Kết cấu của chuyên đề gồm: 1. Cách tiếp cận nghiên cứu con người chính trị 2. Lược sử Đông Tây về con người chính trị 3. Con người chính trị trong thế giới hiện đại

1. CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
TS. Bùi Việt Hương

2. KẾT CẤU CỦA CHUYÊN ĐỀ
1. Cách tiếp cận nghiên cứu con người chính trị
2. Lược sử Đông Tây về con người chính trị
3. Con người chính trị trong thế giới hiện đại

3. 1. CÁCH TIẾP CẬN NGHIÊN CỨU
CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
 Quan niệm về bản chất con người:
- TỐT (THIỆN) – XẤU (ÁC)
 nhận thức về động cơ, cách thức con người liên kết,
về các vấn đề xã hội, chính trị và đạo đức
 mục đích và giới hạn của nhà nước, cấu trúc, nguyên
tắc vận hành của hệ thống chính trị
 Tiêu chí đánh giá con người chính trị
 Hai trường phái đạo đức chính trị:
- Đạo đức chính trị bị động.
- Đạo đức chính trị chủ động.

4. 2. LƯỢC SỬ ĐÔNG TÂY VỀ CON
NGƯỜI CHÍNH TRỊ
2.1. Con người chính trị trong tư tưởng chính trị
phương Đông
2.2. Con người chính trị trong tư tưởng chính trị
phương Tây

5. 2.1. CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ TRONG TƯ
TƯỞNG CHÍNH TRỊ PHƯƠNG ĐÔNG
 Khổng Tử:
- Con người: tiểu nhân - quân tử.
- Quân tử và tiểu nhân đều có Thiên Tính.
- Người cầm quyền thì phải sửa đổi con người và xã
hội
- Người cầm quyền cần có cả nhân đạo và thiên đạo,
cần “vi chính”, lấy ĐỨC làm giá trị cốt lõi.
- Một chính quyền tốt phải áp dụng nhân trị và phải có
được lòng tin của dân.

6.  Hàn Phi Tử:
- Con người vốn tham lam, tư lợi  cai trị không thể
dùng đạo nghĩa mà phải dựa trên sự Thưởng Phạt.
- Cái làm cho đất nước trị hay loạn không phải là ông
vua của nước đó ra sao, mà là nền pháp trị của nước
đó như thế nào  đề cao Pháp, Thế, Thuật để trị
nước.
- Chỉ có nhà vua mới có đủ những phẩm chất ưu tú cần
thiết để nắm nghệ thuật sử dụng quyền lực. Tuy
nhiên, bản thân bậc quân chủ cũng phải tôn trọng và
tuân thủ pháp luật.

7.  Lão Tử:
- Đạo pháp tự nhiên: “vô vi” là con đường duy nhất trừ
đi “tạo tác của con người”.
- Người cai trị nên lo cho dân vì khi dân ấm no, không
bệnh tật, không ham chuộng của quý vật lạ, không có
nhu cầu khoe tài hay ganh đua để được lãnh tụ yêu
mến thì dẫu có kẻ tài trí, tham lam xách động nhân
dân nổi loạn họ cũng không làm.
- Kẻ nào dùng bạo lực để trị quốc thì “hiếm khi không
bị thương ở tay”  người theo đạo trị đừng trừng phạt
mà nên dùng tư cách thánh nhân để cảm hóa kẻ xấu.
- Chính sách quốc trị tốt nhất theo thứ tự: đạo trị  đức
trị  pháp chế  xảo trị.

8.  Khang Hữu Vi:
- Bản chất con người là tốt, “chí thiện bất động”.
- Vua là ngọn, dân là gốc, có thể vì gốc mà ngắt ngọn
chứ không thể vì ngọn mà nhổ gốc  Vua là công
bộc cho dân  tư tưởng dân nói chung, tư tưởng dân
chủ, tư tưởng vì dân của Khang Hữu Vi.
 Lương Khải Siêu:
- Nhân dân mới như là cơ sở của nhà nước
- Yêu cầu: Tân dân phải có công đức, có tư tưởng quốc
gia tinh thần tiến thủ, mạo hiểm, có ý thức về quyền
lợi, về tự do, biết tự trị và tự tôn, biết hợp quần. Tân
dân phải góp phần vào đời sống chung.

9.  Tôn Trung Sơn: Dân tộc độc lập, dân quyền tự do,
dân sinh hạnh phúc.
- Trong một quốc gia, người dân phải có quyền.
Những người tham gia chính phủ chỉ là những nhà
chuyên môn hữu năng. Họ cần có bản lĩnh, trung
thành với việc quốc gia.
- Cái đáng sợ nhất đối với một quốc gia thực hành dân
quyền là có một chính phủ vạn năng, nhân dân
không có gì tiết chế nó. Còn tốt nhất là nước đó có
một chính phủ toàn năng thuộc về nhân dân, mưu
cầu hành phúc cho dân  quần chúng nhân dân làm
ra lịch sử, là những con người chính trị đích thực.

10. 2.2. CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ TRONG LỊCH SỬ
TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ PHƯƠNG TÂY
 Xênôphôn.
- Thủ lĩnh chính trị: nổi trội về phẩm hạnh và tài chỉ huy,
được thừa nhận và đánh giá là hơn những người khác.
TLCT đưa ra tầm nhìn về tương lai, qui tụ những người
khác, giữ nhiệt huyết cho tập thể và giáo dục mọi
người, từ đó thiết lập những kì vọng bền vững.
TLCT phải xuất phát từ lợi ích chung, hiểu được bản
chất con người, phải thành thật và đáng tin cậy.
 Sự kiểm nghiệm là khi những người khác tự giác tuân
thủ TLCT ngay cả trong những thời điểm khó khăn.

11.  Aristotle:
- Trạng thái tự nhiên là trạng thái chính trị. Con người
mang bản chất xã hội.
- Chính trị là vấn đề của cuộc sống cộng đồng. Mỗi cá
nhân phải biết những lợi ích của đời sống công dân
trong cộng đồng và chấp nhận những qui tắc của nó.
- Nhà nước đào tạo các công dân về mặt đức hạnh, giáo
dục công dân hướng tới mục tiêu cao thượng của cuộc
sống. “Có nhiều loại công dân khác nhau, nhưng một
công dân theo nghĩa đầy đủ nhất là một người có một
phần đặc quyền cai trị”.

12.  Thomas Aquinas:
- Con người khác biệt ở bản chất xã hội và duy lý.
- Xã hội chính trị không phải là kết quả thuần tuý của
bản năng, mà là của lý trí; được cấu thành bởi xã hội
con người và ở đấy họ là những người tự do.
- Muốn có con người tự do trong xã hội chính trị thì
phải có CNCT - người cầm quyền có đạo đức và
trách nhiệm, biết phấn đấu cho lợi ích chung và các
công dân chính trị - những người có quyền lực nhất
định trong trong hệ thống cai trị của xã hội.
- CNCT được phân làm 3 cấp độ: Người chỉ huy, các
đoàn pháp quan; các công dân.

13. Montesquieu:
- CNCT: các cá nhân với hệ giá trị (đạo đức) tự nhiên,
bản tính: thân thiện, hoà bình, có chung sự tự do và
bình đẳng trong môi trường tự nhiên
- Con người có sự hữu hạn của lý tính và chịu ảnh
hưởng của các loại tình cảm và dục vọng  vị kỉ.
- Người cầm quyền có xu hướng lạm quyền làm tổn hại
lợi ích của các thành viên khác, tổn hại đến giá trị “tự
do”, “bình đẳng”  phải bị kiểm sóat thông qua một
hệ thống pháp luật và thể chế phù hợp với các điều
kiện của xã hội để khiến tính vị kỷ đó phục vụ xã hội.

14.  Rousseau:
- Bản chất của con người là tốt đẹp. Quá trình phát triển
của chính phủ đã làm thay đổi bản chất của con người.
Những vấn đề nan giải trong xã hội là do sự thay đổi bản
chất đó  phải thay đổi con người hiện đại trở về sự
trong trắng, sự khỏe mạnh, sự bình đẳng và sự giản dị mà
nó vốn có.
- Mô hình quản lý xã hội: Thể chế chính trị cần đảm bảo
“tự do” và “bình đẳng”
+ Tự do phải được đặt trên cơ sở nhận thức được cái đúng.
+ Các thể chế chính trị không phải để bảo vệ tự do, mà là
để giáo dục con người biết cách tự do. Con người tự làm
ra luật và chính phủ dùng luật để “bắt” những người nào
chưa thể tự mình biết cách tự do phải tự do.

15. NHẬN XÉT
 Thời kì cổ đại, công dân là nam giới tự do, là thành
viên của một chế độ chính trị và có đủ phẩm chất
chính thể yêu cầu.
 Công dân thời kỳ Trung cổ là những người hoạt động
sản xuất thủ công và buôn bán trong các phường hội.
 Quan niệm về CNCT thời kì cận đại có những nội
dung mới, xuất phát từ những tư tưởng tiến bộ về các
quyền tự do, dân chủ cùng với những nhân tố khách
quan về kinh tế, chính trị để thực hiện các quyền tự
do của con người. Con người chính trị gắn với các
quyền và nghĩa vụ, được đặt trên cơ sở pháp lý

16. 2.3. QUAN NIỆM VỀ CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN
 Bản chất con người không phải là một hệ thống đóng
kín, mà là hệ thống mở, tương ứng với điều kiện tồn
tại của con người
 Con người chính trị là con người hiện thực, sống và
hoạt động trong những hoàn cảnh hiện thực với
những điều kiện do chính con người tạo ra trong mối
quan hệ với hiện thực ấy.
 Con người chính trị nào cũng thuộc về một giai cấp,
lực lượng xã hội, cộng đồng hay dân tộc nhất định.
 Con người là sản phẩm của lịch sử, đồng thời là chủ
thể sáng tạo ra lịch sử

17. 3. CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
TRONG THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI
3.1. Quan niệm về con người chính trị
3.2. Phân loại con người chính trị
3.3. Con người chính trị Việt Nam truyền thống và
hiện đại

18. 3.1. QUAN NIỆM VỀ CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
CNCT là con người của một giai đoạn lịch sử cụ thể,
có địa vị kinh tế, xã hội nhất định và thuộc về một giai
cấp, tầng lớp xã hội nhất định.
CNCT tham gia vào đời sống chính trị nhằm hiện thực
hoá ý chí và lợi ích của mình.
CNCT có vị thế và vai trò nhất định trong hệ thống
QLCT, QLNN, hoạt động của họ gắn liền với mục tiêu
giành, giữ và thực thi quyền lực của một giai cấp, tầng
lớp xã hội nhất định.

19. 3.2. PHÂN LOẠI CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ
3.2.1. Lãnh tụ, thủ lĩnh chính trị
3.2.2. Giới chính trị chuyên nghiệp, công chức hành
chính
3.2.3. Quần chúng nhân dân

20. 3.2.1. LÃNH TỤ,THỦ LĨNH CHÍNH TRỊ
 Quan niệm:
- Lãnh tụ, thủ lĩnh chính trị là người có quyền lực cao
nhất của một tổ chức, một nhóm hay một lực lượng
chính trị, có vai trò chi phối các quá trình chính trị.
Tinh hoa chính trị: một nhóm thiểu số giữ những vị trí
đặc quyền trong xã hội và có các điều kiện kiểm soát
các nguồn lực của quyền lực nhà nước
- Các phẩm chất của thủ lĩnh chính trị: Về chính trị, tư
tưởng, về đạo đức, về năng lực, về phong cách
 Phân loại: theo cơ sở hình thành, theo phong cách lãnh
đạo

21. 3.2.2. GIỚI CHÍNH TRỊ CHUYÊN NGHIỆP,
CÔNG CHỨC HÀNH CHÍNH
 Là những người đóng vai trò điều khiển, chỉ huy, lãnh
đạo một tổ chức, cơ quan quyền lực hoặc thực thi
những nhiệm vụ được giao phó hay do luật định.
 Đội ngũ này vừa là tác giả, vừa là đối tượng điều
chỉnh của các định chế do hệ thống chính trị tạo ra.
 Các phẩm chất:
+ Về chính trị, tư tưởng
+ Về đạo đức
+ Về năng lực
+ Về phong cách

22. 3.2.3. QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN
Nhân dân là người có đủ điều kiện và tư cách, quyền
hạn và trách nhiệm trước nhà nước và xã hội; những
điều kiện và tư cách, quyền hạn và trách nhiệm được
quy định và bảo vệ bởi pháp luật.
 Mọi lý tưởng tự nó không làm biến đổi xã hội mà
phải thông qua hoạt động thực tiễn của quần chúng
nhân dân.
 Các phẩm chất:
+ Về chính trị, tư tưởng
+ Về đạo đức
+ Về năng lực

23. NHẬN XÉT
 Cách quan niệm về CNCT cũng như các yêu cầu
đối với CNCT có sự thay đổi, phụ thuộc vào nhiều
yếu tố như: trình độ phát triển, ý thức hệ, …
Tuy nhiên, CNCT đều thực hiện những nghĩa vụ
chính trị, bảo vệ các thành quả phát triển do mình
và do cộng đồng tạo ra.
 Tất cả những CNCT này cùng tạo nên một hệ thống
thống nhất cho sự phát triển của nhân loại và những
bước phát triển trong các thời đại.

24. 3.3. CON NGƯỜI VIỆT NAM
TRUYỀN THỐNG VÀ HIỆN ĐẠI
 3.3.1. Con người Việt Nam truyền thống
 3.3.2. Con người Việt Nam hiện đại
 3.3.3. Xây dựng và hoàn thiện con người chính
trị Việt Nam hiện đại

25. 3.3.3. XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN
CON NGƯỜI CHÍNH TRỊ VIỆT NAM HIỆN ĐẠI
 Xác định các chuẩn mực của con người chính trị Việt
Nam hiện đại
- Cán bộ lãnh đạo
- Đội ngũ công chức, viên chức
- Người dân
 Giáo dục các chuẩn mực
 Chuẩn bị các điều kiện cần và đủ để hoàn thiện con người
chính trị
- Nhận thức
- Tri thức
- Cơ hội

26. Tổng hợp Bài giảng tại:
http://caocaplyluan.blogspot.com