Presentatie van het agentschap Onroerend Erfgoed over de premiemogelijkheden en beheersplannen voor molensites (17 september 2016)

1. Onroerend
erfgoed
Premiemogelijkheden en beheersplannen voor
molensites
17 september 2016
Leni Thiers

2. Wie zijn wij?
Vlaamse overheid, Agentschap Onroerend erfgoed
Afdeling beheer met vijf buitendiensten en back office in
Brussel
2 molenconsulenten
Rita De Hertog Leni Thiers
Oost- & West-Vlaanderen Antwerpen, Limburg & Vlaams-Brabant

3. Premies
Onroerenderfgoeddecreet - 12 juli 2013
Onroerenderfgoedbesluit - 16 mei 2014
Van kracht sinds 1 januari 2015

4. Erfgoedpremie = premie voor het
uitvoeren van werken
80% voor eigendommen van lokale besturen
40% voor alle andere premienemers: privé-personen, vzw’s,
erfpacht van lokale besturen, …
Mogelijkheid tot verhoogde premie
60% bij erkenning als ZEN-erfgoed
80% bij erkenning als Open Erfgoed

5. Basispremie: 40% premie
Enkele voorbeelden:

6. ZEN-erfgoed: 60% premie
Definitie: Beschermde onroerende goederen of onroerende
goederen in een erfgoedlandschap, of een deel ervan dat een
opzichzelfstaand geheel vormt, dat niet van dien aard is dat
het economisch nut kan hebben, en dat uitdrukkelijk als
dusdanig erkend is in de beslissing waarbij het beheersplan
werd goedgekeurd
Enkele voorbeelden:

7. ZEN-erfgoed: 60% premie

8. Open erfgoed: 80% erfgoedpremie
+ 20% ontsluitingswerken
Voorbehouden aan een selectie van de maalvaardige molens
Inspiratienota:
https://www.onroerenderfgoed.be/assets/files/content/image
s/downloads/20160810_inspiratienota_OpenErfgoed.pdf
Voldoen aan de 8 criteria uit het onroerenderfgoedbesluit
Voorbeelden:

9. Open erfgoed: 80% erfgoedpremie
+ 20% ontsluitingswerken
Criterium 1: het goed wordt op een (inter)actieve en sprekende manier ontsloten
Een doorgedreven openstelling, die de bezoeker actief betrekt bij het verhaal
van het erfgoed
Criterium 2: de openstelling geeft de bezoeker inzicht in de erfgoedwaarden, -
kenmerken en -elementen van het goed in hun maatschappelijke context
Informatie over je molen kaderen binnen een ruimere historische
maatschappelijke context of binnen het Vlaamse molenveld
Criterium 3: de openstelling richt zich tot minstens twee verschillende doelgroepen
duidt je doelgroepenbeleid: beschrijf het profiel van je doelgroepen en waarom
je het erfgoed voor hen openstelt
Criterium 4: de openstelling is exemplarisch voor Vlaanderen of een ruimer gebied
maak een globaal vergelijkend onderzoek over de volgende aspecten:
a) de ontsluiting van de erfgoedwaarden van het goed
b) het gebruik van innovatieve ontsluitingstechnieken
c) het beheer van de site
d) de publiekswerking en de publiciteit errond

10. Open erfgoed: 80% erfgoedpremie
+ 20% ontsluitingswerken
Criterium 5: het goed wordt gedurende een periode van tien jaar minstens vijftig
dagen en driehonderd uur per jaar opengesteld.
maak een duidelijke optelsom van alle openstellingsmomenten
Criterium 6: het goed is, in de mate dat de verplichtingen van de bescherming dat
toelaten, integraal toegankelijk voor bezoekers. Daarvoor moet een advies over de
toegankelijkheid gevraagd worden aan de instantie die erkend is door de Vlaamse
Regering
voeg het advies van Inter toe en motiveer in welke mate je dit advies zal
volgen
Criterium 7: de openstelling mag niet leiden tot verlies of beschadiging van
erfgoedwaarden. Als dat nodig is, wordt er in flankerende maatregelen voorzien om
dat risico te vermijden of te beperken, of om de negatieve gevolgen teniet te doen
beschrijf welke effecten de openstellingsmaatregelen op het erfgoed zullen
hebben en hoe je de risico’s zal beperken of vermijden
Criterium 8: het goed maakt deel uit van een netwerk dat specifiek gericht is op
erfgoedontsluiting
omschrijf kort alle netwerken waarvan jouw erfgoed deel uitmaakt

11. Erfgoedpremie: procedure
Bijzondere procedure
Grote restauratiewerken
Wachtlijst
Geen maximumbedrag
Samenwerking met ontwerper
Standaardprocedure
Onderhoudswerken
3 maand tussen aanvraag en toekenning van de premie
Maximumbedrag van 25000€ incl. BTW
Uitbetaling na uitvoering van de werken
Op basis van factuur en betalingsbewijs
Op basis van de forfaitaire lijst:
http://www.ejustice.just.fgov.be/mopdf/2015/07/02_2.pdf#page=17

12. Erfgoedpremie: forfaitaire lijst

13. Beheers-
plannen
Onroerenderfgoeddecreet - 12 juli 2013
Onroerenderfgoedbesluit – 16 mei 2014
Van kracht sinds 1 januari 2015

14. Wanneer?
Verhoogde premie:
ZEN-erfgoed 60%
Open erfgoed 80%
Eigendommen van lokale besturen 80%
Gelegen binnen beschermd landschap of stads- en
dorpsgezicht: https://geo.onroerenderfgoed.be

15. Wat? De afbakening
Volledige bescherming
Uitzondering mogelijk voor opzichzelfstaand geheel in
overleg met Onroerend erfgoed (bv. beschermd monument)

16. Wie? De ontwerper
Architect
Vbn: Kinrooi Zorgvlietmolen, Brakel Verrebeekmolen,
Ardooie Rijsselendemolen
Onderzoekspremie: 80% op max.25000€ incl.BTW
Eigenaar/molenaar
Vb: Bierbeek Ruisbroekmolen
https://plannen.onroerenderfgoed.be/
Wie? + Wat?
-> Aanvraag tot opmaak via
formulier

17. Inhoud van
het
beheers-
plan

18. 8 hoofdstukken
Visie op het beheer voor de komende 20 jaar
Uitgebreide richtlijn
Samenvattend sjabloon
https://www.onroerenderfgoed.be/nl/beheer/beheerspla
nnen
• 1. Identificatie
• 2. Historische nota
• 3. Inventarisatie
• 4. Erfgoedwaarde
• 5. Beheersvisie
• 6. Beheersmaatregelen
• 7. Opvolging
• 8. Bijlagen

19. 1. Identificatie
Aanleiding en doel van het beheersplan
Afbakening van het beheersplan met motivatie
Op kadasterplan of luchtfoto
Planmateriaal via https://geo.onroerenderfgoed.be
Gelegen in natuurgebied, relict uit de landschapsatlas?
https://geo.onroerenderfgoed.be
Eigenaar?
Specifiek voor watermolens: categorie van de waterloop

20. 2. Historische nota
Wanneer is de molen gebouwd? Heeft hij een voorganger?
Zijn er nadien verbouwingen geweest? Van wanneer dateert
de maalinstallatie? Is deze geëvolueerd?
Nadruk op evolutie van de molen en zijn omgeving. Geen
pure eigenaarsgeschiedenis!
Ook sporen die verwijzen naar verdwenen elementen
Steeds landschappelijke context meegeven
Historisch kaartmateriaal via
https://geo.onroerenderfgoed.be
Bij watermolens: Atlas der waterwegen

21. 2. Historische nota
Bronnen:
De molen zelf en zijn
omgeving
Molenecho’s
Heemkundige publicaties en
molenboeken
Het inhoudelijk dossier van
de bescherming

22. 3. Inventarisatie
Algemene beschrijving van de molen en zijn omgeving
Bv. Houten staakmolen in dorpskom; Zetelkruier in
agrarische context; Turbinemolen in beekvallei met
verschillende watermolens
Bron: inventaris onroerend erfgoed, molenecho’s, …
Beschrijving van de onderdelen van de molen:
Bv: staak en steenlijst uit 18de eeuw, te dateren dankzij
inscripties, …
Bv: Gietijzeren askop van Van Aerschot met nr…, …
Bv: Girardturbine uit begin 20ste eeuw, …

23. 3. Inventarisatie
Huidige staat, incl. bouwfysische staat
Bv. Rapport MOWA als bron
(toevoegen als bijlage)
Actuele foto’s
Plannen, bv uit oud restauratiedossier
Molenomgeving
Beschrijving van de omgeving
Luchtfoto, topografische kaart, foto’s van de omgeving, …
Windvang in kaart brengen
Bv. adhv luchtfoto en zichten op de omgeving vanaf de
molenbelt
Watertoe- en afvoer in kaart brengen
Is er voldoende water? Zijn er werken nodig in de
waterloop?

24. 3. Inventarisatie: Cultuurgoederen
roerende goederen, die omwille van hun erfgoedwaarde van algemeen
belang zijn, waarvan het samen voorkomen met het gebouw een bijzondere
waarde heeft en die ofwel ontworpen zijn voor of vervaardigd met het
beschermd goed ofwel gerelateerd aan de functie van het beschermd goed
en waarvoor de historische verbondenheid met het beschermd goed kan
aangetoond worden
Optie 1: cultuurgoed beschreven in M.B.
Optie 2: cultuurgoed opgesomd in inhoudelijk dossier bij de
bescherming
Optie 3: geen beschrijving in beschermingsdossier
https://www.onroere
nderfgoed.be/nl/besche
rming/beschermd-
onroerend-
erfgoed/cultuurgoedere
n-in-monumenten/

25. 4. Erfgoedwaarden
Beschermingsbesluit en dossier is de basis

26. 4. Erfgoedwaarden
De erfgoedwaarden uit het MB kunnen aangevuld worden
met erfgoedwaarden uit het onroerenderfgoeddecreet
archeologisch, architecturaal, artistiek, cultureel,
esthetisch, historisch, industrieel-archeologisch, technisch,
ruimtelijk-structurerend, sociaal, stedenbouwkundig,
volkskundig of wetenschappelijk. Bijkomende criteria
zijn zeldzaamheid, gaafheid, herkenbaarheid,
authenticiteit, representativiteit, contextwaarde en
ensemblewaarde.

27. 4. Erfgoedwaarden
Vb.: Bierbeek Ruisbroekmolen

28. 5. Visie en beheersdoelstellingen
Wat wil je doen met je molen?
Hoofddoelstellingen: Behoud/conservatie, verbetering en
herstel van de erfgoedwaarden
Vb: Maalvaardig maken van de molen
Vb: Restauratie van het molenhuis
Nevendoelstellingen: (Neven-/Mede-)Gebruik van de site
Vb: Bewoning of taverne in de molenaarswoning
Vb: Openstelling en ontsluiting voor geïnteresseerden
Vb: Bakken van brood
Verantwoording ZEN-erfgoed of Open erfgoed

29. 5. Visie en beheersdoelstellingen
Vb. Brakel Verrebeekmolen

30. 6. Beheersmaatregelen
Welke werken plan je om je molen te
onderhouden/restaureren?
Terugkerende onderhoudswerken
Eenmalige restauratiewerken
Aard der
werken
Eenmalig Terugkerend Vrijstelling
toelating
Premiegerechtigd Forfaitair
verrekend
Bv.
vernieuwen
vangwiel
x x
Bv.
ontmossen
stelling
2maal/jaar x x
Bv. nieuwe
zeilen
x x x
Bv. kaleien
molenromp
Elke 5 jaar x x

31. 6. Beheersmaatregelen
Uitgebreide tabel

32. 6. Beheersmaatregelen
Uitgebreide toelichting bij de werken in tekstgedeelte met
samenvattende opsomming in tabel

33. 7. Evaluatie en opvolging
Op welke wijze ga je de komende 20 jaar opvolgen of de
beoogde beheersdoelstellingen gehaald worden?
Afspraak op welke wijze je hierover rapporteert aan het
agentschap Onroerend erfgoed
Bv. via rapport van Monumentenwacht (min. elke 5 jaar)
Bv. via eigen document met opsomming uitgevoerde
werken + actuele fotorapportage (min. elke 5 jaar)

34. 8. Bijlagen
Bijlagen Niet van toepassing (en dus niet bijgevoegd) Bijgevoegd (nummering!)
Perimeter van gebied waarvoor beheersplan
wordt opgemaakt (met schaal en N-pijl)
Lijst van premiegerechtigde werken
Lijst van handelingen waarvan de uitvoering
vrijgesteld zal zijn van toelating
Lijst van ZEN-erfgoed met aanduiding op kaart
Lijst van open erfgoed met aanduiding op
kaart
Lijst van ontsluitingswerken voor open
erfgoed die in aanmerking komen voor een
premie met aanduiding op kaart
Lijst van werken aan bomen en struiken
waarvoor toelating nodig is
Lijst van cultuurgoederen die in aanmerking
komen voor een premie
Lijst van premiegerechtigde werken aan een
orgel dat dateert van na WOI
Extra bijlage (bvb. foto’s, …)

35. Beheersplan:
van opmaak
tot
goedkeuring

36. Opmaak en ondersteuning
Ontwerper / molenaar / eigenaar kan steeds rekenen op
ondersteuning door de molenconsulenten.
Vergadering en plaatsbezoek bij opstart van het
beheersplan
Nalezen van documenten en formuleren van
opmerkingen
Eventuele vervolgvergaderingen of bijkomende
plaatsbezoeken
Officieel pre-advies op papier naar eigenaar en
ontwerper
Tips & Tricks uit andere beheersplannen

37. Procedure
Aanvraag tot opmaak
De preadviezen
Officieel advies met opmerkingen en raadgevingen om
het beheersplan te verbeteren
Na gunstig preadvies kan het beheersplan officieel
worden ingediend
Officiële indiening
2 afgedrukte, ingebonden
exemplaren (A4-formaat)
1 voor het agentschap
1 voor de eigenaar
Digitale versie in
pdf-formaat
(bijlages apart aanleveren)

38. Na de goedkeuring
Ontsluiting via de databank
https://plannen.onroerenderfgoed.be
20 jaar geldig
Erfgoedpremies
Erkenning als ZEN-erfgoed (60% premie)
Erkenning als open erfgoed (80% premie)
Vrijstellingen van toelating

39. Vragen?