1. LOGO
“ Add your company slogan ”
Байгууллага ба
байгууллагын бүтэц
Хичээлийн нэр:
Мэдээллийн системийн үндэс
Хичээлийн төрөл: Лекц /№4/
Багшийн нэр:
Г.Өсөхжаргал
1

2. АГУУЛГА
 Байгууллага ба байгууллагын бүтэц
 Бие даалтын ажил
2

3. Мэдээллийн системийг хүрээлж буй орчин
 МС-ийг үр өгөөжтэй ашиглахын тулд байгууллага, удирдлага,
мэдээллийн технологийг зайлшгүй судлах ёстой.
ТХ, ПХ
Харилцаа, холбоо
Хадгалах технологи
Сүлжээ
МС-ийн технологийн бүтэц
Дээд
Стратеги
Дунд
Тактик
Доод
Үйл ажиллагааны
3

4. Мэдээллийн системийг хүрээлж буй орчин
Бизнесийн үйл ажиллагаа
Хангамж
Өгөгдөл
цуглуулөх
Үйлдвэрлэ
л
Харилцагч
Боловсруулах
Тараах
Мэдлэг
Ашигтай ба
тогтвортой
Мэдээлэл боловсруулах үйл ажиллагаа
Төлөвлөлт
Зохицуу
-лалт
Хяналт
Удирдлагын үйл ажиллагаа
Шийдвэр
гаргалт
МС нь байгууллагын бизнес ба удирдлагын үйл ажиллагаатай холбоотой мэдээллийг
(түүхий) цуглуулж, хэрэглэгчид хэрэгтэй мэдээлэл болгон боловсруулж, тарааж байх цагт л
байгууллагад ашиг өгөх ба зах зээлд тогтвортой байр суурийг эзэлнэ. Хэлхээгээр дээшлэх
тусам мэдээллийн үнэ цэнэ(ашиг) өснө.
4

5. Байгууллага
 МС нь байгууллагын салшгүй нэг хэсэг юм.
 Байгууллагын үндсэн элемент
 хүн
 бүтэц
 үйл ажиллагаа
 бодлого
 соёл
 Бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагааны хүрээ
 хүний нөөц
 санхүү
 нягтлан бодох
 худалдаа, зах зээл
 үйлдвэрлэл
5

6. Байгууллага
Бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагааны хүрээ
Үйл ажиллагааны хүрээ
Зорилго
Худалдаа, зах зээл
Бүтээгдэхүүн худалдах, үйлчилгээ
явуулах
Үйлдвэрлэл
Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, холбогдох
үйлчилгээ явуулах
Санхүү
Санхүү, хөрөнгөтэй холбоотой ажлыг
удирдан зохион байгуулах(үнэт цаас,
зээл, хөрөнгө, банкны гүйлгээ)
Нягтлан бодох
Санхүү, хөрөнгөтэй холбоотой
бүртгэлийг хариуцах(хүлээн авах,
хуваарилах, төлбөрийн тооцоо)
Хүний нөөц
Ажилтан авах, хөгжүүлэх, шилжилт
хөдөлгөөн гэх мэт ажлыг зохион
байгуулах
6

7. Байгууллага
Бүтэц
 Байгууллага ажлаа бүтэцлэсэн шатлал ба хэсгээр дамжуулж,
стандарт үйлдлийн журмын дагуу зохион явуулдаг.
 Шатлал нь ажилтнуудыг эрх хариуцлага нь өсөх пирамид
бүтцээр эрэмбэлдэг.
М
Э
д
л
э
г
Шатлал 1
Удирдлага
Удирдлага
Шатлал 2
Инженер
Инженер
ажилчид
ажилчид
ажилчид
ажилчид
ажилчид
ажилчид
7
Ажилчид
Ажилчид
Шатлал 3
Х
а
р
и
у
ц
л
а
г
а

8. Байгууллага
 Стандарт үйлдлийн журмыг удаан хугацаанд ашиглахаар
зохиож баримтжуулдаг.
 Журамд хамгийн энгийнээс эхлээд харьцааны соёл гэх мэт
ажилчдад туслах нарийн удирдамжийг тусгадаг.
Маягт бөглөх ,,, Харилцагчийг тайвшруулах
Бүх заавар, удирдамж
 Тус журмыг ажилчид албан ёсоор дагаж мөрддөг.
 Байгууллагын МС-ийн шаардлагыг тус дүрэм дээр үндэслэж
боловсруулдаг.
8

9. Байгууллага
Хүн
 Байгууллагад төрөл бүрийн мэдлэг чадварын төвшинтэй
ажиллагсад бий.
1. Удирдлага
2. Өндөр мэдлэгтэй ажилтнууд
Бүтээгдэхүүн эсвэл үйлчилгээний загвар боловсруулдаг, шинэ
мэдлэг бий болгодог.

инженер, архитектор, эрдэм шинжилгээний ажилтан
3. Мэдээллийн ажилтнууд (data workers)
Байгууллагын бичиг цаасны ажлыг гүйцэтгэдэг.
 нарийн бичиг, бичиг хэргийн ажилтан, нябо
3. Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний ажилчид

худалдагч, савлагч, жолооч
9

10. Байгууллага
Бодлого
 Байгууллагад өөр өөрийн үзэл санаа, бодолтой төрөл бүрийн
мэргэжилтэн байдаг.
 Ажил, нөөц, шагналын хуваарилалтаас болж ажилтнууд
хоорондоо уралдах, зөрчилдөх нь бүх байгууллагад байх
үзэгдэл
 Удирдлагын зүгээс байгууллагын зорилго, бодлогыг ойлгуулж
чадвал зөрчилдөөн, маргааныг зохицуулж, урьдчилан сэргийлэх
боломжтой.
10

11. Байгууллага
Соёл
 Байгууллагын соёл нь ямар бүтээгдэхүүнийг хаана, хэнд
зориулж, яаж үйлдвэрлэх ёстойг агуулсан үндсэн үүрэг, эрх
мэдэл, хариуцлагын багц баримт юм.
 Үүрэг, хариуцлагын багц баримтыг нарийн боловсруулж
гаргасан тохиолдолд ажилтнуудын гүйцэтгэх ажил тодорхой
болж ажлын бухимдал, зөрчилдөөн багасдаг.
 Тус багцыг байгууллагын бодлого, технологи өөрчлөгдөхөд
засах шаардлага гардаг.
11

12. БИЕ ДААЛТ 1
Байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагаа
 Авах оноо: 5 оноо
 Гүйцэтгэх хугацаа: 7-9 дахь долоо хоног
 Агуулга
- Байгууллага/ нэгжийн бүтэц
 алба, нэгжийн нэр
 үндсэн үүрэг
 үйл ажиллагаа
- Хүний нөөц – Албан тушаалын тодорхойлолт

алба/ нэгж ба албан тушаалын харъяалалын диаграм
 албан тушаалд хамаарах үүрэг, эрх, хариуцлага хүснэгт
12

13. БИЕ ДААЛТ 1
Байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагаа
 Байгууллагын бүтэц
1. Хэлтэс
2. Алба
3. Нэгж
4. Баг
5. Албан тушаалтан
 Үндсэн үүрэг
- Алба/ нэгжид хамаарах үйл ажиллагааг багцалж товч
тодорхойлох
- Жишээ нь, бараа бүтээгдэхүүн сурталчлах
13

14. БИЕ ДААЛТ 1
Байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагаа
 Үйл ажиллагаа
 Үндсэн үүрэгт багцалж тодорхойлсон үйл ажиллагаануудыг
дэлгэрүүлж гаргах
Жишээ нь, Үүрэг: бараа бүтээгдэхүүн сурталчлах
 Бараа бүтээгдэхүүний чанарыг сурталчлах
 Бараа бүтээгдэхүүний үнийг сурталчлах гэх мэт үйл
ажиллагаа багтана.
 Үйл ажиллагаа ба тухайн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх
хэлбэр хоёр нь ялгаатай зүйл
Жишээ нь, Үйл ажиллагаа: Бүтээгдэхүүний чанарыг сурталчлах
гэхийн оронд
 бараа бүтээгдэхүүний чанарыг амталгаат худалдааны өдөрлөг
явуулж сурталчлах
 бараа бүтээгдэхүүний үнийг телевизээр сурталчлах
 бараа бүтээгдэхүүний үнийг зурагт хуудас тарааж сурталчлах
г.м гаргах нь тохиромжгүй.
14

15. БИЕ ДААЛТ 1
Байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагаа
 Албан тушаалын тодорхойлолт
 Нэгж-албан тушаал-үүрэг-эрх мэдэл-хариуцлага
 Албан тушаалыг нэрлэхдээ <<Байгууллага Хүн>> сэдэв,
лекц 5, хуудас 7 харж санаа авах
 Албан тушаалтны үүрэг: Нэгжид хамаарсан үйл ажиллагааг
нэгж дэх албан тушаалтнуудад хуваарилдаг.
 Нэг албан тушаалтан хэд хэдэн үүрэгтэй, эсвэл нэг
үүрэг хэд хэдэн албан тушаалтанд хамаарч болно.
15

16. БИЕ ДААЛТ 1
Байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагаа
 Эрх мэдэл
 Үүргээ биелүүлэх явцдаа албан тушаалтан ямар эрхийг
эдлэхийг заадаг.
 Жишээ нь:
 сурталчилгааны арга хэлбэр, хэрэгслийг албан
тушаалтан өөрийн үзэмжээр сонгох хэрэгтэй.
 сурталчилгааны гэрээг бие даан хийж удирдлагаар
танилцуулах
16

17. БИЕ ДААЛТ 1
Байгууллагын бүтэц, үйл ажиллагаа
 Албан тушаалтны хариуцлагад олгосон эрх мэдлийн хүрээнд
үүргээ гүйцэтгэх үед ямар харицлагатай хандахыг онцолж
тусгадаг.
 Ажилтан үүргээ ажилдаа хариуцлагагүй хандсан тохиолдолд
дүрэмд заасан шийтгэлийг хүлээдэг.
 Жишээлбэл: Эрх мэдлээ буруу ашиглах, ажлын чанар
хангалтгүй, заасан хугацаанд үүргээ биелүүлээгүй байх зэрэгт
хариуцлага тооцдог.
 Жишээ нь:
 сурталчилгааны гэрээг бие даан хийж удирдлагад
танилцуулж зөвшөөрүүлсэн байх
 зар сурталчилгааг бодит мэдээлэл дээр тулгуурлан явуулах
17