đã chia sẻ đến cho các bạn nguồn tài liệu hoàn toàn hữu ích. Nếu như bạn có nhu cầu cần tải bài mẫu này vui lòng nhắn tin ngay qua zalo/telegram : 0917.193.864để được hỗ trợ tải nhé.

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Ngọc Loan
TỔ CHỨC NGOẠI KHÓA PHẦN ĐỊNH LUẬT
BẢO TOÀN ĐỘNG LƯỢNG – VẬT LÍ 10 NÂNG
CAO NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO
HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP GIÁO DỤC HỌC
NHẬN VIẾT THUÊ KHOÁ LUẬN
ZALO/TELEGRAM HỖ TRỢ : 0917.193.864
WEBSITE: VIETKHOALUAN.COM
Thành phố Hồ Chí Minh – 2022

2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Ngọc Loan
TỔ CHỨC NGOẠI KHÓA PHẦN ĐỊNH LUẬT
BẢO TOÀN ĐỘNG LƯỢNG – VẬT LÍ 10 NÂNG
CAO NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO
HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
Chuyên ngành : Lý luận và phương pháp dạy học môn Vật lí
Mã số 60 14 10
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGÔ DIỆU NGA
Thành phố Hồ Chí Minh – 2022

3. LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn TS. Ngô Diệu Nga trong suốt thời
gian qua đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô khoa Vật Lí, Phòng Khoa Học
Công Nghệ và Sau đại học Trường Sư Phạm Thành Phố Hồ Chí Minh.
Tôi xin cảm ơn Ban Giám Hiệu trường THPT chuyên Lê Hồng Phong-
nơi tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá
trình làm luận văn.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đối với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, học
viên đã động viên giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập.
Cuối cùng, tôi gởi lời cảm ơn đến những học trò tôi, những người đã
nhiệt tình tham gia và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực nghiệm.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Ngọc Loan

4. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
THPT : Trung học phổ thông
GV : Giáo viên
HS : Học sinh
SGK : Sách giáo khoa
BGK : Ban giám khảo
BTC : Ban tổ chức
BTK : Ban thư ký
PĐT : Phiếu điều tra

5. MỤC LỤC
2LT
2DT
2MT
2MT
ỜI CẢM ƠN2T 1
ANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT2T 2
ỤC LỤC2T 1
Ở ĐẦU2T 5
21T .Lí do chọn đề tài2T 5
22T .Mục đích nghiên cứuT2 6
23T .Giả thuyết khoa họcT2 7
24T .Đối tượng nghiên cứuT2 7
25T .Phạm vi nghiên cứu2T 7
26T .Nhiệm vụ nghiên cứu2T 7
27T .Phương pháp nghiên cứu2T 8
28T .Cấu trúc luận vănT2 8
2CT hương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHÓA VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG2.T 9
21T .1.Cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ thôngT2 9
21T .1.1.Các hình thức tổ chức dạy học ở trường phổ thôngT2 9
21T .1.2.Hoạt động ngoại khóaT................................2 10
21T .1.2.1.Khái niệm hoạt động ngoại khóaT2 10
21T .1.2.2.Vị trí, vai trò của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình thức tổ
chức dạy học trường trung học phổ thông2T 10
21T .1.2.3.Tác dụng của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình thức tổ chức
dạy học ở trường phổ thông2T 11
21T .1.3.Các đặc điểm của giờ học ngoại khóaT2 15
21T .1.4.Nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp hướng dẫn ngoại khóa vật lí2T 16
21T .1.4.1.Nội dung ngoại khóa vật lí2T 16

6. 21T .1.4.2.Hình thức tổ chức ngoại khóa vật lí2................................T 17
21T .1.4.3.Phương pháp hướng dẫn ngoại khóa vật lí2T 20
21T .1.5.Cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động ngoại khóa trong việc phát triển tư duy sáng
tạo của học sinh2T 27
21T .1.5.1.Biểu hiện tư duy sáng tạo2T 27
21T .1.5.2.Các yếu tố cần thiết cho việc rèn luyện năng lực tư duy sáng tạo của học
sinh trong học tập2T 28
21T .1.5.3.Phương pháp đánh giáT2 28
21T .2.Thực trạng hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông hiện nay, tình
hình dạy và học phần “Định luật bảo toàn động lượng”2T 29
21T .2.1.Thực trạng hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông hiện nay2T 29
21T .2.2.Tình hình dạy và học phần “ Định luật bảo toàn động lượng”T 2 30
21T .2.2.1.Mục đích điều traT2 30
21T .2.2.2.Phương pháp điều traT2 31
21T .2.2.3.Kết quả điều traT ................................2 31
2KT
2CT
ết luận chương 12T 37
hương 2: NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHÓA
PHẦN
ĐỊNH
LUẬT BẢO TOÀN ĐỘNG LƯỢNG2T 38
22T .1.Mục tiêu dạy học phần “ Định luật bảo toàn động lượng”T-------------------------2 38
22T .1.1.Mục tiêu về kiến thứcT2 38
22T .1.2.Mục tiêu về kĩ năngT2 39
22T .2.Tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng - vật lí 10
nâng cao”2T 40
22T .2.1.Ngày hội Khai hỏaT2 40
22T .2.1.1.Các bước cần thực hiện trước khi tổ chứcT2 40
22T .2.1.2.Tổ chức thi2T 43
22T .2.1.3.Hoạt động mở đầu (10 phút)T2 44

7. 22T .2.1.4.Vòng thi 1: chuẩn bị bệ phóng (15 phút)T2 45
22T .2.1.5.Vòng thi 2: Nạp nhiên liệu ( 30 phút)T2 47
22T .2.1.6.Vòng thi 3: Phụt khí ( 20 phút)T2 49
22T .2.1.7.Vòng thi 4: Tách tầng ( 20 phút)T2 54
22T .2.2.Ngày hội Bay vào vũ trụ2................................T 57
22T .2.2.1.Các bước cần thực hiện trước khi tổ chứcT2 57
22T .2.2.2.Tổ chức thi2T 59
22T .2.3.Các yếu tố cần quan tâm trong quá trình diễn ra ngày hội vật lí phần định luật
2KT
2CT
bảo toàn động lượng2T 61
ết luận chương 22T 62
hương 3: THỰC NGHIỆM SƯ
PHẠM2T 63
23T .1.Mục đích thực nghiệm sư phạmT2 63
23T .2.Nội dung, phương pháp thực nghiệm sư phạmT2 63
23T .3.Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm2T 64
23T .3.1.Phân tích, đánh giá thực nghiệm sư phạm vòng chuẩn bị bệ phóngT2 64
23T .3.1.1.Phân tích2T 64
23T .3.1.2.Đánh giáT2 65
23T .3.2.Phân tích, đánh giá thực nghiệm sư phạm vòng nạp nhiên liệu2T 67
23T .3.2.1.Phân tích2T 67
23T .3.2.2.Đánh giáT2 69
23T .3.3.Phân tích, đánh giá thực nghiệm sư phạm vòng phụt khí2T 70
23T .3.3.1.Phân tích2T 70
23T .3.3.2.Đánh giáT2 72
23T .3.4.Phân tích diễn biến, đánh giá thực nghiệm sư phạm vòng tách tầngT2 73
23T .3.4.1.Phân tích2T 73
23T .3.4.2.Đánh giáT2 77
23T .3.5.Phân tích, đánh giá thực nghiệm sư phạm ngày hội bay vào vũ trụ2T 78

8. 23T .3.5.1.Phân tích2T 78
23T .3.5.2.Đánh giáT2 84
2HT ình 3.9.Hình ảnh thực nghiệm sư phạm ngày hội Bay vào vũ trụ2T 85
23T .3.6.Kết quả thu nhận được từ phiếu điều tra của học sinh sau khi tham gia ngoại
khóa2T 85
23T .3.6.1.Mục đích điều traT2 85
23T .3.6.2.Địa điểm, thời gian, số lượng học sinh điều traT2 85
23T .3.6.3.Nội dung phiếu điều tra học sinh: phụ lục 32T 85
23T .3.6.4.Kết quả điều traT ................................2 85
2KT
2TT
2PT
2PT
2PT
2PT
2PT
ẾT LUẬN2T 92
ÀI LIỆU THAM KHẢO2T 94
HỤ LỤC2T 96
HỤ LỤC 12T 96
HỤ LỤC 22T 99
HỤ LỤC 32T 101
HỤ LỤC 42T 103

9. MỞ ĐẦU
1.Lí do chọn đề tài
Trong một thời gian dài, người thầy được trang bị phương pháp để truyền
thụ tri thức cho học sinh theo quan hệ một chiều: thầy đọc - trò chép, chính vì
thế học sinh trở nên thụ động, thiếu tính độc lập và sáng tạo. Nguyên tắc thụ
động biểu lộ ở hình ảnh người giáo viên đứng riêng biệt trên bục cao trong lớp
và cung cấp cái mẫu, còn phía dưới là hình ảnh các học sinh ngồi thành hàng
trên ghế, cùng làm một công việc giống nhau là sao lại cái mẫu mà thầy đang
cung cấp cho họ.
Hiện nay theo quan điểm hiện đại về dạy học, dạy học bằng hoạt động,
thông qua hoạt động của học sinh thì việc tổ chức dạy học thực chất là tổ chức
cho học sinh hoạt động tự học, thông qua đó mà chiếm lĩnh kiến thức, kỹ năng
và phát triển năng lực và hình thành thái độ. Trong mỗi hình thức tổ chức dạy
học lại có nhiều cách tổ chức hoạt động của học sinh, lựa chọn hình thức tổ
chức hoạt động nào tùy thuộc vào mục đích, nội dung, phương tiện dạy học và
trình độ của học sinh.
Có nhiều cách phân loại các hình thức dạy học vật lí, mỗi cách dựa trên
một dấu hiệu nhất định như:
- Dựa vào thành phần học sinh có thể chia thành dạy học cá nhân, dạy học
theo nhóm, dạy học theo lớp.
- Dựa vào mục đích có thể chia thành nghiên cứu kiến thức mới, luyện tập,
ôn tập….
- Theo địa điểm thì có thể làm việc ở lớp, làm việc phòng thí nghiệm…Tuy
nhiên, mỗi hình thức dạy học đều bao hàm nội dung của một số cách phân loại
khác.
Hoạt động ngoại khóa là một hình thức dạy học thuộc hệ thống các hình
thức dạy học ở trường phổ thông hiện nay. Ngoại khóa vật lí nói riêng và hoạt
động ngoại khóa nói chung hỗ trợ cho học nội khóa trong việc củng cố,

10. mở rộng, đào sâu kiến thức, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế đời
sống vào kỹ thuật, phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh. Những kiến
thức học sinh thu được khi tham gia các hoạt động ngoại khóa thường sâu sắc
và có tính bền vững, sản phẩm học sinh làm ra mang nhiều ý nghĩa.
Mặt khác, thời lượng phân bố từng phần trong chương trình còn rất ít nên
phần lớn học sinh chỉ nắm sơ lược về lí thuyết, hầu như không có thời gian để
làm thí nghiệm và nghiên cứu những ứng dụng có liên quan. Chính trình độ
thực hành thí nghiệm của học sinh hạn chế nên trong các kỳ thi quốc tế học sinh
Việt Nam thường gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, tổ chức hình thức ngoại khóa
rất cần thiết cho việc dạy và học.
Trong các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ
thông hiện nay thì hình thức hướng dẫn các nhóm học sinh thiết kế, chế tạo là
phổ biến hơn cả vì nó đáp ứng được yêu cầu dạy học đổi mới hiện nay là phát
huy cao độ tính tích cực, sáng tạo của học sinh.
Trong chương trình vật lí 10, khi giảng dạy phần định luật bảo toàn động
lượng, khó khăn nhất đối với giáo viên là không làm thí nghiệm để kiểm chứng
được, học sinh thì khó hình dung về định nghĩa động lượng, các bài tập vận
dụng thì rắc rối về việc tổng hợp vectơ. Theo phân bổ chương trình, phần này
dạy trong ba tiết. Với một khoảng thời gian ngắn, học sinh rất khó hiểu được ý
nghĩa và tầm quan trọng của định luật trong đời sống và kỹ thuật.
Chính vì những lí do trên, với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng
dạy và học vật lí ở trường THPT chúng tôi chọn đề tài : Tổ chức ngoại khóa
phần “Định luật bảo toàn động lượng – vật lí 10 nâng cao” nhằm phát triển
tư duy sáng tạo học tập của học sinh.
2.Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu việc tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn
động lượng- vật lí 10 nâng cao” nhằm kích thích hứng thú học tập, phát huy
tính tích cực, sáng tạo của học sinh, đồng thời củng cố kiến thức đã học

11. trong chương trình nội khóa và giúp học sinh hiểu rõ hơn cách thức ứng dụng
vật lí vào đời sống, kỹ thuật.
3.Giả thuyết khoa học
Nếu tổ chức được buổi ngoại khóa một cách khoa học, nội dung kiến
thức phù hợp với đối tượng học sinh và hình thức hoạt động phong phú thì sẽ
kích thích hứng thú học tập, phát huy tính sáng tạo của học sinh, đồng thời củng
cố kiến thức đã học một cách sâu sắc, bền vững hơn và học sinh hiểu rõ hơn
ứng dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn đời sống, kỹ thuật.
4.Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động ngoại khóa vật lí trong dạy học vật lí ở trường phổ thông.
5.Phạm vi nghiên cứu
Tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng –
vật lí 10 nâng cao”.
6.Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về hoạt động ngoại khóa nói chung và ngoại
khóa vật lí nói riêng.
- Nghiên cứu thực trạng các hoạt động ngoại khóa vật lí ở các trường phổ
thông hiện nay.
- Xây dựng nội dung hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn
động lượng – vật lí 10 nâng cao”.
- Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi của buổi ngoại khóa đã
xây dựng.

12. 7.Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
8.Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn
gồm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường
phổ thông.
Chương 2: Nội dung hoạt động ngoại khóa phần “ Định luật bảo toàn động
lượng- vật lí 10 nâng cao”.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

13. Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT
ĐỘNG NGOẠI KHÓA VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG
1.1.Cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông
1.1.1.Các hình thức tổ chức dạy học ở trường phổ thông
Hình thức tổ chức dạy học là một thành tố trong cấu trúc của quá trình
dạy học, là sự biểu hiện bên ngoài của hoạt động được phối hợp chặt chẽ giữa
giáo viên và học sinh, được thực hiện theo một trật tự xác định và trong một
chế độ nhất định. Nó thay đổi tùy thuộc vào mục đích, nhiệm vụ dạy học, mối
quan hệ giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với nhau, theo số lượng người
học và không gian diễn ra quá trình dạy học, theo cơ sở vật chất, thiết bị kỹ
thuật phục vụ cho quá trình dạy học. Hiện nay, trong trường phổ thông chúng
ta thường gặp một số hình thức tổ chức dạy học sau:
- Hình thức lớp-bài (lên lớp)
- Hình thức dạy học theo nhóm
- Hình thức tự học
- Hình thức thực hành
- Hình thức thảo luận và xêmina
- Hình thức hoạt động ngoại khóa
…
Trong mỗi hình thức tổ chức dạy học lại có nhiều cách tổ chức hoạt động
của học sinh, việc lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động nào tùy thuộc vào mục
đích, nội dung, phương tiện dạy học và trình độ của học sinh. Mỗi hình thức
dạy học có những ưu- khuyết điểm riêng vì vậy việc phối hợp hài hòa, khéo léo
các hình thức tổ chức dạy học sẽ mang lại hiệu quả, tạo chất lượng toàn diện
cho quá trình học tập của học sinh.[7]

14. 1.1.2. Hoạt động ngoại khóa
1.1.2.1. Khái niệm hoạt động ngoại khóa
Hoạt động ngoại khóa là hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các
môn văn hóa ở trên lớp, một trong những mảng hoạt động giáo dục quan trọng
ở nhà trường phổ thông. Hoạt động này có ý nghĩa hỗ trợ cho giáo dục nội khóa,
góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng
sáng tạo của học sinh. Nội dung ngoại khóa rất phong phú và đa dạng nhờ đó
các kiến thức tiếp thu được trên lớp có cơ hội được áp dụng, mở rộng thêm trên
thực tế, đồng thời có tác dụng nâng cao hứng thú học tập nội khóa. Nó có những
đặc trưng: dựa trên tính tự nguyện của học sinh, có sự hướng dẫn của giáo viên,
số lượng học sinh tham gia không hạn chế; việc đánh giá kết quả không thông
qua điểm mà thông qua sản phẩm của học sinh làm được, thông qua sự hứng
thú, tích cực, tính sáng tạo của học sinh.[8]
1.1.2.2. Vị trí, vai trò của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các
hình thức tổ chức dạy học trường trung học phổ thông
Hoạt động ngoại khóa có vị trí rất quan trọng đối với việc hình thành và
phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Ngoài việc củng cố, bổ sung và
hoàn thiện hệ thống tri thức, kĩ năng, thái độ được học sinh lĩnh hội thông qua
học các môn văn hóa ở trên lớp thì hoạt động ngoại khoá còn tạo điều kiện cho
học sinh vận dụng những điều đã học được vào thực tiễn cuộc sống; rèn luyện
các phẩm chất nhân cách và học hỏi thêm nhiều tri thức ngoài sách vở, luyện
tập được nhiều kĩ năng, thói quen cần thiết cho cuộc sống.
Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động có mục đích giáo dục, tổ chức
có kế hoạch, có chương trình, nội dung và phương pháp phù hợp, được thực
hiện với vai trò chủ đạo của giáo viên. Đó là sự tiếp nối hoạt động dạy học trên
lớp, là con đường gắn lí luận với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận
thức với hành động, góp phần hình thành tình cảm, niềm tin đúng

15. đắn ở học sinh. Ngoại khóa là con đường phát triển toàn diện nhân cách, là điều
kiện tốt nhất để học sinh phát huy vai trò chủ thể, tính tích cực, chủ động trong
quá trình học tập, rèn luyện. Nó vừa củng cố, bổ sung, mở rộng kiến thức đã
học, vừa phát triển các kỹ năng cơ bản phù hợp với yêu cầu, mục tiêu giáo dục
của nhà trường như: kĩ năng giao tiếp, thích ứng, tổ chức cuộc sống, tự quản…
Hoạt động ngoại khóa là việc tổ chức giáo dục thông qua hoạt động thực
tiễn của học sinh về văn hóa, khoa học, kỹ thuật, lao động, hoạt động chính trị,
xã hội, nhân đạo, hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí…để
giúp các em phát triển, hoàn thiện đạo đức, năng lực, sở trường…thực hiện mục
tiêu của quá trình sư phạm toàn diện.
Việc tổ chức ngoại khóa sẽ thu hút và phát huy được tiềm năng của các
lực lượng giáo dục của xã hội và gia đình để nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo
dục toàn diện của nhà trường.[8]
1.1.2.3. Tác dụng của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình
thức tổ chức dạy học ở trường phổ thông
- Về giáo dục nhận thức: hoạt động ngoại khóa giúp học sinh củng cố, đào
sâu, mở rộng những tri thức đã học trên lớp, ngoài ra giúp học sinh vận dụng
tri thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đời sống đặt ra, theo
phương châm học đi đôi với hành, lí thuyết gắn liền với thực tiễn.
- Về rèn luyện kỹ năng: hoạt động ngoại khóa rèn luyện cho học sinh khả
năng tự quản, kỹ năng tổ chức, điều khiển, làm việc theo nhóm, ngoài ra còn
góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp, giải quyết vấn đề, chế tạo dụng cụ và làm
thí nghiệm …
- Về giáo dục tinh thần thái độ: hoạt động ngoại khóa tạo hứng thú học
tập, khơi dậy lòng ham hiểu biết, lôi cuốn học sinh tự giác tham gia nhiệt tình
các hoạt động, phát huy tính tích cực, nỗ lực của học sinh.[1]

16. - Về rèn luyện năng lực tư duy: các loại tư duy có thể rèn luyện cho học
sinh trong dạy học là:
+ Tư duy lôgic: là tư duy về mối quan hệ nhân quả mang tính tất yếu,
quy luật. Vì vậy các yếu tố, đối tượng (gọi chung là các yếu tố) trong tư duy
lôgic bắt buộc phải có quan hệ với nhau, trong đó có những yếu tố là nguyên
nhân, tiền đề; những yếu tố còn lại là kết quả, kết luận.
+ Tư duy trừu tượng: giai đoạn phản ánh gián tiếp trừu tượng, khái
quát sự vật, được thể hiện qua các hình thức như khái niệm, phán đoán, suy
luận.
+ Tư duy kinh nghiệm: kinh nghiệm bao hàm toàn bộ mọi sự hiểu
biết, mọi cách ứng xử mà một cá nhân tiếp thu được trong cuộc sống. Kinh
nghiệm có thể do cá nhân tự rút ra được trong quá trình hoạt động của mình
hoặc do tiếp thu từ người khác. Xét đến cùng mọi tri thức của nhân loại cũng
là kinh nghiệm bởi chúng được rút ra từ quá trình phát triển của loài người với
mức độ cô đọng, sâu sắc. Tư duy kinh nghiệm là sự vận dụng kinh nghiệm vào
một quá trình nhận thức mới hay thực hiện một công việc mới hoặc thực hiện
một công việc cũ trong điều kiện, hoàn cảnh mới. Tư duy kinh nghiệm xem xét,
đánh giá các sự vật, sự việc mới theo những cách thức có sẵn; cố gắng đưa sự
nhận thức những sự vật, sự việc đó về những cái đã biết; do đó thường gặp khó
khăn khi tiếp xúc với những sự vật, sự việc, vấn đề có nhiều điểm khác lạ. Tư
duy kinh nghiệm dễ tạo nên các lối mòn, thói quen trong tư duy. Tư duy kinh
nghiệm có thể làm thay đổi sự vật, sự việc, vấn đề về quy mô, hình dạng, địa
điểm, thời gian nhưng không làm thay đổi tính chất của chúng; nói cách khác,
tư duy kinh nghiệm có thể làm thay đổi một cái gì đó nhưng sự thay đổi chỉ xảy
ra về lượng chứ không thay đổi về chất. Tư duy kinh nghiệm là sự giải quyết
các vấn đề hiện tại theo những khuôn mẫu, cách thức đã biết với một vài biến
đổi nào đó cho phù hợp với hoàn cảnh hiện tại. Tư duy kinh nghiệm vận hành
trên cơ sở các liên kết thần kinh được tạo do tác động từ bên ngoài; vì vậy, năng
lực tư duy phụ thuộc vào lượng kinh nghiệm tích lũy và phương pháp tác động
tạo liên kết ghi nhớ. Khi lượng kinh

17. nghiệm còn ít, các liên kết ghi nhớ chỉ được thực hiện trong từng vấn đề, sự
vật, sự việc, đối tượng thì tư duy kinh nghiệm mang tính máy móc, giáo điều,
lặp lại mọi cái đã được ghi nhớ, thực tế trường hợp này có thể coi là chưa có tư
duy mặc dù hệ thần kinh thực hiện hoạt động tái hiện lại những cái đã ghi nhớ.
Sự tích luỹ nhiều kinh nghiệm giúp cho việc tìm ra cách giải quyết các vấn đề
hiện tại nhanh hơn và giải quyết được nhiều vấn đề hơn. Trong một số trường
hợp việc phản ứng nhanh của hệ thần kinh tích luỹ nhiều kinh nghiệm dễ bị
nhầm với sự thông minh hay thông thái. Trường hợp này xảy ra khi tại địa điểm
và thời gian đó không còn ai ngoài người giải quyết được vấn đề có đủ kinh
nghiệm. Tư duy kinh nghiệm chỉ là sự chấp nhận và sử dụng các kinh nghiệm
đã có.
+ Tư duy phân tích: phân tích là sự chia nhỏ sự vật, sự việc, vấn đề,
sự kiện..., gọi chung là các đối tượng, thành các thành phần để xem xét, đánh
giá về các mặt cấu trúc, tổ chức, mối liên hệ giữa các thành phần, vai trò và ảnh
hưởng của từng thành phần trong các đối tượng; trên cơ sở các phân tích, đánh
giá đó xác định mối quan hệ và ảnh hưởng của đối tượng được phân tích tới các
đối tượng khác. Tư duy phân tích là tư duy về một đối tượng, tìm các thành
phần tham gia vào đối tượng, các mối liên kết, quan hệ giữa các đối tượng, xác
định các đặc điểm, tính chất, đặc trưng, vai trò của đối tượng trong mối quan
hệ với các đối tượng khác (gọi chung là các yếu tố). Với việc xác định các yếu
tố của một đối tượng, tư duy phân tích mang tính tư duy theo chiều sâu. Mức
độ sâu sắc của tư duy được đánh giá qua số lượng các yếu tố mà tư duy phân
tích tìm được.
+ Tư duy tổng hợp: trái ngược với tư duy phân tích, là sự chia nhỏ đối
tượng. Tư duy tổng hợp tập hợp các yếu tố cùng loại, có liên quan với nhau. Sự
phân tích cho thấy tất cả hay phần lớn các yếu tố của đối tượng, nhưng vai trò
của từng yếu tố trong những hoàn cảnh, những thời điểm khác nhau có thể thay
đổi, có yếu tố chủ yếu và không thể thiếu, có yếu tố hỗ trợ, có yếu tố cần cho
hoàn cảnh này nhưng không cần cho hoàn cảnh khác. Tư

18. duy tổng hợp giúp đánh giá được các tính chất của từng yếu tố thuộc đối tượng
và xác định thành phần, đặc điểm, tính chất của đối tượng phù hợp với hoàn
cảnh hiện tại. Tư duy tổng hợp được thực hiện khi xem xét một đối tượng xuất
hiện nhiều lần tại những địa điểm và thời gian khác nhau, các đối tượng cùng
dạng hoặc các đối tượng khác nhau . Vì vậy tư duy tổng hợp cũng có thể được
chia thành nhiều dạng và dẫn đến những kết quả khác nhau. Tư duy tổng hợp
thực hiện trên một đối tượng xuất hiện nhiều lần tại nhiều địa điểm khác nhau
nhằm đánh giá được các yếu tố xuất hiện thường xuyên nhất và có vai trò chính
của đối tượng. Tư duy tổng hợp xem xét đánh giá sự giống và khác nhau giữa
các đối tượng cùng dạng và qua đó xác định xem giữa chúng có mối liên hệ hay
không và nếu có là những mối liên hệ như thế nào. Một đối tượng xuất hiện
nhiều lần tại các địa điểm khác nhau nhiều khi cũng được xem xét như các đối
tượng cùng dạng. Tư duy tổng hợp thực hiện trên các đối tượng khác nhau là
tư duy tìm kiếm các mối quan hệ giữa các đối tượng hoặc tìm kiếm các yếu tố
trong các đối tượng đó có thể hợp thành một đối tượng mới. Tìm kiếm các mối
quan hệ nhằm đánh giá sự ảnh hưởng, tương tác lẫn nhau giữa các đối tượng.
Tìm kiếm các yếu tố có thể và liên kết chúng lại với nhau trong những mối quan
hệ nào đó tạo nên một nhận thức mới về thế giới hoặc một phương thức hành
động mới. Sự liên kết lôgic mang đến sự nhận thức đúng đắn về thế giới hoặc
một phương thức hành động có kết quả đúng đắn. Sự liên kết không lôgic sẽ
đem đến sự vô nghĩa, nhận thức sai lầm hoặc phương thức hành động dẫn đến
kết quả tiêu cực. Tư duy tổng hợp phát triển đến trình độ cao sẽ có khả năng
tóm tắt, khái quát hoá. Khái quát hoá là sự tóm lược đến mức cô đọng nhất các
yếu tố cơ bản, các mối quan hệ chính của đối tượng nhưng không làm mất đi
các tính chất của đối tượng và đối tượng không bị hiểu sai. Khái quát hoá có
vai trò quan trọng khi các đối tượng có nhiều yếu tố cấu thành, mối quan hệ
phức tạp, lượng tri thức lớn với khả năng ghi nhớ của bộ não. Bộ não cần biết
về sự tồn tại, vai trò và một số đặc điểm, tính chất của đối tượng. Nếu ghi nhớ
đầy đủ các yếu tố của

19. một đối tượng thì bộ nhớ của não sẽ không còn đủ chỗ cho việc ghi nhớ về các
đối tượng khác, do đó sẽ hạn chế một số khả năng tư duy. Vì vậy, sử dụng thêm
các phương pháp ghi nhớ ngoài để ghi nhớ đầy đủ các yếu tố của đối tượng là
sự hỗ trợ tốt cho tư duy.
+ Tư duy sáng tạo: tư duy sáng tạo cũng có yêu cầu về sự tích luỹ
kinh nghiệm hay tri thức. Nhưng tư duy sáng tạo vận hành không hoàn toàn
dựa trên các liên kết ghi nhớ được hình thành do các tác động từ bên ngoài mà
có nhiều liên kết do hệ thần kinh tự tạo ra giữa các vấn đề, các sự vật, sự việc
tác động riêng rẽ lên hệ thần kinh. Tư duy sáng tạo tìm ra cách giải quyết vấn
đề không theo khuôn mẫu, cách thức định sẵn. Trong tư duy kinh nghiệm, để
giải quyết được vấn đề đòi hỏi người giải quyết phải có đủ kinh nghiệm về vấn
đề đó, còn trong tư duy sáng tạo chỉ yêu cầu người giải quyết có một số kinh
nghiệm tối thiểu hoặc có kinh nghiệm giải quyết những vấn đề khác. Tư duy
sáng tạo là sự vận dụng các kinh nghiệm giải quyết vấn đề này cho những vấn
đề khác. Người chỉ có tư duy kinh nghiệm sẽ lúng túng khi gặp phải những vấn
đề nằm ngoài kinh nghiệm, còn người có tư duy sáng tạo có thể giải quyết được
những vấn đề ngoài kinh nghiệm mà họ có. Tư duy sáng tạo tạo nên các kinh
nghiệm mới trên các kinh nghiệm cũ vì vậy làm phong phú thêm kinh nghiệm,
tạo nên sự thay đổi về chất cho các vấn đề, sự vật, sự việc mà nó giải quyết.
Biểu hiện của tư duy sáng tạo là sự thông minh, dám thay đổi kinh nghiệm. Tư
duy sáng tạo cũng góp phần tạo nên kinh nghiệm. [18]
1.1.3. Các đặc điểm của giờ học ngoại khóa
Hoạt động ngoại khóa nói chung và ngoại khóa vật lí nói riêng có
những đặc điểm cơ bản sau:
- Việc tổ chức ngoại khóa dựa trên tính tự nguyện tham gia của học sinh
có sự hướng dẫn của giáo viên.
- Số lượng học sinh tham gia không hạn chế, có thể là theo nhóm nhưng
cũng có thể là tập thể đông người.

20. - Có kế hoạch cụ thể về hình thức tổ chức, phương pháp và nội dung ngoại
khóa.
- Kết quả hoạt động ngoại khóa của học sinh không đánh giá bằng điểm
như đánh giá kết quả học tập nội khóa.
- Việc đánh giá kết quả của hoạt động ngoại khóa vật lí thông qua sản
phẩm mà học sinh có được, thông qua sự tích cực, sáng tạo của học sinh trong
quá trình tham gia hoạt động và sự đánh giá này phải công khai, kết quả của
học sinh phải được khích lệ kịp thời.
- Nội dung và hình thức hoạt động ngoại khóa phải đa dạng, mềm dẻo để
lôi cuốn nhiều học sinh tham gia.[4]
1.1.4. Nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp hướng dẫn ngoại
khóa vật lí
1.1.4.1. Nội dung ngoại khóa vật lí
Nội dung ngoại khóa phải bổ sung kiến thức cho nội khóa, củng cố, đào
sâu, mở rộng hợp lí các kiến thức trong chương trình vật lí, bổ sung những kiến
thức mà học sinh còn thiếu hụt hay mắc sai lầm khi học nội khóa. Nội dung
ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông có thể gồm:
- Đào sâu nghiên cứu những kiến thức lí thuyết về vật lí và kỹ thuật.
- Nghiên cứu những lĩnh vực riêng biệt của vật lí học ứng dụng như kỹ
thuật điện, kỹ thuật vô tuyến, kỹ thuật chụp ảnh…
- Nghiên cứu thiết kế chế tạo dụng cụ và làm thí nghiệm vật lí, nghiên
cứu những ứng dụng kỹ thuật của vật lí.
Việc lựa chọn nội dung nào để tổ chức hoạt động ngoại khóa vật lí,
giáo viên phải dựa vào một số yếu tố, đó là:
- Vai trò của hoạt động ngoại khóa vật lí.
- Xuất phát từ đặc điểm nội dung kiến thức vật lí có tính trừu tượng, có
nhiều ứng dụng trong thực tiễn nhưng học nội khóa chưa đáp ứng được do điều
kiện thời gian, phương tiện dạy học.

21. - Nội dung ngoại khóa phải hấp dẫn để thu hút được đông đảo học sinh tự
nguyện tham gia.
- Nếu kết hợp các nội dung để tổ chức ngoại khóa sẽ làm các hoạt động
phong phú hơn và thu hút được nhiều học sinh tham gia hơn.[1]
Căn cứ vào nội dung ngoại khóa đã nêu trên, sau khi nghiên cứu chương
trình vật lí 10 nâng cao, chúng tôi thấy rằng phần “ Định luật bảo toàn động
lượng” kiến thức về lí thuyết rất trừu tượng, khó hiểu, học sinh học một cách
nhàm chán vì thí nghiệm kiểm chứng rất khó thực hiện và thành công, nên phần
lớn giáo viên dạy phần này chỉ thuyết giảng là chủ yếu. Mặt khác phần này thì
có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống và kỹ thuật nhưng do hạn chế về thời
gian nên giáo viên không thể đi sâu. Vì vậy trong đề tài này, chúng tôi chọn tổ
chức ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng- vật lí 10 nâng cao”
nhằm phát huy tính sáng tạo học tập của học sinh, tạo niềm đam mê của học
sinh khi học vật lí.
1.1.4.2. Hình thức tổ chức ngoại khóa vật lí
Việc chia ra các hình thức ngoại khóa chỉ là tương đối, có thể dựa trên
các cơ sở khác nhau như:
- Dựa vào cách thức tổ chức cho học sinh tham gia ngoại khóa, có:
+ Tham quan các công trình kỹ thuật ứng dụng vật lí: là một hình thức
tổ chức dạy học trong thực tế, quan sát trực tiếp của học sinh dưới sự hướng
dẫn của giáo viên và cơ sở tham quan nhằm nghiên cứu sự vật, hiện tượng, qui
trình …cần tìm hiểu trong nội dung dạy học. Hình thức tham quan ngoại khóa
có thể được tổ chức trước, trong và sau khi học một kiến thức nào đó. Nếu tiến
hành tham gia trước khi học một kiến thức mới, ta gọi là tham quan chuẩn bị.
Mục đích của tham quan chuẩn bị là giúp cho học sinh tích lũy được những
hiểu biết cần thiết để lĩnh hội tri thức mới dễ dàng và hứng thú.

22. Nếu tiến hành tham quan trong quá trình học gọi là tham quan bổ sung, mục
đích của nó là nhằm minh họa, làm rõ vấn đề, kiến thức vừa mới được học. Nếu
tiến hành tham quan sau khi học thì gọi là tham quan tổng kết với mục đích là
để củng cố, đào sâu kiến thức đã học. Tham quan ngoại khóa vật lí có tác dụng:
▪ Mở rộng, nâng cao hiểu biết, bồi dưỡng phương pháp nhận
thức như quan sát, phân tích, tổng hợp những tư liệu cụ thể đã thu thập được
trong quá trình tham quan.
▪ Nâng cao hứng thú học tập, phát triển óc quan sát, tính tò
mò khoa học, giáo dục tư tưởng, tình cảm của học sinh, đảm bảo dạy học gắn
liền với lao động sản xuất.[1]
+ Câu lạc bộ vật lí là nơi tập trung những cá nhân có cùng sở thích,
nhu cầu, nguyện vọng, cùng nhau hoạt động để đạt được mục đích nào đó. Hoạt
động câu lạc bộ vật lí ở trường học là một loại hình hoạt động ngoài giờ lên
lớp, là môi trường tốt nhất để các cá nhân yêu thích vật lí có dịp học tập, sinh
hoạt, rèn luyện, vui chơi, giải trí …với các kiến thức vật lí, trên tinh thần tự
nguyện, nhằm phát huy năng lực bản thân, trang bị cho các em những kĩ năng
cần thiết để vận dụng vào thực tiễn đời sống xã hội. [8]
+ Hội thi vật lí là hình thức ngoại khóa khá phổ biến, lôi cuốn được
đông đảo học sinh tham gia, tạo ra được khí thế trong hoạt động học tập và
nghiên cứu. Hội thi là dịp để mỗi cá nhân hoặc tập thể thể hiện khả năng của
mình, khẳng định thành tích, kết quả của quá trình tu dưỡng, rèn luyện, phấn
đấu trong học tập. Qui mô, đối tượng tham gia, cách thức tổ chức hội thi phụ
thuộc vào mục đích, yêu cầu, ý nghĩa, tính chất và nội dung của hội thi. Thông
qua tổ chức hội thi vật lí:
▪ Bồi dưỡng cho học sinh động cơ học tập tích cực, kích thích
hứng thú đối với các lĩnh vực của vật lí.
▪ Phát hiện, bồi dưỡng các em có năng khiếu, phát huy tính
sáng tạo, độc lập suy nghĩ.

23. ▪ Bồi dưỡng và phát huy tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau
vượt qua khó khăn. Hình thành, phát triển khả năng hoạt động tích cực và tương
tác của học sinh.[1]
- Dựa vào cách thức tham gia hoạt động ngoại khóa của học sinh, có:
+ Học sinh đọc sách báo về vật lí và kỹ thuật: hình thức này có thể tổ
chức trong một lớp học. Giáo viên tạo điều kiện cho các em trình bày những
thông tin mà các em đã đọc về các lĩnh vực vật lí nhằm mục đích cung cấp
thông tin, mở rộng hiểu biết cho các học sinh còn lại trong lớp học.
+ Học sinh tổ chức buổi báo cáo về một số vấn đề của vật lí, có thể
kết hợp biểu diễn thí nghiệm: học sinh nghiên cứu thêm về một số kiến thức
còn khó hiểu, trừu tượng mà giờ học nội khóa không có thời gian để tìm hiểu.
Bên cạnh đó, học sinh có thể tự tạo thí nghiệm để minh họa thêm.
+ Học sinh tổ chức triển lãm, giới thiệu những kết quả tự học, tự
nghiên cứu, chế tạo được hoặc làm báo tường hoặc tập san về vật lí: hình thức
này ít được học sinh áp dụng vì không gây hứng thú, nó chỉ được thực hiện nếu
giáo viên yêu cầu.
+ Tham gia thiết kế, chế tạo các dụng cụ thí nghiệm, các mô hình kỹ
thuật: hình thức này thu hút được nhiều học sinh tham gia vì học sinh lứa tuổi
này rất thích tự thể hiện mình và thích khám phá những điều mới lạ so với
những kiến thức thuần túy trong giờ học nội khóa.
+ Luyện tập giải các bài tập vật lí: vì thời lượng giải toán vật lí không
nhiều, do đó giáo viên không có thời gian hướng dẫn cho học sinh những
phương pháp hay hoặc bài toán hay mà chỉ tập chung giới thiệu những bài toán
cơ bản để củng cố lý thuyết. Chính vì thế, việc tổ chức cho học sinh giải bài tập
vật lí là hình thức rất hay, giúp cho học sinh tìm tòi phương pháp giải toán mới
và đưa ra một số bài toán lạ. Hoạt động này rất thiết thực góp phần làm tăng
hiệu quả học tập rất rõ và dễ lôi cuốn học sinh tham gia. Tuy nhiên, việc tổ chức
cũng gặp một số khó khăn như thời gian và địa điểm…

24. Căn cứ vào yếu tố thời gian, cơ sở vật chất và nguồn nhân lực…chúng
tôi thực hiện ngoại khóa phần “ Định luật bảo toàn động lượng- vật lí 10 nâng
cao” dưới thức hội thi vật lí.
1.1.4.3. Phương pháp hướng dẫn ngoại khóa vật lí
Để thực hiện giờ học ngoại khóa, giáo viên cần xây dựng giáo án ngoại
khóa. Ngoại khóa có thể diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, do đó phương
pháp cũng khác nhau. Tuy nhiên, việc tổ chức ngoại khóa có thể tiến hành theo
các bước chung sau:
Bước 1: Đặt tên cho hoạt động ngoại khóa
Đặt tên cho hoạt động ngoại khóa là một việc làm cần thiết vì tên của nó
nói lên được chủ đề, mục tiêu, nội dung, hình thức của ngoại khóa. Tên hoạt
động cũng tạo ra được sự hấp dẫn, lôi cuốn, tạo ra được trạng thái tâm lí đầy
hứng khởi và tích cực của học sinh. Vì vậy, cần có sự tìm tòi, suy nghĩ đặt tên
cho phù hợp và hấp dẫn. Đặt tên cho hoạt động cần rõ ràng, chính xác, ngắn
gọn, phản ánh được chủ đề và nội dung, tạo được ấn tượng ban đầu cho học
sinh.
Bước 2: Xác định mục tiêu ngoại khóa
Mục tiêu của hoạt động là dự kiến trước kết quả của hoạt động. Các mục
tiêu hoạt động cần phải rõ ràng, cụ thể và phù hợp; phản ánh được các mức độ
cao thấp của yêu cầu cần đạt về tri thức, kĩ năng, thái độ và định hướng giá trị.
Bước 3: Lập kế hoạch.
Muốn biến các mục tiêu thành hiện thực phải lập kế hoạch.
- Lập kế hoạch để thực hiện hệ thống mục tiêu, tức là tìm các nguồn lực
(nhân lực- vật lực- tài liệu) và thời gian, không gian…cần cho việc hoàn thành
các mục tiêu.

25. - Chi phí về tất cả các mặt cần phải được xác định, hơn nữa phải tìm ra
phương án chi phí ít nhất cho việc thực hiện mỗi một mục tiêu. Vì đạt được
mục tiêu với chi phí thấp nhất là để đạt hiệu quả cao nhất trong công việc.
- Tính cân đối của kế hoạch đòi hỏi giáo viên phải tìm ra đủ các nguồn lực
và điều kiện để thực hiện mỗi mục tiêu.
- Những nguyên nhân thất bại khi thực hiện kế hoạch:
+ Thiếu đầu tư vào việc lập kế hoạch nên kế hoạch sơ lược, không xác định.
+ Dự báo không đầy đủ, không chính xác dẫn đến định hướng sai hoặc
chọn mục tiêu không xác đáng.
+ Sức ì của tư duy, thói quen dẫn đến không biến đổi kịp, không sáng tạo
để bắt kịp những đổi mới về nhiều mặt.
+ Giao việc cho các thành viên trong ban tổ chức chưa cụ thể và rõ ràng
dẫn đến không có sự phối hợp nhịp nhàng trong công việc.
+ Thiếu một hệ thống kế hoạch đồng bộ và thống nhất.
Việc lập kế hoạch cần chú trọng tới hai vấn đề
a. Xác định nội dung và hình thức của hoạt động ngoại khóa.
Mục tiêu có thể đạt được hay không, phụ thuộc vào việc xác định đầy đủ
và hợp lý những nội dung và hình thức của hoạt động. Trước hết cần căn cứ
vào chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện hoàn cảnh cụ thể để xác
định nội dung phù hợp với hoạt động. Có thể trong một hoạt động nhưng có
nhiều hình thức khác nhau được thực hiện đan xen hoặc trong đó có một hình
thức là trung tâm, còn các hình thức khác là phụ trợ.
b. Chuẩn bị hoạt động ngoại khóa.
Trong bước này, giáo viên và học sinh cùng tham gia công tác chuẩn bị. Để
chuẩn bị tốt cho hoạt động, giáo viên cần làm tốt các công việc sau:
- Nắm vững các nội dung và hình thức hoạt động đã được xác định và dự
kiến tiến trình hoạt động.

26. - Dự kiến những phương tiện, điều kiện cần thiết để hoạt động có thể được
thực hiện một cách có hiệu quả. Các phương tiện và điều kiện cụ thể :
+ Các tài liệu cần thiết liên quan đến chủ đề, phục vụ cho các hình thức
hoạt động.
+ Các phương tiện hoạt động như: âm thanh, nhạc cụ, đạo cụ, phục trang,
ánh sáng, tranh ảnh, băng đĩa, máy tính, máy chiếu overhead, projector, các loại
bảng…
+ Phòng óc, bàn ghế và các phương tiện phục vụ khác.
+ Tài chính chi phí cho việc tổ chức hoạt động…
- Dự kiến phân công nhiệm vụ cho các bộ phận.
- Dự kiến thời gian, địa điểm tổ chức hoạt động, những lực lượng mời
tham gia hoạt động.
- Về phía học sinh cần phân công cụ thể công việc rõ ràng.
Bước 4: Thiết kế chi tiết hoạt động ngoại khóa.
Trong bước này, cần phải xác định trong buổi ngoại khóa:
- Có bao nhiêu việc cần phải thực hiện?
- Các việc đó là gì? Nội dung của mỗi việc đó ra sao?
- Tiến trình và thời gian thực hiện như thế nào?
- Các công việc cụ thể cho các tổ, nhóm, các cá nhân.
- Yêu cầu cần đạt được của mỗi việc.
Thông thường trong buổi ngoại khóa có 3 giai đoạn
❖ Mở đầu
Mở đầu hoạt động thường là ổn định tổ chức, chuẩn bị tâm thế cho việc
thực hiện các việc chủ yếu, những việc mang tính nghi thức, nghi lễ…để chuẩn
bị cho việc chính thức. Mở đầu thường những việc sau đây:
- Văn nghệ tập thể
- Tuyên bố lý do, giới thiệu chương trình
- Giới thiệu đại biểu, những thành phần tham dự

27. - Giới thiệu Ban giám khảo, Ban cố vấn…
- Chào hỏi hay tự giới thiệu các đội, nhóm…
Công việc mở đầu nên gọn nhẹ nhưng sôi động, hấp dẫn, tránh rườm rà,
dài dòng, chiếm nhiều thời gian hay quá hình thức, qua loa, đại khái.
❖ Các việc chính và bổ trợ
Các việc chính đã được xác định ngay phần kế hoạch, nó xuyên suốt quá
trình và là việc chủ yếu để đạt được mục tiêu giáo dục.
Các việc hỗ trợ là các việc phối hợp để tạo không khí sôi động, để chuyển
giai đoạn hay để thư giãn sau các việc chính như văn nghệ, trò chơi, đố vui...Tuy
nhiên, nội dung của chúng cũng thống nhất và có tác dụng bổ trợ các nội dung
việc chính.
❖ Kết thúc
Kết thúc thường là ý kiến tổng kết của giáo viên, của đại biểu, công bố
kết quả cuộc thi, trao giải thưởng. Có thể kết thúc bằng tiết mục văn nghệ tập
thể, bằng kiểm tra, nhận xét và đánh giá.
Bước 5: Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện.
Rà soát, kiểm tra lại nội dung và trình tự của các việc, thời gian thực
hiện cho từng việc, xem xét tính hợp lý, khả năng thực hiện và kết quả cần đạt
được.
Nếu phát hiện những sai sót hoặc bất hợp lý ở khâu nào, bước nào, nội
dung nào hay việc nào thì kịp thời điều chỉnh.
Cuối cùng, hoàn thiện bản thiết kế chương trình hoạt động và cụ thể
hóa đó bằng văn bản. Đó là giáo án ngoại khóa.
Một giáo án ngoại khóa giống một giáo án lên lớp, bao gồm:
Bảng 1.1. Giáo án ngoại khóa
TÊN CHỦ ĐỀ NGOẠI KHÓA
- Mục tiêu hoạtđộng
- Nội dung hoạtđộng
- Công tác chuẩnbị

28. Trên đây là phương pháp chung cho hầu hết các hình thức hoạt động ngoại
khóa. Tuy nhiên tùy vào từng hình thức mà phương pháp có thể thay đổi cho
phù hợp. Chúng tôi xin trình bày về phương pháp tổ chức một hội thi vật lí gồm
các bước như sau:
Bước 1: Xác định chủ đề, mục tiêu, nội dung và đặt tên cho hội thi
Bước 2: Xác định thời gian, địa điểm tổ chức hội thi
Sau khi lựa chọn chủ đề hội thi, cần xác định thời điểm tổ chức hội thi.
Thời điểm tổ chức hội thi thường được chọn vào những ngày đặc biệt như
20/11, 26/03…
Bước 3: Tổ chức công tác thông tin, tuyên truyền, vận động cho hội thi.
1) Giáo viên
★ Nêu vấn đề tổ chức hoạt động giúp học sinh định hướng được mục đích, ý nghĩa và
yêu cầu hoạtđộng.
★ Gợi ý công việc cho học sinh chuẩnbị
★ Kiểm tra sự chuẩn bị của họcsinh
2) Học sinh
★ Chuẩn bị các công việc giáo viên yêucầu
★ Phân chia công việc giữa các nhóm hợplý.
★ Chuẩn bị các kiến thức có liên quan đến chủđề.
…
I. Tổ chức hoạtđộng
• Hoạt độngmởđầu: (…phút)
• Hoạt động 1:(…phút)
• Hoạt động 2:(…phút)
…
II. Kết thúc hoạtđộng
III. Đánh giá kết quả hoạtđộng

29. Để tổ chức hội thi đạt được mục tiêu giáo dục, cần phải làm tốt công tác
thông tin, tuyên truyền. Cần phải thông báo cụ thể chủ đề, nội dung và mục
đích, yêu cầu của hội thi tới giáo viên và học sinh trước khi tổ chức hội thi một
thời gian để học sinh chuẩn bị, luyện tập.
Bước 4: Thành lập ban tổ chức( BTC) hội thi
Số lượng thành viên BTC tùy thuộc vào quy mô tổ chức hội thi. Thông
thường BTC gồm có:
- Trưởng ban: chịu trách nhiệm điều hành chung toàn bộ các hoạt động
của hội thi.
- Các phó ban: phụ trách, chuẩn bị cơ sở vật chất, chỉ đạo nghệ thuật
( thiết kế nội dung thi, các cách thức thi, hệ thống câu hỏi và đáp án…)
- Nếu qui mô lớn thì cần có các tiểu ban phụ trách từng vấn đề, nội dung.
- BTC có trách nhiệm thành lập ban giám khảo (BGK) hội thi. Số lượng
thành phần BGK cũng phụ thuộc vào qui mô của hội thi. Thông thường BGK
là những người có chuyên môn trong lĩnh vực của hội thi. Ngoài ra, BTC cũng
cần cử ban thư ký (BTK), ban kỹ thuật (BKT) và người dẫn chương trình.
Bước 5: Thiết kế nội dung chương trình hội thi
BTC có trách nhiệm xây dựng kịch bản, nội dung, chương trình hội thi
và các phương án dự phòng.
Bước 6: Dự trù kinh phí, chuẩn bị cơ sở vật chất…cho hội thi
Bước 7: Tổ chức hội thi
Đây là một bước rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng
của hội thi. Trước khi tiến hành hội thi, cần phải làm tốt những công việc sau:
- Tạo không khí sôi nổi, phấn khởi cho hội thi thông qua các phương
tiện thông tin đại chúng và các phương tiện khác như băng rôn, biểu ngữ…
- Kiểm tra các công tác chuẩn bị của các đội tham gia hội thi, công tác
chuẩn bị của các tiểu ban và BGK.
- Kiểm tra cơ sở vật chất, trang thiết bị, loa máy, sân khấu, phần thưởng,
các phương tiện phục vụ hội thi…

30. - Thông báo chương trình hội thi đến các đội tham dự
- Họp BGK để phổ biến biểu điểm, quy cách chấm và tính điểm, xác
định các yêu cầu đối với BGK và quy trình hoạt động của BGK.
Sau khi đã hoàn tất các công việc nêu trên, hội thi được tiến hành theo kế
hoạch đã vạch sẵn. Thông thường chương trình hội thi gồm những nội dung:
- Khai mạc hội thi: Tuyên bố lý do, giới thiệu đại biểu, BGK, thông báo
chương trình hội thi.
- Phần tự giới thiệu hoặc ra mắt của các đội thi hoặc toàn đoàn dự thi.
- Tiến hành hội thi.
Bước 8: Kết thúc hội thi
Thông thường kết thúc hội thi bằng các nội dung sau:
- BTC công bố kết quả, tổng kết, đánh giá hội thi.
- Trao giải thưởng hội thi.
- Rút kinh nghiệm
- Kết thúc hội thi trong không khí hân hoan, phấn khởi
❖ Một số yêu cầu khi tổ chức hội thi:
- Về việc thành lập ban tổ chức, ban giám khảo và thư kí hội thi:
+ Nên mời người có kinh nghiệm tổ chức vào BTC.
+ Nên mời người có chuyên môn trong lĩnh vực thi vào BGK.
+ Cần chọn người có khả năng sử dụng máy tính vào BTK.
- Yêu cầu đối với người dẫn chương trình:
+ Kiến thức vững vàng.
+ Thông minh, nhanh nhẹn trong ứng xử, đối đáp.
+ Có chất giọng truyền cảm, phát âm rõ ràng.
+ Biết cách pha trò để không khí hội thi được sôi nổi.
- Hội trường, âm thanh, ánh sáng, phương tiện kĩ thuật: phải được chuẩn
bị chu đáo, bố trí hợp lí.

31. - Nội dung các câu hỏi trong hội thi phải: ngắn gọn, rõ ràng, chính xác, dễ
hiểu, phù hợp với năng lực và trình độ nhận thức của học sinh, thời gian trả lời
phải hợp lí.
❖ Một số hình thức của hội thi vật lí
- Thi trả lời nhanh
- Thi giải thích hiện tượng.
- Thi giải bài tập.
- Thi giải ô chữ.
- Thi thực hành, làm thí nghiệm, chế tạo dụng cụ thí nghiệm.
- Thi chơi một số trò có sử dụng kiến thức vật lí.[8]
1.1.5. Cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động ngoại khóa trong việc phát
triển tư duy sáng tạo của học sinh
1.1.5.1. Biểu hiện tư duy sáng tạo
- Chuyển tải tri thức và kĩ năng từ lĩnh vực quen biết sang tình huống
mới, vận dụng kiến thức đã học trong điều kiện, hoàn cảnh mới.
- Nhận thấy vấn đề mới trong điều kiện quen biết.
- Nhìn thấy cấu trúc của đối tượng đang nghiên cứu.
- Đề xuất các giải pháp khác nhau khi phải xử lí một tình huống.
- Khả năng đưa ra các giả thuyết hay dự đoán khác nhau khi phải lí giải
một hiện tượng.
- Nhìn nhận một vấn đề dưới các góc độ khác nhau, xem xét đối tượng ở
những khía cạnh khác nhau, đôi khi mâu thuẫn, tìm ra các giải pháp lạ.[12]

32. 1.1.5.2. Các yếu tố cần thiết cho việc rèn luyện năng lực tư duy sáng
tạo của học sinh trong học tập
- Yếu tố quan trọng để nảy sinh sáng tạo là hứng thú, hứng thú gây ra sáng
tạo và sáng tạo lại thúc đẩy hứng thú mới.
- Yếu tố cần thiết để sáng tạo là phải có kiến thức cơ bản, vững chắc.
- Yếu tố để sáng tạo là học sinh cần phải có tính “nghi ngờ khoa học” luôn
đặt câu hỏi: “ cách làm này hay phương án này đã tối ưu chưa? còn có cách giải
quyết nào nữa không?”
- Một yếu tố nữa không thể thiếu là học sinh phải có khả năng tư duy độc
lập, đó là khả năng của con người trong việc xác định phương hướng hoạt động
của mình trong tình huống mới, tự phát hiện và nêu lên các vấn đề cần giải
quyết, tự tìm ra con đường giải quyết và thực hiện nó.
1.1.5.3. Phương pháp đánh giá
Để đánh giá học sinh thông qua hoạt động ngoại khóa dựa trên nhiều
phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, mục đích của đề tài nhằm phát triển tư duy
sáng tạo của học sinh thông qua ngoại khóa nên chúng tôi chỉ căn cứ vào hai
phương pháp chính sau:
❖ Quan sát
Quan sát là quá trình tri giác trực tiếp đối tượng nhằm thu thập thông tin
về đối tương hoặc kiểm tra thông tin về đối tượng. Quan sát được sử dụng như
là một phương pháp kiểm tra, trong đó, giáo viên sử dụng các giác quan (chủ
yếu bằng mắt) để theo dõi, tri giác mọi diễn biến hoạt động của học sinh nhằm
thu thập thông tin phản ánh về các biểu hiện của hành vi, thái độ, kỹ năng, tính
tích cực hoạt động của học sinh làm cơ sở đánh giá.
Quan sát được thực hiện trong suốt quá trình hoạt động, từ khâu chuẩn
bị, diễn biến đến kết thúc hoạt động. Những thông tin thu được từ quan sát
mang tính sinh động, đa dạng, phong phú, chân thực nhưng đôi khi bị nhiễu

33. do tính chủ quan của chủ thể quan sát. Do đó, khi quan sát cần đảm bảo một số
yêu cầu sau:
- Xác định rõ đối tượng quan sát. Quan sát phải được tiến hành trong điều
kiện tự nhiên của hoạt động để đảm bảo tính khách quan của hiện tượng, quá
trình nghiên cứu.
- Xác định rõ mục đích, nhiệm vụ quan sát, từ đó phải xây dựng kế hoạch
quan sát. Điều quan trọng cần xác định quan sát toàn bộ hay bộ phận có chọn
lọc.
- Cần ghi lại kết quả quan sát. Chỉ có ghi lại mới đảm bảo tính lâu dài và
có hệ thống, nhờ đó mới thiết lập được mối quan hệ, liên hệ bản chất điển hình
của những biểu hiện, hiện tượng. Có thể ghi lại kết quả quan sát bằng máy ảnh,
camêra, ghi âm, tốc ký, biên bản...
❖ Trao đổi ý kiến
Thông tin thu được qua việc giáo viên trao đổi với học sinh rất phong
phú, có thể trung thực hay không trung thực, có độ tin cậy hay không có độ tin
cậy. Vì vậy, giáo viên cần hết sức cẩn trọng trong việc tiếp nhận và xử lý thông
tin để có được những thông tin xác đáng nhất.[8]
1.2.Thực trạng hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông hiện
nay, tình hình dạy và học phần “Định luật bảo toàn động lượng”
1.2.1. Thực trạng hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông hiện
nay
Qua điều tra (bằng phiếu điều tra (PĐT), nội dung PĐT chúng tôi trình
bày ở phần phụ lục 1) ở một số trường trung học phổ thông tại thành phố Hồ
Chí Minh, chúng tôi nhận thấy: hoạt động ngoại khóa nói chung, ngoại khóa
vật lí nói riêng trong những năm gần đây được quan tâm nhưng thực tế việc tổ
chức hoạt động ngoại khóa ở các trường phổ thông rất hạn chế hoặc nếu có thì
tổ chức chỉ mang tính hình thức. Nguyên nhân chủ yếu là :

34. - Hình thức thi cử: với hình thức thi hiện nay, giáo viên chỉ quan tâm đến
những kiến thức liên quan phục vụ cho các kì thi, không hoặc ít dành thời gian
cho việc tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh.
- Kinh phí cho hoạt động ngoại khóa : để tổ chức được một buổi ngoại
khoá cần nhiều kinh phí để hỗ trợ chẳng hạn như : âm thanh, ánh sáng, thiết bị,
dụng cụ để phục vụ ngoại khóa… Thực tế kinh phí các trường dành cho phần
hoạt động này quá eo hẹp, thậm chí không có.
- Thời gian chuẩn bị : để tổ chức hoạt động ngoại khóa, giáo viên tốn rất
nhiều thời gian, công sức, nhưng thù lao, kết quả họ nhận được không tương
xứng , thậm chí ở một số trường phổ thông việc tổ chức hoạt động ngoại khóa
được coi là trách nhiệm công việc của cá nhân giáo viên.
- Giáo viên chưa có hoặc ít kinh nghiệm và kỹ năng tổ chức hoạt động
ngoại khóa.
- Chương trình dạy nội khóa quá nặng nên giáo viên và học sinh không
còn thời gian để tổ chức hoặc tham gia ngoại khóa.
- Nội dung ngoại khóa chưa hấp dẫn, dễ lặp đi lặp lại, gây nhàm chán.
- Phụ huynh, học sinh: phụ huynh chỉ quan tâm đến kết quả học tập, không
để ý đến các hoạt động ngoại khóa. Chính vì thế, họ không thích học sinh tham
gia vì tốn nhiều thời gian. Nhiều học sinh thì không hứng thú với các hoạt động
ngoại khóa, có tham gia chỉ mang tính gượng ép, bắt buộc vì hoạt động này
không được đánh giá vào điểm tổng kết bộ môn.
1.2.2. Tình hình dạy và học phần “ Định luật bảo toàn động lượng”
1.2.2.1.Mục đích điều tra
Một trong những căn cứ để tổ chức hoạt động ngoại khóa nhằm phát huy
tư duy sáng tạo của học sinh là những khó khăn của học sinh khi học phần “
Định luật bảo toàn động lượng”. Vì vậy, chúng tôi đã tiến hành tìm hiểu thực
tế nhằm thu được một số thông tin về:
- Những khó khăn chủ yếu và sai lầm của học sinh khi học phần này.

35. - Tình hình dạy học phần này ở trường phổ thông.
1.2.2.2. Phương pháp điều tra
Để đạt được mục đích trên chúng tôi tiến hành:
- Điều tra học sinh: thông qua bài kiểm tra (trình bày phụ lục số 2), trao
đổi trực tiếp. (chúng tôi đã điều tra 139 học sinh)
- Điều tra giáo viên: trao đổi trực tiếp, tham khảo giáo án, dự giờ.
1.2.2.3. Kết quả điều tra
❖ Tình hình dạy
- Các bài soạn của giáo viên khi dạy bài “Định luật bảo toàn động lượng”
chủ yếu tóm tắt các kiến thức trong sách giáo khoa. Mặc dù, giáo án vẫn thể
hiện được từng hoạt động nhưng một số rất ít giáo viên dạy theo trong giáo án
mà chủ yếu là thuyết giảng, buộc học sinh chấp nhận công thức để giải toán.
- Giáo viên chưa chú trọng phần ý nghĩa vật lí của đại lượng động lượng.
- Thí nghiệm kiểm chứng hầu hết giáo viên đều không thể thực hiện được,
giáo viên chỉ thông báo cho học sinh thí nghiệm, thậm chí có giáo viên không
giới thiệu phần thí nghiệm kiểm chứng vì mất thời gian.
- Trong quá trình giảng dạy kiến thức ở phần này, giáo viên không nhắc
lại một số kiến thức như : cộng, trừ vectơ, cách chuyển một biểu thức vectơ
thành biểu thức đại số.
- Khi dạy phần chuyển động bằng phản lực, giáo viên chỉ giới thiệu sơ nét
về động cơ phản lực và tên lửa, sau đó đưa ra một số bài toán để học sinh áp
dụng.
❖ Tình hình học
Kết quả của PĐT như sau:
Câu 1: Động lượng là một dạng năng lượng như nhiệt năng, cơ năng…
Bảng 1.2. Số ý kiến HS trả lời câu 1- phụ lục 2
Đúng Sai

36. 34 24,5% 105 75,5%
Câu 2: Đại lượng đặc trưng cho sự truyền tương tác giữa các vật chuyển động là
Bảng 1.3. Số ý kiến HS trả lời câu 2- phụ lục 2
Vận tốc Lực Động lượng Gia tốc
2 1,4% 87 62,6% 27 19,4% 23 16,6%
Câu 3: Trong chuyển động nào dưới đây động lượng được bảo toàn
Bảng 1.4. Số ý kiến HS trả lời câu 3- phụ lục 2
Thẳng đều Tròn đều Thẳng biến đổi đều A & B
76 54,7% 0 0% 0 0% 63 45,3%
Câu 4: Một vật có khối lượng 1 kg chuyển động tròn đều với vận tốc 10m/s thì
độ biến thiên động lượng của vật bằng bao nhiêu khi vật chuyển động được ¼
vòng tròn?
Bảng 1.5. Số ý kiến HS trả lời câu 4- phụ lục 2
0kgm/s 20kgm/s 10 2 kgm/s 10kgm/s
46 33,1% 9 6,5% 84 60,4% 0 %
Câu 5: Một viên đạn khối lượng 2kg đang bay thẳng đứng lên trên với vận tốc
40m/s thì nổ thành 10 mảnh đạn bay theo các hướng khác nhau. Tổng động
lượng của 10 mảnh đạn thì
Bảng 1.6. Số ý kiến HS trả lời câu 5- phụ lục 2
có độ lớn là
80kg.m/s và
hướng thẳng
đứng lên trên
có độ lớn là 80
kg.m/s và
hướng thẳng
đứng xuống
dưới
có độ lớn là 80
kg.m/s, hướng
thì không xác
định được
không xác định
được vì không biết
khối lượng, vận
tốc, hướng bay của
các mảnh
8 5,8% 4 2,8% 10 7,2% 117 84,2%

37. P P
Câu 6: Một vật khối lượng mR1R chuyển động đến va chạm trực diện với vật
m =
m1
2 4 đang nằm yên. Cho biết va chạm là va
chạm mềm. Tỉ số (phần trăm)
giữa động năng của vật mR1R lúc sau so với trước va chạm là:
Bảng 1.7. Số ý kiến HS trả lời câu 6- phụ lục 2
64% 50% 80% 20%
14 10,1% 0 0% 125 89,9% 0 %
Câu 7: Chuyển động bằng phản lực là chuyển động tuân theo đúng định luật
III Newton
Bảng 1.8. Số ý kiến HS trả lời câu 7- phụ lục 2
Đúng Sai
21 15,1% 118 84,9%
Câu 8: Em hãy giải thích vì sao trong bóng đá, khi người thủ môn bắt một quả
bóng sút rất căng, người đó phải làm động tác kéo dài thời gian bóng chạm tay
mình ( thu bóng vào bụng) ?
Bảng 1.9. Số ý kiến HS trả lời câu 8- phụ lục 2
Nắm được vần đề để giải thích Không giải thích hoặc giải thích lan man
114 82% 25 18%
Câu 9: Khẩu đại bác đặt trên chiếc xe lăn, nòng súng hợp với phương ngang 1
góc 600
. Khi bắn 1 viên đạn ra khỏi nòng thì súng sẽ chuyển động :
Bảng 1.10. Số ý kiến HS trả lời câu 9- phụ lục 2
Giật lùi theo
phương ngang
Giật lùi theo
phương hợp
với phương
ngang 1 góc
đúng bằng 600
P
Bị đầy về phía
trước
không xác định
được vì không biết
khối lượng, vận
tốc của đạn và
súng

38. 41 29,5 % 97 69,8% 0 0% 1 0,7%
Câu 10: Một viên đạn đang bay thẳng đứng lên trên thì nổ thành 2 mảnh có giá
trị động lượng bằng nhau và bằng giá trị động lượng ban đầu của viên đạn. Vậy
2 mảnh hợp với nhau 1 góc là :
Bảng 1.11. Số ý kiến HS trả lời câu 10- phụ lục 2
300
P
600
P
1200
P
1800
P
7 5% 46 57,5% 75 29,5% 11 8%
Qua những câu trả lời của học sinh từ bảng 1.2.đến bảng 1.11.,chúng tôi
rút ra được những nhận xét sau:
- Học sinh nắm được khái niệm động lượng nhưng chưa hiểu ý nghĩa vật
lí của đại lượng.
- Vì phần động lượng được bố trí trong chương các định luật bảo toàn và
khi nói đến bảo toàn học sinh chỉ nghĩ đến bảo toàn năng lượng nên học sinh
dễ nhầm lẫn động lượng là một dạng năng lượng.
- Một số em chưa hiểu rõ được khi một đại lượng vectơ không đổi tức là
cả hướng và độ lớn cũng phải không đổi.
- Chưa vững kiến thức về toán vectơ.
- Còn nhầm lẫn giữa chuyển động bằng phản lực với chuyển động theo
định luật III Newton.
- Khả năng vận dụng lý thuyết để giải thích tình huống cụ thể trong cuộc
sống còn kém.
- Học sinh không có ý thức tìm hiểu thêm về ứng dụng của phần này vào
đời sống và kỹ thuật.
❖ Những khó khăn chủ yếu và sai lầm của học sinh khi học phần
“ Định luật bảo toàn động lượng”
Khi khảo sát bài toán , học sinh chỉ biết rập khuôn áp dụng như sau :
bài toán về tên lửa, đạn nổ, va chạm là áp dụng định luật bảo toàn động lượng.

39. Một số em học không tốt về toán vectơ sẽ rất khó khăn khi giải các bài toán
động lượng. Các em thường mắc sai lầm: công thức định luật bảo toàn động
lượng là một công thức vectơ nhưng khi làm toán các em thường quên và xét
như các đại lượng vô hướng.
Ví dụ bài toán như sau: một viên đạn có khối lượng m = 3 kg đang bay
thẳng đứng lên cao với vận tốc v = 471 m/s thì nổ thành 2 mảnh. Mảnh lớn có
khối lượng là mR1R = 2 kg, bay theo phương chếch lên cao hợp với đường thẳng
đứng góc 450
với vận tốc v1 = 500 m/s. Hỏi mảnh kia bay theo hướng nào với
P P R R
vận tốc bao nhiêu?
Những sai lầm của học sinh khi giải bài toán này: một số học sinh ban
đầu tính động lượng của viên đạn ban đầu p = mv = 3 .471=1413 kg.m/s, động
lượng của mảnh lớn pR1 R= mvR1R= 2 . 500= 1000 kg.m/s. Sau đó tính động lượng
mành còn lại bằng cách lấy động lượng ban đầu trừ động lượng mảnh lớn được
413 g.m/s.
❖ Nguyên nhân dẫn đến những khó khăn của học sinh
- Về sách giáo khoa:
+ Cách hình thành định nghĩa động lượng bằng cách xét tương tác
giữa 2 vật, sau khi khảo sát rồi đưa ra biểu thức cuối cùng
m v + m v = m v '
+ m v '
1 1 2 2 1 1 2 2
Sau đó, thông báo với học sinh: có một đại lượng (mv) mô tả chuyển
động của vật và gọi đó là động lượng.
+ Cách định nghĩa động lượng : động lượng của một vật chuyển động
là đại lượng đo bằng tích của khối lượng và vận tốc của vật. Với cách định
nghĩa này học sinh chưa hiểu được phần định tính của đại lượng, không biết
động lượng đặc trưng cho điều gì? Tại sao đưa ra định nghĩa động lượng?
+ Cách hình thành định luật bảo toàn trước khi đưa ra định nghĩa động
lượng. Học sinh chỉ nhớ được rằng tổng động lượng trong một hệ kín được bảo
toàn, còn ý nghĩa của định luật thì học sinh chưa nắm rõ.

40. + Cách hình thành xung lượng của lực là phần đọc thêm của bài học,
tuy nhiên ý nghĩa phần này rất quan trọng trong thực tiễn.
- Về phía giáo viên:
+ Giáo viên chủ yếu chú ý đến giảng dạy kiến thức sao cho đúng khoa
học, rõ ràng, đầy đủ nên chưa chú ý đến việc tổ chức, định hướng hoạt động
thế nào để học sinh phát huy tính tự chủ, sáng tạo trong học tập.
+ Phần lớn giáo viên ngại phải tổ chức hoạt động, làm thí nghiệm cho
học sinh vì mất thời gian và công sức mà chỉ tập trung rèn kỹ năng giải bài tập.
- Về phía học sinh:
+ Mục đích chính là giải được bài tập nên không chú trọng ý nghĩa,
nguyên nhân của vấn đề.
+ Có thói quen tiếp nhận kiến thức một cách thụ động.
❖ Đề xuất những biện pháp khắc phục khó khăn của học sinh
Kiến thức phần động lượng quá khô khan, khó hiểu, thuần túy về lý thuyết
dễ gây nhàm chán cho học sinh. Do đó, cần tổ chức cho học sinh vừa học vừa
chơi. Vì thời lượng nội khóa có hạn nên không thể tổ chức trên lớp, giáo viên
nên tổ chức một buổi ngoại khóa cho phần này. Trong buổi ngoại khóa, giáo
viên tạo điều kiện cho học sinh tham gia trò chơi dưới hình thức chuyên đề.
Thông qua đó, giáo viên sẽ phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, điều
mà giờ học nội khóa rất khó thực hiện được.

41. Kết luận chương 1
Trong chương này, chúng tôi trình bày cơ sở lí luận về phương pháp hoạt
động ngoại khóa trong dạy học vật lí. Để giải quyết nhiệm vụ của luận văn,
chúng tôi chú trọng những cơ sở lí luận sau:
- Vị trí, vai trò và tác dụng của hoạt động ngoại khóa trong trường phổ thông.
- Các đặc điểm của giờ học ngoại khóa.
- Nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp hướng dẫn ngoại khóa vật lí.
- Cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động ngoại khóa trong việc phát triển tư
duy sáng tạo của học sinh.
- Các khó khăn khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa nói chung, hội thi
vật lí nói riêng.
Ở chương này chúng tôi cũng trình bày thực trạng của hoạt động ngoại khóa
trong trường phổ thông hiện nay và tình hình dạy học phần “ Định luật bảo toàn
động lượng vật lí 10- nâng cao” .
Những vấn đề này sẽ được chúng tôi vận dụng khi tổ chức hội thi vật lí
theo chủ đề “ Định luật bảo toàn động lượng”.

42. F
Chương 2: NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA PHẦN
ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN ĐỘNG LƯỢNG
2.1.Mục tiêu dạy học phần “ Định luật bảo toàn động lượng”
2.1.1. Mục tiêu về kiến thức
- Học sinh cần phát biểu được đặc điểm, ý nghĩa của vectơ động lượng p
+ Động lượng là một đại lượng vật lí đặc trưng cho sự truyền chuyển
động giữa các vật thông qua lực tương tác.
+ Vectơ động lượng p có chiều cùng chiều với vectơ vận tốc v .
+ Độ lớn p được tính bằng công thức p = m.v
- Học sinh cần phát biểu được định luật bảo toàn động lượng: “Vectơ động
lượng của hệ kín được bảo toàn” .
- Học sinh nêu được điều kiện áp dụng định luật bảo toàn động lượng
+ Hệ kín: là hệ chỉ có những lực của các vật trong hệ tác dụng lẫn
nhau mà không có tác dụng của những lực bên ngoài hệ, hoặc nếu có thì những
lực này phải triệt tiêu lẫn nhau.
+ Có thể áp dụng định luật bảo toàn động lượng theo một phương có
tổng hợp lực theo phương đó bằng không.
- Học sinh vận dụng định luật bảo toàn động lượng để:
+ Chỉ ra được nguyên tắc chuyển động bằng phản lực: trong hệ kín
đứng yên, nếu có một phần của hệ chuyển động theo một hướng thì phần còn
lại của hệ chuyển động theo hướng ngược lại.
+ Giải các bài toán va chạm mềm, va chạm trực diện đàn hồi..
- Học sinh hiểu được một số ứng dụng chuyển động bằng phản lực trong
nguyên tắc hoạt động của tên lửa, các động cơ phản lực…
- Học sinh cần phân biệt được ý nghĩa của 2 biểu thức sau :
= ma (2.1)

43. m0
1
v 2
c2
Δ
(
m
v
)
F
=
Δt
=
Δp
Δt
(
2
.
2
)
Biểu thức (2.1) chính là định luật II Newton, coi lực là nguyên nhân gây ra
sự biến đổi vận tốc (tức
là gây ra gia tốc cho vật).
Khi
F = 0 tức là vận tốc
không đổi cả về độ lớn và phương chiều ( định luật quán tính). Cách phát biểu
này đã tách riêng khối lượng của vật, và từ (2.1) ta thấy ý nghĩa của khối lượng
đặc trưng cho mức quán tính của vật. Khối lượng của vật như là thuộc tính cố
hữu của vật chất, không đổi trong khi vật chuyển động. Điều này không còn
đúng nữa khi vật chuyển động với vận tốc lớn gần bằng vận tốc ánh sáng c:
m = (2.3)
mR0R : khối lượng vật nằm yên (hệ thức Einstein)
Dựa vào biểu thức (2.3) ta nhận thấy rằng khối lượng tăng theo vận tốc.
Biểu thức (2.2) chính là hệ thức của định luật bảo toàn động lượng, coi
lực là nguyên nhân làm biến đổi sự truyền tương tác giữa các vật, cách phát
biểu này cho thấy rằng đối với một vật chuyển động không thể tách rời khối
lượng và vận tốc của nó.
Khi
F = 0 tức là không có sự truyền
tương tác thì

44. 0
động lượng của vật không thay đổi. Khi vật chuyển động với vận tốc lớn thì
định luật bảo toàn động lượng vẫn đúng trong khi định luật II Newton không
còn đúng nữa:
p = mv =
m v
(
2
.
4
)
Dựa vào biểu thức (2.4) ta nhận thấy rằng khi vận tốc tăng lên thì sự
truyền tương tác cũng tăng lên.
2.1.2. Mục tiêu về kĩ năng
- Biết biểu diễn vectơ động lượng p .
1
v 2
c2

45. - Vận dụng được định luật bảo toàn động lượng.
- Sử dụng được các qui tắc cộng vectơ đồng phẳng, đồng qui.
- Sử dụng đúng đơn vị.
- Giải thích được một số chuyển động bằng phản lực trong thực tế.
2.2.Tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng -
vật lí 10 nâng cao”
Vì tính chất thời gian, không gian và qui mô của mỗi hoạt động nên chúng
tôi tổ chức hai ngày hội. Ngày hội thứ nhất có tên gọi “Khai hỏa” gồm có các
hoạt động: thi phản ứng nhanh, đua xe tốc độ cao, thi tìm bức tranh bí mật, thi
tìm từ khóa bí ẩn; gồm có 4 đội đại diện của 4 lớp; các hoạt động này sẽ diễn
ra vào sáng 26/03/2009 tại hội trường của trường PTTH chuyên Lê Hồng
Phong. Ngày hội thứ hai có tên gọi “Bay vào vũ trụ” hội thi bắn hỏa tiễn nước
gồm 15 đội tham dự và giao lưu cùng với câu lạc bộ hàng không phía Nam,
hoạt động này diễn ra vào sáng chủ nhật 30/03/2009 tại sân Lam Sơn của trường
THPT chuyên Lê Hồng Phong.
2.2.1. Ngày hội Khai hỏa
2.2.1.1. Các bước cần thực hiện trước khi tổ chức
Bước 1: Xác định chủ đề, mục tiêu, nội dung và đặt tên cho hội thi
- Chủ đề: Tìm hiểu thêm về tầm quan trọng của định luật bảo toàn động
lượng trong kỹ thuật, đời sống.
- Mục tiêu
+ Về kiến thức : ôn lại các kiến thức về phần động lượng, các ứng
dụng của phần này vào cuộc sống, kỹ thuật.
+ Về rèn luyện kỹ năng, phát triển tư duy: qua hội thi vật lí giúp các
em dạn dĩ hơn, rèn luyện kỹ năng làm việc theo nhóm, thông qua việc thiết kế
xe chạy bằng bong bóng khí giúp các em phát huy tính sáng tạo, rèn luyện khả
năng nghiên cứu.

46. - Nội dung: kiến thức liên quan đến khái niệm động lượng, định luật bảo
toàn động lượng, một số kiến thức về cơ học chất điểm trong chương trình vật
lí phổ thông.
- Tên hội thi: Khai hỏa
Bước 2: Xác định thời gian, địa điểm tổ chức hội thi
- Thời gian: dự kiến tổ chức vào 26/03/2009
- Địa điểm : hội trường trường PTTH chuyên Lê Hồng Phong.
- Thời lượng: dự kiến từ 7giờ 30phút đến 9 giờ
- Đối tượng tham gia: học sinh khối 10
Bước 3: Tổ chức công tác thông tin, tuyên truyền, vận động cho hội thi.
Trước khi tổ chức hội thi, BTC làm đơn đề xuất ban giám hiệu, có kèm
theo bảng kế hoạch hoạt động ngoại khóa. Trong bảng kế hoạch đó, BTC có
nhấn mạnh thời hạn đăng ký tham gia và cách thức tham gia hội thi. Sau đó, kế
hoạch được thông báo đến từng lớp và phát loa trong mỗi giờ chơi trước ngày
tổ chức hội thi.
Bước 4: Thành lập ban tổ chức( BTC) hội thi
- Trưởng ban : cô Nguyễn Thị Ngọc Loan
- Ban giám khảo: gồm một số thầy cô trong tổ vật lí
- Bộ phận hỗ trợ âm thanh, ánh sáng, sân khấu
- Bộ phận hỗ trợ kỹ thuật hội thi : học sinh lớp 11 chuyên Tin trường
PTTH chuyên Lê Hồng Phong.
- Ban thư ký ghi nhận điểm thi đua của từng đội : học sinh lớp 11 chuyên
Toán trường PTTH chuyên Lê Hồng Phong
- Người dẫn chương trình: 2 học sinh lớp 11 chuyên Văn trường PTTH
chuyên Lê Hồng Phong
Bước 5: Thiết kế nội dung chương trình hội thi
- Người dẫn chương trình ổn định tổ chức và bắt đầu hội thi.
- Khai mạc, tuyên bố lý do.
- Các đội tham dự ra mắt khán giả.

47. - Các đội tham gia các nội dung thi theo chương trình của hội thi.
- Công bố kết quả, trao giải thưởng cho các đội.
Bước 6: Dự trù kinh phí, chuẩn bị cơ sở vật chất…cho hội thi
- Chuẩn bị phòng có sức chứa hơn 120 học sinh, có dàn âm thanh ánh
sáng và ghế ngồi.
- Các khu vực diễn ra các trò chơi : đua xe, bắn hỏa tiễn nước
- Máy tính xách tay, máy chiếu , bộ chuông đèn, các bảng chữ điền tên
các đội tham dự.
- Nước uống, ít bánh ngọt, các phần quà dành cho khán giả, phần quà
dành cho các đội tham dự.
- Kinh phí: dự trù 600.000 đồng cho các giải thưởng, phần quà cho khán
giả, văn phòng phẩm để hỗ trợ.
❖ Các công việc chuẩn bị của BTC trước khi tiến hành hội thi:
- Tập hợp các thành viên trong BTC kiểm tra thật kỹ nội dung các câu hỏi
trong hội thi.
- Yêu cầu bộ phận kỹ thuật sẽ truyền tải nội dung đó bằng các phần mềm
tin học. Tùy vào nội dung mà có các cách thức thi khác nhau. Do đó, bộ phận
kỹ thuật phải dùng nhiều loại hình trò chơi khác nhau để thể hiện được ý tưởng
cũng như nội dung của từng phần.
- Kiểm tra các công tác chuẩn bị của các đội tham gia hội thi: học sinh nộp
danh sách dự thi từng phần cho BTC
- Họp BGK để phổ biến cách thức thi, biểu điểm, quy cách chấm và tính
điểm như sau:
+ Cách thức thi: gồm có 4 vòng thi, thi lần lượt các vòng thi. Mỗi
vòng thi có thang điểm và thể lệ khác nhau; có 4 đội ở 4 lớp tham gia. Học sinh
tham gia các vòng thi không được trùng nhau để nhằm tạo điều kiện cho hầu
hết các học sinh tham dự đều được chơi.
+ Cách chấm điểm sẽ được trình bày cụ thể trong từng phần thi.

48. - Liên hệ với các bộ phận phụ trách cơ sở vật chất, trang thiết bị để chạy
thử chương trình, thống nhất chương trình hoạt động và bố trí các vị trí
Sơ đồ 2.1. Sơ đồ bố trí hội trường
Sau khi đã hoàn tất các công việc nêu trên, hội thi được tiến hành theo kế
hoạch.
2.2.1.2. Tổ chức thi
Vì đây là các trò chơi nên tất cả 4 vòng thi đều thực hiện dựa trên quy
trình sau:
❖ Qui trình tổ chức trò chơi
- Bước 1: ổn định tổ chức, bố trí đội hình với trò chơi theo địa điểm và số
lượng người tham gia, dụng cụ phương tiện phục vụ cho trò chơi ( trong nhà,
ngoài sân, trên xe hoặc đội hình hàng dọc, hàng ngang…)
ĐƯỜNG ĐUA SỐ 4
ĐƯỜNG ĐUA SỐ 3
ĐƯỜNG ĐUA SỐ 2
ĐƯỜNG ĐUA SỐ 1
BAN
GIÁM
KHẢO
VẠCH
XUẤT
PHÁT
Vị
trí
các
đội
lắp
ráp
xe
Vị
trí
các
đội
lắp
ráp
xe
VỀ
ĐÍCH
BÀN
THƯ
KÝ
VÀ
TỔ
TRỌNG
TÀI
SÂN KHẤU CHÍNH
( Nơi treo máy chiếu và phong màn)
ĐỘI 1 ĐỘI 2 ĐỘI 3 ĐỘI 4
HÀNG GHẾ KHÁN GIẢ HÀNG GHẾ KHÁN GIẢ

49. - Bước 2: xác định vị trí cố định hoặc vị trí di động của người dẫn chương
trình sao cho khẩu lệnh các đội tham dự đều nghe thấy, các động tác của các
đội đều quan sát được, ngược lại bản thân người dẫn chương trình phải thấy
được đúng, sai khi quan sát các đội chơi.
- Bước 3: giới thiệu trò chơi: phải ngắn gọn, hấp dẫn, dễ hiểu, dễ tiếp thu,
dễ thực hiện, bao gồm các bước sau:
+ Nói tên trò chơi, chủ đề chơi.
+ Nêu mục đích và các yêu cầu của trò chơi.
+ Nói rõ cách chơi và luật chơi, cách đánh giá thắng thua và một số
tình huống có thể xảy ra.
- Bước 4: bắt đầu chơi, có thể chơi nháp nếu cảm thấy các đội chưa nắm
vững cách thức chơi.
- Bước 5: kết thúc trò chơi, BTC công bố ngay kết quả. Sau khi nhận xét,
đánh giá, cần động viên khích lệ tinh thần của các đội chơi.[8]
2.2.1.3. Hoạt động mở đầu (10 phút)
Người dẫn chương trình:
- Giới thiệu lý do của hội thi: chào các em! Ban tổ chức chúng tôi rất vui
mừng khi các em tham gia hội thi vật lí hôm nay. Hội thi hôm nay có tên gọi là
“KHAI HỎA”. Đây là một trong những bước hoạt động của động cơ phản lực
đúng không các em? Và hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu thêm lý thuyết
về nguyên tắc hoạt động của các động cơ phản lực. BTC hy vọng rằng hội thi
sẽ đem đến cho các em một không khí vui nhộn, thú vị sau những ngày học
căng thẳng.
- Giới thiệu các đội chơi: thật thiếu sót nếu chúng ta không nhắc đến các
đội tham gia hội thi hôm nay; gồm có 4 đội đại diện của 4 lớp như sau: SỨA (
lớp 10SN2) , MỰC (lớp 10A4), ĐẠI BÁC (lớp 10 Chuyên Lý), TÊN LỬA (lớp
10A2) và cùng các cổ động viên thật dễ thương và hóm hỉnh.

50. - Giới thiệu thành phần BGK: cuối cùng là các thành viên trong BGK của
hội thi Cô Nguyễn Thị Ngọc Loan, Phạm Thị Ngọc Phương, Nguyễn Thị Tuyết
Nga, Nguyễn Thị Nguyệt Anh.
- Nêu thể lệ cuộc thi: hội thi chúng ta gồm có 4 vòng thi như sau:
+ Vòng 1: có tên gọi Chuẩn bị bệ phóng.
+ Vòng 2: có tên gọi Nạp nhiên liệu
+ Vòng 3: có tên gọi Phụt khí
+ Vòng 4: có tên gọi Tách tầng
Mỗi vòng thi có thể lệ thi khác nhau, chúng tôi sẽ nói rõ hơn trong từng phần
2.2.1.4. Vòng thi 1: chuẩn bị bệ phóng (15 phút)
- Bước 1: BTC cần chuẩn bị
+ 4 micro dành cho người dẫn chương trình và đội tham dự.
+ Các phiếu đánh số từ 1 đến 4, tương ứng với từng gói thông tin.
+ Chọn vị trí để 2 thành viên của mỗi đội đứng tham gia trò chơi.
- Bước 2: người dẫn chương trình đứng bên góc trái màn hình trong suốt
quá trình. Trước khi các đội bắt đầu chơi, người dẫn chương trình hỏi thêm
thông tin về tên của các thành viên tham dự trò chơi và khích lệ các đội trước
khi chơi.
- Bước 3: giới thiệu trò chơi:
+ Tên trò chơi : chuẩn bị bệ phóng ( phản ứng nhanh)
+ Chủ đề chơi: sự kiện, hiện tượng và danh nhân vật lí
+ Mục đích : vòng thi này về kiến thức không liên quan mật thiết đến
động lượng, tuy nhiên nó sẽ tạo được không khí sôi động phấn khởi ngay từ
đầu của hội thi. Mặt khác, thông qua trò chơi này giúp học sinh rèn luyện khả
năng phản xạ nhanh trước tình huống cùng khả năng diễn đạt súc tích hơn.
+ Cách chơi và luật chơi: có 4 đội chơi, mỗi đội gồm 2 học sinh. Từng
đội bốc thăm gói thông tin của đội mình, trong mỗi gói có 7 gợi ý về sự kiện,
hiện tượng, danh nhân vật lí…. Các thông tin này được lần lượt xuất

51. hiện trên màn hình, học sinh dùng ngôn ngữ, có thể kết hợp động tác tay chân
để diễn đạt về thông tin mà BTC đưa ra. Một học sinh gợi ý, một học sinh trả
lời. Nếu trả lời chính xác các bạn sẽ nghe tín hiệu âm thanh…Lưu ý : khi gợi
ý, không được dùng từ có trong gói thông tin, không dùng tiếng nước ngoài,
tiếng lóng có liên quan đến thông tin. Nếu vi phạm xem như thông tin đó không
được tính điểm và các bạn sẽ nghe tín hiệu âm thanh… Mỗi đội sẽ hoàn tất cuộc
thi của đội mình trong 1 phút 30 giây. Sau 1 phút 30 giây , căn cứ vào số lượng
thông tin đưa ra mà BTK sẽ tính điểm. Mỗi thông tin đúng được 10 điểm. Thời
gian được tính khi đồng hồ đếm ngược bắt đầu. Khi hết thời gian các bạn sẽ
nghe được tín hiệu âm thanh…
Lưu ý: Nếu các cụm từ đã xuất hiện trên màn hình mà các đội chưa trả lời ngay
được thì có thể bỏ qua để chuyển sang cụm từ khác. Khi còn thời gian, chương
trình tự động quay về cụm từ này để tiếp tục trả lời.
- Bước 4: các đội bắt đầu chơi. Sau khi các đội chơi xong người dẫn
chương trình có thể hỏi thêm các đội tham dự:
+ Bạn cảm thấy phần thi thú vị không?
+ Các thông tin mà BTC đưa ra có quen thuộc với các bạn không?
+ Theo bạn những thông tin này các bạn có thể dùng ngôn ngữ đời
sống bình thường để gợi ý mà không cần dùng từ chuyên môn là do vật lí gắn
liền với đời sống không?
+ Theo bạn để chơi được trò chơi này hiệu quả thì cần phải làm gì?
- Bước 5: kết thúc trò chơi, BTC công bố ngay kết quả.
Thông tin trong mỗi gói như sau:
- Gói 1: Newton, mù màu, con lắc lò xo, chập mạch, Ohm, khinh khí
cầu, Mộc tinh.
- Gói 2: Archimede, loạn thị, kính chiếu hậu, giật điện, James Watt, ống
nhòm, lỗ đen.
- Gói 3: Einstein, lão thị, bóng đèn dây tóc, nhật thực, Ampere, bập bênh,
sao chổi.

52. - Gói 4: Galile, mắt lé, gương phẳng, sét, Edison , chân không, lăng kính,
sao hôm.
2.2.1.5. Vòng thi 2: Nạp nhiên liệu ( 30 phút)
- Bước 1: BTC cần chuẩn bị
+ Bộ chuông đèn gồm 4 chuông và 4 đèn.
+ 6 micro dành cho 4 đội chơi và người dẫn chương trình
+ Bố trí vị trí cho các đội
- Bước 2: giới thiệu trò chơi:
+ Tên trò chơi : Tách tầng ( giải ô chữ)
+ Mục đích : Củng cố lại kiến thức có liên quan đến động lượng.
Thông qua trò chơi, giáo viên sẽ đánh giá phần nào về sự hiểu biết của học sinh
sau khi học xong phần này.
- Cách chơi và luật chơi: Ô chữ gồm 14 hàng ngang, mỗi đội có 2 lần lựa
chọn hàng ngang. Thời gian đưa ra câu trả lời cho từng lựa chọn là 15 giây.
Nếu đáp đúng được 10 điểm và ô chữ sẽ được hiện lên trên màn hình. Trong ô
chữ đáp đúng, có một chữ cái được in chữ đỏ là một trong những chữ của hàng
dọc. Đáp sai thì dành quyền ưu tiên cho các đội còn lại. Các đội còn lại nếu đáp
đúng thì được 10 điểm, nếu đáp sai thì bị trừ 5 điểm. Sau khi các đội hoàn tất
xong lựa chọn của mình thì dành khoảng thời gian là 20 giây cho ô hàng dọc.
Đội nào nhấn chuông trước thì được quyền trả lời. Nếu đáp đúng được 30 điểm,
sai bị trừ 10 điểm và dành quyền trả lời cho khán giả. Bất cứ lúc nào các đội
đều có quyền trả lời ô chữ hàng dọc : nếu đáp đúng được 30 điểm, nếu sai thì
bị loại khỏi vòng thi
- Bước 3: các đội bắt đầu chơi
- Bước 4: kết thúc trò chơi, công bố số điểm mà các đội đạt được.
Lưu ý: Các ô chữ hàng ngang có nội dung liên quan đến ô chữ hàng dọc
Gợi ý ô chữ:

53. - Hàng ngang 1: đây là ô chữ gồm 13 chữ cái. Đây là ứng dụng quan
trọng của định luật bảo toàn động lượng.
- Hàng ngang 2: đây là ô chữ gồm 5 chữ cái. Điều kiện để áp dụng các
định luật bảo toàn.
- Hàng ngang 3 :đây là ô chữ gồm 7 chữ cái. Là hành tinh thứ 3 của Thái
Dương hệ.
- Hàng ngang 4 : đây là ô chữ gồm 7 chữ cái. Là từ dùng chỉ sự không
thay đổi, được giữ nguyên vẹn.
- Hàng ngang 5: đây là ô chữ gồm 8 chữ cái. Là một giai đoạn quan
trọng giúp tên lửa tăng tốc.
- Hàng ngang 6: đây là ô chữ gồm 6 chữ cái. Đây là một trong những
hình thức để các vật trao đổi năng lượng.
- Hàng ngang 7: đây là ô chữ gồm 9 chữ cái. Mọi vật có khả năng sinh
công đều có đặc tính này.
1 Đ Ộ N G C Ơ P H Ả N L Ự C
2 H Ệ K Í N
3 T R Á I Đ Ấ T
4 B Ả O T O À N
5 T Á C H T Ầ N G
6 V A C H Ạ M
7 N Ă N G L Ư Ợ N G
8 Đ Ộ N G L Ư Ợ N G
9 N G O Ạ I L Ự C
10 V E C T Ơ
11 K H Ố I L Ư Ợ N G
12 G I Ậ T L Ù I
13 T Ê N L Ử A

54. 14 V Ậ N T Ố C
Hình 2.1. Ô chữ tìm chìa khóa bí ẩn
- Hàng ngang 8: đây là ô chữ gồm 9 chữ cái. Là đại lượng vật lí được đo
bằng tích của khối lượng và vận tốc.
- Hàng ngang 9: đây là ô chữ gồm 8 chữ cái. Khi yếu tố này của hệ bằng
không thì hệ là hệ kín.
- Hàng ngang 10: đây là ô chữ gồm 5 chữ cái. Lực, vận tốc, động lượng,
độ dời…có chung đặc điểm này.
- Hàng ngang 11: đây là ô chữ gồm 9 chữ cái. Là đại lượng đặc trưng cho
mức quán tính của vật.
- Hàng ngang 12: đây là ô chữ gồm 7 chữ cái. Hiện tượng thường gặp
trong bắn súng.
- Hàng ngang 13: đây là ô chữ gồm 5 chữ cái. Đây là một động cơ được
dùng nhiều nhất cho mục đích quân sự, nghiên cứu khí quyển, phóng vệ tinh và
khám phá vũ trụ.
- Hàng ngang 14: đây là ô chữ gồm 6 chữ cái. Là đại lượng đặc trưng cho
sự nhanh chậm của chuyển động
2.2.1.6. Vòng thi 3: Phụt khí ( 20 phút)
- Bước 1: BTC cần chuẩn bị
+ Bộ chuông đèn gồm 4 chuông và 4 đèn.
+ 6 micro dành cho 4 đội chơi và người dẫn chương trình
+ Bố trí vị trí cho các đội
- Bước 2: giới thiệu trò chơi:
+ Tên trò chơi : Phụt khí ( bức tranh bí mật)
+ Mục đích : Giúp học sinh tìm hiểu thêm một số sự kiện quan trọng
mà liên quan mật thiết đến kiến thức đã học. Qua đó, học sinh nhận thức được
rằng kiến thức vật lí được vận dụng khá phổ biến trong đời sống và kỹ thuật.

55. + Cách chơi và luật chơi: Trên màn hình sẽ xuất hiện một bức tranh
gồm có 9 mảnh ghép lại với nhau, bức tranh này được che lấp phía sau những
mảnh ghép hình vuông. Trên mỗi mảnh ghép có đánh số thứ tự từ 1 đến 9 tương
ứng với thứ tự câu hỏi.
Mỗi đội được lựa chọn mảnh ghép. Sau khi chọn mảnh ghép số…BTC
sẽ đọc câu hỏi tương ứng với số của mảnh ghép. Nếu đội trả lời đúng thì được
10 điểm và mảnh ghép đó được mở ra. Nếu trả lời sai, dành quyền ưu tiên cho
các đội còn lại. Nếu các đội còn lại trả lời đúng thì sẽ được 10 điểm và mảnh
ghép đó sẽ được mở ra. Trong thời gian các đội lần lượt mở mảnh ghép, đội
nào có kết luận chính xác về bức tranh bí mật thì sẽ được 40 điểm, còn trả lời
sai hoặc chưa đầy đủ thì sẽ bị loại khỏi trò chơi. Trong tình huống các đội không
tìm ra bức tranh bí mật thì cơ hội sẽ thuộc về khán giả.
- Bước 3: các đội bắt đầu chơi.
- Bước 4: kết thúc trò chơi. Sau khi tìm ra bức tranh bí mật, BTC sẽ trình
chiếu một đoạn phim có liên quan đến bức tranh bí mật đó. BGK có thể cung
cấp thêm một số thông tin về tên lửa như sau:
Tên lửa có thể phân loại theo nhiều tiêu chuẩn phân loại:
❖ Theo công dụng
- Tên lửa chiến đấu
- Tên lửa huấn luyện
- Tên lửa nghiên cứu khoa học
- Tên lửa vũ trụ để du hành vũ trụ (còn gọi là tên lửa mang, tên lửa đẩy
hay tên lửa chuyển tải)
❖ Theo tính chất có hay không có hệ thống điều khiển
- Tên lửa có điều khiển: quỹ đạo bay hoặc các tham số khác được 2hT iệu
chỉnh2T trong quá trình bay có thể được điều khiển theo nhiều phương thức như
theo chương trình cài đặt
sẵn (tự lập), 2đT
iều khiển từ xa2,T 2tT ự dẫn2.T ..
- Tên lửa không điều khiển: không có tác động nào hiệu chỉnh quỹ đạo
và các tham số khi bay.