SlideShare a Scribd company logo
1 of 20
Download to read offline
İKTİSAT BİLİMİNDE
DENEYSEL ARAŞTIRMA
YAPILMASI:
KISITLAR ve ZORLUKLAR
Sunumu Hazırlayan:Ayşen Çavdar
Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır.
C.C. Aktan ve S. Yay, Deneysel İktisat, Divan Kitabevi, 2019.
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan
 İktisat biliminde
deneysel araştırmalar
yapmanın önündeki
kısıtlar, engeller ve
zorlukları kısa madde
başlıkları altında
özetlemeye çalışalım.
 İnsan doğası ve insan eylemleri.
 İktisat biliminin konusu insan davranış ve
eylemleridir. Fevkalade istikrarsız, değişken
ve karmaşık olan insan doğası ve insan
eylemleri üzerinde deneysel araştırmalar
yapmak imkansız olmasa da kolay değildir.
 Gerçekçilikten uzak yapay deneyler.
 İktisat biliminde laboratuvar ortamında
yapılacak olan deneyler doğası gereği
“suni” özellik taşır ve gerçek dünyadaki
insan davranış ve eylemlerini tam olarak
yansıtamaz.
Değer yargıları ve
ideolojik fikir
ayrılıkları
Fizik, kimya, biyoloji, yerbilim ve gökbilim gibi doğa
bilimleri insan davranış ve eylemlerinden bağımsız
olduğundan bu alanlarda laboratuvar ortamında sayısız
deney yapmak mümkündür. Oysa iktisat biliminde
“değer yargıları”, “ideolojik eğilimler” vs. geçerlidir.
Genellik ve
Evrensellik.
Doğa bilimlerinde
deneyler zaman ve
mekandan bağımsız
sonuçlar ortaya çıkarır.
 Örneğin, Isaac Newton’un evrensel kütle
çekim kanunu; Newton’un bir cisim üzerine
etki eden kuvvetler ve cismin hareketi arasında
ilişkileri koyan kanunları; termodinamik
kanunları; suyun kaldırma kuvveti kanunu;
genel görelilik kuramı vs. genel ve evrensel
yasalardır.
 Oysa iktisatta böyle değildir.
İnsanların akıl ve mantıktan
uzak irrasyonel davranış,
karar ve seçimlerde
bulunmaları söz konusudur.
İnsan doğası ve insan
eylemleri istikrarlı ve tutarlı
değildir.
Doğa bilimlerinde
olduğunun aksine, iktisadi
olaylar süreklilik ve
istikrar arz etmediğinden
ampirik ve deneysel
çalışmalar yaparak
bunlardan kesin sonuçlar
elde etmek olası değildir.
Süreklilik
ve istikrar.
İktisadi olaylarda “denge”,
“istikrar”,“düzenlilik” ve
“süreklilik” sözkonusu
olmadığından deneysel
araştırmalar yapmak
fevkalade güçtür.
Geçerlilik.
Deneysel iktisat
araştırmalarında önem taşıyan
bir diğer önemli kavram
“geçerlilik” tir. Bu kavramın
öneminiVernon Smith şu
sözlerle açıklamaktadır:
“Teorik ya da deneyde yer
alan deneklerle ilgili hata
bulmak değildir, sınadığımız
sistem her ne olursa olsun
onun geçerliliğinin ya da
geçersizliğinin sınırlarını
daha iyi anlamaktır.
Kontrollü
deney
yapmanın
zorluğu
İktisatta kontrollü deney
yapmak sanıldığı kadar kolay
değildir. Laboratuvar
ortamlarında kontrol grubu,
bağımsız ve bağımlı değişkenler
arasındaki ilişki, bağımlı
değişkeni etkileme olasılığı
bulunan kontrol değişkenler,
öntest ve sontest ölçümleri vs.
muhtelif zorluklar ve sorunlarla
doludur.
 Denek gruplarının güvenilirliği
ve uygun denek seçimi.
 İktisat biliminde deney
yapmanın diğer bir güçlüğü
uygun denek seçimi ve denek
gruplarının güvenilirliği
sorunudur.
Araştırmacılar belki de işin
kolayına kaçarak laboratuvar
deneylerinde sıklıkla öğrencileri
kullanmakta ve sınıf-içi deneyler
yapmaktadırlar.
Araştırma laboratuvarlarının üniversite
kampüsleri içerisinde olması, düşük
maliyetle öğrenci tedarik edilebilmesi
kolaylık olmasına rağmen denek
gruplarının tüm toplumu ne derece
temsil edebildiği başlı başına bir
sorundur.
Doğa bilimlerindeki kadar
olmasa bile sosyal bilimler ve
iktisat alanlarında yapılacak
olan deneysel araştırmalar
yüksek maliyetlidir. Bu husus
da deneysel araştırmalar
yapmanın önündeki bir engel
ve zorluk olarak
oluşturmaktadır.
Deneysel
araştırmaların yüksek
maliyetli olması.
Deneysel
araştırmalarda
diğer önemli bir
sorun yalan ve
kandırma
meselesidir.
Yalan ve
Aldatma.
Araştırmacıların
yaptıkları çalışmanın
amacını gizlemeleri,
deneklere eksik bilgi
sunmaları, yalan ve yanlış
bilgi aktarmaları vs. söz
konusu olabilmektedir.
İktisat biliminde yapılan
deneylerde de yalan ve
kandırma ciddi bir sorun
olarak karşımızda
durmaktadır.
Finansal
teşvikler ve ödül
mekanizmaları
Birincisi deneyde finansal
teşviklerin gerekli olup
olmaması, ikincisi hangi
finansal teşvikin kullanılacağı
ve üçüncüsü verilecek teşvikin
büyüklüğü konularıdır.
Belirtilen her üç konu da
uygulamada kendine has
zorluklar ve problemlerle
karşı karşıyadır.
Deneysel iktisatta
finansal teşvikler
konusu ile ilgili
tartışmaları üç açıdan
ele alabiliriz.

More Related Content

Similar to İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA YAPILMASI: KISITLAR ve ZORLUKLAR

Proje hazırlama dersi ödevi
Proje hazırlama dersi ödeviProje hazırlama dersi ödevi
Proje hazırlama dersi ödevi
Nalan Özcan
 
2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji
2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji
2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji
Ali İhsan KIRTAŞ
 
Öğretim ilke ve yöntemeri deney
Öğretim ilke ve yöntemeri  deneyÖğretim ilke ve yöntemeri  deney
Öğretim ilke ve yöntemeri deney
nazantezcan
 
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
www.tipfakultesi. org
 
bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)
bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)
bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)
www.tipfakultesi. org
 
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
ZeynepK9
 

Similar to İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA YAPILMASI: KISITLAR ve ZORLUKLAR (19)

DENEYCİLİK, BİLİMCİLİK ve DENEYSEL İKTİSAT: BEYAZ ÖNLÜKLÜ LABORATUVAR İKTİSAT...
DENEYCİLİK, BİLİMCİLİK ve DENEYSEL İKTİSAT: BEYAZ ÖNLÜKLÜ LABORATUVAR İKTİSAT...DENEYCİLİK, BİLİMCİLİK ve DENEYSEL İKTİSAT: BEYAZ ÖNLÜKLÜ LABORATUVAR İKTİSAT...
DENEYCİLİK, BİLİMCİLİK ve DENEYSEL İKTİSAT: BEYAZ ÖNLÜKLÜ LABORATUVAR İKTİSAT...
 
DENEYSEL ARAŞTIRMALARDA SÜREÇ YÖNTEMİ
DENEYSEL ARAŞTIRMALARDA SÜREÇ YÖNTEMİDENEYSEL ARAŞTIRMALARDA SÜREÇ YÖNTEMİ
DENEYSEL ARAŞTIRMALARDA SÜREÇ YÖNTEMİ
 
İBAT 2.konu Bilimi niteleyen özellikler
İBAT 2.konu Bilimi niteleyen özelliklerİBAT 2.konu Bilimi niteleyen özellikler
İBAT 2.konu Bilimi niteleyen özellikler
 
Kanıt seviyeleri
Kanıt  seviyeleri Kanıt  seviyeleri
Kanıt seviyeleri
 
BİLİMSELLİK, BİLİMCİLİK VE DENEYCİLİK
BİLİMSELLİK, BİLİMCİLİK  VE DENEYCİLİKBİLİMSELLİK, BİLİMCİLİK  VE DENEYCİLİK
BİLİMSELLİK, BİLİMCİLİK VE DENEYCİLİK
 
Bilimsel Süreç Becerileri
Bilimsel Süreç BecerileriBilimsel Süreç Becerileri
Bilimsel Süreç Becerileri
 
Proje hazırlama dersi ödevi
Proje hazırlama dersi ödeviProje hazırlama dersi ödevi
Proje hazırlama dersi ödevi
 
2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji
2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji
2000 Li Yillarin Bilimi Biyoloji
 
Sunu1 (1)
Sunu1 (1)Sunu1 (1)
Sunu1 (1)
 
Araştirma teknikleri ders notu
Araştirma teknikleri ders notuAraştirma teknikleri ders notu
Araştirma teknikleri ders notu
 
Öğretim ilke ve yöntemeri deney
Öğretim ilke ve yöntemeri  deneyÖğretim ilke ve yöntemeri  deney
Öğretim ilke ve yöntemeri deney
 
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
 
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)
bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)
bilimsel yöntem (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Makale Okuma
Makale OkumaMakale Okuma
Makale Okuma
 
İKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU GENİŞLEME
İKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU  GENİŞLEMEİKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU  GENİŞLEME
İKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU GENİŞLEME
 
İBAT 1.konu Bilimsel Yönteme Giriş
İBAT 1.konu Bilimsel Yönteme GirişİBAT 1.konu Bilimsel Yönteme Giriş
İBAT 1.konu Bilimsel Yönteme Giriş
 
İKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU GENİŞLEME...
İKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU GENİŞLEME... İKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU GENİŞLEME...
İKTİSAT: DOĞA BİLİMLERİ’NE DOĞRU GENİŞLEME...
 
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
 

More from COSKUN CAN AKTAN

More from COSKUN CAN AKTAN (20)

İKTİSAT VE MATEMATİK: İKTİSADIN MATEMATİZASYONU
İKTİSAT VE MATEMATİK: İKTİSADIN MATEMATİZASYONUİKTİSAT VE MATEMATİK: İKTİSADIN MATEMATİZASYONU
İKTİSAT VE MATEMATİK: İKTİSADIN MATEMATİZASYONU
 
İKTİSAT YOLUNU MU KAYBETTİ?
İKTİSAT YOLUNU MU KAYBETTİ?İKTİSAT YOLUNU MU KAYBETTİ?
İKTİSAT YOLUNU MU KAYBETTİ?
 
PATERNALİZMİN DOĞUŞU VE YÜKSELİŞİ
PATERNALİZMİN DOĞUŞU VE YÜKSELİŞİPATERNALİZMİN DOĞUŞU VE YÜKSELİŞİ
PATERNALİZMİN DOĞUŞU VE YÜKSELİŞİ
 
PATERNALİZM
PATERNALİZMPATERNALİZM
PATERNALİZM
 
PATERNALİZM FELSEFESİ
PATERNALİZM FELSEFESİ PATERNALİZM FELSEFESİ
PATERNALİZM FELSEFESİ
 
PATERNALİZM TÜRLERİ
PATERNALİZM TÜRLERİPATERNALİZM TÜRLERİ
PATERNALİZM TÜRLERİ
 
PATERNAL DEVLET VE ‘’İYİNİYETLİ’’ İYİLİKSEVERLİK DESPOTİZMİ ÜZERİNE
PATERNAL DEVLET VE ‘’İYİNİYETLİ’’ İYİLİKSEVERLİK DESPOTİZMİ ÜZERİNEPATERNAL DEVLET VE ‘’İYİNİYETLİ’’ İYİLİKSEVERLİK DESPOTİZMİ ÜZERİNE
PATERNAL DEVLET VE ‘’İYİNİYETLİ’’ İYİLİKSEVERLİK DESPOTİZMİ ÜZERİNE
 
PATERNALİZM: PATERNAL DEVLET ANLAYIŞI
PATERNALİZM: PATERNAL DEVLET ANLAYIŞIPATERNALİZM: PATERNAL DEVLET ANLAYIŞI
PATERNALİZM: PATERNAL DEVLET ANLAYIŞI
 
İKTİSAT NEREYE? QUO VADIS?
İKTİSAT NEREYE? QUO VADIS?İKTİSAT NEREYE? QUO VADIS?
İKTİSAT NEREYE? QUO VADIS?
 
İKTİSAT NEREYE GİDİYOR?
İKTİSAT NEREYE GİDİYOR? İKTİSAT NEREYE GİDİYOR?
İKTİSAT NEREYE GİDİYOR?
 
İKTİSAT NEREYE GİDİYOR?
İKTİSAT NEREYE GİDİYOR?İKTİSAT NEREYE GİDİYOR?
İKTİSAT NEREYE GİDİYOR?
 
MATEMATİKSEL FORMALİZM ÜZERİNE ELEŞTİRİ
MATEMATİKSEL FORMALİZM ÜZERİNE ELEŞTİRİMATEMATİKSEL FORMALİZM ÜZERİNE ELEŞTİRİ
MATEMATİKSEL FORMALİZM ÜZERİNE ELEŞTİRİ
 
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZMEMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
 
EMPERYAL BİLİM: İKTİSAT
EMPERYAL BİLİM: İKTİSATEMPERYAL BİLİM: İKTİSAT
EMPERYAL BİLİM: İKTİSAT
 
İKTİSAT BİLİMİ, AKADEMİK TAYLORİZM VE AKADEMİK PLÜRALİZM
İKTİSAT BİLİMİ, AKADEMİK TAYLORİZM VE AKADEMİK PLÜRALİZMİKTİSAT BİLİMİ, AKADEMİK TAYLORİZM VE AKADEMİK PLÜRALİZM
İKTİSAT BİLİMİ, AKADEMİK TAYLORİZM VE AKADEMİK PLÜRALİZM
 
KEYFİ-SINIRSIZ VERGİLEME VE YASAL SOYGUN
KEYFİ-SINIRSIZ VERGİLEME VE YASAL SOYGUNKEYFİ-SINIRSIZ VERGİLEME VE YASAL SOYGUN
KEYFİ-SINIRSIZ VERGİLEME VE YASAL SOYGUN
 
VERGİLEMENİN SINIRLARI
VERGİLEMENİN SINIRLARIVERGİLEMENİN SINIRLARI
VERGİLEMENİN SINIRLARI
 
VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ
VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİVERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ
VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ
 
VERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN TESİS EDİLMESİ VE ANAYASAL İKTİSAT PERS...
VERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN TESİS EDİLMESİ VE ANAYASAL İKTİSAT PERS...VERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN TESİS EDİLMESİ VE ANAYASAL İKTİSAT PERS...
VERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİNİN TESİS EDİLMESİ VE ANAYASAL İKTİSAT PERS...
 
VERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİ
VERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİVERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİ
VERGİLEMEDE HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİ
 

İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA YAPILMASI: KISITLAR ve ZORLUKLAR

  • 1. İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA YAPILMASI: KISITLAR ve ZORLUKLAR Sunumu Hazırlayan:Ayşen Çavdar Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır. C.C. Aktan ve S. Yay, Deneysel İktisat, Divan Kitabevi, 2019. Prof. Dr. Coşkun Can Aktan
  • 2.  İktisat biliminde deneysel araştırmalar yapmanın önündeki kısıtlar, engeller ve zorlukları kısa madde başlıkları altında özetlemeye çalışalım.
  • 3.  İnsan doğası ve insan eylemleri.  İktisat biliminin konusu insan davranış ve eylemleridir. Fevkalade istikrarsız, değişken ve karmaşık olan insan doğası ve insan eylemleri üzerinde deneysel araştırmalar yapmak imkansız olmasa da kolay değildir.
  • 4.  Gerçekçilikten uzak yapay deneyler.  İktisat biliminde laboratuvar ortamında yapılacak olan deneyler doğası gereği “suni” özellik taşır ve gerçek dünyadaki insan davranış ve eylemlerini tam olarak yansıtamaz.
  • 5. Değer yargıları ve ideolojik fikir ayrılıkları Fizik, kimya, biyoloji, yerbilim ve gökbilim gibi doğa bilimleri insan davranış ve eylemlerinden bağımsız olduğundan bu alanlarda laboratuvar ortamında sayısız deney yapmak mümkündür. Oysa iktisat biliminde “değer yargıları”, “ideolojik eğilimler” vs. geçerlidir.
  • 6. Genellik ve Evrensellik. Doğa bilimlerinde deneyler zaman ve mekandan bağımsız sonuçlar ortaya çıkarır.
  • 7.  Örneğin, Isaac Newton’un evrensel kütle çekim kanunu; Newton’un bir cisim üzerine etki eden kuvvetler ve cismin hareketi arasında ilişkileri koyan kanunları; termodinamik kanunları; suyun kaldırma kuvveti kanunu; genel görelilik kuramı vs. genel ve evrensel yasalardır.
  • 8.  Oysa iktisatta böyle değildir. İnsanların akıl ve mantıktan uzak irrasyonel davranış, karar ve seçimlerde bulunmaları söz konusudur. İnsan doğası ve insan eylemleri istikrarlı ve tutarlı değildir.
  • 9. Doğa bilimlerinde olduğunun aksine, iktisadi olaylar süreklilik ve istikrar arz etmediğinden ampirik ve deneysel çalışmalar yaparak bunlardan kesin sonuçlar elde etmek olası değildir. Süreklilik ve istikrar.
  • 10. İktisadi olaylarda “denge”, “istikrar”,“düzenlilik” ve “süreklilik” sözkonusu olmadığından deneysel araştırmalar yapmak fevkalade güçtür.
  • 11. Geçerlilik. Deneysel iktisat araştırmalarında önem taşıyan bir diğer önemli kavram “geçerlilik” tir. Bu kavramın öneminiVernon Smith şu sözlerle açıklamaktadır:
  • 12. “Teorik ya da deneyde yer alan deneklerle ilgili hata bulmak değildir, sınadığımız sistem her ne olursa olsun onun geçerliliğinin ya da geçersizliğinin sınırlarını daha iyi anlamaktır.
  • 13. Kontrollü deney yapmanın zorluğu İktisatta kontrollü deney yapmak sanıldığı kadar kolay değildir. Laboratuvar ortamlarında kontrol grubu, bağımsız ve bağımlı değişkenler arasındaki ilişki, bağımlı değişkeni etkileme olasılığı bulunan kontrol değişkenler, öntest ve sontest ölçümleri vs. muhtelif zorluklar ve sorunlarla doludur.
  • 14.  Denek gruplarının güvenilirliği ve uygun denek seçimi.  İktisat biliminde deney yapmanın diğer bir güçlüğü uygun denek seçimi ve denek gruplarının güvenilirliği sorunudur.
  • 15. Araştırmacılar belki de işin kolayına kaçarak laboratuvar deneylerinde sıklıkla öğrencileri kullanmakta ve sınıf-içi deneyler yapmaktadırlar. Araştırma laboratuvarlarının üniversite kampüsleri içerisinde olması, düşük maliyetle öğrenci tedarik edilebilmesi kolaylık olmasına rağmen denek gruplarının tüm toplumu ne derece temsil edebildiği başlı başına bir sorundur.
  • 16. Doğa bilimlerindeki kadar olmasa bile sosyal bilimler ve iktisat alanlarında yapılacak olan deneysel araştırmalar yüksek maliyetlidir. Bu husus da deneysel araştırmalar yapmanın önündeki bir engel ve zorluk olarak oluşturmaktadır. Deneysel araştırmaların yüksek maliyetli olması.
  • 17. Deneysel araştırmalarda diğer önemli bir sorun yalan ve kandırma meselesidir. Yalan ve Aldatma.
  • 18. Araştırmacıların yaptıkları çalışmanın amacını gizlemeleri, deneklere eksik bilgi sunmaları, yalan ve yanlış bilgi aktarmaları vs. söz konusu olabilmektedir. İktisat biliminde yapılan deneylerde de yalan ve kandırma ciddi bir sorun olarak karşımızda durmaktadır.
  • 20. Birincisi deneyde finansal teşviklerin gerekli olup olmaması, ikincisi hangi finansal teşvikin kullanılacağı ve üçüncüsü verilecek teşvikin büyüklüğü konularıdır. Belirtilen her üç konu da uygulamada kendine has zorluklar ve problemlerle karşı karşıyadır. Deneysel iktisatta finansal teşvikler konusu ile ilgili tartışmaları üç açıdan ele alabiliriz.