DENEYSEL ARAŞTIRMALARDA YÖNTEMLER

1. DENEYSEL
ARAŞTIRMALARDA
YÖNTEMLER
Prof.Dr.CoşkunCanAktan
Bu sunumşukaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
C.C. Aktan ve S. Yay, Deneysel İktisat, Divan Kitabevi, 2019
Sunumu Hazırlayan: Oğuzhan Palavar

2. Deneyselaraştırmaileilgilibazıtemelkavramlar
❖ Kontrollü deney, kontrol edilmiş şartlar çerçevesinde yürütülen bilimsel testtir.
Kontrollü deney yapılırken bir seferde yalnızca bir ya da birkaç faktör değiştirilir,
diğerleri sabit tutulur.

3. ❖ Deneyde iki grup vardır: deney grubu ve kontrol grubu. Bir deneyde işlem gören
“deney grubu”, işlem görmeyen gruba ise “kontrol grubu” denir. Kontrol grubu önemlidir
çünkü yapılan işlemin etkisi olup olmadığını görmemize imkan sağlar. Başka bir ifadeyle
bir deneyde çeşitli müdahalelerde bulunulan grup "deney grubu", hiçbir şekilde
müdahalede bulunmayan grup ise "kontrol grubu" olarak adlandırılır.

4. ❖ Bir deney yapılırken bağımlı değişken ve bağımsız değişken kullanılmaktadır.
Bağımsız değişken deneyde gerçekleşenlere bağlı değildir. Bağımsız değişken deneyi
yürüten kişinin uyguladığı veya kendisinin seçtiği bir şeydir. Buna karşın deneydeki
bağımlı değişken, uygulanan işlemin etkisi olup olmadığını görmek için ölçülen tepkidir.

5. Deneyi yürüten
seçer.
Değiştirilendir.
Bağımsız
Değişken
Uygulanan
işlem ölçülür.
Değiştirilen
değişkenden
etkilenendir.
Bağımlı
Değişken
❖ Özet bir tabir ile, bağımsız değişken deneyde değiştirilen, bağımlı değişken ise
değiştirilen değişkenden etkilenendir. Yani bağımlı değişken, bağımsız değişkene bağlı
olarak değişen değişkendir.

6. ÖRNEĞİN;
Deneklerin sahip oldukları paranın artmasının, deneklerden
kamu harcamaları için oluşturulan havuza aktarılacak paraya
etkisinin ölçülmesi amaçlanan bir deneyde,
bir grup deneğe 100 birim para verilsin ve bu paradan diledikleri
kadarını kamu harcamalarının gerçekleştirileceği ortak bir havuza
aktarmaları istensin.
Daha sonra bu miktar 100 birim daha arttırılsın ve aynı
deneklere 200 birim para verilsin ve yine bu paradan diledikleri
kadarını kamu harcamalarının gerçekleştirileceği ortak bir havuza
aktarmaları istensin.
• Deneklere verilen
para miktarı
Bağımsız
Değişken
• Ortak havuzda
biriken para
Bağımlı
Değişken
• Denek sayısı vb.
faktörler
Sabit
değişkenler

7. Bir araştırmanın gerçek anlamda deneysel olmasının temel koşulu, deneklerin deneysel
işlem koşullarına rastgele atanmış olmasıdır. Bir deneysel araştırma yönteminde bağımlı
değişkendeki değişkenliğin nedeninin uygulanan bağımsız değişkene bağlanabilmesi için
iki koşulun sağlanması gerekmektedir. (Büyüköztürk, 2014: 3)
• Gruplara rastgele atamanın yapılmış olması,
• Bağımlı değişkeni etkileyen, ancak bu söz konusu deneyde etkisi
araştırılmayan diğer değişkenlerin (dışsal değişkenler, kontrol bozucu
değişkenler vb.) bağımlı değişken üzerindeki etkilerinin kontrol altına alınmış
olması.

8. ❖ Deneysel veriler deney süresince yapılan gözlemlerdir.
❖ Deneysel müdahale öncesinde her iki gruba (deney ve kontrol grupları) uygulanan test
"ön-test", deneysel müdahale sonrasında yine her iki gruba uygulanan test "son-test"
olarak adlandırılmaktadır.

9. Deney ve Kontrol Grubu
Ön Test
Deneysel
Müdahale
Son Test

10. DENEYSEL
ARAŞTIRMALARDA
GENEL YÖNTEMLER
Ön Deneysel Araştırma Yarı Deneysel Araştırma Tam Deneysel Araştırma

11. i. Ön Deneysel Araştırma:
Ön deneysel araştırma, başlangıç düzeyinde
yapılmaktadır. Ön deneysel araştırmada
herhangi bir kontrol grubunun bulunması söz
konusu değildir. Ön deneysel araştırmada
yalnızca tek bir gruba (deney grubu) müdahale
edilmekte ve bağımsız değişkeninin etkisi
yalnızca bu grup üzerinde incelenmektedir.

12. ii. Yarı Deneysel Araştırma:
Birbirine eş değer kontrol ve deney grupları
oluşturmanın mümkün olmadığı zamanlarda yarı
deneysel araştırma yöntemi kullanılmaktadır.
Deneysel araştırmanın özelliklerini ve ölçütlerini
bütünü ile taşımasa da tam deneysel araştırma
yönteminden sonra ikinci önemli deneysel
araştırma yöntemidir.

13. iii. Tam Deneysel Araştırma:
Bilimsel açıdan en güvenilir deneysel araştırma
yöntemi tam deneysel araştırmadır. Deneysel
yöntemin temel bileşenlerinin tamamı
bulunmaktadır. Deneysel araştırma yöntemlerinden
sadece tam deneysel araştırma yönteminde
deneklerin (grupların) deneysel koşullara rastgele
atanması söz konusudur. Deney ve kontrol
gruplarının rastgele belirlenmesinden sonra her iki
grupta da ön-test ve son-testler uygulanmaktadır.

14. ÖZETLE ;
ÖN DENEYSEL ARAŞTIRMA
(Pre-Experimental Research)
✓ Başlangıçdüzeyindeyapılan ilk deneysel
araştırma yöntemidir.
✓ Bir kontrol grubu söz konusu değildir.
✓ Deneylerde sadecebir tek grup geçerlidir.
✓ Gruplar-arası bir karşılaştırma söz konusu
değildir.

15. YARI DENEYSEL ARAŞTIRMA
(Quasi-Experimental Research)
✓Kişilerin gruplara rastgele dağıtılmasızor ya da imkansız olduğunda kullanılır. Burada istatistiksel yöntemler
kullanılarak bir hipotez kabul ve/veya ret edilir.

16. TAM DENEYSEL ARAŞTIRMA
(True Experimental Research)
✓ Bilimsel açıdan en güvenilir deneysel araştırmalardır.
✓ Deneylerde birden fazla grup kullanılır.
✓ Her araştırmada en az bir deney ve bir de kontrol grubu bulunur.
✓ Gruplar örnekleme ile oluşturulur.
Deney Kontrol
Grubu Grubu