nghệ thành công. Đó được coi là
“hiệu ứng trình diễn” (Wang and Blomström, 1992).
2
Just-In-Time (JIT) tóm gọn là” Đúng sản phẩm - đúng số lượng - đúng nơi - đúng thời điểm cần thiết”.

10
2.1.5.3. Hiệu ứng cạnh tranh (Competitive effect)
Sự tham gia của các đối thủ nước ngoài dẫn đến sự cạnh tranh khốc liệt trong thị
trường nội địa (Caves, 1974; Wang and Blomström, 1992). Cạnh tranh làm cho các
công ty trong nước bắt buộc phải sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn và áp dụng các
công nghệ sản xuất tiên tiến, dẫn đến tăng năng suất. Tuy nhiên, cạnh tranh cũng có
thể tạo ra lan tỏa âm. Do cạnh tranh quá mức làm hạn chế sức mạnh thị trường của
các doanh nghiệp trong nước và làm thị phần của họ có thể bị sụt giảm nghiêm trọng.
Thị phần suy giảm kéo theo công suất vận hành hiện tại cũng giảm theo, hoặc sử
dụng phương tiện sản xuất nhỏ hơn; các doanh nghiệp trong nước sẽ phải vận hành
quy mô kém hiệu quả đồng thời khuếch tán ưu thế đổi mới công nghệ cho người tiêu
dùng quốc gia khác.
2.1.5.4. Kênh liên kết (Linkages)
Kênh lan tỏa cuối cùng bao gồm các liên kết ngược (backward linkage) và thuận
(forward linkage) giữa các công ty nước ngoài và trong nước. Sự lan tỏa có thể ngang
(horizontal) hoặc đứng (vertical). Sự lan tỏa ngang làm tăng năng suất của các doanh
nghiệp trong nước có cùng vị trí trong chuỗi cung ứng giống như các công ty cạnh
tranh nước ngoài. Sự lan tỏa dọc có thể tồn tại giữa các nhà cung cấp đầu vào trung
gian trong nước và các khách hàng đa quốc gia của họ (liên kết ngược), hoặc giữa các
nhà cung cấp đầu vào nước ngoài và khách hàng trong nước của các đầu vào trung
gian (liên kết thuận). Những hiệu ứng liên kết này đã được xác định bởi Lall (1978)
và Clare (1996). Borensztein và cộng sự (1998) lập luận rằng FDI làm tăng phạm vi
và chất lượng của hàng hóa trung gian, từ đó tăng năng suất.
Cuối cùng, các học giả về lý thuyết hiện đại, một mặt, cho rằng FDI làm tăng
mức thu nhập và tạo cơ hội việc làm cho quốc gia tiếp nhận, từ đó tăng cường tăng
trưởng kinh tế tổng thể. Mặt khác, các học giả lý thuyết phụ thuộc cho rằng các
MNCs có thể ngăn chặn phát triển kinh tế bằng cách “bóp nghẹt” các doanh nhân địa
phương, giảm phân phối thu nhập, giảm phúc lợi người tiêu dùng và đưa vào mô

11
hình tiêu thụ (consumption patterns) không đầy đủ ở quốc gia tiếp nhận. Ngoài ra, tác
động của FDI không phải là một thực tế cho trước, nó còn phụ thuộc đáng kể vào
quốc gia tiếp nhận, như sự ổn định môi trường, chính trị và kinh tế vĩ mô, năng lực
thể chế, cơ sở hạ tầng và hệ thống giáo dục.
2.2. Các nghiên cứu khoa học, lý luận thực nghiệm về mối quan hệ giữa
FDI và tăng trưởng kinh tế
Phần tiếp theo trình bày các lý luận thực nghiệm về tác động của FDI lên tăng
trưởng. Theo Seetanah và cộng sự (2005), tác động của FDI trong các nghiên cứu
thực nghiệm vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Trong khi nhiều nghiên cứu quan sát tác
động tích cực của FDI đến tăng trưởng kinh tế, một số khác lại khẳng định mối quan
hệ tiêu cực. Thật kỳ lạ, bằng chứng thực nghiệm về những lợi ích này ở cấp độ doanh
nghiệp và ở cấp quốc gia vẫn còn mơ hồ. Phần lớn các nghiên cứu, tuy nhiên, kết
luận rằng FDI đóng góp vào tổng sản lượng và tăng trưởng kinh tế.
2.2.1. Vai trò của quản lý nhà nước trong mối quan hệ FDI và tăng trưởng
Các tổ chức khác nhau đã đưa ra các cách thức đo lường khác nhau về quản trị
nhà nước, trong đó có Chính sách quốc gia và Đánh giá thể chế (Country Policy and
Institutional Assessment–CPIA); Cẩm nang Rủi ro Quốc gia Quốc tế (International
Country Risk Guide–CRG); Minh bạch Quốc tế và Quản trị Ngân hàng Thế giới
(Transparency International and World Bank – KKZ). Điều quan trọng cần lưu ý là
Minh bạch Quốc tế giới hạn định nghĩa quản lý nhà nước chỉ là tham nhũng trong khi
những tổ chức khác xác định theo nghĩa rộng hơn.
Quản lý nhà nước tốt được định nghĩa bao gồm một hệ thống pháp lý hiệu quả,
công bằng và bảo vệ minh bạch quyền tài sản và cá nhân; các tổ chức công cộng ổn
định, đáng tin cậy và trung thực; và các chính sách của chính phủ ủng hộ thị trường tự
do và mở cửa (Chandra và Yokoyama, 2011). Những điều kiện này khuyến khích FDI
cũng như đầu tư tư nhân trong nước, bằng cách bảo vệ tài sản tư nhân từ sự chiếm
hữu trực tiếp hoặc gián tiếp. Nói chung, các chỉ số “quản lý tốt” có sáu khía cạnh: i)
Tiếng nói và trách nhiệm giải trình, ii) Tính ổn định chính trị và sự vắng

12
mặt bạo lực, khủng bố, iii) Hiệu quả của Chính phủ, iv) Chất lượng quy định, v) Quy
tắc pháp luật và vi) Kiểm soát tham nhũng (Kaufmann và cộng sự, 1999).
Matthias and Griozard (2006) nắm bắt biến quản lý nhà nước, đo lường bằng
quy định kinh doanh và lao động trong phân tích dữ liệu của 84 quốc gia trong giai
đoạn 1994–2003. Kết quả khẳng định rằng quản lý nhà nước cũng là một yếu tố quyết
định của FDI bên cạnh các yếu tố trình độ học vấn và phát triển thị trường tài chính
theo nghiên cứu của Borensztein và cộng sự (1998) và Alfaro và cộng sự (2004). Tác
động tích cực của FDI đối với tăng trưởng còn tùy thuộc “… chính phủ đầu tiên phải
giải quyết khung thể chế và khung pháp lý ở nước họ”.
Trong nghiên cứu của Globerman and Shapiro (2003), một biến liên quan đến
quản lý nhà nước là tư nhân hoá cũng được xác định là yếu tố quyết định quan trọng
của FDI. Holland and Pain (1998) xác định quá trình tư nhân hóa là một trong những
yếu tố quyết định chính của mức đầu tư trực tiếp trong những năm đầu của quá trình
chuyển đổi. Cụ thể, đối với 11 nền kinh tế châu Âu trong giai đoạn 1992– 1996, các
tác giả thấy rằng các chỉ số tư nhân hóa có liên quan tích cực đến các mức FDI trong
nước. Carstensen and Toubal (2003) cũng nhận thấy rằng mức độ tư nhân hoá đóng
một vai trò quan trọng trong việc xác định dòng vốn FDI vào các quốc gia Trung và
Đông Âu trong giai đoạn những năm 1990.
Ford và cộng sự (2010) xem xét các chỉ số quản lý nhà nước riêng lẻ của Trung
Quốc giai đoạn 1970 đến 2005. Cả hai phương pháp TSLS và GMM được sử dụng.
Kết quả cho thấy rằng tất cả các chỉ số quản lý nhà nước riêng lẻ đều có lợi cho tăng
trưởng kinh tế. Tự do hoá thương mại và chi tiêu chính phủ cho giáo dục là hai chính
sách của chính phủ có ảnh hưởng đến FDI. Tuy nhiên, kết quả cũng kết luận rằng
ngay cả khi quản lý nhà nước tốt, FDI chưa chắc tác động tích cực đến tăng trưởng.

13
2.2.2. Các nghiên cứu mối quan hệ FDI và tăng trưởng kinh tế
Trong số các nghiên cứu có tầm ảnh hưởng, Borensztein và cộng sự (1998) đã
thử nghiệm tác động của FDI đối với tăng trưởng kinh tế trong khuôn khổ hồi quy
chéo cho 69 quốc gia đang phát triển. Kết quả cho thấy, đầu tư trực tiếp nước ngoài
(FDI) thực tế là một phương tiện chuyển giao công nghệ quan trọng, góp phần tăng
trưởng nhiều hơn so với đầu tư trong nước.
Phân tích liệu FDI có kích thích tăng trưởng kinh tế tại khu vực cận Sahara
(thuộc châu Phi) hay không, Mutenyo (2008) nhận thấy FDI tác động tích cực đến
tăng trưởng kinh tế nhưng giá trị của nó giảm khi ông xét đến vai trò đầu tư tư nhân.
De Gregorio (2003), đóng góp cho cuộc tranh luận về tầm quan trọng của FDI, lưu
ý rằng FDI cho phép một quốc gia trang bị công nghệ, kiến thức chưa có trước đây
cho nhà đầu tư trong nước và bằng cách này thúc đẩy được tăng trưởng năng suất
trong toàn nền kinh tế. Trước đó, De Gregorio (1992) phân tích bảng dữ liệu của 12
quốc gia Mỹ Latinh trong giai đoạn 1950–1985, kết quả cho thấy tác động tích cực
và đáng kể của FDI lên tăng trưởng. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy hiệu quả của
FDI cao hơn hiệu quả của đầu tư trong nước.
Tương tự, Campos and Kinoshita (2002) nghiên cứu tác động của FDI lên 25
nền kinh tế chuyển tiếp của Khối Liên Xô cũ. Kết quả tương đồng với những kết quả
của Borensztein và cộng sự (1998) khi cho thấy FDI là một yếu tố quan trọng trong
tăng trưởng kinh tế. Dees (1998) cho rằng FDI là yếu tố quan trọng trong việc giải
thích tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, trong khi De Mello (1997) chỉ ra mối
tương quan dương cho các quốc gia Mỹ Latinh. Nyatepe-Coo (1998) cũng đánh giá
đóng góp của FDI vào tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia Đông Nam Á, Mỹ Latinh và
cận Sahara trong giai đoạn 1963–1992. Tác giả cho thấy FDI thúc đẩy tăng trưởng
kinh tế ở phần lớn trong số 12 quốc gia được chọn.
Sử dụng dữ liệu kinh tế vĩ mô hàng năm của Thái Lan trong giai đoạn 1970–
1999 và thêm biến độ mở xuất khẩu (export openness), Kohpaiboon (2003) cho thấy
FDI có tương quan thuận với tăng trưởng GDP ở Thái Lan. Tương tự, Marwah and

14
Tavakoli (2004) đánh giá riêng cho Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái Lan; kết
quả cho thấy FDI có tác động tích cực đến tăng trưởng GDP cho cả 4 quốc gia.
De Mello (1999) cố gắng tìm kiếm các bằng chứng hỗ trợ giả thuyết tăng trưởng
dựa vào FDI (FDI-led growth hypothesis), dựa vào phân tích chuỗi thời gian và ước
lượng bảng cho mẫu của 32 thành viên OECD và không thuộc OECD, trong giai đoạn
1970–1990. Nghiên cứu ước tính tác động của FDI đến vốn tích lũy và tăng trưởng
sản lượng trong nền kinh tế tiếp nhận. Tương tự, Wang (2002) sử dụng dữ liệu của 12
nền kinh tế châu Á trong giai đoạn 1987–1997, và thấy rằng tổng dòng vốn vào FDI
(FDI inflows) ảnh hưởng đáng kể đến tăng trưởng kinh tế. Phân loại các dòng vốn đổ
vào các nền kinh tế này, tác giả thấy rằng chỉ FDI trong lĩnh vực sản xuất có tác động
đáng kể và tích cực đến tăng trưởng kinh tế và đóng góp tích cực cho hiệu ứng lan tỏa
của FDI.
Li and Liu (2005) cũng nghiên cứu giả thuyết ở cả các quốc gia phát triển và
đang phát triển bằng mẫu dữ liệu chéo trong giai đoạn 1970–1999. FDI và tăng
trưởng kinh tế bổ sung đáng kể cho nhau và hình thành mối quan hệ nội sinh từ giữa
những năm 1980. Li và Liu nhận thấy có sự liên kết bổ sung mạnh mẽ giữa FDI và
tăng trưởng kinh tế ở cả các quốc gia phát triển và đang phát triển. Các tác giả cũng
cho thấy rằng FDI không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trực tiếp mà còn gián tiếp
thông qua vốn con người, do đó tạo điều kiện cải thiện kỹ năng quản lý của các doanh
nghiệp địa phương. Hơn nữa, FDI kích thích phát triển và nhân rộng các kỹ thuật
công nghệ thông qua các tập đoàn đa quốc gia, chuyển giao nội bộ và thông qua các
mối liên kết và lan tỏa giữa các doanh nghiệp (Borensztein và cộng sự, 1998). Nghiên
cứu trước đó của De Gregorio (1992) với dữ liệu của 12 quốc gia Mỹ Latinh;
Blomstrom và cộng sự (1994); Bende-Nabende và cộng sự (2003) cũng nhận thấy
rằng sản lượng của các quốc gia kém phát triển phản ứng nhiều hơn với các biến FDI
và nguồn nhân lực so với các quốc gia tiên tiến.
Balasubramanyan và cộng sự(1996) chỉ ra sự tương tác thuận giữa vốn nhân lực
và FDI. Trước đó, các tác giả tìm thấy những kết quả đáng kể hỗ trợ giả định

15
rằng FDI là yếu tố quan trọng hơn cho tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia thúc đẩy
xuất khẩu (export-promoting) khi so với các quốc gia phụ thuộc nhập khẩu (import-
substituting). Kết quả cho thấy: i) tác động của FDI thay đổi giữa các quốc gia và ii)
chính sách thương mại có thể ảnh hưởng đến vai trò của FDI trong nền kinh tế.
Mức độ phát triển cao cho phép các quốc gia gặt hái thành quả của đầu tư nước
ngoài. Các quốc gia có nguồn vốn con người tốt hơn hưởng lợi từ FDI nhiều hơn, do
quá trình chuyển giao công nghệ (hiệu ứng lan tỏa), so với các quốc gia có vốn con
người kém hơn. Do đó, các tác giả cho rằng sự khác biệt về khả năng hấp thu nhân
lực và công nghệ có thể giải thích sự thay đổi trong tác động tăng trưởng của FDI
giữa các quốc gia. Các tác giả đề nghị thêm rằng các quốc gia có thể cần một ngưỡng
vốn nhân lực tối thiểu nhằm trải nghiệm những tác động tích cực của FDI. Tuy nhiên
cũng lưu ý rằng, mặc dù FDI đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, nghiên cứu
của Adeolu (2007) cho thấy độ mở thương mại và vốn nhân lực sẵn có không cải
thiện hiệu quả của FDI. Tầm quan trọng của giáo dục đối với tăng trưởng kinh tế
được đại diện bởi tỷ lệ tuyển sinh trung học và đại học trong dân số. Barro and Lee
(1996) và Akinlo (2004) đưa biến này trong mô hình tăng trưởng và tìm thấy một mối
quan hệ trực tiếp.
Trong nghiên cứu của Adeolu (2007), điều tra FDI và tăng trưởng kinh tế
Nigeria, vốn con người không quan hệ (một cách ý nghĩa thống kê) với tăng trưởng
kinh tế và theo tác giả, điều này cho thấy tình trạng thiếu lao động có tay nghề cao
trong nước. Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng, vốn FDI sẽ có xu hướng xác định vị trí
những điểm đến có thể cung cấp lực lượng lao động có tay nghề và kỷ luật. Trên thực
tế, công trình của Fung và cộng sự (2000) phát hiện rằng, mặc dù, chất lượng lao
động là yếu tố quyết định quan trọng của FDI, chi phí lao động thấp lại là yếu tố
quyết định không đáng kể của FDI. Do đó, Otepola (2002) kết luận rằng đối với bất
kỳ đóng góp đáng kể nào của vốn con người cho tăng trưởng kinh tế, cần có sự phát
triển theo một cách mới và sáng tạo.

16
Một trong những điều kiện tìm kiếm FDI hiệu quả là đảm bảo nguồn cung lao
động có kỹ năng và kỷ luật. Obwona (2004) lưu ý rằng, mặc dù, lao động có vẻ rẻ ở
châu Phi, tuy nhiên, vẫn tồn tại tình trạng thiếu lao động có tay nghề cao trên toàn lục
địa. Tác giả nói thêm rằng việc thiếu kinh nghiệm kinh doanh cấp trung hoặc cấp cao
đã làm tăng lỗ hổng kỹ năng, dẫn đến nhiều công ty nước ngoài phải sử dụng các nhà
quản lý nước ngoài (Bhinda và cộng sự, 1999). Đây cũng là tình hình
ở Uganda, nơi các công ty nước ngoài và nhiều tập đoàn thích những người nước
ngoài làm quản lý cấp cao. Các công ty chỉ thuê người Uganda với điều kiện đào
tạo lại và phần lớn việc đào tạo này được thực hiện bên ngoài đất nước.
Tuy nhiên, cần phải lưu ý rằng, một số nghiên cứu đã không thiết lập bất kỳ mối
quan hệ thuận nào giữa FDI và tăng trưởng. Ngay cả khi mối quan hệ là thuận, các tác
động có xu hướng yếu. Ví dụ, Carkovic and Levine (2002) sử dụng và phân tích mẫu
dữ liệu của 72 quốc gia, bao gồm các luồng FDI tổng hợp cho từng quốc gia. Thông
qua phương pháp ước lượng OLS và GMM, kết quả phân tích của họ chỉ ra rằng
thành phần ngoại sinh của FDI không ảnh hưởng đến tăng trưởng.
Hein (1992) cho rằng, FDI có thể có tác động tiêu cực đến triển vọng tăng
trưởng của nền kinh tế tiếp nhận nếu tạo ra dòng chảy ngược dưới hình thức chuyển
lợi nhuận, đặc biệt nếu tài nguyên được chuyển ngược thông qua chuyển giá (transfer
pricing) và cổ tức (transfer dividends), và (hoặc) nếu các tập đoàn đa quốc gia
(MNCs) có được những cách chuyển nhượng khác từ nước sở tại. Singh (1998) tìm
thấy thâm nhập FDI tác động ít hoặc không tác động nền kinh tế hoặc tăng trưởng
công nghiệp trong mẫu của 73 quốc gia đang phát triển. Tương tự như vậy, Hein
(1992) báo cáo đóng góp không đáng kể của dòng vốn FDI vào tăng trưởng kinh tế
trung hạn từ mẫu dữ liệu 41 quốc gia đang phát triển.
Nghiên cứu của Rand and Tarp (2002) thấy rằng, dòng vốn FDI rất không ổn
định. Trong đánh giá của mình về mối quan hệ giữa FDI và sản lượng, không có mối
quan hệ chung giữa hai biến. Falki (2009) xem xét tác động của FDI đối với

17
tăng trưởng kinh tế của Pakistan và kết luận rằng mối quan hệ giữa GDP và dòng vốn
FDI là tiêu cực, nhưng không có ý nghĩa thống kê.
Alfaro (2003) chỉ ra lợi ích tăng trưởng của FDI biến đổi giữa các khu vực sơ
cấp, trung cấp (sản xuất) và cao cấp. Phân tích thực nghiệm sử dụng dữ liệu chéo của
47 quốc gia trong giai đoạn 1980–1999 cho thấy rằng tổng FDI tác động không rõ rệt
lên tăng trưởng. Khawar (2007) xem xét tác động đầu tư trực tiếp nước ngoài lên tăng
trưởng trong giai đoạn 1970–1992, thông qua phương pháp bình phương nhỏ nhất
(OLS). Nghiên cứu phát hiện rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài có tương quan thuận và
tích cực với tăng trưởng cũng như đầu tư trong nước. Các biến tăng trưởng dân số,
GDP ban đầu (initial GDP), bất ổn chính trị tương quan nghịch với tăng trưởng, phù
hợp với những phát hiện trong phần lớn các nghiên cứu tăng trưởng thực nghiệm.
Thước đo vốn con người không có ý nghĩa trong phân tích.
Flexner (2000) xem xét tác động của FDI đối với tăng trưởng GDP bình quân
đầu người trong giai đoạn 1990–1998 và thấy rằng, FDI có tác động đáng kể về mặt
thống kê. Hansen và Rand (2006) phân tích mối quan hệ nhân quả giữa FDI và GDP
cho 31 quốc gia đang phát triển. Sử dụng ước lượng dữ liệu bảng không đồng nhất
(heterogeneous panel data), tác giả tìm thấy quan hệ nhân quả một chiều từ FDI đến
GDP ngụ ý rằng FDI là nguyên nhân thúc đẩy tăng trưởng.
De Mello (1999) tìm thấy tác động tích cực của FDI lên tăng trưởng sản lượng
bất kể tình trạng khoa học công nghệ của quốc gia tiếp nhận, cho dù quốc gia dẫn đầu
về khoa học công nghệ hay không. Dritsaki và cộng sự (2004) điều tra mối quan hệ
giữa thương mại, FDI và tăng trưởng kinh tế cho Hy Lạp trong giai đoạn 1960–2002.
Sử dụng phân tích đồng liên kết, nghiên cứu của họ cho thấy tồn tại mối quan hệ cân
bằng dài hạn giữa FDI và tăng trưởng. Tác giả cũng sử dụng kiểm định nhân quả
Granger và cho thấy rằng có một mối quan hệ nhân quả giữa các biến. Một nghiên
cứu tương tự được tiến hành bởi Feridun (2004) cho cộng hòa Síp trong giai đoạn
1976–2002. Tác giả tìm thấy bằng chứng mạnh mẽ về mối quan hệ nhân quả Granger
một chiều từ FDI lên tăng trưởng kinh tế cộng hòa Síp.

18
Chowdhury and Mavrotas (2003) xem xét mối quan hệ nhân quả giữa FDI và
tăng trưởng kinh tế cho Chile, Malaysia và Thái Lan, sử dụng chuỗi dữ liệu thời gian
trong giai đoạn 1969–2000; những phát hiện thực nghiệm của các tác giả cho thấy sự
hiện diện quan hệ nhân quả Granger một chiều từ GDP lên FDI trong trường hợp của
Chile; và hai chiều cho Thái Lan và Malaysia. Lensink and Morrissey (2001) ước
lượng mô hình thông thường sử dụng dữ liệu bảng, dữ liệu chéo và kĩ thuật biến công
cụ; kết quả cho thấy rằng FDI tác động tích cực đến tăng trưởng trong khi biến động
của FDI lại có tác động tiêu cực. Tác giả thu được bằng chứng tác động tích cực của
FDI không phụ thuộc vào các biến giải thích khác, mặc dù ý nghĩa của hệ số ước tính
thay đổi theo đặc điểm kỹ thuật được sử dụng.
Kumer (2002) lập luận rằng FDI là nguồn quan trọng nhất của dòng tài nguyên
bên ngoài vào các quốc gia đang phát triển trong thập niên 1990 và trở thành một
phần quan trọng trong việc hình thành vốn ở các quốc gia này. Thực tế rằng, đóng
góp của FDI đến tăng trưởng của các quốc gia trên thế giới vẫn còn nhỏ hoặc trong
một số trường hợp, nó thậm chí còn suy giảm. Mian và Alam (2006) thấy rằng FDI
vẫn là yếu tố quyết định tăng trưởng kinh tế ở Bangladesh. Nhưng sự thiếu hiệu quả
của chính phủ trong việc kiểm soát tham nhũng, cải thiện sự ổn định chính trị cùng
với thiết lập luật pháp và thất bại trong việc phát triển hạ tầng kĩ thuật song song thể
chế chính sách là những lý do chính làm dòng vốn FDI hạn chế vào Bangladesh.
Bhattacharya (2005) ước tính rằng khi FDI gia tăng 10% thì GDP của
Bangladesh tăng 3,7%. Các tính toán tiếp theo cho thấy 1% giảm nghèo sẽ đòi hỏi
FDI tăng trưởng hàng năm là 13%. Do đó, việc tăng cường dòng vốn FDI để đảm bảo
hiệu quả cao hơn trong giảm nghèo vẫn là một nhiệm vụ quan trọng của chính phủ
Bangladesh, nhất là khi giảm nghèo là mục tiêu kinh tế quan trọng của quốc gia này.
Ahmed (2012) cũng thấy rằng FDI đóng một vai trò quan trọng trong quá trình công
nghiệp hóa và tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia đang phát triển. Hầu hết các quốc
gia trên thế giới đã thừa nhận rằng FDI của MNCs đóng góp theo nhiều cách cho quá
trình phát triển. Từ những năm 1980, điều này đã dẫn đến một sự thay đổi đáng kể về
quan điểm phát triển của các quốc gia dựa vào FDI. Zhang (2001) lập

19
luận rằng FDI có xu hướng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khi các quốc gia tiếp nhận áp
dụng chế độ thương mại tự do. Hơn nữa, cải thiện về giáo dục và vốn con người là
một yêu cầu đối với các quốc gia tăng trưởng dựa vào FDI. Quốc gia tiếp nhận cần
khuyến khích FDI định hướng xuất khẩu (export-oriented FDI) và duy trì ổn định
kinh tế vĩ mô. Mặt khác, Zhang (2000) tuyên bố rằng tăng trưởng kinh tế dẫn đến
tăng trưởng FDI. Tăng trưởng kinh tế nhanh chóng ở quốc gia tiếp nhận làm tăng
tổng cầu, kích thích nhu cầu đầu tư cao hơn, kể cả FDI. Hermes và Lensink (2003)
xem xét vai trò của các hệ thống tài chính ở 67 quốc gia và kết luận rằng sự phát triển
của hệ thống tài chính là một yếu tố quan trọng để FDI có tác động tích cực đến tăng
trưởng. Theo các tác giả này, 37 trong số 67 quốc gia đã có “một hệ thống tài chính
phát triển đầy đủ để cho phép FDI đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế”.
Wang (2009) nghiên cứu tác động không đồng nhất của khu vực FDI trong tăng
trưởng kinh tế của quốc gia tiếp nhận. Sử dụng dữ liệu từ 12 nền kinh tế châu
Á trong giai đoạn 1987–1997, Wang cho thấy FDI trong lĩnh vực sản xuất có tác
động đáng kể và tích cực trong tăng trưởng kinh tế, trong khi FDI trong các lĩnh vực
phi sản xuất đóng vai trò không quan trọng trong tăng trưởng. Bằng cách đánh giá
kinh nghiệm của 12 quốc gia Mỹ Latinh trong giai đoạn 1950–1985, De Gregorio
(1992) nhận thấy rằng FDI thúc đẩy tăng trưởng kinh tế gấp ba lần so với tổng đầu tư.
Blomstrom và cộng sự (1992) đưa ra một kết luận tương tự khi sử dụng mẫu các quốc
gia đang phát triển rộng hơn. Các tác giả tìm thấy, FDI có tác động mạnh đến tăng
trưởng, nhưng hiệu quả bị giới hạn ở các quốc gia đang phát triển có thu nhập cao.
Đối với các quốc gia có thu nhập thấp hơn, các yếu tố khác chẳng hạn như biến số
giáo dục trung học đóng vai trò quan trọng hơn. Ram and Zhang (2002) sử dụng dữ
liệu cho những năm 1990 từ dữ liệu chéo của các quốc gia và tìm thấy tác động tích
cực của FDI đối với tăng trưởng. Nunnenkamp and Spatz (2003) sử dụng dữ liệu về
tổng dòng vốn FDI Hoa Kỳ ở nước ngoài và thấy rằng mối liên hệ giữa FDI và tăng
trưởng kinh tế khá yếu.

20
Fry (1992) kiểm tra vai trò của FDI trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng
cách sử dụng khuôn khổ mô hình vĩ mô chứa dữ liệu thời gian gộp chung của
16 quốc gia đang phát triển trong giai đoạn 1966–1988. Các quốc gia trong mẫu là
Argentina, Brazil, Chile, Ai Cập, Ấn Độ, Mexico, Nigeria, Pakistan, Sri Lanka, Thổ
Nhĩ Kỳ, Venezuela và 5 quốc gia lưu vực Thái Bình Dương gồm Indonesia, Hàn
Quốc, Malaysia, Philippines, Thái Lan. Tuy nhiên, tác giả không tìm thấy FDI tạo ra
hiệu ứng khác biệt đáng kể so với đầu tư tài chính nội địa lên tốc độ tăng trưởng kinh
tế, do hệ số FDI sau khi kiểm soát tỷ lệ đầu tư gộp (gross investment rate) không khác
không (theo mặt thống kê). Trên thực tế, FDI có tác động tiêu cực đáng kể đến đầu tư
trong nước, và cho thấy hiệu ứng lấn áp (crowd-out) đầu tư trong nước.
Durham (2004) cũng thất bại trong việc xác nhận mối quan hệ cùng chiều giữa
FDI và tăng trưởng kinh tế, nhưng thay vào đó cho thấy ảnh hưởng của FDI phụ
thuộc vào khả năng hấp thụ của quốc gia tiếp nhận. Aitken and Harrison (1999) lập
luận rằng, không có mối quan hệ cùng chiều giữa FDI và tăng trưởng kinh tế.
Balasubramanyam và cộng sự (1996) thực hiện nghiên cứu về FDI và tăng trưởng
kinh tế. Tác động của FDI đến tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình giai đoạn 1970–
1985 cho dữ liệu chéo của 46 quốc gia cùng mẫu phụ của các quốc gia theo đuổi
chiến lược định hướng xuất khẩu (export-oriented strategy) được tìm thấy là tích cực
và đáng kể; và tiêu cực cho một số quốc gia trong mẫu phụ của các quốc gia định
hướng nhập khẩu.
Về phần mình, Alfaro (2003) sử dụng dữ liệu chéo trong giai đoạn 1981–1999
nhằm kiểm định tác động của FDI đối với tăng trưởng trong khu vực sơ cấp (primary
sector), trung cấp (sản xuất) và cao cấp (dịch vụ). Kết quả cho thấy lợi ích của FDI
thay đổi rất lớn giữa các ngành. Đặc biệt, FDI trong khu vực sơ cấp có tác động tiêu
cực đến tăng trưởng; trong khi mối quan hệ này là tích cực cho khu vực sản xuất;
không rõ ràng trong khu vực dịch vụ. Lensink and Morrissey (2006) sử dụng dữ liệu
bảng chéo và kỹ thuật biến công cụ, cho thấy FDI có tác động tích cực đến tăng
trưởng.

21
Hơn nữa, mặc dù dòng vốn FDI có tác động tích cực đáng kể đến tốc độ tăng
trưởng trung bình của 78 quốc gia đang phát triển và 23 quốc gia phát triển (mẫu
quan sát của các quốc gia đang phát triển được tách thành hai nhóm dựa trên mức thu
nhập bình quân đầu người), tác động của FDI lên tăng trưởng của các quốc gia thu
nhập thấp hơn là tích cực dù không có ý nghĩa thống kê (Blomstrom và cộng sự,
1994). Tác giả lập luận rằng các quốc gia kém phát triển học hỏi rất ít từ các MNEs,
vì các doanh nghiệp trong nước có khoảng cách trình độ công nghệ quá lớn để có thể
sao chéo hoặc thành nhà cung cấp cho MNEs.
Trong nghiên cứu của Durham (2004), các phát hiện cho thấy FDI chỉ có tác
động tích cực đến tăng trưởng ở các quốc gia có hệ thống tài chính mạnh. Ngoài ra,
tác giả phát hiện ra rằng chỉ có các quốc gia có chất lượng quản lý nhà nước cao,
được chứng minh bằng sự phát triển thể chế mạnh mẽ và môi trường pháp lý thân
thiện với nhà đầu tư, được trải nghiệm những tác động tích cực của FDI đối với tăng
trưởng. Cũng sử dụng dữ liệu các quốc gia đang phát triển, Hsiao và cộng sự (2003)
phát hiện ra rằng sức mạnh thể chế và mức độ đô thị hóa cao là điều kiện cho những
tác động tích cực của FDI đối với tăng trưởng. Chakraborty và Basu (2002) nhận thấy
rằng tăng trưởng GDP ở Ấn Độ không bị ảnh hưởng bởi FDI. Thay vào đó, quan hệ
nhân quả mà họ tìm thấy là từ tăng trưởng GDP sang FDI; tự do hoá thương mại làm
tăng dòng vốn FDI đổ vào.
Nhiều nghiên cứu điều tra vai trò của cơ sở hạ tầng trong mối quan hệ FDI và
tăng trưởng kinh tế. Ví dụ, Asiedu (2002) phân tích 34 quốc gia châu Phi trong giai
đoạn 1980–2000. Sử dụng số điện thoại trên 1000 dân để đo lường sự phát triển cơ sở
hạ tầng và kiểm soát các yếu tố quyết định FDI, tác giả kết luận rằng các quốc gia cải
thiện cơ sở hạ tầng sẽ được đầu tư nhiều hơn. Trong thực tế, một % gia tăng cơ sở hạ
tầng được ước tính dẫn đến tăng 1,12% FDI/GDP trong những năm 1980. Trong khi
một số nghiên cứu tìm thấy tầm quan trọng của cơ sở hạ tầng đến FDI, nhiều nghiên
cứu khác không xác nhận được điều này. Ví dụ Quazi (2005) không thể thiết lập mối
quan hệ tích cực và quan trọng giữa cơ sở hạ tầng (được đo bằng

22
số điện thoại trên 1.000 người) và FDI, sử dụng dữ liệu bảng giai đoạn 1995–2000
cho mẫu của bảy quốc gia Đông Nam Á.
Do đó, mặc dù các bằng chứng dẫn được trình bày trong các nghiên cứu trước
đây, có một số lý lẽ lý luận tại sao các quốc gia đang phát triển có thể không thu được
lợi tích từ FDI. Krugman (1998) lập luận rằng việc chuyển giao quyền kiểm soát
(transfer of control) từ các công ty trong nước sang nước ngoài có thể không phải lúc
nào cũng có lợi cho các quốc gia tiếp nhận, vì vấn đề lựa chọn đối nghịch (adverse
selection problem). FDI được tiến hành trong tình huống khủng hoảng “Fire Sale”3
có
thể chuyển quyền sở hữu công ty từ các công ty trong nước sang ngoài nước kém hiệu
quả hơn. Mối quan tâm này đặc biệt quan trọng đối với các quốc gia đang phát triển,
một phần tư nhân hóa, doanh nghiệp nhà nước được bán cho các công ty nước ngoài
đơn giản chỉ vì các công ty nước ngoài có nhiều vốn khả dụng hơn so với các công ty
trong nước. Như đã chỉ ra bởi Salz (1992), FDI cũng có thể “lấn át” các công ty trong
nước thông qua cạnh tranh không lành mạnh. Ngoài ra còn có một mối bận tâm rằng
thế bao quanh của nhiều doanh nghiệp nước ngoài và mối liên hệ tối thiểu của họ với
phần còn lại của nền kinh tế có thể làm giảm sự đóng góp tiềm năng cho nền kinh tế
quốc gia. Hơn nữa, dòng vốn chảy ra tiềm năng của các công ty con chuyển thu nhập
về các công ty mẹ có thể gây suy giảm cán cân thanh toán. Người ta cũng lập luận
rằng các tập đoàn nước ngoài có khuynh hướng sản xuất hàng hóa không phù hợp để
đáp ứng phần lớn người tiêu dùng giàu có của quốc gia tiếp nhận, do đó làm tăng bất
bình đẳng và hành vi chuyển giá (Abdulhamid và cộng sự, 2003).
Do đó, hiệu ứng tăng trưởng của FDI không phải là tự có mà phụ thuộc vào
nhiều yếu tố đặc trưng khác nhau. UNCTAD (1999) chỉ ra, tác động tích cực của FDI
càng mạnh thì mức độ phát triển của quốc gia tiếp nhận càng cao. Mức độ phát triển
cao hơn cho phép các quốc gia gặt hái những lợi ích năng suất thu được từ đầu
3
Fire-sale là việc bán tống hàng hóa đi với mức chiết khấu cực lớn, đặc biệt khi người bán gặp phá sản hoặc
những rủi ro nguy khốn khác. Thuật ngữ có thể xuất phát từ thuật ngữ bán tống hàng hóa với giá cực rẻ do
bị ảnh hưởng từ các vụ hỏa hoạn (fire damage).

23
tư nước ngoài. Nói cách khác, các quốc gia tiếp nhận có nguồn vốn con người tốt hơn
được cho là hưởng lợi nhiều hơn từ FDI so với các quốc gia có ít vốn con người hơn.
Tóm lại, các nghiên cứu thực nghiệm về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng
có thể được chia thành ba nhóm. Nhóm đầu tiên ủng hộ tác động tích cực của FDI lên
tăng trưởng, như Freeman (2002), Agosin and Mayer (2000), Falki (2009). Đặc biệt,
vai trò của FDI trong thúc đẩy tăng trưởng dài hạn của quốc gia tiếp nhận được nhấn
mạnh (Borensztein và cộng sự, 1998; Agosin and Mayer, 2000). Mặt khác, lập luận từ
Herman và cộng sự (2004), Seldon and Song (1994) chỉ ra FDI có tác động tiêu cực
đến tăng trưởng kinh tế. Tương tự, Alfaro (2003), Hussein (2009) cũng không tìm
thấy bằng chứng rõ ràng trong mối quan hệ giữa hai biến. Nhóm thứ ba cho rằng mối
quan hệ này phụ thuộc vào khả năng hấp thụ của các quốc gia tiếp nhận, chế độ chính
sách, mức vốn con người, mức phát triển và môi trường đầu tư, và thay đổi qua các
giai đoạn khác nhau (Borensztein và cộng sự, 1998; Hermes and Lensink, 2003;
Alfaro và cộng sự, 2004).
Chúng ta có thể giải thích cho sự thiếu thống nhất trong kết luận của các nghiên
cứu trước đây là do sự khác biệt về mẫu dữ liệu, thời gian quan sát, hiệu ứng cụ thể
của quốc gia trong các nghiên cứu quốc gia chéo. Đặc biệt, cách tiếp cận tuyến tính
thông thường không đủ hiệu quả trong việc phân tích mối quan hệ này (Nguyen and
To, 2017).
2.2.3. Hiệu ứng ngưỡng giữa FDI và tăng trưởng kinh tế
Mối quan hệ phi tuyến giữa FDI và tăng trưởng kinh tế phát hiện lần đầu tiên
bởi Borensztein và cộng sự (1998). Nghiên cứu tìm thấy ngưỡng tối thiểu của vốn
con người và cho rằng, tác động tích cực của FDI lên tăng trưởng chỉ xuất hiện khi
nền kinh tế tiếp nhận (FDI) đạt được một mức độ năng lực hấp thụ. Sau Borensztein
và cộng sự (1998), nhiều nghiên cứu về mối quan hệ phi tuyến giữa FDI và tăng
trưởng sử dụng các biến ngưỡng khác nhau dần xuất hiện, như Raheem and Oyinlola
(2013), Alleyne and Edwards (2011), Jyun-Yi and Chih-Chiang (2008),

24
Ford và cộng sự (2008), Demekas và cộng sự (2005), Melnyk và cộng sự (2014),
Chang (2015), Fu and Li (2006). Dữ liệu chéo được sử dụng trong hầu hết các nghiên
cứu. Mặc dù có sự khác biệt về kết quả, hầu hết các nghiên cứu tìm thấy sự tồn tại của
một hoặc nhiều giá trị ngưỡng mà tác động của FDI đối với tăng trưởng kinh tế sẽ
được đảo ngược.
Theo Raheem and Oyinlola (2013), FDI sẽ bắt đầu tác động tích cực đến tăng
trưởng khi quản lý nhà nước đạt mức tối thiểu là –1,214
. Tương tự, Chang (2015) cho
biết mức độ ngưỡng “luật pháp” và “ổn định chính trị” tương ứng là 1,228 và 0,845.
Mặt khác, khi phân tích trường hợp của Trung Quốc từ 1970 đến 2005, Ford và cộng
sự (2010) không tìm thấy bằng chứng về tác động tích cực của FDI đối với tăng
trưởng ngay cả khi quản lý nhà nước tốt. Nhìn chung, có một sự đồng thuận trong các
tài liệu về tác động tích cực của quản trị nhà nước đối với tăng trưởng. Điều này có
nghĩa là quản trị tốt dẫn đến tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, có những quan điểm đa
dạng về tác động của FDI đối với tăng trưởng. Các tài liệu về quản trị, FDI và tăng
trưởng bị hạn chế và do đó, cần nghiên cứu thêm.
Biến ngưỡng vốn con người được đề cập trong nhiều nghiên cứu, như
Borensztein et al (1998), Alleyne and Edwards (2011), Jyun-Yi and Chih-Chiang
(2008), Ford và cộng sự (2008), Chang (2015), Fu and Li (2006). Tuy nhiên, các đại
diện (proxy) của vốn con người được sử dụng trong các mẫu khác nhau, dẫn đến các
giá trị ngưỡng khác nhau. Ví dụ, áp dụng năm học đầu tiên của trung bình các năm
học của nam sinh trung học làm đại diện vốn con người, Alleyne and Edwards (2011)
tìm thấy giá trị ngưỡng là 0,278 năm, trong khi trong nghiên cứu của Borensztein và
cộng sự (1998) là 1,13 năm. Trong một số nghiên cứu khác, đại diện cho vốn nhân
lực là tỷ lệ lao động được giáo dục đại học, khi đó, ngưỡng vốn con người được ước
tính bởi Fordet và cộng sự (2008) là 15,56%, của Fu and Li (2006) lần lượt là 4,85%
và 10,99% (mô hình ngưỡng đôi).
4
Điểm quản trị nhà nước dao động từ –2,5 đến 2,5 (Kaufmann và cộng sự, 2010)

25
Một số biến ngưỡng khác cũng được sử dụng, chẳng hạn như độ mở thương mại
(Jyun-Yi and Chih-Chiang, 2008), CPI, khả năng hấp thụ của nền kinh tế (Girma,
2005). Tuy nhiên, các nghiên cứu về ngưỡng FDI rất hạn chế. Tác giả chỉ tìm thấy
nghiên cứu của Demekas và cộng sự (2005) cho 15 quốc gia Trung và Đông Âu từ
năm 1995–2003, đề cập đến mức độ ngưỡng tổng FDI phi tư nhân hóa (aggregate
non-privatization FDI) là 12,1% GDP. Nghiên cứu kết luận rằng bản chất của FDI
thay đổi khi quốc gia tiếp nhận thu hút được nhiều vốn đầu tư nước ngoài đổ vào.
Ngoài ra, ngay từ đầu, các nhà đầu tư nước ngoài chủ yếu bị thu hút bởi quy mô thị
trường, tính dễ tiếp cận, chi phí lao động thấp; tuy nhiên, khi mức FDI đạt tới mức tới
hạn, một dạng nhà đầu tư mới xuất hiện và bị thu hút bởi mức độ phát triển thể chế,
môi trường kinh doanh và sự thịnh vượng của quốc gia tiếp nhận. Nghiên cứu
Nguyen and To (2017) sử dụng biến FDI làm biến ngưỡng trong mô hình hồi quy sử
dụng dữ liệu của 8 quốc gia ASEAN trong giai đoạn 2002– 2014. Mô hình ngưỡng
đôi cho thấy, lợi ích từ FDI lên tăng trưởng đạt mức cao nhất khi các quốc gia
ASEAN hấp thụ mức vốn FDI chiếm không quá 4,3162% GDP.
2.2.4. Mối quan hệ FDI và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam
Ở Việt Nam, Sajid Anwar and Lan Phi Nguyen (2010) đánh giá tác động của
FDI đến tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam thông qua bảng dữ liệu của 61 tỉnh thành
trong giai đoạn 1996–2005, dựa vào phương pháp GMM. Kết quả cho thấy mối quan
hệ hai chiều giữa FDI và tăng trưởng kinh tế vùng. Bằng phương pháp ước lượng FE
(fixed effect) và sử dụng dữ liệu của 63 tỉnh thành Việt Nam trong giai đoạn 2000–
2010, Chien và cộng sự (2012) chỉ ra FDI tác động tích cực lên tăng trưởng kinh tế.
Tác động này mạnh nhất ở các tỉnh thành có điều kiện cơ sở hạ tầng tốt. Ở góc độ
vùng, kết quả ước lượng cho thấy chỉ có 4 trong 6 vùng là FDI có tác động dương đến
tăng trưởng kinh tế: Trung du miền núi phía Bắc, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và
Đồng bằng sông Cửu Long.

26
Chien and Linh (2013) đánh giá mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế
Việt Nam. Tác giả sử dụng dữ liệu bảng của 63 tỉnh thành giai đoạn 2000–2010 và áp
dụng phương pháp ước lượng FE phát hiện mối quan hệ thuận hai chiều giữa FDI và
GDP bình quân. Khi xem xét ở cấp độ vùng, cho thấy chỉ có 5 trong 6 vùng của Việt
Nam có mối quan hệ nhân quả, đặc biệt là tương tác trở nên mạnh hơn và tích cực
hơn ở các vùng hẻo lánh có điều kiện kinh tế-xã hội còn khó khăn.
Ngoài ra, nghiên cứu của Sử Đình Thành và Nguyễn Minh Tiến (2014) tiến
hành kiểm tra mối tương quan giữa FDI và tăng trưởng kinh tế thông qua dữ liệu
bảng của 43 tỉnh thành giai đoạn 1997–2012 với kiểm định quan hệ nhân quả
Granger, ước lượng bằng phương pháp GMM Arellano-Bond và PMG, nghiên cứu
này phát hiện: (i) dòng vốn FDI có quan hệ Granger với đầu tư tư nhân, nguồn nhân
lực, nguồn thu thuế, cơ sở hạ tầng, độ mở thương mại và chênh lệch công nghệ ở cấp
độ địa phương; (ii) FDI có tác động cùng chiều với tăng trưởng kinh tế địa phương
trong dài hạn; và (iii) Do những khác nhau về vị trí địa lí và trình độ phát triển nên
dòng chảy của vốn FDI vào các địa phương có những khác biệt nhất định.
Các nghiên cứu gần đây đề cập vai trò của độ mở thương mại trong mối quan hệ
giữa FDI và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Thông qua phương pháp ARDL,
nghiên cứu của Phạm Khánh Nhi (2017) chỉ ra dòng vốn FDI tác động tiêu cực đến
tăng trưởng kinh tế trong dài hạn. Thế nhưng, thông qua phương pháp Pooled OLS,
FEM và REM cho mẫu của 5 quốc gia ASEAN giai đoạn 1995–2016, Lê Hồ Hoàng
Nhân (2018) lại khẳng định tác động tích cực mà FDI mang lại cho các quốc gia tại
mức ý nghĩa 5%. Cả hai nghiên cứu đều nhấn mạnh tầm quan trọng của độ mở
thương mại trong tăng trưởng kinh tế, nhưng chưa rút ra được kết quả về ngưỡng
thương mại tối ưu nhằm đạt được hiệu quả tối đa mà FDI mang lại cho nền kinh tế.
Liên quan đến chất lượng thể chế, nghiên cứu của Hoàng Cự Phú (2014) chỉ rõ
vai trò của thể chế lẫn môi trường vĩ mô đến mối quan hệ FDI và tăng trưởng kinh tế
của các quốc gia châu Á và châu Mỹ, phân chia thành các nhóm thu nhập cao và
thấp. Kết quả cho thấy, khi đưa các biến kiểm soát vào mô hình GMM, hệ số tác

27
động của FDI giảm dần, thậm chí là tiêu cực. Tác giả đề cập đến những cải cách thể
chế một cách hợp lý nhằm thúc đẩy tác động của FDI. Đối với mẫu của các quốc gia
thu nhập thấp, môi trường vĩ mô đóng vai trò then chốt trong mối quan hệ FDI-tăng
trưởng.
Tóm lại, có nhiều nghiên cứu về mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế.
Các kết quả cho thấy một sự đồng thuận về sự tồn tại của hiệu ứng phi tuyến và hiệu
ứng ngưỡng trong mối quan hệ giữa hai biến nhưng các nghiên cứu như vậy ở các
quốc gia ASEAN còn hạn chế. Bên cạnh đó, lý do có thể cho sự khác biệt trong kết
quả của các nghiên cứu trước đây có thể liên quan đến các lập luận được đưa ra bởi
Blonigen and Wang (2005), cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát các hiệu ứng
đặc trưng quốc gia trong các nghiên cứu dữ liệu chéo. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa
yếu tố quản lý nhà nước ảnh hưởng đến mức độ hấp thụ FDI từ đó tác động lên tăng
trưởng kinh tế ở các quốc gia đang phát triển đặc biệt là ASEAN còn mơ hồ. Do đó,
nghiên cứu này sử dụng phương pháp ước lượng ngưỡng tác động cố định (fixed-
effect panel threshold model) để đánh giá toàn diện mối quan hệ ngưỡng giữa FDI và
tăng trưởng kinh tế, bên cạnh vai trò của quản lý nhà nước, cho các quốc gia trong
khu vực ASEAN.

28
CHƯƠNG 3 - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Như đã đề cập phần trước, sự chưa thống nhất trong các kết luận về tác động
của FDI lên tăng trưởng có thể xuất phát từ việc chưa kiểm soát các hiệu ứng đặc
trưng quốc gia trong các nghiên cứu dữ liệu chéo (Blonigen and Wang, 2015). Bên
cạnh đó, tính không đồng nhất (Heterogeneity) cũng là vấn đề thường gặp trong dữ
liệu bảng. Mô hình hiệu ứng cố định (FEM) và hiệu ứng ngẫu nhiên (REM) cổ điển
chỉ phản ánh sự không đồng nhất trong các hệ số chặn. Hsiao (2003) xem xét nhiều
mô hình có hệ số chặn khác nhau cho vấn đề này.
Trong số đó, mô hình ngưỡng (Panel Threshold) của Hansen (1999) có cách
thiết lập đơn giản hơn, nhưng có tính ứng dụng thực tế trong phân tích chính sách
kinh tế. Mô hình ngưỡng thể hiện điểm gãy cấu trúc (structural break) trong mối quan
hệ giữa các biến số. Dạng mô hình này phổ biến trong chuỗi thời gian phi tuyến; một
ví dụ là mô hình ngưỡng tự hồi quy (Threshold Auto Regressive – TAR) của Tong
(1983). Tuy nhiên, việc vận dụng chúng với dữ liệu bảng chưa được phổ biến. Trong
phần tiếp theo, tác giả trình bày các lý thuyết cơ bản về mô hình hồi quy ngưỡng tác
động cố định (Fixed-Effect Panel Threshold model), các thiết lập xây dựng mô hình
nghiên cứu, dữ liệu và nguồn dữ liệu cùng các phân tích cơ bản liên quan.
3.1. Phương pháp hồi quy ngưỡng tác động cố định
3.1.1. Mô hình ngưỡng đơn
Xét mô hình ngưỡng đơn (Single–Threshold model) như sau:
= + ( <) + ( ≥) + + ,
(1)
biến số là biến ngưỡng, và là hệ số ngưỡng, chia phương trình (1) thành hai phân
đoạn (regime) với hệ số và . Hệ số là các tác động riêng lẻ, trong khi là các nhiễu
loạn. Chúng ta có thể viết lại phương trình (1) như sau:

29
trong đó: = + ( , ) + + ,
( , ) =
( < )
( )
Với cho trước, hệ số thu được từ phương pháp≥
bình phương nhỏ nhất như
sau:
={∗() ∗()} {∗() ∗},
trong đó ∗ và ∗ là độ lệch trong mỗi nhóm. Tổng bình phương phần dư (RSS)
Thay ̂ ̂
, chúng ta có thể dựa vào tập con của biến ngưỡng .
bằng ∗ ∗. Để ước lượng
vì tìm kiếm toàn bộ mẫu, chúng ta hạn chế phạm vi trong khoảng , là
phân vị của . Ước lượng là giá trị tại đó RSS thấp nhất, tức: (,̅)
= ( )
Nếu xác định, mô hình không khác biệt với mô hình tuyến tính tiêu chuẩn.
Nhưng nếu chưa biết sẽ nảy sinh vấn đề tham số (parameter problem), làm ước lượng
phân phối không chuẩn. Hansen (1999) chứng minh rằng là một ước
lượng nhất quán của , và ông cũng cho rằng cách tốt nhất để kiểm định là
thiết lập khoảng tin cậy bằng phương pháp “miền không bác bỏ” (no-
rejection
=
region) với thống kê tỷ số hàm hợp lý LR (likelihood-ratio), tính như sau:
( ) = { ( ) − ( )} →
( < ) = 1 −
(2)
Với mức ý nghĩa α cho trước, giới hạn dưới tương ứng với giá trị lớn nhất trong
chuỗi LR, nhỏ hơn phân vị α; và giới hạn trên tương ứng giá trị nhỏ nhất trong chuỗi
LR, nhỏ hơn phân vị α. Phân vị α có thể được tính toán dựa vào hàm ngược của
phương trình (2) như sau:

30
( )=−2 1−√1−
Ví dụ, với α = 0.1, 0.05 và 0.01, phân vị tương ứng là 6.53, 7.35 và 10.59. Nếu ( ) vượt qua ( ), ta bác bỏ giả thiết . Kiểm định hiệu ứng ngưỡng
tương tự với việc kiểm định liệu xem các hệ số trong các phân đoạn (regime) giống nhau
không. Giả thiết không và giả thiết đối lập (mô hình tuyến tính và mô hình ngưỡng
đơn) gồm:
: = ; : ≠
Thống kê F được xây dựng như sau:
=( − ) (3)
Với , ngưỡng không xác định, và phân phối tiệm cận không chuẩn
(nonstandard asymptotic distribution). Chúng ta sử dụng phương pháp bootstrap giá
trị tới hạn của thống kê F nhằm kiểm định mức ý nghĩa của hiệu ứng ngưỡng. Với là
RSS của mô hình tuyến tính. Hansen (1996) đã đề xuất các bước bootstrap như
sau:
̂
Bước 1: Ước lượng mô hình với giả thiết , và thu được phần dư ∗ .
Bước 2: Thực hiện chọn mẫu có hoàn lại ∗ , và thu được phần dư mới ∗ .
Bước 3: Thiết lập chuỗi mới thông qua quá
̂ trình tạo dữ liệu (data-generating
process) , ∗ ∗ ∗ , trong đó nhận giá trị tùy ý.
Bước 4: Ước= lượng+
mô hình với giả thiết và , và tính toán thống kê F
bằng phương trình (3).
= ( > ),
Bước 5: Lặp lại bước 1–4 B lần, và xác suất của F là cụ thể
là, tỷ lệ của
>
trong bootstrap số B.

31
3.1.2. Mô hình đa ngưỡng
Nếu tồn tại nhiều mức ngưỡng (tức mô hình chứa nhiều phân đoạn), chúng ta sẽ
tiến hành thiết lập mô hình mới; để đơn giản, chúng ta xuất phát từ mô hình
ngưỡng đôi như sau:
( ) ( ) ( )
v,ới
trong=đó, + và là<các ngưỡng+ chia ≤phương< trình thành+ 3 phân≥ đoạn (regimes)++
hệ số tương ứng là , và . Chúng ta cần tính lần thông qua phương
pháp tìm kiếm mạng lưới (grid search method); tuy(
nhiên, điều này không thể thực
× )
hiện trong thực hành. Dựa theo Bai (1997) và Bai and Perron (1998), các ước lượng
trên là nhất quán; và do đó, chúng ta ước lượng ngưỡng dựa theo:
Bước 1: Hồi quy mô hình ngưỡng đơn để thu được ước lượng ngưỡng và RSS, ( ).
Bước 2: cho trước, ngưỡng thứ hai cùng khoảng tin cậy được tính như sau:
= {()}
= { ( , ) ( , )}
( ) = { ( )− ( )}
Bước 3: hiệu quả, nhưng thì không. Chúng ta ước lượng lại ngưỡng đầu tiên
như sau
= { (1)}
= { ( , ) ( , )}
( ) = { ( )− ( )}
Kiểm định hiệu ứng ngưỡng hoàn toàn tương tự. Cụ thể, nếu chúng ta bác bỏ
giả thiết không trong mô hình ngưỡng đơn, chúng ta phải kiểm định mô hình

32
ngưỡng đôi. Giả thiết không là mô hình ngưỡng đơn, và giả thiết đối lập là mô hình
ngưỡng đôi. Thống kê F được xây dựng như sau:
= { ( ) − ( )}
Quá trình boostrap để kiểm định tương tự với mô hình ngưỡng đơn. Trong
bước 3, chúng ta tạo chuỗi mới với GDP, ∗ ∗ ∗ . Ước lượng là
ước lượng trong mô hình ngưỡng đơn với
GDP. Với mô hình nhiều hơn hai
= +
ngưỡng, quá trình tính toán hoàn toàn tương tự.
3.2. Thiết lập mô hình nghiên cứu
Các nghiên cứu trước đây như Demekas và cộng sự (2005), Girma (2005) và
Raheem and Oyinlola (2013) đều chỉ ra, tăng trưởng kinh tế chịu ảnh hưởng bởi nhiều
yếu tố khác bao gồm: nguồn vốn, lạm phát, độ mở thương mại của nền kinh tế,…
Dựa theo dữ liệu bảng của 9 quốc gia ASEAN trong giai đoạn 2002–2016, tác giả bắt
đầu từ mô hình hồi quy cơ bản sau:
ℎ = + + + + ,
(4)
trong đó, đo lường tăng trưởng GDP của quốc gia i tại thời gian t; biến
trình bày
dòng chảy FDI vào quốc gia i tại thời gian t; là vectơ biến
ℎ
giải thích, bao gồm chi tiêu chính phủ ( ), độ mở thương mại ( ), lạm
phát ( ), quản lý nhà nước ( ), đầu tư ( ); trình bày hiệu ứng đặc thù
quốc gia và giả định không đổi theo thời gian, ví dụ như văn hóa, vị trí địa lý quốc
gia,…; và sai số quan sát .
Với mục đích phân tích mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng trong dài hạn
( ℎ∗), tác giả sử dụng thiết lập như sau:
ℎ∗= + + + + ,
ℎ
(5)
Đầu tiên, chúng ta xác định tăng trưởng trong ngắn hạn ( ), sau đó sử
dụng hệ số δ nhằm ước lượng tăng trưởng trong dài hạn (
ℎ∗
).

33
ℎ− ℎ = ( ℎ∗− ℎ )
(6)
Hệ số δ giới hạn trong khoảng (0,1). Chúng ta viết phương trình (6) lại như
sau:
ℎ = ℎ∗+(1− ) ℎ (7)
Thay phương trình (7) vào phương trình (5), ta được:
ℎ = { + + + + }+(1
(8)
− ) ℎ
Viết lại phương trình (8) như sau:
ℎ = + + +(1− ) ℎ, +
+ , (9)
trong đó, hệ số trình bày tác động của FDI lên tăng trưởng trong ngắn hạn,
trong khi hàm ý tác động trong dài hạn. Biến ℎ , cũng có thể phản ánh tác động tích
lũy của các nhân tố vĩ mô trong quá khứ lên tăng trưởng kinh tế. Mặc dù, hồi quy dữ
liệu bảng cơ bản trình bày mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế, nhưng nó
không chỉ ra bản chất sự thay đổi trong mối quan hệ khi mức độ FDI cũng như quản
lý nhà nước thay đổi. Do đó, tác giả sử dụng mô hình FEM ngưỡng, đề xuất bởi
Hansen (1999), đã trình bày bên trên. Nếu tồn tại ít nhất một điểm ngưỡng, điều đó
đồng nghĩa, mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế là phi tuyến. Dựa theo
Hansen (1999) and Wang (2015), hồi quy tăng trưởng phi tuyến khi xem xét mức độ
thay đổi FDI có thể viết như sau:
Mô hình ngưỡng đơn với biến ngưỡng là FDI:
ℎ = + + +
+ + + +
+ + ,
ℎ, [ < ]
ℎ, [ ≥ ]

34
Viết lại cách khác như sau:
ℎ = + ( < ) + ( ≥) +
+ ℎ,++,
trong đó, là tham số ngưỡng, chia phương trình thành 2 phần (chúng ta giả định mô
hình ngưỡng đơn); d(.) là hàm số nhận hai giá trị là 1 hoặc 0, tùy thuộc vào điều kiện
cho trước; các phân đoạn được xác định bởi các hệ số chặn , .
Mô hình ngưỡng đôi với biến ngưỡng là FDI:
ℎ = + + +
+ + + +
< ]
+ +
+ +
+ + ,
ℎ , [
[
< ]
ℎ , ≤
ℎ ,
[ ≥ ]
Viết lại cách khác như sau:
ℎ = + ( < ) + ( ≤ < )
+ ( ≥ ) + + ℎ, + + ,
trong đó, và là các tham số ngưỡng, chia phương trình thành 3 phần (chúng ta
đang giả định mô hình ngưỡng đôi); d(.) là hàm số nhận hai giá trị là 1 hoặc 0, tùy
thuộc vào điều kiện cho trước; các phân đoạn được xác định bởi các hệ số chặn ,
và . Hoàn toàn tương tự, mô hình với biến ngưỡng là GOV được xác định
như sau:
Mô hình ngưỡng đơn với biến ngưỡng là GOV:
ℎ = + ( < ) + ( ≥ ) +
+ ℎ,++,
trong đó, là tham số ngưỡng, chia phương trình thành 2; các phân đoạn được xác
định bởi các hệ số chặn , .

35
Mô hình ngưỡng đôi với biến ngưỡng là GOV:
ℎ = + ( < ) + ( ≤ < )
+ ( ≥ ) + + ℎ , +
+ ,
trong đó, và là các tham số ngưỡng, chia phương trình thành 3 phần, được xác
định bởi các hệ số chặn , và . Như đã trình bày bên trên, quá trình kiểm định trong
nghiên cứu này như sau:
Đầu tiên, chúng ta hồi quy mô hình ngưỡng đơn để kiểm định mức ý nghĩa của
hiệu ứng ngưỡng. Nếu giả thiết (không tồn tại hiệu ứng ngưỡng trong mô hình, tức
mô hình tuyến tính) bị bác bỏ, đồng nghĩa mô hình là phi tuyến.
Thứ hai, nhằm xác định số ngưỡng, chúng ta lần lượt ước lượng hiệu ứng
ngưỡng của các mô hình ngưỡng đôi và ngưỡng ba (tripple-threshold model). Mô
hình ngưỡng đôi tương ứng giả thiết không là tồn tại một ngưỡng và giả thiết đối lập
là tồn tại hai ngưỡng. Mô hình ngưỡng ba tương ứng giả thiết không là tồn tại hai
ngưỡng và giả thiết đối lập là tồn tại ba ngưỡng; và cứ như thế. Quá trình kiểm định
sẽ dừng lại đến khi giả thiết không được chấp nhận
Cuối cùng, chúng ta ước lượng ý nghĩa của hiệu ứng ngưỡng tại mô hình đã xác
định, sử dụng thống kê LR (để đánh giá mức độ phù hợp của mô hình) và phương
pháp boostrap. Qua đó, thu được thống kê ý nghĩa hiệu ứng ngưỡng cũng như kết quả
hồi quy mô hình.
3.3. Dữ liệu và biến số
Dữ liệu bảng trong giai đoạn 2002–2016 được sử dụng để phân tích mối quan
hệ giữa FDI và tăng trưởng kinh tế. Điều lý tưởng nhất cho quá trình phân tích là sử
dụng đầy đủ dữ liệu của mười quốc gia ASEAN; tuy nhiên, do sự thiếu sót của dữ
liệu, chỉ có 9 quốc gia được sử dụng bao gồm Brunei, Singapore, Malaysia,
Philippines, Campuchia, Indonesia, Việt Nam, Thái Lan và Lào.

Luận Văn Tác Động Của Fdi Lên Tăng Trưởng Của Các Quốc Gia Khu Vực Asean.doc

Luận Văn Tác Động Của Fdi Lên Tăng Trưởng Của Các Quốc Gia Khu Vực Asean.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Luận Văn Tác Động Của Fdi Lên Tăng Trưởng Của Các Quốc Gia Khu Vực Asean.doc

Similar to Luận Văn Tác Động Của Fdi Lên Tăng Trưởng Của Các Quốc Gia Khu Vực Asean.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (19)

Luận Văn Tác Động Của Fdi Lên Tăng Trưởng Của Các Quốc Gia Khu Vực Asean.doc