1.1 МБС - ийн зорилго ач холбогдол

1. 12.03.2019 Seite 1|21
NOTIZEN
Үндсэн сэдэв1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Дэд сэдэв 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Үйл ажиллагааны хүрээг хэрэгжүүлсний дараа та дараах чадваруудыг эзэмшинэ :
- Мэргэжлийн боловсролын зорилгыг нийгмийн, үйлдвэрлэлийн болон хувь хүний талаас
тодорхойлох,
- Мэргэжлийн боловсрол зайлшгүй хэрэгцээтэй болохыг үндэслэлтэй тайлбарлах.
- Үйлдвэрлэлийн дадлага ажлын сургалтад шууд ба шууд бус оролцогчдыг нэрлэж чадах.
Үйл ажиллагааны хүрээний зорилго
Үйл ажиллагааний хүрээний агуулга
- Мэргэжлийн боловсролын ач холбогдол
- Мэргэжлийн боловсролын зорилго,
- Мэргэжлийн боловсролыг зохион явуулах үндсэн зарчмууд, орчин үеийн чиг хандлага
- Мэргэжлийн боловсролд оролцогчид болон хамрах хүрээ

2. 12.03.2019 Seite 2|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Мэргэжлийн боловсролын ач холбогдол
Боловсрол бол ирээдүй.
Учир нь хэн сайн боловсрол эзэмшинэ, тэр илүү
сайхан амьдарна. Боловсролдоо хийсэн хөрөнгө
оруулалт нь ирээдүйдээ хийсэн хөрөнгө оруулалт юм.
Боловсрол нь ихэнхдээ „Дэвшил“, „Ирээдүй“,
„Технологи“ гэсэн ойлголтуудтой холбогддог.
Мэдээллийн эрин үед олон улсын өрсөлдөөн улам
ихэснэ.
Иймээс сайн мэргэжил шийдвэрлэх давуу тал
болно.
Эдийн засгийн өрсөлдөх чадварын хувьд
мэргэжлийн сургалт зайлшгүй чухал.
Тэр бол Шинэ санаа Өсөлт дэвшлийн үндэс суурь мөн.

3. 12.03.2019 Seite 3|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Тэртээх дундад зууны үед л гэхэд Германд хүн бүрийг ямар нэгэн
„боломжийн мэргэжил“ эзэмших ёстой гэж үздэг байв.
Ямар хүн сурч болох вэ?
Хүн бүр
Ямар хүн мастер болох вэ?
Сэтгэдэг нь
Ямар хүн дархан болох вэ?
Чаддаг нь

4. 12.03.2019 Seite 4|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Германаар “мэргэжил” гэдэг үг нь „сайн нэр буюу авьяас“ (латинаар – vocatio) гэсэн утгатай.
Энэ үгийг эхэндээ зөвхөн герман хэлээр ярьдаг орнууд ажил хийж, ашиг олдог ойлголт гэсэн агуулгаар
хэрэглэж байжээ.
„Мэргэжил бол амьдралын
ноён нуруу“
Фридрих Нишшэ ( 1844 – 1900 германы хэл шинжлэгч, гүн ухаан
судлаач)
Мэргэжлийн боловсролын ач холбогдол

5. 12.03.2019 Seite 5|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Эдийн
засаг
Хувь хүн
Нийгэм
Хувь хүний амьдралын боломж
төдийгүй тэдэнд ажлын байр бий
болгох боломж
Нийгэмд тогтвортой байдал бий
болгох төдийгүй иргэд нь идэвхтэй
болно
Өрсөлдөх чадвар, эдийн засгийн
давуу тал бий болно
Эдийн засгийг хөгжүүлэхийн тулд нэн
тэргүүнд онцгой ур чадвар бүхий
ажилтанг бүхий л шатанд бий болгох,
тэдгээрийг тасралтгүй хөгжүүлэх чухал
шаардлагатай
- улс орны хөгжил цэцэглэлт
- нийгмийн тогтвортой байдал
- эдийн засгийн үр ашиг
Мэргэжлийн боловсролын ач холбогдол

6. 12.03.2019 Seite 6|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Мэргэжлийн боловсролын зорилго
Мэргэжлийн боловсрол нь эдийн засаг, нийгэм, хувь хүний зорилгодоо хүрэх арга хэрэгсэл
Мэргэжилтэй боловсон хүчин нь
эдийн засаг, улс төр, нийгмийн
хэрэгцээг хангах
Мэргэжлийн боловсролыг дэмжин хөгжүүлснээр :
• эдийн засгийн үр ашиг (мэргэжлийн ажилчдын шинэ санаачлагууд)
• Нийгмийн нэгдмэл байдал (харилцан зохицолдоотой нийгэм)
• Хувь хүний хөгжил (амьдралын түвшин) дээшилнэ.
Мэргэжлээрээ өсөж дэвжих
боломжийг хүн бүрт
олгох

7. 12.03.2019 Seite 7|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Үйлдвэр ААН –үүд зах зээл дээр удаан хугацаанд
оршин тогтнохын тулд шинэ хэрэгцээ шаардлагад
дасан зохицох хэрэгтэй.
Эдийн
засаг
Мэргэжлийн боловсролын зорилго

8. 12.03.2019 Seite 8|21
NOTIZEN
… нь
Мэргэжлийн үйл ажиллагааны чадамжийн өсөлт
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Ажилчин хүнд тавигдах үндсэн шаардлагууд
Техникийн түвшинд
хүрсэн мэргэшүүлэлт
Өөрчлөгдөх
ажлын даалгавруудыг
идэвхтэй гүйцэтгэх
Байнга суралцахад
бэлэн байх
Багаар ажиллах
чадвар = нийгэмших
чадамжууд
Шинэ технологиор
ажиллах
Уян хатан байдал
Өсөн нэмэгдэж
буй хариуцлага

9. 12.03.2019 Seite 9|21
NOTIZEN
Мэргэжлийн ажилчдад амьдрал дээр тавигдах шаардлагууд
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Мэдлэг чадвар нь эзэмшсэн мэргэжил, үйлчлүүлэгчийн эрэлт шаардлагыг хангахгүй тохиолдолд
энэ байдлаа ухамсартайгаар ойлгож, хүлээн зөвшөөрөх, өөрийгөө өөрчилж бие даан ажиллах
шаардлага зүй ёсоор гарч ирнэ. Өөрөөр хэлбэл:
төлөвлөх:
• Асуудалд дүн шинжилгээ
хийх
• Зорилгоо тодорхойлох
• Мэдээлэл цуглуулах
• Шийдвэр гаргах тактик ба
бүтээлч ажиллагааны
арга барилуудыг ашиглах
хэрэгжүүлэх:
• Ямар нэгэн шийдлийг
сонгох
• Сонгосон шийдлийн
дагуу үйл ажиллагааг
чанарын болон тоо
хэмжээний хувьд өндөр
түвшинд хийж гүйцэтгэх
хянах:
• Үйл явцыг тусган авах
• Үр дүнг үнэлэх
• Эргэн харж дүгнэх
ирээдүйн ажиллагаандаа
хэрэгжүүлэх
Уян хатан, мэргэшсэн, хөдөлмөрч байх нь
мэргэжилтэй ажилтны гол шинж бөгөөд мэргэжлийн
үйл ажиллагааны чадамж нь мэргэжлийн
боловсролын гол зүйл юм.

10. 12.03.2019 Seite 10|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Мэргэжлийн сургалтыг зохион байгуулах
Асуулт:
Өмнө дурьдсан зорилгод хүрэхийн тулд ирээдүйд чиглэсэн мэргэжлийн
сургалтыг хэрхэн зохион байгуулах вэ?
Дээрх зорилго, шаардлагад хүрэхийн тулд
зөвхөн орчин үеийн сургалтын үзэл баримтлалын тусламжтайгаар
технологи, эдийн засаг ба нийгмийн өөрчлөлт хөгжлийн дүнд гарч ирэх байнгын
шахалтыг даван туулахад “дасан зохицох” чадвар чухал юм.
Зохион байгуулсан сургалтын төгсгөлд мэргэжилтэй залуу ажилчин нь:
мэргэжлийн олон талт үйл ажиллагааны чадамжийг алхам бүрдээ
эзэмшиж насан туршдаа суралцах чадвартай, түүндээ дур сонирхолтой
болсон байх.

11. 12.03.2019 Seite 11|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Орчин үеийн мэргэжлийн боловсролын үзэл баримтлал нь
мэргэжлийн үйл ажиллагаа руу чиглэдэг.
Үйл ажиллагаанд суурилсан, мэргэжлийн боловсролын сургалтын үзэл баримтлалын
Зорилго нь: мэргэжлийн чадвар (мэргэжлийн үйл ажиллагааны чадамж)
Арга зам нь: эзэмшүүлэх ба бие даан эзэмших
1. мэргэжлийн онолын мэдлэг
ба
2. мэргэжлийн ажлын туршлага
Ийм чадамжийг хөгжүүлэхийн тулд “хосмог тогтолцоо” (Сургалт явагдах газрууд болсон
мэргэжлийн сургууль ба үйлдвэр хоёрын хамтын ажиллагаа) –д үндэслэсэн сургалтын
хэлбэрийг сонгох ёстой. Мэргэжлийн сургуульд онолын мэдлэгийг эзэмших ба үйлдвэр
ААН дээр ажлын туршлага олж авах хоёрыг холбож өгснөөр ажил амьдралд ойр,
боловсролтой мэргэжлийн ажилчид гарч ирэх нь дамжиггүй.
Мэргэжлийн сургалтыг зохион байгуулах

12. 12.03.2019 Seite 12|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
энгийн сурах
үйл ажиллагаа
харилцах цогцолбор
Ажил болон
бизнесийн үйл
ажиллагаа
Үйл ажиллагаанд суурилсан сургалт
Мэргэжлийн хамаарах нөхцөл байдал
Хийж сурах

13. 12.03.2019 Seite 13|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Дадлагажуулагч багшид өгөх санамж
Мэргэжлийн сургалтын зорилгоо мэдэх нь мэргэжлийн
болон мэргэжлийн ёс суртахууны тухай ойлголтод чухал
нөлөөтэй. Залуучуудын хувьд сайн мэргэжил эзэмшихийн
үнэ цэнийг бүрэн ойлгоогүй байдаг. Иймд харилцан
ярилцахдаа мэргэжлийн боловсрол эзэмшихийн үнэ цэнийг
сайтан ойлгуулж, улмаар дадлагажигчдын хүсэл сонирхлыг
сайн асууж мэдэх хэрэгтэй. Үүнийг дадлагын эхэнд эсвэл
өдөр тутмын ажлын явцад хэрэгжүүлж болно. Мэргэжлийн
сайн суурь дэвсгэр дээр сайн сайхан амьдарлыг цогцлоож,
баталгаатай ирээдүйг бүтээн босгож болно гэдгийг та тэдэнд
ойлгуулах хэрэгтэй.
Мэргэжлийн сургалтыг зохион байгуулах

14. 12.03.2019 Seite 14|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Дараахь асуудлыг шийднэ үү!
Даалгавар:
“Мэргэжлийн сургалтын үйл явцыг үйл ажиллагаанд суурилсан байдлаар явуулах” гэдгийг юу
гэж ойлгож байна вэ.
Үйл ажиллагаанд суурилсан сургалтын гол хүчин зүйлүүд нь юу вэ?
Цогц гүйцэтгэл гэж юу вэ?
Мэргэжлийн сургуульд заасан онолын мэдлэгийг үйлдвэр ААН дээр ажлын туршлага суулгахтай яаж
холбож өгөх хэрэгтэй вэ?
Санамж: Цахим программын дагалдах материал дотор „1.1 Мэргэжлийн сургалтын зорилго ба ач
холбогдол“ хэсэгт уг сэдвийн талаар бичсэн байгаа.
Цахим
программын
дагалах
материал
Үйл ажиллагаанд суурилах талаар тайлбарыг цахим
программын дагалдах материалаас харна уу.
(Хэсэг 1.1).
Даалгаврыг гүйцэтгэсний дараа та дараагийн нүүр лүү шилжинэ үү.

15. 12.03.2019 Seite 15|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Үйл ажиллагаанд суурилсан сургалтын гол хүчин зүйлсүүд :
 Үйл ажиллагаанд суралцах
 Үйл ажиллагааг хийх явцад суралцах
 Бие даан төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, шалгах, залруулах, дүгнэх
 Мэргэжлийнхээ талаар бүрэн ойлголт авах
 Суралцагчдын туршлагыг нэгтгэж үйл ажиллагаандаа тусгах
 Үйл ажиллагаанд нийгмийн харилцааг хамааруулах
Мэргэжлийн сургалтыг зохион байгуулах

16. 12.03.2019 Seite 16|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Үйлдвэрлэлийн сургалтанд оролцогчид
Дадлагажуулагч
багш
МБС-ийн
багш
Сургагч
багш/ажилчин
Суралцагч/
дадлагажигч
Ажил олгогч
сургалт
МБС-ийн
захирал
Үйлдвэр
МБС
Холбоодын
төлөөлөгч
ХАҮТ
төлөөлөгч
Шууд бус оролцогчид

17. 12.03.2019 Seite 17|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Суралцагч
Ажил олгогч
сургалт
Ажил олгогч дадлагажуулагч багшид дадлагын ажлыг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, дүгнэх үүрэг өгнө.
Дадлагаж уулагч багш сургалтыг хамтын ажиллагааны тохиролцоонд нийцэхүйцээр чанарын түвшинд явуулахыг
хариуцна.
Дадлагажуулагч багш сургагч багш нарыг удирдана.
Үйлдвэрлэлийн сургалтанд оролцогчид
Дадлагажуулагч
багш
Сургагч
багш/ажилчин

18. 12.03.2019 Seite 18|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Суралцагчийн эрх:
Дадлагажигч ба дадлагажуулагч байгууллага хоёрын эрх ба
үүргүүд нь хамтын ажиллагааны гэрээ болон дадлага ажлын
гэрээгээр зохицуулагдана.
Суралцагчийн (Дадлагажигч) эрх:
• Зүй ёсны сургалт авах эрхтэй: Дадлагын зорилгод хүрэхэд шаардлагатай ур чадвар ба
мэдлэгийг заасан хугацаанд эзэмшүүлэх.
• Сургалтад шаардлагатай ажлын хэрэгсэл, жишээ нь багаж, материал гэх мэтийг үнэ
төлбөргүй бэлдүүлэх ба хэрэглэх эрхтэй.
• Халамж авах, жишээ нь эрүүл мэнд, аюулгүй байдал хангах хамгаалалт.
• Ажлын хамгаалалтын хувцас зэргийг бэлдүүлэх ба хэрэглэх.
• Дадлага дууссаны дараа дүгнэлт гаргуулж авах эрхтэй.
Цахим
программын
дагалах
материал
Дадлага ажлын гэрээний жишээнүүдийг цахим
программын дагалдах материалаас харна уу
(Хавсралт 3).

19. 12.03.2019 Seite 19|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Суралцагчийн үүрэг
Суралцагчийн үүрэг (дадлагажигч):
• Хичээл зүтгэл гаргах үүрэг: дадлага ажлын гэрээнд заасан мэдлэг ба ур чадварыг
эзэмшихийн төлөө хичээл зүтгэл гаргах. Мөн дадлагын хүрээнд өгсөн даалгаврыг
нягт нямбай гүйцэтгэх үүрэгтэй.
• Биелүүлэх үүрэг: Дадлагажуулагч багш болон бусад эрх бүхий хүмүүсийн зүгээс
өгсөн, мэргэжлийн сургалтад хамааралтай даалгавар зааврыг биелүүлнэ.
• Нягт нямбай байх үүрэг: Үйлдвэрийн багаж хэрэгсэл, машин, бусад тоног
төхөөрөмжийг ариг гамтай хэрэглэх.
• Хуулийн хариуцлага хүлээх үүрэг: Зориуд санаатай учруулсан хохиролд
хариуцлага хүлээнэ
• Байгууллагын дүрэм журмуудыг дагаж мөрдөх (жишээ нь: ослоос хамгаалах
дүрэм, эрүүл ахуйн журмууд, харж хамгаалах үүрэг, үйлдвэрийн дэг журам).
• Нууцыг хадгалах ба итгэл хүлээх үүрэг: Үйлдвэрлэлийн болон бизнесийн нууцыг
хадгалах үүрэгтэй.
• Өвчин болон бусад шалтгааны улмаас дадлага дээрээ ирж чадахгүй тохиолдолд
ААН (дадлагажуулагч багш)-д заавал мэдэгдэх үүрэгтэй,
• Тайлангийн дэвтэр-ийг ёс журмийн дагуу тогтмол хөтлөх үүрэгтэй

20. 12.03.2019 Seite 20|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
ААН үйлдвэрийн үүргүүд
ААН, үйлдвэрийн үүрэг:
• Дадлагажигчийг халамжлахад мэргэжлийн болон заах арга зүйд мэрэгшүүлсэн
ажилтан гаргаж өгөх.
• Хамтын ажиллагаа болон дадлага ажлын гэрээнд заагдсан зорилго ба агуулгыг
дадлагажигчид өгөх.
• Дадлагажигчид зөвхөн дадлага ажлын зорилгод нийцсэн даалгаврыг өгөх
• Сургалтад шаардлагатай багаж хэрэгсэл, машин, тоног төхөөрөмж, материалыг
бэлдэж өгөх .
• Дадлагажигчид шаардагдах ажлын хамгаалалтын хувцасыг үнэ төлбөргүй гаргаж
өгөх.
• Залуу өсвөр үед зориулсан ажлын аюулгүй байдлын журам зааврыг дагаж мөрдөх.
• Дадлага ажлын төгсгөлд дадлагын төрөл, хугацаа мөн түүнчлэн гүйцэтгэсэн ажил ба
эзэмшсэн чадамжуудын талаар тодорхойлолтыг бичгээр гаргаж өгөх.

21. 12.03.2019 Seite 21|21
NOTIZEN
Үйл ажиллагааны талбар 1: Үндсэн суурь ойлголтууд
Үйл ажиллагааны хүрээ 1.1: МБС-ийн зорилго ба ач холбогдол
Нөхцөл байдлын даалгавар:
Хэрэв суралцагч танай үйлдвэрийн мэргэжлийн ажилчин болсон тохиолдолд ямар бэрхшээлийг даван
туулах шаардлагатай талаар та эргэцүүлэн бодсон уу.
Танай ААН үйлдвэрлэл дээрээ сургалт явуулж болох ямар нэгэн мэргэжлийг сонгож ав! Та өөрийн
үйлдвэрийнхээ нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж даалгаврыг боловсруулна уу.
Санамж:
Даалгаврыг гүйцэтгэхэд өгөх зөвлөмж:
1. Ажлынхаа нөхцөл байдлыг нэрлэнэ үү.
2. Тухайн нөхцөл байдал үүссэн тохиолдолд түүнийг амжилттайгаар даван туулах явц ямар байдалтай харагдахыг
та дүрслэн тайлбарлана уу.
3.Үүссэн нөхцөл байдлыг даван туулахын тулд мэргэжлийн залуу ажилчид ямар урьдчилсан бэлтгэлийг хангасан
байх ёстойг тайлбарлана уу.
1. Үүсэх нөхцөл байдал: ____________________________________________________________________________
2. Түүнийг амжилттай даван туулах байдал :____________________________________________________________
3. Хувийн урьдчилсан нөхцлүүд: ______________________________________________________________________
Нөхцөл байдлын даалгаварыг та шийдвэрлэсэн үү?
Үр дүнгийнхээ талаар өөр мэргэжил дээшлүүлж буй оролцогч буюу туслах багштай ярилцана уу.
Дараагийн онлайн уулзалт дээр туслах багшид нээлттэй асуулт тавьж болно.