Sinh Kế Bền Vững Cho Người Dân Bị Giải Tỏa Thuộc Dự Án Tổ Hợp Hóa Dầu Miền Nam.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
__________________________
NGUYỄN PHÚC HOÀNG
SINH KẾ BỀN VỮNG CHO NGƢỜI DÂN BỊ GIẢI TỎA
THUỘC DỰ ÁN TỔ HỢP HÓA DẦU MIỀN NAM TẠI XÃ
LONG SƠN, THÀNH PHỐ VŨNG TÀU
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
__________________________
NGUYỄN PHÚC HOÀNG
SINH KẾ BỀN VỮNG CHO NGƢỜI DÂN BỊ GIẢI TỎA
THUỘC DỰ ÁN TỔ HỢP HÓA DẦU MIỀN NAM
TẠI XÃ LONG SƠN, THÀNH PHỐ VŨNG TÀU
Chuyên ngành : Quản lý công
Mã số : 8340403
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. TRẦN TIẾN KHAI

LỜI CAM ĐOAN
___________________
Tôi xin cam kết kết quả số liệu nghiên cứu điều tra là công trình nghiên cứu của bản
thân, được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, tham khảo các tài liệu và khảo
sát tình hình thực tiễn và dưới sự hướng dẫn của PGS-TS. Trần Tiến Khai. Các số
liệu được trình bày trong luận văn là thực tế. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng
trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác trong phạm vi hiểu biết của
tôi. Luận văn có sử dụng một số đánh giá, nhận xét, cơ sở lý thuyết về quản lý rủi ro
của một số nghiên cứu khoa học, tài liệu, website… đều được tác giả ghi chú thích
nguồn gốc trích dẫn.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 06 tháng 04 năm 2018
Tác giả
Nguyễn Phúc Hoàng

MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
TÓM TẮT LUẬN VĂN
CHƢƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................1
1.1 Đặt vấn đề........................................................................................................ 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................ 3
1.3 Câu hỏi nghiên cứu.......................................................................................... 3
1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:.................................................................. 3
1.5 Các khung lý thuyết......................................................................................... 3
1.6 Phương pháp nghiên cứu................................................................................. 4
1.7 Kết cấu đề tài:.................................................................................................. 5
CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU TRƢỚC.......................................................................................7
2.1. Một số khái niệm liên quan và các yếu tố tác động sinh kế khi thu hồi đất: 7
2.2. Cơ sở lý thuyết của đề tài............................................................................. 9
2.2.1 Khung sinh kế bền vững của DFID:.......................................................... 9
2.2.2 Cẩm nang về tái định cư của ADB:......................................................... 11
2.2.3 Lược khảo một số nghiên cứu có liên quan:............................................ 12

CHƢƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ........................................................ 16
3.1 Tổng quan địa bàn nghiên cứu, dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã
Long Sơn, thành phố Vũng Tàu....................................................................... 16
3.1.1 Tổng quan địa bàn xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu........................... 16
3.1.2 Dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu ..19
3.2 Phƣơng pháp nghiên cứu:.......................................................................... 21
3.2.1.Vấn đề nghiên cứu ................................................................................... 21
3.2.2 Mô hình nghiên cứu................................................................................. 22
3.2.3 Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu:....................................................... 22
3.2.4. Phương pháp thu thập số liệu................................................................. 24
3.2.5. Phương pháp đánh giá, phân tích .......................................................... 26
3.3 Quy định của pháp luật về sinh kế tái định cƣ: ....................................... 28
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.......................................................... 33
4.1 Tổng quan về bồi thƣờng thu hồi đất tại dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam
tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu ............................................................ 33
4.2 Kế hoạch thực hiện thu hồi đất:................................................................. 33
4.2.1 Triển khai kế hoạch tái định cư:.............................................................. 33
4.2.2 Công tác lập, thẩm định và phê duyệt phương án bồi thường để thu hồi đất:34
4.2.3 Công tác triển khai xây dựng dựng dự án:.............................................. 35
4.3. Thực trạng và mô hình sinh kế của ngƣời dân sau khi bị thu hồi đất tại dự
án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu........ 35
4.3.1. Về nguồn vốn con người......................................................................... 37
4.3.2 Về nguồn vốn tự nhiên ............................................................................. 42
4.3.3. Về nguồn vốn tài chính ........................................................................... 47
4.3.4. Về nguồn vốn vật chất ............................................................................ 52

4.3.5. Về nguồn vốn xã hội ............................................................................... 53
4.4. Tóm tắt kết quả nghiên cứu....................................................................... 56
4.4.1. Những mặt được ..................................................................................... 56
4.4.2. Những mặt hạn chế................................................................................. 57
CHƢƠNG 5 : KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ .......................................................... 60
5.1. Kết luận ....................................................................................................... 60
5.2. Kiến nghị ..................................................................................................... 62
5.3. Hạn chế nghiên cứu.................................................................................... 64
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC 1: DỰ ÁN TỔ HỢP HÓA DẦU MIỀN NAM ÁN PHỤ TRỢ DỰ ÁN
TỔ HỢP HÓA DẦU MIỀN NAM
PHỤ LỤC 2: BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT
PHỤ LỤC 3: DANH SÁCH CHUYÊN GIA THAM GIA PHỎNG VẤN

DANH MỤC VIẾT TẮT
Từ viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt
USD United States dollar Đô la Mỹ
ADB Asian Development Bank Ngân hàng Phát triển Châu Á
DFID
Department for International Cơ quan phát triển toàn cầu
Development Vương quốc Anh
CARE
Cooperative for Assistance Tổ chức phi chính phủ, phi lợi
and Relief Everywhere nhuận, phi tôn giáo
KCN Industrial zone Khu công nghiệp

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Mức độ và yêu cầu của mô hình sinh kế bền vững........................................... 21
Bảng 3.2: Mẫu nghiên cứu khảo sát ............................................................................................. 24
Bảng 3.3: Nội dung bảng câu hỏi khảo sát ................................................................................ 26
Bảng 3.4: so sánh chính sách sinh kế tái định cư.................................................................... 28
Bảng 4.2: Tình hình lao động trong các hộ khảo sát............................................................. 36
Bảng 4.3: Việc làm của các hộ dân trước và sau khi bị thu hồi đất................................ 38
Bảng 4.4: Loại đất bị thu hồi bị thu hồi đất và sử dụng hiện nay của các hộ dân .... 43
Bảng 4.5: Loại nhà ở của các hộ dân............................................................................................ 45
Bảng 4.6: Bình quân thu nhập của từng người trong hộ...................................................... 46
Bảng 4.7: Cơ cấu sử dụng tiền bồi thường ................................................................................ 48
Bảng 4.8: Mức sống từng người/tháng........................................................................................ 49
Bảng 4.9: Mức sống-tiết kiệm bình quân/người/tháng......................................................... 50
Bảng 4.10: Nguyên nhân ảnh hưởng sinh kế (bị thu hồi) ................................................... 51
Bảng 4.11: Số người được nhận khoản hỗ trợ.......................................................................... 51
Bảng 4.12: Cơ sở hạ tầng trước và sau thu hồi đất................................................................. 52
Bảng 4.13: Dịch vụ xã hội trước và sau thu hồi đất .............................................................. 54
Bảng 4.14: Thời gian thích nghi sinh kế mới ........................................................................... 55

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1: Khung phân tích sinh kế bền vững .........................................................................11
Hình 3.1: Vị trí của dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn.....................17
Hình 3.2: Hiện trạng sản xuất nông nghiệp trước thu hồi đất tại xã Long Sơn .......18
Hình 3.3, 3.4: Hiện trạng khu vực nuôi trồng và đánh bắt thủy sản trước thu hồi đất 19
Hình 3.5, 3.6: Hiện trạng khu vực nuôi trồng thủy sản tại xã Long Sơn....................19
Hình 3.7: Vị trí thu hồi đất và mặt nước dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam.............20
Hình 4.1: Thay đổi việc làm của lao động trong các hộ khảo sát ..................................40
Hình 4.2, 4.3: Hoạt động nuôi trồng thủy sản kết hợp dịch vụ ăn uống tại lồng bè
.....................................................................................................................................................................41
Hình 4.4: Tình hình sử dụng đất của hộ dân ...........................................................................44
Hình 4.5, 4.6: Hiện trạng nhà ở, đường giao thông trong khu tái định cư Long Sơn . 53

TÓM TẮT LUẬN VĂN
Luận văn này trình bày nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến sinh kế người dân
bị thu hồi đất, phương pháp triển khai cũng như các quy định hỗ trợ ổn định cuộc
sống và tìm kiếm việc làm của chính quyền đối với người dân, những vấn đề bức
xúc hiện nay của người dân sau khi bị thu hồi đất. Nghiên cứu cứu này sử dụng cẩm
nang về tái định cư của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và khung phân tích
sinh kế bền vững do Cơ quan phát triển quốc tế Vương quốc Anh (DFID) xây dựng,
để phân tích, nhận định các yếu tố chính ảnh hưởng sinh kế của người dân bị thu
hồi đất tại dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu.
Tác giả tập trung nghiên cứu các số liệu về bồi thường tái định cư, các số liệu khảo
sát và phỏng vấn thực tế từ các hộ dân bị thu hồi đất, để nhận định sự khác biệt giữa
các chính sách tái định cư, cách thức tổ chức thực hiện của chính quyền, sự phối
hợp của chủ dự án, cũng như sự tiếp cận của người dân trong giai đoạn khôi phục
sinh kế. Kết quả nghiên cứu cho thấy chính sách tái định cư được thực thi theo
hướng bồi thường ngang giá trị tài sản hiện có của người dân và có chính sách hỗ
trợ để ổn định cuộc sống. Tuy nhiên trong công tác tổ chức thu hồi đất còn rất thụ
động, chủ yếu tập trung theo các quy trình, thủ tục hành chính, chưa đánh giá tác
động sinh kế, chưa đưa ra phương án để phục hồi sinh kế, chưa đánh giá hết các yếu
tố ảnh hưởng sinh kế (môi trường tự nhiên, biến động nghề nghiệp, mức độ thích
nghi), chưa có định hướng việc sử dụng hiệu quả số tiền được bồi thường, chưa chú
trọng quan tâm việc chuyển đổi nghề nghiệp, việc hỗ trợ ổn định cuộc sống trong
thời gian chưa tìm kiếm được việc làm; việc kiểm tra, giám sát kết quả chuyển đổi
nghề và tìm kiếm việc làm của người dân; chưa có cam kết rõ ràng của Chủ dự án
trong việc tiếp nhận lao động bị thu hồi đất.
Qua đó, luận văn đưa ra một số kiến nghị cần điều chỉnh, bổ sung, nhằm góp phần
hạn chế những tác động tiêu cực và hỗ trợ khôi phục, ổn định sinh kế của người dân
bị thu hồi đất đối với dự án này và cả trong thời gian sắp tới.

1
CHƢƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU
1.1 Đặt vấn đề
Việc xây dựng Tổ hợp Hóa dầu miền Nam có ý nghĩa rất quan trọng trong chương
trình tái cơ cấu của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, thu hút đầu tư trong các lĩnh vực sau hóa
dầu như: ngành nhựa, hóa chất, phụ tùng vật tư thiết bị, bao bì, tơ sợi, ôtô, điện tử, sản
phẩm dệt nhuộm… là dự án quan trọng, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực,
phát triển lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ cho ngành công nghiệp hóa dầu và sẽ tạo việc
làm cho lao động địa phương. Dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam, có quy mô vốn đầu
tư là 5,4 tỷ USD, các sản phẩm của tổ hợp này sẽ là nguyên liệu đầu vào cho các
ngành công nghiệp khác như: bao bì, tơ sợi, ôtô, điện tử… với các sản phẩm chính là
hạt nhựa Polyethylene (PE), inylchlorilemono mer (VCM), và hạt nhựa Polypropylene
(PP). Theo dự tính, Dự án sẽ tạo ra khoảng 15.000-20.000 việc làm trong quá trình
xây dựng và hơn 1.000 việc làm khi đi vào vận hành thương mại.
Dự án triển khai thu hồi đất kể từ năm 2012 đến năm 2016, thời gian từ năm 2012 đến
năm 2014 thực hiện bồi thường, còn một số trường hợp phải rà soát, giải quyết các tồn
tại, vướng mắc và hỗ trợ bổ sung, đến năm 2016 hoàn thành công tác thu hồi đất, và
khởi công xây dựng công trình.
Tuy nhiên, để tiến hành Dự án, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cần phải thu hồi 417 ha đất để
xây dựng nhà máy, 66 ha đất mặt nước để xây dựng cảng chuyên dụng, 04 ha đất để
làm đường giao thông nối từ đường Láng Cát-Long Sơn vào khu dự án Tổ hợp hóa
dầu Miền Nam, 18 ha đất để làm khu tái định cư Long Sơn (giai đoạn 1) để bố trí cho
các hộ bị thu hồi đất, với 646 hộ bị thu hồi đất, trong đó có 175 hộ bị thu hồi hết đất,
và 1.891 trường hợp được hỗ trợ chuyển đổi nghề, do các hộ dân bị giải tỏa chủ yếu
thuộc tôn giáo theo đạo “Ông Trần” đa số chỉ có ở xã Long Sơn, với ngành nghề hiện
trạng là nông nghiệp, diêm nghiệp và chủ yếu là nuôi trồng thủy sản.
Việc thu hồi đất thực hiện phát triển kinh tế xã hội tác động rất lớn đến sinh kế của người
dân, với mong muốn luôn có điều kiện sống được tốt hơn, để đảm bảo phát triển, cải thiện
đời sống và trật tự an ninh xã hội. Tuy nhiên, sự quan tâm của các cấp chính quyền về

2
sinh kế sau khi bị thu hồi đất, chưa thực sự đầy đủ, chưa thể sát với các điều kiện của
từng hộ gia đình cụ thể, do đó cần có sự quan tâm đúng mức về vấn đề này.
Như nhận định của Ngân hàng thế giới, thì các yếu tố tác động lên người dân bị thu
hồi đất để triển khai các dự án như: các điều kiện sản xuất bị thay đổi, người dân phải
đối mặt với tình trạng về công cụ sản xuất, nguồn lực sinh kế hay nguồn thu nhập của
họ bị thay đổi, họ phải di dời tới những môi trường mới mà ở đó các điều kiện phát
triển bị suy giảm do các kỹ năng vốn có của họ trở nên ít phù hợp và mức độ cạnh
tranh về tài nguyên lại mất đi hoặc căng thẳng hơn (World Bank, 2001, trang 4.12).
Với thực tế số lượng đơn thư khiếu nại phức tạp, gay gắt, lẫn đoàn khiếu kiện đông
người, chủ yếu liên quan đến lĩnh vực đất đai (với số lượng nhiều nhất, chiếm bình
quân trong giai đoạn từ năm 2011-2015 là trên 80% các cuộc khiếu kiện).
Do đó, việc nghiên cứu, nhằm phản ảnh thực trạng sinh kế của người dân sau khi bị
thu hồi đất, để tìm ra những bất cập để đề xuất giải pháp điều chỉnh, góp phần hoàn
chỉnh chính sách bồi thường, tái định cư. Với khung lý thuyết chính để tiếp cận là
khung phân tích sinh kế bền vững hộ gia đình để nhận định các yếu tố chính ảnh
hưởng, như các nguồn lực vật chất của xã hội, nguồn lực tự nhiên, nguồn lực tài
chính, điều kiện văn hóa, tinh thần, mục tiêu sinh kế của người dân trước và sau khi bị
thu hồi đất, để tìm ra các yếu tố tác động khi có sự thu hồi đất, triển khai dự án, tìm ra
những bất cập, thu thập những vấn để bức xúc hiện nay, trên cơ sở đó đánh giá và
kiến nghị giải pháp nhằm đảm bảo sinh kế cho người dân sau khi bị thu hồi đất. Các
phương thức thực hiện để đảm bảo sinh kế người dân ngay từ khi dự án chuẩn bị triển
khai công tác thu hồi đất, đến khi dự án đi vào hoạt động, không chỉ ổn định cuộc
sống mà còn phải giúp người dân cách làm ăn, phát triển kinh tế gia đình.
Tôi chọn đề tài sinh kế bền vững cho người dân bị thu hồi đất thuộc dự án Tổ hợp hóa
dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, góp phần giúp nhận dạng, xác định các nhân tố ảnh
hưởng đến sinh kế của người dân, đặc biệt là người dân bị thu hồi đất, để có thể tham
khảo phục vụ sửa đổi, bổ sung các chính sách tái định cư, sinh kế của người dân bị
ảnh hưởng bởi việc thu hồi đất.

3
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài nhằm giải quyết các mục tiêu cụ thể sau đây:
1) Xác định thực trạng vấn đề sinh kế của người dân trước và sau khi bị thu hồi đất
thuộc dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu.
2) Xác định các yếu tố tác động khi có sự thu hồi đất, những vấn đề bức xúc hiện
nay của người dân sau khi bị thu hồi đất thuộc dự án Tổ hợp hóa dầu Miền
Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu.
3) Đề xuất chính sách hỗ trợ tạo việc làm, để đảm bảo sinh kế khi người dân bị
thu hồi đất.
1.3 Câu hỏi nghiên cứu
1) Sinh kế của người dân trước và sau khi bị thu hồi đất thuộc dự án Tổ hợp hóa
dầu Miền Nam tại xã Long Sơn như thế nào?
2) Các yếu tố ảnh hưởng đến sự thay đổi sinh kế của người dân sau khi bị thu hồi
đất?
3) Cần điều chỉnh, bổ sung gì đối với các chính sách hiện hữu để góp phần hoàn
thiện chính sách thúc đẩy của chính quyền, để hỗ trợ tạo việc làm, nhằm hạn
chế những tác động tiêu cực đến sinh kế của người dân khi bị thu hồi đất đối
với dự án này và cả trong thời gian sắp tới?
1.4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu là các vấn đề ảnh hương đến sinh kế của người dân trước và sau
khi bị thu hồi đất thuộc dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn (không bao
gồm các trường hợp có đất bị thu hồi với mục đích kinh doanh đất đai).
Phạm vi nghiên cứu: Các hộ gia đình bị thu hồi đất thuộc dự án Tổ hợp hóa dầu Miền
Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, số liệu nghiên cứu từ năm từ năm 2011
đến năm 2016.
1.5 Các khung lý thuyết

4
Khung lý thuyết chính để tiếp cận là khung phân tích sinh kế bền vững do Cơ quan
phát triển quốc tế Vương quốc Anh (DFID) xây dựng, và cẩm nang về tái định cư của
Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB).
Khung sinh kế bền vững DFID xây dựng là một công cụ để cải thiện sự hiểu biết của
chính phủ và các tổ chức phi chính phủ về sinh kế, đặc biệt là sinh kế của người nghèo.
Khung sinh kế bền vững trình bày các yếu tố chính ảnh hưởng đến sinh kế của người dân,
và mối quan hệ điển hình giữa các bên, có thể sử dụng thực hiện kế hoạch mới và đánh
giá những đóng góp cho sự bền vững sinh kế được thực hiện bởi các hoạt động hiện có.
Trên cơ sở tiếp cận cẩm nang về tái định cư của ADB và khung phân tích sinh kế bền
vững do DFID xây dựng, để phân tích, nhận định các yếu tố chính ảnh hưởng sinh kế
của người dân, như : các nguồn lực xã hội, nguồn lực vật chất, nguồn lực tự nhiên,
nguồn lực tài chính và nguồn lực con người, để đánh giá thực trạng đời sống sau khi
bị thu hồi đất, chính sách bồi thường, thu hồi đất của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu tác động
đến các yếu tố sinh kế của người dân, cam kết, hỗ trợ của Nhà đầu tư khi thực hiện dự
án, và thúc đẩy cải thiện sinh kế người dân của chính quyền.
1.6 Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu bao gồm:
Phương pháp thống kê, mô tả, là phương pháp chính được áp dụng nhằm mô tả hiện
trạng, các yếu tố ảnh hưởng đến sinh kế các hộ gia đình, kết hợp với so sánh số liệu sơ
cấp, thứ cấp nhằm phản ánh các yếu tố ảnh hưởng đến sinh kế các hộ gia đình trước
và sau khi bị thu hồi đất tại dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn.
Phương pháp phân tích định tính để phân tích các vấn đề còn tồn tại của chính sách
bồi thường, thu hồi đất liên quan đến khôi phục và tiếp cận các nguồn vốn sinh kế của
hộ dân.
Phương pháp chuyên gia, thực hiện phỏng vấn một số chuyên gia, người có liên quan
đến vấn đề sinh kế các hộ gia đình trước và sau khi bị thu hồi đất tại dự án Tổ hợp hóa
dầu Miền Nam tại xã Long Sơn.

5
Nguồn thông tin dữ liệu cần thu thập: chủ yếu sử dụng nguồn thông tin thứ cấp (thu thập
thông tin, các số liệu bồi thường liên quan dự án từ Sở Tài chính, Sở Xây dựng, Sở Tài
nguyên và Môi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Vũng Tàu, Ủy ban nhân
dân xã Long Sơn, thông tin liên quan đến nhận xét, đánh giá về người dân bị thu hồi đất,
thông tin sơ cấp qua khảo sát) và thông tin sơ cấp (phỏng vấn và khảo sát bằng bảng câu
hỏi đến các hộ dân bị giải tỏa thuộc dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn.
Số lượng điều tra: phát ra 125 phiếu, thu về 117 phiếu, trong đó có 70 phiếu thể hiện
tương đối đầy đủ thông tin khảo sát để thực hiện đề tài, các phiếu còn lại không đủ
thông tin để tổng hợp, đánh giá, và thông tin phỏng vấn từ các hộ bị giải tỏa hiện đang
sinh sống tại khu tái định cư Long Sơn (giai đoạn 1).
Kỹ thuật thu thập thông tin dự kiến: áp dụng phương pháp chuyên gia (thực hiện phỏng
vấn và điều tra bằng bảng hỏi) và sử dụng từ nguồn số liệu của các đơn vị nêu trên.
1.7 Kết cấu đề tài:
Đề tài được trình bày gồm 5 chương
Chương 1. Phần Giới thiệu
Trình bày các nội dung tổng quát của đề tài, đặt vấn đề (bối cảnh, lý do hình thành ý
tưởng nghiên cứu), mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, đối tượng và phạm vi
nghiên cứu, tổng quan cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu và cấu trúc luận văn
Chương 2 . Tổng quan cơ sở lý thuyết và các bài nghiên cứu trước
Trình bày các khái niệm về sinh kế, thu hồi đất, những cảnh báo của các tổ chức quốc
tế về sinh kế, thu hồi đất; cơ sở lý thuyết của đề tài, các nghiên cứu có liên quan: sinh
kế bền vững, các chỉ số về sinh kế, khung lý thuyết về sinh kế bền vững của DFID,
cẩm nang về tái định cư của ADB để xem xét, đánh giá chu trình tái định cư bắt buộc
so với chính sách bồi thường thu hồi đất của tỉnh và Chính phủ, trên cơ sở đó làm nổi
bậc các điểm đóng góp của đề tài trong việc giải quyết các vấn đề thực tế so với các
nghiên cứu trước đó về tái định cư bắt buộc để có thể phục hồi sinh kế của người dân.
Chương 3. Thiết kế nghiên cứu

6
Trình bày những thông tin tổng quan về xã Long Sơn, dự án Tổ hợp hóa dầu Miền
Nam tại xã Long Sơn, phương pháp nghiên cứu, khung phân tích; thiết lập mẫu khảo
sát và xây dựng bảng hỏi nhằm thu thập chi tiết các thông tin về sinh kế người dân.
Chương 4. Kết quả nghiên cứu
Trình bày kết quả nghiên cứu thực nghiệm về sinh kế của người dân tại dự án Tổ hợp
hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, các lập luận để có thể bác bỏ hoặc bổ sung giả
thuyết nghiên cứu về sinh kế.
Chương 5. Kết luận và các khuyến nghị.
Trình bày tóm lược lại những kết quả quan trọng của đề tài, từ đó gợi ý các giải pháp cần
điều chỉnh, bổ sung để góp phần hoàn thiện chính sách thúc đẩy của chính quyền, để hỗ
trợ tạo việc làm, nhằm hạn chế những tác động tiêu cực đến sinh kế của người dân khi bị
thu hồi đất tại dự án này và cho các dự án tiếp theo trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu.

7
CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ
CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TRƢỚC
2.1. Một số khái niệm liên quan và các yếu tố tác động sinh kế khi thu hồi đất:
Sinh kế: Theo nghiên cứu của Chamber và Conway (1991) thì Sinh kế bao gồm các
khả năng, các tài sản (gồm cả nguồn lực vật chất và xã hội) và hoạt động cần thiết của
cá nhân hoặc hộ gia đình để kiếm sống.
Sinh kế bền vững: Có nhiều cách tiếp cận và khái niệm khác nhau về sinh kế, tuy
nhiên, hầu hết khái niệm sinh kế bao hàm nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động sống
của mỗi cá nhân hay hộ gia đình. Các nghiên cứu về sinh kế hiện nay về cơ bản đã xây
dựng khung phân tích sinh kế bền vững trên cơ sở các nguồn lực của hộ gia đình bao
gồm nguồn lực vật chất, tự nhiên, tài chính, xã hội và nhân lực. Theo Chamber và
Conway (1991), sinh kế chỉ bền vững khi nó có thể đối phó và phục hồi sau các cú
sốc, duy trì hoặc cải thiện năng lực và tài sản, cung cấp các cơ hội sinh kế bền vững
cho các thế hệ kế tiếp. Còn theo kết quả nghiên cứu của Reardon và Taylor (1996) về
sinh kế cho thấy, sinh kế được xem là bền vững khi nó có thể đối phó và khôi phục
trước tác động của những áp lực và những cú sốc, duy trì hoặc tăng cường những năng
lực lẫn tài sản của nó trong hiện tại và tương lai, trong khi không làm suy thoái nguồn
tài nguyên thiên nhiên. Barrett và Reardon (2000) cho rằng sự bền vững trong các hoạt
động sinh kế phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như khả năng trang bị nguồn vốn, trình độ
của lao động, các mối quan hệ trong cộng đồng, các chính sách phát triển....
Nhà nước thu hồi đất (tái định cư bắt buộc): là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền
sử dụng đất đã cấp cho người dân; đồng thời bồi thường bằng tiền hoặc giao lại đất có
cùng mục đích sử dụng, bồi thường tài sản trên đất thu hồi, và hỗ trợ để ổn định sinh
kế (bao gồm các khoản hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi
nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia
đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp) và tái định cư khi mà phần đất nơi ở cũ
bị thu hồi hết, nhằm ổn định, khôi phục đời sống cho những người bị ảnh hưởng.

8
Diêm nghiệp: nghành nghề sản xuất muối và hoạt động, tài sản liên quan đến việc sản
xuất muối
Chuyển nghề: Hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, khi Nhà nước thu
hồi đất nông nghiệp mà không có đất nông nghiệp để bồi thường thì ngoài việc được
bồi thường bằng tiền còn được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm. (
theo quy định tại Nghị định số 47/2014/NĐ-CP)
Ổn định cuộc sống: Hộ gia đình, cá nhân được đang sử dụng đất, có nguồn thu nhập
ổn định mà nay bị thu hồi đất, thì được hỗ trợ để ổn định lại đời sống và sản xuất:
Tái định cư tự do: là người dân đồng ý nhận hỗ trợ một khoản tiền để tự lo chỗ ở để
định cư do nhu cầu cuộc sống thay vì nhận nhà, đất trong khu tái định cư do Nhà
nước bố trí. (theo quy định tại Nghị định số 47/2014/NĐ-CP)
Giao đất ở: là người dân đồng ý nhận đất nền hoặc nhà xây thô, chung cư do Nhà
nước đầu tư và bố trí để định cư.
Như chúng ta biết, nhu cầu phát triển đất nước, thì việc thu hồi đất của người nông dân là
khó tránh khỏi, nhưng đồng thời cũng phát sinh các vấn đề liên quan đến nguồn sống của
người dân, mà trong đó người nông dân là đối tượng bị ảnh hưởng lớn nhất, do hạn chế
về trình độ kiến thức, nguồn lực tiếp cận sự biến động của xã hội, …với các tiềm năng
của mình để lựa chọn các hoạt động tạo thu nhập phù hợp. Các lựa chọn này được dựa
trên nguồn lực của hộ gia đình và vị trí của nó trong cấu trúc của tự nhiên, xã hội tác động
mức độ tổn thương của một hộ gia đình về thu nhập, sức khỏe và nguồn lực tiếp cận với
biến động của xã hội. Vì vậy, đời sống được đảm bảo khi các hộ gia đình có quyền sở
hữu an toàn, hoặc tiếp cận nguồn lực và các hoạt động tạo thu nhập, bao gồm cả nguồn
lực dự trữ và tài sản, để bù đắp rủi ro, giảm bớt chấn động và đáp ứng dự phòng
(Chambers và R.Conway, 1991). Một sinh kế bền vững, khi nó "có thể ứng phó và phục
hồi từ sự căng thẳng và những cú sốc, duy trì khả năng và tài sản của mình, và cung cấp
các cơ hội sinh kế bền vững cho các thế hệ tiếp theo ..." (Chamber và Conway, 1991).
Do đó, vấn đề chính về sinh kế của người dân được tập trung nghiên cứu việc tác động
(chấn động) của việc thu hồi đất (tái định cư bắt buộc) ảnh hưởng đến sinh kế của người

9
dân (người dân bị thu hồi đất và thay đổi chỗ ở, người dân bị tác động của việc thu hồi
đất), mà cụ thể là việc hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, và tìm kiếm việc làm, nhằm tạo
sinh kế bền vững cho người dân
2.2. Cơ sở lý thuyết của đề tài
2.2.1 Khung sinh kế bền vững của DFID:
Khung sinh kế bền vững của DFID xây dựng là một công cụ để cải thiện sự hiểu biết
của chính phủ và các tổ chức phi chính phủ về sinh kế, đặc biệt là sinh kế của người
nghèo, được xây dựng trên cơ sở tài sản sinh kế bao gồm 05 nguồn lực : nguồn lực vật
chất (cơ sở hạ tầng và các loại hàng hóa con người sản xuất cần để hậu thuẫn sinh kế);
nguồn lực xã hội (gia đình và cá nhân sử dụng để thực hiện các mục tiêu sinh kế của
họ bao gồm các yêu cầu xã giao, quan hệ cộng đồng, quan hệ với các tổ chức công
quyền, các hội ngành nghề, hiệp hội); nguồn lực con người (nhận thức, khả năng làm
việc và kiến thức nhằm phục vụ việc theo đuổi và đạt được các mục tiêu sinh kế);
nguồn lực tự nhiên (nguyên liệu, nhiên liệu tự nhiên để tạo dựng các sinh kế như đất
đai, bãi bồi ven biển, rừng và sông ngòi), nguồn lực tài chính (con người sử dụng để
đạt được mục tiêu sinh kế như các khoản thu nhập, vốn tín dụng, trợ cấp).
Dựa trên cơ sở của khung sinh kế, các cơ quan chính phủ và các tổ chức phi chính phủ
có thể điều chỉnh các tác động của chính sách ảnh hưởng đến những tình huống dễ bị
tổn thương hoặc thực hiện việc hỗ trợ, cải thiện sinh kế của người dân, như:
- Bối cảnh dễ tổn thương: là các yếu tố đến từ môi trường bên ngoài tác động vào cuộc
sống của người dân mà họ bị hạn chế hoặc không thể kiểm soát. Đối với đề tà này là
việc Nhà nước thu hồi đất, đã tạo ra các thay đổi có thể gây ra những cú sốc như : mất
đất sản xuất, thay đổi chổ ở, thay đổi môi trường sống, thay đổi việc làm, thay đổi mối
quan hệ làng xóm, thay đổi tập quán, văn hóa, thay đổi nguồn thu nhập…v.v.
- Tài sản sinh kế: được chia làm 5 nhóm chính là: vốn con người, vốn tự nhiên, vốn tài
chính, vốn vật chất, và vốn xã hội. Trong đó:

10
a) Vốn con người bao gồm các yếu tố liên quan đến tư chất, tự thân của con người,
như: trình độ giáo dục, trình độ chuyên môn, kỹ năng, tình trạng sức khỏe, thời gian
và khả năng lao động,… mà một người có khả năng huy động để đạt được những kết
quả sinh kế.
b) Vốn tự nhiên bao gồm những yếu tố thuộc về tự nhiên mà con người bị ảnh hưởng,
tác động và sử dụng để tạo ra phương tiện sinh kế, như đất đai, nguồn nước, khí hậu,
tài nguyên, và tiềm năng phối kết hợp để đạt được những kết quả sinh kế.
c) Vốn tài chính là nguồn lực tài chính con người có như vốn vay, tín dụng, tiết kiệm,
thu nhập, trợ cấp,…Khi xem xét về vốn tài chính của hộ dân bị giải tỏa, chủ yếu cần
khảo sát các phương thức tiếp nhận, sử dụng nguồn tiền đền bù, hỗ trợ; thu nhập và
chi phí hoạt động của hộ gia đình.
d) Vốn vật chất bao gồm các hạ tầng kỹ thuật và tài sản của hộ gia đình hỗ trợ cho sinh kế
như: phương tiện đi lại, công cụ sản xuất, nhà ở, hệ thống thủy lợi hay giao thông.
e) Vốn xã hội bao gồm mạng lưới các mối quan hệ cộng đồng, tôn giáo, xã hội, các tổ
chức mà con người tham gia để từ đó có được những cơ hội và lợi ích. Thông qua các
mối quan hệ này có thể cải thiện các nguồn vốn khác.
Chính sách và tổ chức: các chính sách của chính quyền các cấp trong khu vực công
được cụ thể hóa bằng luật và hướng dẫn thực hiện luật, các chương trình, kế hoạch
hành động; hoạt động của chính quyền trong khu vực công, tổ chức hoạt động của khu
vực tư nhân, tổ chức phi chính phủ, trên cơ sở bối cảnh dễ bị tổn thương, với những
cú sốc ảnh hưởng đến sinh kế.
Chiến lược sinh kế: bao gồm các hoạt động đầu tư, tái sản xuất ….v.v nhằm đạt được các
mục tiêu sinh kế. người dân phải lựa chọn các sinh kế phù hợp với bản thân đối với
các cú sốc để thích nghi với hoàn cảnh mới
Kết quả sinh kế: kết quả khi hộ gia đình sử dụng nguồn vốn sinh kế nhằm mục đích
tăng thu nhập nhiều hơn, giảm khả năng tổn thương, cải thiện an ninh lương thực và
bảo vệ môi trường sống bền vững.

11
Dựa trên việc sử dụng đồng thời các nguồn lực vào các hoạt động khác nhau, chiến
lược sinh kế và kết quả sinh kế mà con người kết hợp các nguồn lực để sản xuất ra của
cải vật chất, phục hồi sinh kế. Các cách thức kết hợp nguồn lực khác nhau sẽ tạo ra
các kết quả sinh kế khác nhau.
Tài sản sinh kế
Bối cảnh
Điều kiện
Xu hướng
Chấn
động
Con
ngƣời
Xã
hội
Vật
chất
Tự
nhiên
Tài
chính
Chính sách
Ảnh
Văn hóa
Luật
hƣởng
Chiến
Khả
lƣợc
Chính sinh
năng
quyền kế
tiếp
Chủ dự án
cận
Tổ chức
phi
Kết quả sinh kế
Thu nhập nhiều hơn
Giảm khả năng tổn thương
Đời sống cải thiện
Giá trị tài nguyên
Cơ sở đảm bảo bền vững
Hình 2.1: Khung phân tích sinh kế bền vững
Nguồn: Khung phân tích sinh kế bền vững (DFID, 2001)
2.2.2 Cẩm nang về tái định cư của ADB:
Đưa ra mục tiêu và nguyên tắc chính sách tái định cư bắt buộc dựa theo nguyên tắc thay
thế chi phí, không córào cản về quyền hợp pháp về đất đai; các hộ bị thu hồi đất cần được
cung cấp thông tin và tư vấn đầy đủ về các phương án bồi thường, thu hồi đất; các tổ
chức xã hội cần phải hỗ trợ các hộ bị di dời sớm hoà nhập trong cộng đồng dân cư mới;
chi phí bồi thường thu hồi đất được tính trong chi phí của dự án; các khoản hỗ trợ cần xác
định cụ thể trong việc lập kế hoạch và thực hiện tái định cư bắt buộc.

12
Trên cơ sở tiếp cận cẩm nang về tái định cư của ADB, khung phân tích sinh kế bền vững
do DFID, để phân tích, nhận định thực trạng đời sống của người dân, công tác thực hiện
kế hoạch thu hồi đất, chính sách bồi thường của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu ảnh hưởng các yếu
tố sinh kế của người dân bị thu hồi đất, như: các nguồn lực xã hội, nguồn lực vật chất,
nguồn lực tự nhiên, nguồn lực tài chính, nguồn lực con người, cam kết và yêu cầu chủ dự
án về chính sách hỗ trợ, thúc đẩy cải thiện sinh kế của người dân.
2.2.3 Lược khảo một số nghiên cứu có liên quan:
Các nghiên cứu của ADB (1995) về nghiên cứu khung sinh kế bền vững của các quốc
gia khác nhau cho rằng những thiệt hại từ thu hồi đất thường nảy sinh nhiều nhất do
chính phủ sử dụng đặc quyền để trưng dụng, thu hồi đất nhằm phát triển kinh tế xã
hội. Ảnh hưởng việc sử dụng đất đai, nhà cửa, cấu trúc văn hóa, quan hệ cộng đồng,
dịch vụ xã hội, phương tiện sản xuất. Những người bị ảnh hưởng không còn sự lực
chọn nào, buộc phải tìm cách xây dựng lại cơ sở vật chất, thu nhập và cuộc sống của
họ ở nơi khác. Do đó người bị thu hồi đất cần được hỗ trợ, để cải thiện sinh kế và
mức sống hoặc là khôi phục lại tương đương với mức sống trước khi bị thu hồi đất, để
đạt được mục tiêu của chính sách đảm bảo sinh kế (mức sống được cải thiện hơn so
với mức sống phổ biến trước khi bị thu hồi đất).
Vương Thị Bích Thủy (2012), sự thay đổi tài sản sinh kế của người dân sau khi bị thu
hồi đất tại khu kinh tế Đông Nam-Nghệ An, đã vận dụng khung phân tích sinh kế bền
vững để nghiên cứu về sự thay đổi tài sản của người dân bị thu hồi đất tại khu kinh tế
Đông Nam-Nghệ An cho thấy bốn loại tài sản sinh kế có sự thay đổi đáng kể (trong
đó nguồn vốn tự nhiên đã chuyển sang nguồn vốn tài chính và nguồn vốn vật chất chủ
yếu phục vụ cho sinh hoạt), riêng nguồn vốn con người thì không thay đổi nhiều. Việc
thu hồi đất đã tác động đến sinh kế, chuyển dịch từ sản xuất nông nghiệp chuyển sang
các ngành nghề kinh doanh, thương mại, dịch vụ,...Trong khi đó, người dân chưa
được sự quan tâm chặt chẽ từ phía chính quyền và chủ dự án trong việc giải quyết vấn
đề việc làm sau khi bị thu hồi đất. Từ đó đề xuất các chính sách và cách thức thực thi
chuyển đổi sinh kế cho người dân bị thu hồi đất.

13
Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung Ương nghiên cứu Tác động của việc thu hồi đất
phát triển các KCN tới việc làm của người nông dân, đã nêu tình trạng đa số các hộ bị thu
hồi đất được bồi thường bằng tiền, do quỹ đất rất hạn chế, tình trạng các hộ không biết sử
dụng nguồn tiền bồi thường hỗ trợ để cải thiện sinh kế, một số bất cập trong chuyển đổi
nghề nghiệp cho nông dân bị thu hồi đất, đưa ra một số biện pháp hỗ trợ người dân bị thu
hồi đất như định hướng của Chính quyền, cam kết của chủ dự án, và việc kiểm tra, giám
sát của chính quyền đối với tình trạng chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm.
Theo Stifel (2010), về nền khing tế phi nông nghiệp mở nông thôn, thì việc làm phi
nông nghiệp nông thôn trong bối cảnh chiến lược sinh kế hộ gia đình, sự đa dạng hóa
là tiêu chuẩn trong điều kiện sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là các hộ gia đình nông
dân sống rất dễ bị bất trắc khí hậu. Đa dạng hóa có thể được thực hiện thông qua đất,
tài sản tài chính, và việc phân bổ lao động hộ gia đình, để cân đối giữa các yếu tố năng
suất và rủi ro, mà cụ thể là trong hộ gia đình có những thành phần lao động nông
nghiệp và phi nông nghiệp, để có thể thảo luận, đánh giá, và đưa ra các phương thức
sinh kế phi nông nghiệp ở nông thôn phù hợp với điều kiện thực tế xã hội.
Theo Edward H. Allison, Frank Ellis (2010), về phát triển sinh kế nghề cá quy mô
nhỏ, thì xây dựng các hoạt động sinh kế thay thế, bổ sung, để làm tăng cơ hội thu nhập
từ nghề cá, có tiềm năng bảo tồn và các lợi ích về kinh tế. Chìa khóa cho nghề cá quản
lý bền vững và phát triển là để tạo điều kiện cho sinh kế quy mô nhỏ ngư dân, để tìm
ra con đường riêng của họ, ra khỏi nghèo đói bằng cách phát triển sinh kế từ nguồn
vốn và khả năng lao động hiện có, phù hợp điều kiện thực tế.
Theo Cinner JE, Bodin Ö (2010), về đang dạng sinh kế trong các cộng đồng ven biển
nhiệt đới, thì sinh kế ở các cộng đồng ven biển vùng nhiệt đới thường dựa vào một
loạt các ngành nghề như nông nghiệp, thủy sản, và các hoạt động kinh tế phi chính
thức (nghĩa là các cửa hàng nhỏ, vận chuyển vv ..), trong bối cảnh quản lý nguồn tài
nguyên thiên nhiên nói riêng, năng lực các hộ gia đình cá nhân trong nhiều nghề
nghiệp đã và đang ảnh hưởng đến những vấn đề quan trọng như ngư dân có thể thoát
khỏi nghề cá đang suy giảm, cần phải có cái nhìn sâu sắc về vai trò của các ngành dựa
vào nguồn tài nguyên thiên nhiên chủ chốt (như nghề cá) trong nền kinh tế rộng lớn

14
hơn với các mô hình nghề nghiệp và các mối quan hệ tương hỗ, cũng như sự phụ
thuộc lẫn nhau giữa ngành thủy sản và các ngành nghề khác, để giúp các hộ dân xây
dựng phương án chuyển đổi ngành nghề, phát triển sinh kế từ nguồn tài nguyên thiên
nhiên chủ chốt.
Theo CARE International UK (1999), về an ninh sinh kế hộ gia đình trong khu định
cư đô thị,thì việc thu hồi đất, không chỉ làm các hộ nông dân mất đi tài sản sinh kế,
gây xáo trộn hoạt động của hộ gia đình, nông dân phải tìm sinh kế mới, trong khi trình
độ có hạn, quen lao động tay chân. Sau khi bị thu hồi đất, có nhiều hộ chuyển đổi
nghề khác, và cũng có rất nhiều hộ không có việc làm, lao động trong hộ làm việc
trong nhà máy hoặc kinh doanh dịch vụ phục vụ hoạt động của KCN, nhìn chung sinh
kế của họ gặp nhiều khó khăn.
Nguyễn Thị Gái Liên (2014), Sinh kế của hộ nông dân sau thu hồi đất nông nghiệp để
xây dựng KCN tại xã Bàu Đồn, Huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh, cho thấy sau khi bị thu
hồi đất, nguồn sinh kế vẫn còn nhiều khó khăn, một số lao động lớn tuổi vẫn còn trong
độ tuổi lao động, nhưng không thể chuyển đổi nghề, việc chuyển đổi nghề, tìm kiếm
việc làm của người dân còn mang tính tự phát. Về lâu dài cần thiết phải quan tâm thực
hiện tốt chính sách đào tạo nghề, nâng cao trình độ và hỗ trợ cho những người bị thu
hồi đất có việc làm, nhằm ổn định và đảm bảo sinh kế cho người dân.
Lưu Phi Hổ (2016), các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập và sự chuyển đổi nghề
nghiệp cho các hộ dân tái định cư sau khi Nhà nước thu hồi đất để xây dựng Dự án
Đường Xuân Diệu, thành phố Quy Nhơn, cho thấy còn nhiều bất cập trong chính sách
đào tạo nghề, hỗ trợ tìm kiếm việc làm, hỗ trợ tiếp cận vốn vay để cải thiện sinh kế,
tác giả cũng đã đưa ra kết luận: Sau tái định cư cuộc sống người dân có ổn định về
chỗ ở, nhưng còn bấp bênh về nghề nghiệp, gặp nhiều khó khăn khi tìm kiếm việc làm
mới.
Võ Hoàng Nguyên Thảo (2017), đánh giá thực trạng đời sống kinh tế – xã hội của hộ
gia đình bị thu hồi đất cho dự án KCN Thạnh Lộc, tỉnh Kiên Giang, cho biết việc thu
hồi đất đã làm cho bình quân một hộ gia đình bị giảm đi khoảng 3.750 m2
đất nông
nghiệp, bước đầu làm ảnh hưởng đến cuộc sống của những hộ thuần nông, cuộc sống

15
chủ yếu dựa vào nguồn thu tự canh tác trên đất nông nghiệp và chăn nuôi quy mô nhỏ.
Tuy nhiên, bù lại thì nguồn vốn vật chất và vốn tài chính tăng lên đáng kể, nhưng các
nguồn vốn này sinh lợi ít, nhất là việc gửi tiết kiệm chỉ là phương án an toàn trước
mắt, đặc biệt là đầu tư cho tài sản tiêu dùng là đầu tư không sinh lợi. Vì vậy chiến
lược sinh kế trong tương lai của các hộ gia đình này là tiếp tục nghề trồng trọt, kết hợp
buôn bán kinh doanh hoặc làm công nhân trong KCN, để góp phần tăng thêm thu nhập
cho gia đình.

16
CHƢƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
Tác giả tiến hành xây dựng phương pháp nghiên cứu với các nội dung chủ yếu là khái
quát địa bàn, dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu
và vấn đề nghiên cứu, tiến hành chọn mẫu nghiên cứu, xây dựng khung phân tích sinh
kế DFID, xây dựng các phương pháp khảo sát, thang đo nghiên cứu và làm rõ phương
pháp thống kê mô tả.
3.1 Tổng quan địa bàn nghiên cứu, dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long
Sơn, thành phố Vũng Tàu
3.1.1 Tổng quan địa bàn xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu
Xã Long Sơn nằm trên đảo Long Sơn, nằm ở phía bắc thành phố Vũng Tàu, là xã
ngoại thành duy nhất của thành phố Vũng Tàu, xã duy nhất trong cả nước trực thuộc
thành phố, cách trung tâm thành phố Vũng Tàu khoảng 12 km về phía Tây Nam theo
đường bộ, được bao bọc bốn bề bởi kênh rạch, sông biển, phía Đông và Nam giáp
sông Dinh, phía Bắc và Tây giáp biển. Với diện tích 92 km2
(9.200 ha), trong đó có 54
km2
là đất liền, còn lại là đất ngập mặn. Xã gồm 11 thôn, với 15.081 nhân khẩu, diện
tích đất và đất mặt nước đã được sử dụng là 57 km2
(tính đến năm 2016), còn lại là
diện tích đồi núi Nứa và đất ngập mặn, kênh rạch. Tuy là xã thuộc thành phố Vũng
Tàu và nằm cách thành phố biển không xa nhưng muốn đến Long Sơn, từ Vũng Tàu
người ta phải đi dọc theo Quốc lộ 51 đến đường Trường Sa qua cầu Gò Găng và qua
một cây cầu Chà Và mới đến trung tâm Long Sơn đồng thời cũng có thể đến Long Sơn
qua địa bàn thành phố qua cầu Ba Nanh. Xã Long Sơn trước đây gồm đảo chính nằm
men theo triền của núi Nứa – cái tên đã từng được dùng làm địa danh cho cả hòn đảo,
là đoạn cuối của dãy núi Phước Hòa đâm ra biển và đảo nhỏ là đảo Gò Găng.
Địa thế Long Sơn từ lâu là một vùng hải cảng quan trọng, cửa ngõ mở ra biển Đông. Nơi
đây có vùng biển rộng và khá sâu, thủy triều lên hàng ngày, khí hậu ôn hòa và ít có bão.
Trong quá trình lập nghiệp, khai khẩn đất đai người dân Long Sơn mưu sinh của người
dân chủ yếu là nông nghiệp, làm muối, đánh bắt hải sản, chăn nuôi gia súc, nuôi trồng hải
sản. Trong dự án phát triển kinh tế của thành phố Vũng Tàu, cụm đảo Long Sơn

17
- Gò Găng sẽ thu hút dịch vụ cung ứng tàu biển, bảo đảm vành đai bảo vệ an toàn,
thông suốt từ cảng biển Vũng Tàu - Long Sơn theo đường sông Lòng Tàu vào thành
phố Hồ Chí Minh và đi các tuyến khác trong vùng Nam bộ.
Hình 3.1: Vị trí của dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn-nguồn: Công ty
TNHH hóa dầu Long Sơn
Sinh kế chính của cộng đồng dân cư xã Long Sơn là nông nghiệp, làm muối, đánh bắt
ven bờ, nuôi trồng thủy sản, hành chính, dịch vụ, thủ công nghiệp. Có thể thấy, nguồn
thu nhập chính của cộng đồng từ các sinh kế này có liên quan chặt chẽ với tài nguyên
biển và ven biển.
Về nông nghiệp: do Long Sơn là vùng đảo gần bờ, tiếp giáp biển Đông, ghi nhận tại
các điểm nghiên cứu cho thấy điều kiện đất cát nhiễm mặn, thiếu nước ngọt nên lĩnh
vực nông nghiệp chủ yếu là trồng lúa 01 vụ (vào mùa mưa), trồng tràm, keo lai, hoa
màu, và cây hoa mai để bán gốc ghép cho các vùng chuyên canh hoa cảnh.
Về đánh bắt (khai thác) thủy sản là nghề truyền thống từ lâu đời, với hệ thống sông
ngòi chằng chịt, nguồn nước ngọt đổ ra từ sông Dinh kết hợp nước biển, tạo ra một
vùng đầm lầy ven biển, với nguồn lợi thủy sản ven bờ đa dạng, các nguồn lợi thực
phẩm thủy sản tạo công ăn việc làm, thu nhập, cải thiện đời sống ngư dân.

18
Về nuôi trồng thủy sản: Long Sơn có truyền thống nuôi trồng thủy sản, như cá Bớp, cá
Mú, cá Chim, sò Huyết, nghêu, cua,.. và đặc biệt là nuôi nhiều hàu (hào), nên còn có
biệt danh là đảo hàu, vương quốc hàu hay vựa hải sản của Bà Rịa-Vũng Tàu… Tuy
nhiên, do đây là hoạt động đòi hỏi vốn đầu tư lớn, kỹ thuật, kinh nghiệm, đồng thời
tiềm ẩn nhiều rủi ro, do đó, chỉ có một số hộ khá có điều kiện đầu tư.
Về việc làm phi nông nghiệp: việc làm phi nông nghiệp với thu nhập ổn định như
buôn bán nhỏ, mua bán, chế biến hải sản, làm thợ hồ, công nhân nhà máy, kinh doanh
và dịch vụ, công chức, viên chức nhà nước, giáo viên, y sĩ, bác sĩ.
Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng ngành Công nghiệp - Xây dựng cơ
bản - Dịch vụ và giảm tỷ trọng ngành nông, lâm, thủy sản (theo Nghị quyết kỳ họp thứ 11,
Hội đồng nhân dân tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu khóa V ngày 11 tháng 12 năm 2015, thông qua
“Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 -2020 của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu”.
Hình 3.2: Hiện trạng sản xuất nông nghiệp trước thu hồi đất tại xã Long Sơn-nguồn:
Tác giả

19
Hình 3.3, 3.4: Hiện trạng khu vực nuôi trồng (nguồn: tác giả) và đánh bắt (khai thác) thủy
sản trước thu hồi đất tại xã Long Sơn-nguồn: Công ty TNHH hóa dầu Long Sơn.
Hình 3.5, 3.6: Hiện trạng khu vực nuôi trồng thủy sản tại xã Long Sơn-nguồn: Công ty
TNHH hóa dầu Long Sơn.
3.1.2 Dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu
Dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam, có quy mô vốn đầu tư là 5,4 tỷ USD, diện tích đất
cần phải thu hồi để thực hiện dự án, gồm :
398 ha đất để xây dựng nhà máy (gồm 10 nhà máy, công suất chế biến 2,7 triệu tấn
nguyên liệu/năm), 66 ha đất mặt nước để xây dựng cảng chuyên dụng và 194 ha mặt nước

20
phục vụ dự án, 28 ha đất để làm đường giao thông nối từ đường Láng Cát-Long Sơn
vào khu dự án, và 15 ha đất để làm khu tái định cư Long Sơn (giai đoạn 1).
Theo thiết kế, dự án Tổ hợp Hóa dầu Long Sơn có khả năng sản xuất 1,6 triệu tấn
Olefin/năm với công nghệ nghiền linh hoạt từ các nguyên liệu như ê-than, proban,
napta… Ngoài ra, với công nghệ nghiền tích hợp, nhà máy còn có thể sản xuất thêm
các sản phẩm đa dạng như polyethylene (PE), polypropylene (PP) và vinyl chloride
monomer (VCM). Các sản phẩm của tổ hợp này là nguyên liệu đầu vào cho các lĩnh
vực sản xuất bao bì, tơ sợi, linh kiện ô tô, thiết bị điện tử… phục vụ chủ yếu cho nhu
cầu trong nước, thay thế các sản phẩm nhập khẩu ở Việt Nam.
Hình 3.7: Vị trí thu hồi đất và mặt nước dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long
Sơn-nguồn: Công ty TNHH hóa dầu Long Sơn
Với số lượng 646 hộ bị thu hồi đất, 175 hộ bị thu hồi hết đất, phải di chuyển chỗ ở, 1.891
trường hợp sinh sống nhờ đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản, làm muối, chăn nuôi gia súc,
gia cầm được hỗ trợ để chuyển đổi sinh kế ở nơi khác; một số ít kinh doanh dịch vụ,
thương mại; với tập quán lao động nông nghiệp, không chịu sự bó buộc về giờ giấc.

21
3.2 Phƣơng pháp nghiên cứu:
3.2.1.Vấn đề nghiên cứu
Trên cơ sở tiếp cận khung phân tích sinh kế bền vững do DFID, cẩm nang về tái định
cư của ADB, và những kết quả nghiên cứu của một số tổ chức, cá nhân liên quan đến
sinh kế người dân bị thu hồi đất, đang sinh sống tại các khu định cư mới, sinh kế của
người dân các vùng ven biển, từ đó đánh giá thực trạng sinh kế người dân bị thu hồi
đất để thực hiện dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng
Tàu như: tài sản sinh kế, phản ứng của người dân khi bị thu hồi đất (cú sốc), các bối
cảnh bị tổn thương, các hoạt động và chiến lược sinh kế của người dân, cam kết của
Nhà đầu tư về sinh kế khi thực hiện dự án, chính sách hỗ trợ, thúc đẩy của chính quyền
để cải thiện sinh kế người dân việc hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, và tìm kiếm việc
làm, các kết quả sinh kế, trình tự thu hồi đất (tái định cư bắt buộc) giám sát và theo dõi
hỗ trợ sinh kế cho người dân bị thu hồi đất.
Bảng 3.1: Mức độ và yêu cầu của mô hình sinh kế bền vững
Mức độ Yêu cầu
Ảnh hưởng phương tiện sản xuất và Bồi thường theo giá thay thế, chi phí di chuyển, các
các tài sản khác (đất đai, thu nhập, biện pháp khôi phục thu nhập cho người bị ảnh
nghề nghiệp,..) hưởng
Ảnh hưởng tài sản, định cư (nhà vật Bồi thường theo giá thay thế, hỗ trợ tái định cư, các
kiến trúc, các hệ thống, dịch vụ phục biện pháp khôi phục mức sống
vụ để sống)
Ảnh hưởng môi trường sống trong Tuyên truyền, hỗ trợ để chuẩn bị về mặt xã hội, có
khuôn viên của hộ hay của cộng đồng các biện pháp hỗ trợ thích ứng sự thay đổi
Nguồn : (ADB, 1995)
Từ đó đánh giá những tác động của công tác bồi thường đến sinh kế người dân bị thu
hồi đất. Xác định các tác động, mức độ ảnh hưởng, chỉ số tác động sinh kế của người
dân bị thu hồi đất bao gồm:

22
- Thu nhập (điều tra thu nhập của từng người dân trước và sau thu hồi đất, tìm nguyên
nhân thay đổi thu nhập, như mất đất sản xuất, thay đổi việc làm, thay đổi nguồn thu
nhập…v.v.), chi phí phát sinh (chi phí sinh hoạt trước và thu nhập sau thu hồi đất, chi
phí sử dụng đất, nhà ở,…vv.), việc làm (trình độ học vấn, số lao động chính, số người
phụ thuộc trong hộ, nghề nghiệp trước và sau thu hồi đất, nhu cầu đào tạo nghề)
- Cơ sở hạ tầng tại nơi ở trước và sau thu hồi đất: hạ tầng thiết yếu về giao thông,
nước sinh hoạt, hệ thống điện, hệ thống thoát nước, vệ sinh môi trường, y tế, giáo
dục, thông tin liên lạc.
- Mối quan hệ xã hội: thay đổi chổ ở, thay đổi môi trường sống, thay đổi mối quan
hệ làng xóm, thay đổi tập quán, văn hóa nơi trước và sau thu hồi đất; sự hỗ trợ của
chính quyền địa phương, của chủ dự án; sự tham gia vào cộng đồng, mức độ hòa
nhập xã hội.
- Việc tiếp cận các nguồn lực tự nhiên, tài nguyên: điều kiện các nguồn lực đất đai,
bãi bồi, sông ngòi, kênh rạch, rừng,..
3.2.2 Mô hình nghiên cứu
Trong nghiên cứu này, tác giả dựa vào khung sinh kế bền vững của DFID xây dựng là
một công cụ để cải thiện sự hiểu biết của chính phủ và các tổ chức phi chính phủ về
sinh kế, đặc biệt là sinh kế của người bị thu hồi đất và phải chuyển nghề; Khung lý
thuyết về sinh kế bền vững của CARE được mô tả tập trung vào sinh kế hộ gia đình,
để nhận định các phương tiện đầy đủ và bền vững nhằm đạt được thu nhập và tài
nguyên thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người; đồng thời lược khảo một số
nghiên cứu có liên quan về sinh kế, như : thu nhập, cơ sở hạ tầng phục vụ sinh sống,
việc làm và mối quan hệ xã hội của người dân.
3.2.3 Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu:
Trong 646 hộ bị thu hồi đất, có:
- 145 hộ đang sống tại khu tái định cư xã Long Sơn.
- 30 hộ nhận tiền hỗ trợ để tự lo chỗ ở mới trên địa bàn xã Long Sơn.

23
- 421 hộ đang sống trên phần diện tích đất còn lại.
- số hộ còn lại (50 hộ) chuyển đi nơi khác (ngoài xã Long Sơn) để sinh sống.
Do giới hạn về mặt thời gian cũng như về nguồn lực, tác giả lấy mẫu đại diện thuộc
các đối tượng đang sinh sống tại khu tái định cư (bị thu hồi hết đất), từ đó xem xét các
phương thức thực hiện để đảm bảo sinh kế người dân ngay từ khi dự án chuẩn bị triển
khai công tác thu hồi đất, đến khi dự án đi vào hoạt động, không chỉ ổn định cuộc
sống mà còn phải giúp người dân cách làm ăn, phát triển kinh tế gia đình, với nhận
thức các vấn đề:
- Nhu cầu chỗ ở, chuyển nghề, sinh kế của người bị thu hồi đất.
- Nhu cầu lao động trong quá trình xây dựng/khi đi vào vận hành dự án.
- Nhu cầu về các hoạt động dịch vụ hỗ trợ phát sinh trong quá trình xây dựng/khi
đi vào vận hành của dự án.
- Khả năng chuyển nghề, sinh kế của người dân.
- Công tác tổ chức thực hiện thu hồi đất, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tìm
kiếm việc làm.
Trên cơ sở đó, đề xuất kiến nghị các biện pháp, chính sách và quy trình thu hồi đất (tái
định cư bắt buộc) như:
- Cách thức thực hiện thu hồi đất (tái định cư bắt buộc).
- Cách thức người dân tiếp cận, xử dụng khoản tiền bồi thường hỗ trợ.
- Cách thức hỗ trợ chuyển nghề.
- Cách thức hỗ trợ về giống, vốn, vật tư đầu vào, tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn
lựa chọn nghề phù hợp, chọn nghề.
- Cách thức giám sát ổn định sinh kế.
- Trách nhiệm của chính quyền, chủ dự án đối với người bị thu hồi đất.

24
Theo dự kiến ban đầu, có 125 phiếu được phát ra cho các hộ bị thu hồi đất của dự án
Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, chủ yếu gồm các
hộ bị giải tỏa đang sinh sống tại khu tái định cư và sinh sống trên phần diện tích đất
còn lại, riêng các hộ bị thu hồi đất tại dự án Đường vào KCN và khu dự án Tổ hợp
hóa dầu Long Sơn, chỉ bị thu hồi một phần nhỏ diện tích đất, phần diện tích đất còn lại
tiếp giáp đường giao thông, được nâng lợi thế vị trí đất, nên không có ý kiến. . Kết quả
thu lại có 70 phiếu thể hiện tương đối đầy đủ thông tin khảo sát để thực hiện đề tài,
các phiếu còn lại không đủ thông tin để tổng hợp, đánh giá.
Bảng 3.2: Mẫu nghiên cứu khảo sát
Chỉ tiêu Số hộ điều tra Tỷ lệ (%)
Số hộ bị thu hồi đất 646 100,00
Số hộ điều tra 70 10,83
Số hộ bị thu hồi hết đất/số hộ điều tra 37 5,72
Số hộ bị thu hồi một phần/số hộ điều tra 33 5,11
Nguồn: Tác giả tự tính toán
3.2.4. Phương pháp thu thập số liệu
Thu thập số liệu thứ cấp về bồi thường, thu hồi đất, điều kiện kinh tế xã hội và các
nguồn sống của người dân, được thu thập từ Trung tâm Phát triển Quỹ đất thành phố
Vũng Tàu, Ủy ban nhân dân xã Long Sơn.
Thu thập số liệu sơ cấp được thu thập thông qua phỏng vấn các hộ gia đình bằng bảng
hỏi. Các hộ gia đình bị ảnh hưởng không còn ở địa phương và các doanh nghiệp, tổ
chức có đất bị thu hồi sẽ không thuộc đối tượng phỏng vấn, khảo sát.
Thực hiện phỏng vấn một số chuyên gia, người có liên quan nhiều đến vấn đề thu hồi đất
như : Cán bộ Trung tâm phát triển Quỹ đất thành phố Vũng Tàu, Cán bộ địa chính-xây
dựng xã Long Sơn, chuyên viên dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam, từ đó đánh giá những

25
tác động của công tác thu hồi đất, ảnh hưởng đến sinh kế người dân, để từ đó bổ sung
cơ sở cho việc xây dựng bảng câu hỏi phỏng vấn các hộ gia đình.
Thực hiện quan sát thực tế cộng thêm phỏng vấn cá nhân hoặc nhóm người bị thu hồi
đất, để đánh giá phản ứng, cách khôi phục sinh kế.
Thảo luận nhóm liên quan đến vấn đề sinh kế của người dân bị thu hồi đất, việc tổ
chức thực hiện chi trả tiền bồi thường, tổ chức đào tạo và tìm kiếm việc làm của đơn
vị thực hiện công tác thu hồi đất.
Thực hiện phỏng vấn người dân: phỏng vấn thử trên hai nhóm đối tượng hộ gia đình
đang sinh sống tại khu tái định cư (bị thu hồi hết đất) và đang sinh sống trên phần diện
tích đất còn lại (không bị thu hồi hết đất ), phỏng vấn thử mỗi nhóm 05 hộ gia đình để
tìm hiểu thái độ, ý kiến, và phản ứng của người dân trong việc trả lời nội dung bảng
câu hỏi. Sau đó tiếp tục điều chỉnh, bổ sung những thông tin cần thiết và loại bỏ những
thông tin không cần thiết, sử dụng những từ ngữ gần gũi, dễ hiểu để người dân dễ
dàng cảm nhận về nội dung bảng câu hỏi. Nhằm thu nhận những kết quả nhận đáng tin
cậy hơn. Trên cơ sở đó, thực hiện điều tra xã hội học bằng bảng câu hỏi và phỏng vấn
một số hộ dân (bảng hỏi gồm có 02 phần, phần I bao gồm những câu hỏi về kiến thái
độ và sự hiểu biết của hộ gia đình về các vấn đề liên quan đến việc thu hồi đất và phần
II bao gồm các câu hỏi về thay đổi sinh kế của người dân).
Thu thập dữ liệu sơ cấp được thực hiện theo các bước sau:
- Bước 1: Phỏng vấn 05 chuyên gia (cán bộ tham gia giải phóng mặt bằng, cán bộ
địa phương) ghi nhận những thông tin và đánh giá các thông tin, rút ra những nhận
định có tính phổ biến.
- Bước 2: Phỏng vấn 10 cá nhân đại diện cho hộ gia đình bị thu hồi đất để tìm hiểu về
những thay đổi sinh kế, việc làm, thuận lợi, khó khăn và nhu cầu hỗ trợ của hộ dân.
- Bước 3: Quan sát thực tế cộng thêm phỏng vấn cá nhân hoặc nhóm người, để đánh giá
phản ứng, cách khôi phục sinh kế của người dân bị thu hồi đất. Và thảo luận nhóm
liên quan đến vấn đề sinh kế của người dân bị thu hồi đất, việc tổ chức thực hiện chi

26
trả tiền bồi thường, tổ chức đào tạo và tìm kiếm việc làm của đơn vị thực hiện
công tác thu hồi đất.
- Bước 4: Biên soạn phiếu điều tra bao gồm thông tin chung về hộ như tên chủ hộ,
địa chỉ, số nhân khẩu, lao động, diện tích đất đai, vốn và tài sản của hộ. Thay đổi
về thu nhập, chi phí so với trước đây, thay đổi ngành nghề, dịch vụ, thay đổi cơ sở
hạ tầng, khoản tiền bồi thường hỗ trợ và cách lựa chọn sử dụng tiền bồi thường hỗ
trợ của hộ, quan hệ của hộ với cộng đồng...
- Bước 5: Phỏng vấn trực tiếp 70 hộ dân dựa trên phiếu điều tra (phát ra 125 phiếu,
thu về 70 phiếu tương đối đầy đủ thông tin) đã được chuẩn bị sẵn để nắm được các
thông tin sâu về sinh kế, việc làm, thuận lợi và khó khăn, nhu cầu hỗ trợ.
3.2.5. Phương pháp đánh giá, phân tích
Số liệu sơ cấp được xử lý, tổng hợp theo phương pháp thống kế mô tả, nhằm mô tả
các đặc điểm cơ bản về trình độ văn hóa, nghề nghiệp, lực lượng lao động, các yếu tố
ảnh hưởng sinh kế các hộ gia đình. Số liệu điều tra được xử lý trên máy tính; Các kỹ
thuật cơ bản là phân phối tần số, so sánh các số trung bình, biểu đồ.
Bảng 3.3. Nội dung bảng câu hỏi khảo sát
Các lĩnh
Thành
phần bị Tên biến Mô tả Đơn vị đo/ thang đo
vực tác động
Đất bị thu hồi Loại đất bị thu hồi
Thang đo từ 1-5;
(theo loại đất).
Nguồn
lực đất
Nguồn đai
Loại đất sử dụng trước và sau Thang đo từ 1-5;
vốn Tự Đất sử dụng
thu hồi đất (theo loại đất)
nhiên
Nguồn
Nhà ở
Loại nhà ở trước và sau thu Thang đo từ 1-3;
lực nhà ở hồi đất (cấp loại nhà)

27
Các lĩnh
Thành
vực tác động
Nguồn
Thu nhập bình quân trước và
Thang đo từ 1-3
sau thu hồi đất
lực sản Thu nhập
xuất
Khôi phục mức sống sau thu
Thang đo từ 1-3
hồi đất
Số lượng lao động, lao động
Tình hình lao chưa có việc làm, số người phụ Biến định lượng
động thuộc (đang đi học và trên 60 (người)
Việc làm tuổi)
Ảnh hưởng Trình độ học vấn của từng
Nguồn chuyển đổi Thang đo từ 1-5
người trong hộ
vốn con nghề
người Sự thay đổi Việc làm trước và sau khi bị Biến định lượng
Nghề
nghề nghiệp thu hồi đất (người)
nghiệp Nguyên nhân
Những nguyên nhân nào dẫn
thay đổi nghề Thang đo từ 1-5
đến sự thay đổi nghề nghiệp
nghiệp
Số tiền bồi thường thay thế tài
Thang đo từ 1-3;
Ảnh Số tiền bồi sản bị thu hồi
Nguồn
hưởng thường Cơ cấu sử dụng tiền bồi
Thang đo từ 1-7
thu nhập thường
vốn Tài
chính Thu nhập Thu nhập bình quân hộ gia
Thang đo từ 1-5
bình quân đình trước và sau thu hồi đất
Chi phí Bình quân chi Tiết kiệm bình quân hộ gia
phí sinh hoạt Thang đo từ 1-5
phát sinh đình sau khi bị thu hồi đất
hàng tháng
Hệ thống giao Điều kiện về hệ thống giao
Thang đo từ 1-3
thông thông hiện nay so với trước
Cơ sở hạ
Nguồn tầng Tình trạng về hệ thống điện,
vốn vật Hệ thống điện nước, thoát nước hiện nay Thang đo từ 1-3
(nguồn cung cấp; chất lượng)
chất
Dịch vụ Văn hóa-giáo Điều kiện về văn hóa giáo
Thang đo từ 1-3
xã hội dục dục hiện nay so với trước

28
Các lĩnh
Thành
vực tác động
Y tế
Điều kiện về y tế hiện nay so
Thang đo từ 1-3
với trước
Chợ-Trung Điều kiện về Chợ-Trung tâm
tâm thương thương mại hiện nay so với Thang đo từ 1-3
mại trước
Tiếp cận Tiếp cận thông tin thị Thang đo từ 1-3
Quan hệ
thông tin trường, xã hội qua hệ thống
truyền thông
Thang đo từ 1-3
đồng
Cộng đồng, địa phương có
Nguồn Hỗ trợ tìm giúp ích trong tìm kiếm việc
cộng
vốn xã kiếm việc làm Chủ dự án có hỗ trợ tìm Thang đo từ 1-3
hội kiếm việc làm
Thích Mức độ thích Mức độ thích nghi với cách
Thang đo định
nghi tại nghi tại nơi ở sống và sinh hoạt tại nơi ở mới
danh từ 1-3
nơi ở mới hiện nay
Ghi chú: Thang đo từ khó khăn (không) đến thuận lợi (có)
3.3 Quy định của pháp luật về sinh kế tái định cƣ:
Phần chi tiết được nêu tại phụ lục kèm theo Luận văn, được tóm tắt, so sánh cụ thể
như sau:
Bảng 3.4: so sánh chính sách sinh kế tái định cư
Chỉ tiêu
Chính sách của Quy định của Chính Quy định của tỉnh (áp dụng
ADB phủ Việt Nam cho dự án)
1. Về bồi thƣờng đất
Bồi thường theo Bồi thường theo chi Bồi thường theo chi phí thay thế
chi phí thay thế phí thay thế theo tình theo tình trạng pháp lý về đất
cho tất cả các công trạng pháp lý về đất (bồi thường theo giá thực tế,
Mục tiêu trình, bất kể tình (bồi thường, hoặc hỗ hoặc hỗ trợ chi phí đầu tư vào
chính sách trạng pháp lý về trợ chi phí đầu tư vào đất còn lại bằng mức giá quy
đất đất còn lại, hoặc định, hoặc không bồi thường
không bồi thường hỗ hỗ trợ)
trợ)
2. Về bồi thƣờng tài sản:
2.1. Về bồi thƣờng tài sản (nhà-vật kiến trúc)
Mục tiêu Bồi thường theo Bồi thường theo chi Bồi thường chi phí thay thế cho

29
chính sách chi phí thay thế phí thay thế cho tất cả tất cả các công trình, bất kể tình
cho tất cả các công các công trình, bất kể trạng pháp lý về đất và tài sản
trình, bất kể tình tình trạng pháp lý về của người bị ảnh hưởng (có xem
trạng pháp lý về đất và tài sản của người xét thời điểm tạo lập, không
đất và tài sản của bị ảnh hưởng (có xem đảm bảo thời điểm tạo lập, chỉ
người bị ảnh xét thời điểm tạo lập) được xem xét hỗ trợ tối đa
hưởng bằng 80% giá thay thế). Người
bị giải tỏa được quyền khai
thác, tận dụng tài sản đã được
bồi thường, hỗ trợ.
2.2. Về bồi thƣờng tài sản (cây hàng năm, cây lâu năm, thuỷ sản và diêm nghiệp)
Bồi thường theo Bồi thường theo chi Bồi thường theo chi phí thay thế
chi phí thay thế phí thay thế cho tất cả cho tất cả các công trình, bất kể
cho tất cả các công các công trình, bất kể tình trạng pháp lý về đất và tài
Mục tiêu trình, bất kể tình tình trạng pháp lý về sản của người bị ảnh hưởng.
chính sách trạng pháp lý về đất và tài sản của người Người bị giải tỏa được quyền
đất và tài sản của bị ảnh hưởng khai thác, tận dụng tài sản đã
người bị ảnh được bồi thường, hỗ trợ.
hưởng
2.3. Về bồi thƣờng tài sản (di dời mồ mả)
Bất kể tình trạng Bất kể tình trạng pháp Bất kể tình trạng pháp lý, bồi
pháp lý, bồi lý, bồi thường theo chi thường theo chi phí thay thế, mộ
thường theo chi phí thay thế, vô chủ sẽ được Ủy ban nhân
phí thay thế, dân xã di chuyển đến vị trí mới
theo mức chi phí di dời đã phê
duyệt, và việc di dời mồ mả
được thực hiện theo phong tục
của địa phương (theo thời điểm
“Lễ Thanh Minh”,…)
3. Bồi thƣờng chi phí di chuyển tài sản
Tất cả các chi phí Bồi thường theo chi Bồi thường theo chi phí thay
liên quan thu phí thay thế cho tất cả thế cho tất cả các thiệt hại khi
Mục tiêu nhập (cho dù các thiệt hại khi tháo tháo dỡ, vận chuyển, lắp đặt
chính sách người bị ảnh dỡ, vận chuyển, lắp đặt
hưởng có di dời
hay không di dời)
4. Bồi thƣờng ảnh hƣởng thu nhập
4.1. Bồi thƣờng ảnh hƣởng thu nhập từ nông nghiệp
Tất cả các chi phí Chỉ áp dụng cho hộ bị Hỗ trợ ổn định đời sống ở mức
liên quan thu thu hồi trên 30% diện 30kg gạo/nhân khẩu trong 6
nhập (cho dù tích đất nông nghiệp tháng. Hỗ trợ chuyển đổi nghề
người bị ảnh hiện có, hỗ trợ chuyển và tạo việc làm: bằng tiền với
hưởng có di dời đổi nghề và tạo việc mức 1,5 giá trị đất nông nghiệp
hay không di dời) làm: bằng tiền với bị thu hồi. Ngoài ra, mỗi người
mức không quá 5 lần trong độ tuổi lao đông, nếu

30
giá trị đất nông nghiệp
bị thu hồi
muốn học nghề và tìm kiếm
việc làm, thì sẽ được cấp thẻ
học nghề (do Sở Lao động
thương binh và Xã hội theo dõi
việc thực học) và hỗ trợ chi phí
ăn, ở, đi lại trong thời gian học
nghề (không quá 24 tháng).
4.2. Bồi thƣờng ảnh hƣởng thu nhập từ sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp
Tất cả các chi phí
liên quan thu
nhập (cho dù
người bị ảnh
Hỗ trợ gián đoạn kinh
doanh bằng tiền mặt
tương đương 30% thu
nhập một năm sau
thuế theo mức thu
nhập bình quân của 3
năm liền kề trước đó
Đối với hộ có đăng ký kinh
doanh: hỗ trợ gián đoạn kinh
doanh bằng tiền mặt tương
đương 30% thu nhập một năm
sau thuế theo mức thu nhập
bình quân của 3 năm liền kề
trước đó (dựa trên biên lai
thuế).
Đối với hộ không có đăng ký
kinh doanh: hỗ trợ gián đoạn
kinh doanh bằng tiền mặt
tương đương với mức lương tối
thiểu của một lao động trong
vòng 3 tháng
Thành viên trong độ tuổi lao
động nếu muốn học nghề và
tìm kiếm việc làm, thì sẽ được
cấp thẻ học nghề (do Sở Lao
động thương binh và Xã hội
theo dõi việc thực học) và hỗ
trợ chi phí ăn, ở, đi lại trong
thời gian học nghề (không quá
24 tháng).
5. Bồi thƣờng các công trình công cộng (điện, cấp, thoát nƣớc,...)
Bồi thường theo
chi phí thay thế,
bất kể tình trạng
pháp lý về đất và
tài sản
Bồi thường bằng tiền
cho chi phí phục hồi
năng lực công trình
Bồi thường bằng tiền cho chi
phí phục hồi năng lực công
trình. Việc di dời và phục hồi
các công trình công cộng sẽ
được lên kế hoạch thực hiện để
giảm thiểu việc gián đoạn sử
dụng các công trình này
6. Về hỗ trợ phục hồi sinh kế
Tái định cư
Tất cả các chi phí
liên quan thu
nhập (cho dù
người bị ảnh
Bố trí lại đất ở để
người dân có được chỗ
ở ổn định cuộc sống
Bố trí lại đất ở hoặc hỗ trợ tiền
để người dân chọn lựa chỗ ở phù
hợp để ổn định cuộc sống

31
Tất cả các chi phí đƣợc bố trí vào nhà Hỗ trợ tạm cƣ (chi phí thuê
liên quan thu ở tạm hoặc hỗ trợ nhà) trong thời gian sửa chữa
Tạm cư
nhập (cho dù tiền thuê nhà ở; thời nhà (03 tháng), xây dựng lại
người bị ảnh gian và mức hỗ trợ nhà tại nơi cũ hoặc tại khu tái
hưởng có di dời phù hợp với thực tế tại định cư (06 tháng)
hay không di dời) địa phương
Tất cả các chi phí Chỉ áp dụng cho hộ bị Hỗ trợ ổn định đời sống ở mức
liên quan thu nhập thu hồi trên 30% diện 30kg gạo/nhân khẩu trong 6
(cho dù người bị tích đất nông nghiệp tháng. Hỗ trợ chuyển đổi nghề
Ổn định đời ảnh hưởng có di hiện có, hỗ trợ chuyển và tạo việc làm: bằng tiền với
sống và sản dời hay không di đổi nghề và tạo việc mức 1,5 giá trị đất nông nghiệp
xuất dời) làm: bằng tiền với bị thu hồi.
mức không quá 5 lần
giá trị đất nông nghiệp
bị thu hồi
Tất cả các hộ kinh Chỉ những hộ có đăng Đối với hộ có đăng ký kinh
doanh bị ảnh ký kinh doanh mới doanh: hỗ trợ gián đoạn kinh
hưởng đều được được xét hỗ trợ. doanh bằng tiền mặt tương
nhận hỗ trợ đương 30% thu nhập một năm
sau thuế theo mức thu nhập
bình quân của 3 năm liền kề
trước đó (dựa trên biên lai
thuế).
Đối với hộ không có đăng ký
kinh doanh: hỗ trợ gián đoạn
kinh doanh bằng tiền mặt
Ổn định tương đương với mức lương tối
kinh doanh, thiểu của một lao động trong
sản xuất vòng 3 tháng
Những người làm việc tại các
doanh nghiệp sẽ nhận được trợ
cấp ngừng việc. Mức trợ cấp
ngừng việc này sẽ được tính
trên cơ sở nhân mức lương cơ
bản với cấp bậc công việc
tương ứng theo quy định hiện
hành của Nhà nước. Trợ cấp
này sẽ được cấp cho tới khi có
việc làm trở lại, nhưng tối đa 6
tháng.
Chuyển Tất cả các chi phí Hỗ trợ khoản tiền để Mỗi thành viên của hộ trong độ
nghề và tìm liên quan thu nhập học nghề tuổi lao đông, nếu muốn học
kiếm việc (cho dù người bị nghề và tìm kiếm việc làm, thì
làm ảnh hưởng có di sẽ được cấp thẻ học nghề (do

32
dời hay không di Sở Lao động thương binh và
dời) Xã hội theo dõi việc thực học)
và hỗ trợ chi phí ăn, ở, đi lại
trong thời gian học nghề
(không quá 24 tháng).
Tất cả các chi phí Hỗ trợ tư vấn sản xuất, cây
liên quan thu giống, con giống (thông qua
Hỗ trợ phục
nhập (cho dù Ủy ban nhân dân xã tổng hợp,
người bị ảnh gửi trung tâm khuyến nông, để
hồi sản xuất hưởng có di dời tổ chức thực hiện hỗ trợ) nhằm
hay không di dời) khôi phục sản xuất
Tất cả các chi phí Hỗ trợ dành cho các Hỗ trợ dành cho các hộ nghèo
liên quan thu hộ nghèo với mức sẽ nhận được hỗ trợ thêm
nhập (cho dù tương đương 30kg tương đương 30kg
Hỗ trợ
người bị ảnh gạo/người/tháng trong gạo/người/tháng trong thời gian
hưởng có di dời thời gian tối đa 24 tối đa 24 tháng.
nhóm dễ bị hay không di dời) tháng.
Hỗ trợ dành cho các gia đình
tổn thương
chính sách, anh hùng liệt sĩ
được hỗ trợ thêm tương đương
30kg gạo/người/tháng trong
thời gian tối đa 12 tháng
Nguồn: Cẩm nang về tái định cư của ADB, Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày
03/12/2004 củ Chính phủ, Quyết định số 13/2010/QĐ-UBND ngày 01/4/2010 của
UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu

33
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong chương 4, tác giả trình bày Tổng quan về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất,
so sánh chính sách tái định cư bắt buộc của ADB so với quy định của Chính phủ Việt
Nam và chính sách bồi thường của dự án, thống kê mô tả mẫu nghiên cứu, phân tích
thay đổi sinh kế theo khung phân tích DFID. Tóm tắt kết quả nghiên cứu mô hình sinh
kế cho các hộ dân bị thu hồi đất tại dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại xã Long Sơn,
thành phố Vũng Tàu
4.1 Tổng quan về bồi thƣờng thu hồi đất tại dự án Tổ hợp hóa dầu Miền Nam tại
xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu
Theo số liệu thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của Trung tâm phát triển Quỹ
đất thành phố Vũng Tàu, thì tổng cộng có 646 hộ bị thu hồi đất, trong đó có 175 hộ
phải di chuyển chỗ ở, với tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ 541,39 tỷ đồng, bình quân
838 triệu đồng/hộ, cụ thể:
- Tổng số tiền bồi thường hỗ trợ về đất: 405,87 tỷ đồng, bình quân 682,3 triệu
đồng/hộ
- Tổng số tiền bồi thường hỗ trợ về nhà vật kiến trúc: 44,73 tỷ đồng, bình quân
69,2 triệu đồng/hộ
- Tổng số tiền bồi thường hoa màu, cây trái, vật nuôi: 22,98 tỷ đồng, bình quân
- Tổng số tiền hỗ trợ để ổn định đời sống sản xuất: 61,22 tỷ đồng, bình quân
- Tổng số tiền hỗ trợ để chuyển nghề và tìm kiếm việc làm: 6,59 tỷ đồng, bình
quân 3,5 triệu đồng/người
4.2 Kế hoạch thực hiện thu hồi đất:
4.2.1 Triển khai kế hoạch tái định cư:
Thông báo thu hồi đất:

34
Căn cứ kế hoạch thu hồi đất, Ủy ban nhân dân thành phố Vũng Tàu ban hành Thông
báo thu hồi đất, tổ chức họp đối thoại với các hộ dân để phổ biến về chủ trương thu
hồi đất, giải đáp các kiến nghị của các hộ dân, thông báo kế hoạch đo đạc, kiểm đếm,
thực hiện công tác bồi thường. Và giao nhiệm vụ cho Trung tâm phát triển quỹ đất
tiến hành khảo sát, tổng hợp sơ bộ tài sản, điều kiện cuộc sống của người dân, để xây
dựng phương án tổng thể bồi thường hỗ trợ và tái định cư, đảm bảo việc bồi thường
phù hợp với điều kiện thực tế trong khuổn khổ pháp luật quy định, và nhu cầu thực tế,
phản ảnh của người dân trong vùng dự án để các cơ quan liên quan xem xét, giải
quyết.
Thành lập Hội đồng bồi thƣờng hỗ trợ và tái định cƣ: Ủy ban nhân dân thành phố
Vũng Tàu thành lập Hội đồng bồi thường hỗ trợ và tái định, gồm các cơ quan chính
quyền, chủ dự án, tổ dân cư và đại diện người dân trong vùng dự án. Để giải quyết
phản ảnh, kiến nghị của từng hộ dân cụ thể bị thu hồi đất trong vùng dự án và xem xét
phê duyệt phương án chi tiết bồi thường, và giải quyết khiếu nại.
Bàn giao phạm vi thu hồi đất: Chủ dự án và đơn vị thiết kế bàn giao hồ sơ xác định
pham vi thu hồi đất cho Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư sau khi dự án được
phê duyệt để triển khai công việc đo đạc, kiếm đếm chi tiết các tài sản bị ảnh hưởng.
Thực hiện kiểm
thường, hỗ trợ và
dân, làm cơ sở để
các hộ bị giải tỏa,
đếm chi tiết: Việc thực hiện kiểm đếm chi tiết do Hội đồng bồi tái
định cư của dự án tổ chức thực hiện, và phải có xác nhận của hộ phê
duyệt kinh phí bồi thường. Các biểu kê khai kiểm đếm sẽ được thu
hồi đất xem và ký xác nhận.
Danh sách các hộ bị giải tỏa, thu hồi đất sẽ được công khai, người bị giải tỏa, thu hồi
đất sẽ không ký xác nhận phương án bồi thường nếu không đồng ý, cho đến khi được
thống nhất các số liệu về tài sản bị giải tỏa, riêng các nội dung kiến nghị vượt thẩm
quyền, không có trong quy định sẽ được xem xét giải quyết từng trường hợp cụ thể.
4.2.2 Công tác lập, thẩm định và phê duyệt phương án bồi thường để thu hồi đất:
Khảo sát giá thay thế: mục đích áp dụng giá thị trường cho các tài sản của người bị
thu hồi đất. Các thông tin này cần được cập nhật qua việc nghiên cứu chi tiết giá thay

Sinh Kế Bền Vững Cho Người Dân Bị Giải Tỏa Thuộc Dự Án Tổ Hợp Hóa Dầu Miền Nam.doc

Sinh Kế Bền Vững Cho Người Dân Bị Giải Tỏa Thuộc Dự Án Tổ Hợp Hóa Dầu Miền Nam.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Sinh Kế Bền Vững Cho Người Dân Bị Giải Tỏa Thuộc Dự Án Tổ Hợp Hóa Dầu Miền Nam.doc