Lezing van Barbara Dubaere op 28 februari 2013 over

1. De Werelderfgoedconventie
in Vlaanderen en Gent
De gevolgen van een Uitzonderlijke
Universele Waarde
Barbara Dubaere
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

2. Inhoudstafel
UNESCO en de Werelderfgoedconventie
• Organisatie
• Werelderfgoedconventie
• Hoe werkt de Conventie?
• Spelers
• Spelregels
• Procedure
• Werelderfgoed… Wat nu?
Vlaanderen en Gent
• Werelderfgoed in Vlaanderen
• Toekomstig werelderfgoed in Vlaanderen
• Gent werelderfgoedstad?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

3. UNESCO en de
Werelderfgoedconventie
• Organisatie
• Werelderfgoedconventie
• Hoe werkt de Conventie?

4. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Organisatie
• = United Nations Educational, Scientific and
Cultural Organization
• Opgericht 16/11/1945
• Doel:
“Het waarborgen van vrede en veiligheid
door de samenwerking tussen de
verschillende lidstaten op het vlak van
onderwijs, wetenschap, cultuur en
communicatie”
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

5. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Organisatie
Irina Bokova
UNESCO hoofdkwartier (Parijs)
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

6. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Werelderfgoedconventie
• 1972 Werelderfgoedconventie
• Letterlijk:
“Conventie voor de bescherming van
het Cultureel en Natuurlijk erfgoed
van de Wereld”
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

7. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Werelderfgoedconventie
Aanleiding:
plannen voor bouw nieuwe Aswandam /
Nasser-meer (vanaf 1954)
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 - © Onroerend Erfgoed

8. Nubië

9. Tempelcomplex Abu Simbel – Historische foto van de Grote en de Kleine Tempel

10. Reconstructie van het Abu Simbel tempelcomplex

13. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Werelderfgoedconventie
• Eerste Werelderfgoederen in 1978: o.a.
Dom in Aken & Galapagos-eilanden
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

14. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Werelderfgoedconventie
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

15. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Werelderfgoedconventie
Absoluut succesnummer!
• Aangenomen door 190/195 lidstaten
• Vandaag: 962 werelderfgoederen in 157 landen
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

16. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Werelderfgoedconventie
11 Belgische Werelderfgoederen:
• 4 in Vlaanderen (zie later)
• 4 in Wallonië
• 3 in Brussel
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

17. Neolitische Vuursteenmijnen - Spiennes

18. Scheepsliften Canal du Centre – La Louvière/Le Roeulx

19. Onze-Lieve-Vrouwekathedraal - Doornik

20. Belangrijkste Mijnsites van Wallonië

21. Grote Markt - Brussel

22. Art-Nouveau herenhuizen van Victor Horta - Brussel

23. Stocletpaleis – Sint-Pieters-Woluwe

24. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelers
 Spelers
Spelregels
Procedure
Werelderfgoed – Wat nu?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

25. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelers
 Algemene Vergadering
 Werelderfgoedcomité
 Werelderfgoedcentrum
 Adviserende Instanties
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

26. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelers
 Algemene Vergadering
190 lidstaten
Om de twee jaar bijeenkomst in Parijs
Verkiest leden van het Werelderfgoedcomité
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

27. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelers
 Werelderfgoedcomité
21 leden – mandaat 6 jaar ( 4)
Jaarlijkse bijeenkomst (2013 Phnom Penh)
Uitspraak over:
- Nieuwe erkenningen
- “State of Conservation”-rapporten
- Lijst Werelderfgoed in Gevaar
- Schrappingen
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

28. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelers
 Werelderfgoedcentrum
Parijs, 1992
Aanspreekpunt & coördinatie
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

29. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelers
 Adviserende Instanties
Onafhankelijke internationale experts
ICOMOS (Parijs)  culturele goederen
IUCN (Gland, CH)  natuurlijke goederen
ICCROM (Rome)  opleidingen
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

30. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelregels
Spelers
Spelregels
Procedure
Werelderfgoed – Wat nu?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

31. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelregels
 Operationele Richtlijnen
 Uitzonderlijke Universele Waarde (OUV)
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

32. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelregels
 Operationele Richtlijnen
= Procedures en richtlijnen voor de
toepassing en uitvoering van de Conventie
vb. Nieuwe nominaties
Monitoring & behoud
Internationale ondersteuning
…
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

33. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Spelregels
 Uitzonderlijke Universele Waarde
= 10 criteria die bepalen of een site van
Uitzonderlijke Universele Waarde getuigt
- minstens aan één criterium voldoen
- integriteit en/of authenticiteit
- beschermings- en management systeem
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

34. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
OUV
Outstanding Universal Value: 10 criteria
i. Meesterwerk van menselijk genie
ii. Belangrijke uitwisseling van waarden
iii. Getuige van traditie/beschaving
iv. Uitzonderlijk gebouw/landschap
v. Typerend voor bepaalde architectuur
vi. Associatieve waarde
vii. Natuurlijke schoonheid
viii. Geologische processen
ix. Ecologische/biologische processen
x. Biodiversiteit
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

35. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
OUV
Taj Mahal – India – i. Meesterwerk menselijk genie

36. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
OUV
Rotsschilderingen van Tadrart Acacus – Libië – iii. Getuige van beschaving

37. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
OUV
Grand Canyon – VSA – xii - x

38. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
OUV
Hiroshima Peace Memorial – vi. Associatieve waarde

39. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Procedure
Spelers
Spelregels
Procedure
Werelderfgoed – Wat nu?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

40. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Procedure
Nationale indicatieve lijst
Nominatie voorbereiden
Inspectie door adviserende instanties
Evaluatie door Werelderfgoedcomité
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

41. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Procedure
Nationale indicatieve lijst
= Tentative List
- shortlist van sites waarvan een lidstaat
denkt dat ze in aanmerking kunnen
komen voor de erkenning
- veel nationale autonomie (voorlopig)
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

42. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Procedure
Nationale indicatieve lijst
• Justitiepaleis, Brussel
• Thermen van Spa
• Slagveld van Waterloo
• Universiteitsgebouwen van Leuven
• Historische binnenstad, Antwerpen
• Architecturale werk van Henry Van De Velde
• …
• En… de historische binnenstad Gent
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

43. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Procedure
Nominatie voorbereiden
 Zware procedure
Sterk geprofessionaliseerd!
 Hoofdpunten:
- Uitzonderlijke Universele Waarde
- Authenticiteit & Integriteit
- Beheervisie
- Internationale vergelijking
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

44. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Procedure
Inspectie door adviserende instanties
ICOMOS / IUCN
Rapport aan het Comité
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

45. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? - Procedure
Evaluatie door Werelderfgoedcomité
Ofwel inschrijving  statement of OUV
Ofwel refer
defer
afwijzing
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

46. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
Spelers
Spelregels
Procedure
Werelderfgoed – Wat nu?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

47. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
Monitoring en Rapportage
Werelderfgoed in gevaar
 Schrapping van de werelderfgoedlijst
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

48. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
Monitoring en Rapportage
State of Conservation report
Liefst proactief door de lidstaten
Zoniet reactief door UNESCO
Ook: periodic reporting
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

49. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
 Werelderfgoed in Gevaar!
Uitzonderlijke Universele Waarde,
authenticiteit en integriteit bedreigd
- natuurrampen
- gewapende conflicten
- onomkeerbare ontwikkelingen
 Niet noodzakelijk een straf!
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 - (c) Onroerend Erfgoed

50. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
 Werelderfgoed in Gevaar!
Vb. Nationale Parken Congo
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

51. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
 Werelderfgoed in Gevaar! -> SCHRAPPING!
 Dresden, vallei van de Elbe (2004-2009)
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

52. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

53. UNESCO en de Werelderfgoedconventie
Hoe werkt de Conventie? – Wat nu?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

54. Vlaanderen en Gent
• Werelderfgoed in Vlaanderen
• Toekomstig werelderfgoed in Vlaanderen
• Gent werelderfgoedstad?

55. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen
Vlaanderen:
1998: 13 begijnhoven
Seriële nominatie
1999: 26 belforten
2000: Brugge
2005: Plantin-Moretus (Antwerpen)
In 27 Vlaamse gemeentes
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

56. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen - Begijnhoven
WEL: NIET:
Brugge Aalst
Dendermonde Aarschot
Diest Antwerpen
Gent (KB) Borgloon
Hoogstraten Diksmuide
Kortrijk Gent (GB)
Leuven (GB) Hasselt
Lier Herentals
Mechelen (GB) Leuven (KB)
Sint-Amandsberg Mechelen (KB)
Sint-Truiden Oudenaarde
Tongeren Overijse
Turnhout Tienen
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

57. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen - Begijnhoven
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

58. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen - Begijnhoven
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

59. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen - Begijnhoven
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

60. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen - Belforten
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

61. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen - Plantin-Moretus
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

62. Vlaanderen en Gent
Werelderfgoed in Vlaanderen - Brugge
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

63. Vlaanderen en Gent
Toekomstig werelderfgoed in Vlaanderen
 Toekomstige Werelderfgoederen in
Vlaanderen?
• Woning Guiette (Le Corbusier)
• De Groote Oorlog
• Hoge Kempen en mijnsites
• Kolonies van Wortel en Hoogstraten
• …
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

64. Woning Guiette
(Antwerpen)
• Le Corbusier
• AR, BE, DE, FR,
JP en CH
• 2008 “L’oeuvre
architecturale et
urbaine de Le
Corbusier”
• Erkenning 2016?

65. De Groote Oorlog
(Westhoek)
• Samen met Frankrijk
en Wallonië
• Afbakening, selectie,
masterplan,…
• 2015 – 2016
• Conflict

66. Nationaal Park Hoge
Kempen
• 1e Nationaal Park van
België
• Cultureel landschap
• Opmaken dossier
• Timing?

67. Kolonies van Wortel
en Merksplas
• Grensoverschrijdende
samenwerking
• Kempens Landschap
• OUV en internationale
vergelijking
• 2018
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

68. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

69. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Mogelijkheid?
 Reeds 3 werelderfgoedsites
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

70. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Mogelijkheid?
 Indicatieve
Lijst
• Kuip van Gent
• Architecturale
werk Henry Van
de Velde
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

71. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Mogelijkheid?
 Deens initiatief: Workers Assembly Halls
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

72. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Mogelijkheid?
 Aanwezig erfgoed
• 569 monumenten
• 57 stadsgezichten
• 10 landschappen
• 1 dorpsgezicht
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

73. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Mogelijkheid?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

74. “Global strategy for a credible, balanced and
representative World Heritage List”
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

75. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Wenselijkheid?
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

76. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Wenselijkheid?
OUV beschermen
Hoogbouw
Nieuwbouw
Mobiliteitsinfrastructuur
…
Maar ook blijven
functioneren als
dynamische, leefbare stad!
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

77. Vlaanderen en Gent
Brugge – Hotel Casselberg
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

78. Vlaanderen en Gent
Brugge – Hotel Casselberg
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

79. Vlaanderen en Gent
Brugge – Hotel Casselberg
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

80. Vlaanderen en Gent
Brugge – Hotel Casselberg
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

81. Vlaanderen en Gent
Brugge – Hotel Casselberg
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

82. Vlaanderen en Gent
Brugge – Hotel Casselberg
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

83. Vlaanderen en Gent
Brugge – Hotel Casselberg
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

84. Vlaanderen en Gent
Brugge – MOH
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

85. Vlaanderen en Gent
Brugge – MOH
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

86. Vlaanderen en Gent
Brugge – MOH
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

87. Vlaanderen en Gent
Brugge – MOH
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

88. Vlaanderen en Gent
Brugge – MOH
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

89. Vlaanderen en Gent
Brugge
 Aanbevelingen ICOMOS-missie
 Bescherming als stadsgezicht onderzoeken
 Beheerluik: managementplan
 Werken met impactstudies
 Onafhankelijk adviesorgaan
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

90. Vlaanderen en Gent
Brugge - windturbines
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

91. Vlaanderen en Gent
Brugge
 Aanbevelingen ICOMOS-missie
 Bescherming als stadsgezicht onderzoeken
 Beheerluik: managementplan
 Werken met impactstudies
 Onafhankelijk adviesorgaan
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

92. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Heraanleg Belfortstraat
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

93. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Heraanleg Belfortstraat
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

94. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Stadshal
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

95. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Stadshal
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

96. Horenbaut (1619)

97. 97

98. 98

99. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Stadshal
UNESCO Werelderfgoed - GVSALM - 28/02/2013 – © Onroerend Erfgoed

100. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Stadshal

101. Vlaanderen en Gent
Gent werelderfgoedstad? Stadshal

102. Dank u!
Vragen?
Barbara.dubaere@rwo.vlaanderen.be