İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA YAPILMASI: KISITLAR ve ZORLUKLAR
1. İKTİSAT BİLİMİNDE
DENEYSEL ARAŞTIRMA
YAPILMASI:
KISITLAR ve ZORLUKLAR
Sunumu Hazırlayan:Ayşen Çavdar
Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır.
C.C. Aktan ve S. Yay, Deneysel İktisat, Divan Kitabevi, 2019.
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan
2. İktisat biliminde
deneysel araştırmalar
yapmanın önündeki
kısıtlar, engeller ve
zorlukları kısa madde
başlıkları altında
özetlemeye çalışalım.
3. İnsan doğası ve insan eylemleri.
İktisat biliminin konusu insan davranış ve
eylemleridir. Fevkalade istikrarsız, değişken
ve karmaşık olan insan doğası ve insan
eylemleri üzerinde deneysel araştırmalar
yapmak imkansız olmasa da kolay değildir.
4. Gerçekçilikten uzak yapay deneyler.
İktisat biliminde laboratuvar ortamında
yapılacak olan deneyler doğası gereği
“suni” özellik taşır ve gerçek dünyadaki
insan davranış ve eylemlerini tam olarak
yansıtamaz.
5. Değer yargıları ve
ideolojik fikir
ayrılıkları
Fizik, kimya, biyoloji, yerbilim ve gökbilim gibi doğa
bilimleri insan davranış ve eylemlerinden bağımsız
olduğundan bu alanlarda laboratuvar ortamında sayısız
deney yapmak mümkündür. Oysa iktisat biliminde
“değer yargıları”, “ideolojik eğilimler” vs. geçerlidir.
7. Örneğin, Isaac Newton’un evrensel kütle
çekim kanunu; Newton’un bir cisim üzerine
etki eden kuvvetler ve cismin hareketi arasında
ilişkileri koyan kanunları; termodinamik
kanunları; suyun kaldırma kuvveti kanunu;
genel görelilik kuramı vs. genel ve evrensel
yasalardır.
8. Oysa iktisatta böyle değildir.
İnsanların akıl ve mantıktan
uzak irrasyonel davranış,
karar ve seçimlerde
bulunmaları söz konusudur.
İnsan doğası ve insan
eylemleri istikrarlı ve tutarlı
değildir.
9. Doğa bilimlerinde
olduğunun aksine, iktisadi
olaylar süreklilik ve
istikrar arz etmediğinden
ampirik ve deneysel
çalışmalar yaparak
bunlardan kesin sonuçlar
elde etmek olası değildir.
Süreklilik
ve istikrar.
12. “Teorik ya da deneyde yer
alan deneklerle ilgili hata
bulmak değildir, sınadığımız
sistem her ne olursa olsun
onun geçerliliğinin ya da
geçersizliğinin sınırlarını
daha iyi anlamaktır.
13. Kontrollü
deney
yapmanın
zorluğu
İktisatta kontrollü deney
yapmak sanıldığı kadar kolay
değildir. Laboratuvar
ortamlarında kontrol grubu,
bağımsız ve bağımlı değişkenler
arasındaki ilişki, bağımlı
değişkeni etkileme olasılığı
bulunan kontrol değişkenler,
öntest ve sontest ölçümleri vs.
muhtelif zorluklar ve sorunlarla
doludur.
14. Denek gruplarının güvenilirliği
ve uygun denek seçimi.
İktisat biliminde deney
yapmanın diğer bir güçlüğü
uygun denek seçimi ve denek
gruplarının güvenilirliği
sorunudur.
15. Araştırmacılar belki de işin
kolayına kaçarak laboratuvar
deneylerinde sıklıkla öğrencileri
kullanmakta ve sınıf-içi deneyler
yapmaktadırlar.
Araştırma laboratuvarlarının üniversite
kampüsleri içerisinde olması, düşük
maliyetle öğrenci tedarik edilebilmesi
kolaylık olmasına rağmen denek
gruplarının tüm toplumu ne derece
temsil edebildiği başlı başına bir
sorundur.
16. Doğa bilimlerindeki kadar
olmasa bile sosyal bilimler ve
iktisat alanlarında yapılacak
olan deneysel araştırmalar
yüksek maliyetlidir. Bu husus
da deneysel araştırmalar
yapmanın önündeki bir engel
ve zorluk olarak
oluşturmaktadır.
Deneysel
araştırmaların yüksek
maliyetli olması.
20. Birincisi deneyde finansal
teşviklerin gerekli olup
olmaması, ikincisi hangi
finansal teşvikin kullanılacağı
ve üçüncüsü verilecek teşvikin
büyüklüğü konularıdır.
Belirtilen her üç konu da
uygulamada kendine has
zorluklar ve problemlerle
karşı karşıyadır.
Deneysel iktisatta
finansal teşvikler
konusu ile ilgili
tartışmaları üç açıdan
ele alabiliriz.