2. • GĠRĠġ VE TANIM:
• Öğrenme merakı, doğayı tanımak, doğa olaylarını çözmek, neden-
sonuç iliĢkisini bulmak ve doğa üzerinde egemenlik kurmak gibi
nedenler insanları araĢtırma yapmaya itmiĢtir. Ġnsanlar tüm
bunları araĢtırma yaparak öğrenmiĢlerdir.
• AraĢtırma terimi günlük dilde veri toplamak gibi çok dar bir
anlamda kullanılır. AraĢtırmada olayları gözleme, veri toplama
gibi etkinlikler bulunmakla birlikte, araĢtırma bunları da kapsayan
çok daha karmaĢık bir süreçtir. AraĢtırma sürecini tanımak ve
anlamak, araĢtırmacı olabilmek çok uzun zaman ve emek
gerektirir. Bu nedenle araĢtırma, yaparak öğrenilen bir süreç ya
da etkinliktir. Örneğin, yüzme ancak suda öğrenilir, anlatmakla ya
da okumakla öğrenilemez. Burada araĢtırma sürecinin en önemli
bilgileri verilerek bir temel oluĢturulması amaçlanmaktadır.
• AraĢtırma insanların çevrelerini tanımalarına, bilim ve teknolojide
ilerlemelerine, yaĢam standartlarını yükseltmelerine önemli
katkılarda bulunmaktadır. Bugünkü bilimsel ve teknolojik geliĢme
düzeyi, araĢtırma etkinliklerine ve araĢtırmacılara bağlıdır.
3. • AraĢtırma sonuçları bilim ve teknolojinin geliĢmesine katkıda
bulunurken , bilim ve teknolojideki geliĢmeler de araĢtırma
tekniklerinin ve araçlarının geliĢmesine katkıda bulunmaktadır.
Buna göre, bilimle araĢtırma arasında yakın bir iliĢkinin olduğu
söylenebilir. Bu iliĢkinin Ģu yönünün belirtilmesinde yarar vardır:
bir kiĢi araĢtırma yapmadan da bilimsel davranıĢa sahip olabilir;
fakat bilimsel olmadan ve bilimsel yöntemi kullanmadan araĢtırma
yapamaz.
• Yukarıdaki açıklamalardan, bilimsel araĢtırmanın ortaya koyduğu
bilgi bilimsel bilgidir, diyebiliriz. Bilimsel bilgi terimi, bilimsel
yöntem kullanılarak ulaĢılan bilgiyi gösterir. Bilimsel bilgi geçerli
ve güvenilir bilgidir. Uygulamalı disiplinler ve teknikler bu bilimsel
bilgiyi kullanır.
• AraĢtırmanın çeĢitli tanımları yapılmıĢtır. Bu tanımlar birbirine
yakın tanımlardır. Bilimsel araĢtırmada bilimsel yöntem kullanılır.
Bilimsel araĢtırma, planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması,
gruplandırılması, çözümlenmesi, bireĢimi, değerlendirilmesi,
açıklanması, yorumlanması yoluyla sorunlara çözüm bulma
sürecidir. Bilimsel araĢtırmanın sınırları belirlenmiĢ bir alanı,
kendine özgü yöntemleri ve ilkeleri vardır.
4. • BĠLĠMSEL ARAġTIRMANIN ĠLKELERĠ:
• 1- NESNELLĠK (OBJEKTĠFLĠK): bilimsel araĢtırma yapan bir
araĢtırmacı nesnel olmak zorundadır. Bu anlatım, araĢtırmacının
hangi tür araĢtırmayı hangi yöntemle ve teknikle yapacağına
karar vermede özgür olduğunu, ancak bunları kiĢisel değer
yargılarıyla birleĢtirmemesini; bulgular beklentilerine ters çıksa
bile elde edilen verileri sunması gerektiğini; değer yargılarını ,
inançlarını, beklentilerini, alıĢkanlıklarını bulgulara,
değerlendirmeye ve yoruma katmaması gerektiğini gösterir.
Ancak mutlak nesnellik bulguların elde edilmesine kadar olan
evrelerdedir, sonuçların yorumlanmasının ne kadar nesnel olduğu
tartıĢmalıdır. Bu aĢamada bir öznellik olsa bile, bunun
olabildiğince yansız olması beklenir. Nesnellik aynı zamanda bilim
adamının nesnelliğiyle iliĢkilidir.
• 2- DOĞRULUK: Bilimsel araĢtırmalar gerçeği ve doğruyu bulmaya
çalıĢır. Bilimde ve bilimsel araĢtırmalarda doğruluk, mutlak
gerçeğe olabildiğince yaklaĢmaya çalıĢmak; bulguların,
genellemelerin ve önerilerin test edilmiĢ olgulara ve kanıtlara
dayanması demektir.
5. • 3- GERÇEKLEME (TEKRAR): gerçekleme bilim ve bilimsel
araĢtırmada önemli bir özelliktir. Gerçekleme tekrar yoluyla
sağlanır. Bir sorunla ilgili olarak daha önce yapılan bir araĢtırma
aynı konuda, aynı yöntemlerle ve tekniklerle farklı örneklemde,
farklı araĢtırmacılarca yapıldığında benzer sonuçların bulunması
beklenir. Bu tekrarın yapılabilmesi için ilk araĢtırmayı yapan
araĢtırmacının araĢtırmayla ilgili tüm bilgileri raporunda
belirtmesi, raporunu bilim adamlarının incelemesine ve
eleĢtirilerine sunması gerekir.
• 4- BASĠTLĠK VE AÇIKLIK: Bilimsel araĢtırmaların sunulmasında
basitlik ve açıklık ilkesine uyulması önemlidir. Bu ilke,
araĢtırmada kullanılan kuramların ve kavramların basit, anlaĢılır
biçimde açıklanmasını gerektirir. Ancak bu, araĢtırmayı basit
olarak görmek anlamına gelmez. Önemli olan basit, kolay anlaĢılır,
yalın olarak sunulabilecek kuramların ve kavramların seçilmesi,
bunların aralarındaki farkların açıklanmasıdır. Kuramların ve
kavramların seçilmesi incelenen konuyla yakından ilgilidir.
6. • SINIRLILIK: Her bilimsel araĢtırmanın bir alanı vardır. Bu alan onun
sınırlarını da belirler. Bu ilke, araĢtırmanın sınırlarının çizilerek konunun
diğer konulardan farkını ortaya koymayı gösterir. Bu ilke araĢtırmanın
amacını ve sürecin özelliklerini belirleyerek gerek araĢtırmacının,
gerekse okuyucunun incelenmesinde ve eleĢtirilerinde daha net ve kesin
olmalarını sağlar.
• BĠLĠMSEL ARAġTIRMA SÜRECĠNĠN AġAMALARI:
• 1. KAVRAMSAL MODEL AġAMASI: bu aĢama araĢtırılacak konuyla ilgili
ön hazırlık aĢamasıdır. AraĢtırma konusunun belirlenmesini, elde
edilebilen tüm kaynaklardan bilgi toplanmasını, konunun sınırlarının
çizilmesini, amacın, tanımların ve açıklamaların yapılmasını, varsayımların
ortaya konmasını, uygulanacak yöntemin ve tekniklerin seçilmesini içerir.
Böylece bilimsel araĢtırmanın planı oluĢturulur.
• 2. GÖZLEM AġAMASI: kavramsal model aĢamasında oluĢturulan planın
uygulamaya konduğu aĢamadır. Bu aĢamada evren, örneklem, veri toplama
teknikleri belirlenir; çeĢitli tekniklerle örneklemden veri toplanır,
değiĢkenler ortaya konur.
• 3. ÇÖZÜMLEME ( ANALĠZ ) AġAMASI: gözlem aĢamasında toplanan
veriler tanımlanır, sınıflandırılır, tablo ya da grafik haline getirilir,
açıklanır. Varsayımların geçerli olup olmadığı test edilir. Bunu anlamak
için bazı istatiksel ölçümler kullanılır:
7. • Ortalama ölçüleri: bunlar aritmetik ortalama, geometrik
ortalama, ortanca, mod gibi ölçülerdir.
• Dağılım ölçüleri: bunlar araĢtırmanın yapıldığı örneklem grubunu
tanımaya; karĢılaĢtırmalar yapmaya olanak sağlar.
• Bu aĢamada toplanan veriler anlamlı duruma getirilmeye çalıĢılır,
yasa ve kuramlar ortaya konur.
• 4. BĠREġĠM ( SENTEZ) AġAMASI: bu aĢamada bulgular
arasında karĢılaĢtırmalar yapılır. Varılan sonuçlar ortaya konarak
yorumlanır. Rapor yazılarak bilimsel araĢtırma süreci tanımlanır.
Burada yorumların beklentilerden, değer yargılarından,
inanıĢlardan etkilenmeden nesnel olarak yapılması gerekir. Rapor
yazımında dürüstlük, doğru değerlendirme, yansız yorum ve
gerekli tüm bilgilerin verilmesi temel özelliklerdendir. Raporda
gereksiz bilgilerden kaçınılmalı, araĢtırmaya katılanların tümünün
isimleri yazılmalı, eleĢtirilere açmak için yayınlanmalıdır.
