DENEYSEL ARAŞTIRMA: TEMEL KAVRAMLAR

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
C.C.Aktan ve S.Yay, Deneysel İktisat, Divan Kitabevi, 2019
Sunumu Hazırlayan: Fatma Nur Sakal
DENEYSEL ARAŞTIRMA:
TEMEL KAVRAMLAR
Prof.Dr.Coşkun Can Aktan

2. Deney Nedir?
 Deney yapan kişi tarafından bir ya da daha çok değişkene
müdahale edilerek bu müdahalenin başka bir değişkene
etkisini belirlemek.
 İyi tasarlanmış deneyler sebep -sonuç ilişkilerini ortaya koyar.
•Tamamen araştırmacının kontrolü altındadır.
•Değişkenliklerin kaynaklarını izole etmek için birçok
kontrol kullanılabilir.
•Sebep -sonuç ilişkilerini araştırabilmeyi sağlar.

4. Deneysel Araştırmada Adımlar
SORU HİPOTEZ DENEY
SONUÇ
ALT
HİPOTEZ

5. Randomizasyon
Önce
değerleme
Sonra
değerleme
DENEY GRUBU
KONTROL GRUBU
Deneysel araştırmanın üç temel parçası vardır:

6. DENEYİN BÖLÜMLERİ
 Deney grubu
 Kontrol grubu
 Bağımsız değişken
 Bağımlı değişken
 Körleme deney
 Kontrol değişkenler
 Öntest
 Sontest
 Randomizasyon (Rastgele Atama)
 Eşleştirme
 İç geçerlik
 Dış geçerlik

8. Bağımlı Değişken
• Ölçülebilir
• Basit ve karmaşıklıktan uzak olmalı
• Etik
Sonuç
Basit
Karmaşık Karıştırıcı
Etken
Karıştırıcı
Etken
Karıştırıcı
Etken

9. Bağımsız Değişken
Bağımlı değişken üzerinde etkisi incelenen değişkendir. Araştırmacı manipüle
edebilir ve neden sonuç ilişkisinde ‘neden’ konumundadır.
• Gerçek yaşamda pratik anlamı olmalı
• Uyarıcı düzeyler arasındaki fark yeterince fazla olmalı
Ders süresinin birey üzerindeki yorgunluğa etkisi
45 dk
48 dk
45 dk
60 dk

11.  Körleme Deney: Deneklerin ve aynı zamanda deneyi yapanların hangi grubun
kontrol, hangisinin deney grubu olduğunu bilmemeleri durumu.
 Kontrol Değişkenler: Bağımsız değişken uygulanmayan denek grubu.
ÖRNEK: Çalışma ortamının öğrencinin başarısına etkisi araştırıldığında ‘zeka düzeyi’
kontrol değişkeni olarak alınır, zeka düzeyi birbirine yakın iki grup kurulup (deney
grubu ve kontrol grubu), bu iki grup öğrenci ‘okul başarısı’ açısından karşılaştırılır.
ÖRNEK:

12.  Öntest: Bağımlı değişkenin müdahale edilmeden önce ölçülmesi; bağımsız
değişkene maruz kalmadan önce bir bağımlı değişkenin ölçümü.
 Sontest: Bağımlı değişkenin müdahale edildikten sonra ölçülmesi; bağımsız
değişkene maruz kaldıktan sonra bir bağımlı değişkenin yeniden ölçümü.

13.  Eşleştirme: Deney yapılırken bir çift deneyin bir veya daha
fazla değişkene benzerliği dolayısıyla eşleştirilmesi ve denek
çiftlerinden birinin deney grubuna, diğerinin de kontrol
grubuna atanması.
 İç geçerlik: Bağımsız değişkenin etkisi hakkında gerçekçi bir
sonuca ulaşılması; deneysel sonuçlara dayanarak ortaya
konulacak sonuçların deney sırasında meydana gelenleri
doğru olarak yansıtıp yansıtmadığının tespit edilmesi.
 Dış geçerlik: Araştırmadan elde edilen bulguların gerçek
dünyaya genelleştirilebilmesi.

14. DENEYSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ
Doğal deneyler
(Saha deneyleri)
Yapay deneyler
(Laboratuvar
deneyleri)
Web tabanlı
deneyler
(İnternet temelli
deneyler)

16. YAPAY DENEYLER (Laboratuvar Deneyleri)
 Deneysel araştırmanın en yaygın türü laboratuvarda yapılan deneylerdir.
Deneysel yöntemin bu türüne yapay veya laboratuvar deneyleri (lab
experiments) denilmektedir. Laboratuvar deneylerinde oluşturulmuş yapay bir
ortamda bir senaryo üzerinden sonuç elde etme durumu söz konusudur. Yapay
veya laboratuvar deneylerinin en önemli özelliği dış dünyadan tamamen farklı,
soyutlanmış, yapay koşullar altında gerçekleştirilmiş ve kontrolün üst seviyede
olmasıdır.

17. WEB TABANLI DENEYLER (İnternet temelli deneyler)
 Günümüzde internet teknolijilerin hızlı bir gelişme kaydetmesi ile birlikte doğal (saha)
ve yapay (laboratuvar) deneylerde karşılaşılan bazı sorunlar ve zorluklar deneysel
araştırmalarda internet teknolojilerinden faydalanmayı gündeme getirmiş ve web-
tabanlı veya internet temelli deneylerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Son
zamanlarda web-tabanlı veya internet temelli deneylerin kullanımının dünyadan
yaygın bir şekilde arttığı görülmektedir.