2. КІРІСПЕ
Пункция (латын тілінде
punctio - егу) – тінді бос
инемен не арнайы аспаппен
(троакар) тесу. Пункция –
шприц инесі арқылы дене
қуысын тесу. Пункция
арқылы дене қуысына
жиналған сұйықтың немесе
газды сыртқа шығарады.
3. Диагностикалық пункциялар қолданылады:
1. Кейінгі гистологиялық және бактериологиялық
зерттеулер үшін әртүрлі қуыстар мен түзілімдерден
жасушалық элементтер мен сұйықтықтарды алу үшін.
Пунктаттың алынуы мен сипаты диагностикалық мәнге
ие.
2. Тамырлардағы, жүрек қуыстарындағы және жұлын
каналындағы қысымды өлшеу үшін.
3. Тамырларды, ретроперитонеальді кеңістікті
рентгендік зерттеу кезінде контрастты заттар мен
оттегін енгізу.
4. ПЛЕВРАЛЫҚ ПУНКЦИЯ
(плевроцентез) - емдеу және диагностикалық
мақсатта плевра қуысын тесу. Әдетте, сау адамда
плевра қуысында аз мөлшерде сұйықтық болады.
Плевраның ауруларында оның жапырақтары
арасында сұйықтықтың немесе ауаның едәуір
мөлшері жиналуы мүмкін, бұл науқастың жағдайын
ауырлатады және плевралық пункцияның көрсеткіші
болып табылады.
5. Плевральды пункцияға көрсеткіш:
1. Гидроторакс
2. Пневмоторакс
3. Плеврит
4. Туберкулез
5. Өкпе ісіктерінде
6. Жүректік ісінуде
Қарсы көрсеткіш:
1. Науқаста бақылаудан тыс қатты жөтел болса
2. Өте аз көлемде сұйықтық болса
3. Геморрагиялық диатезде
4. Науқаста гипоксия, гипоксемия болса
5. Стенокардия
6. Жүрек ритмінінің бұзылыстарында
7. Өкпенің буллезы эмфиземасында
8. Науқас келісім бермеген жағдайда
6. Құрал-жабдықтар:
Стерильді аспаптар: ұзындығы 7-10 см, диаметрі 1 мм, ұшында
канюлясы бар резеңке түтікке (10-15 см) жалғанған ине, 20 мл
шприц, және жергілікті анестезияға арналған инелер, лоток, пинцет
(2), қысқыш;новокаин 0,2 5% - 0,5%, стерильді пробиркалар, 96%
спирт, құрамында йод бар антисептиктер (1% йодонат, 1%
йодопирон),стерильді таңғыш материал (шарлар, жаялықтар,
майлықтар),лейкопластырь, стерильді қолғап.
Науқасты манипуляцияға дайындау:
1. Науқасты бір күн бұрын психологиялық тұрғыдан дайындайды,
пункцияның қажеттілігі мен қауіпсіздігін түсіндіреді.
2. Манипуляциядан 20-30 минут бұрын тері астына 1 мл 2%
промедол ерітіндісін енгізуге болады.
7. Пункция кезіндегі науқастың қалпы:
Науқас беліне дейін шешініп, орындыққа
отырады, қолдарын кеуде деңгейінде
айқастырып, орындықтың арқасына қаратып,
орындықтың арқасына сүйенеді (науқасқа
ыңғайлы болу үшін оған кішкентай жастық қоюға
болады) . Кейбір жағдайларда пациент қолын
пункцияның жағында басына немесе қарама-
қарсы иыққа қоюы керек. Егер отыруға жағдайы
болсама жатқан күйде орындауға болады.
8. Іс-әрекет алгоритмі:
1. Пункция орны (көбінесе бұл артқы қолтық асты
сызығы бойындағы 7-8 қабырға аралық) екі рет 96%
спиртпен (немесе құрамында йод бар
препараттармен және алкогольмен) өңделеді және
стерильді таңғыштармен (жөргектер немесе
майлықтар) шектеледі.
2. Пункция орны 0,25% - 0,5% новокаинмен
жансыздандырылады.
3. Ұшында канюлясы бар резеңке түтікке жалғанған
және қысқышпен жабылған инемен (7-10 см)
қабырғаның жоғарғы жиегі бойымен пункция
жасалады. Иненің плевра қуысына енуі бос
кеңістікке енген сезімдей болады.
9. 4. Резеңке түтіктегі канюля шприцке (20 мл) жалғанады
және түтіктен қысқышты алып тастап, плевра
қуысынан сұйықтықты баяу алады.
5. Шприцті толтырған кезде шприцті ажырату алдында
резеңке түтікке қысқыш қолданылады.
6. Шприцтің ішіндегісі стерильді пробиркаға немесе
лотокқа салынады.
7. Шприцті қайтадан резеңке түтікке қосыңыз және
одан қысқышты алып тастап, сұйықтықты сорып
алуды жалғастырыңыз.
8. Пункция және инені алу аяқталғаннан кейін пункция
орны йод бар препаратпен өңделеді, стерильді дәке
шарикімен немесе майлықпен жабылады және
гипспен тығыздалады.
10. СТЕРНАЛЬДЫ ПУНКЦИЯ
Стернальды пункция-бұл сүйек кемігін зерттеудің бір
әдісі, ол стернумның алдыңғы қабырғасын тесу
арқылы жүзеге асырылады. Стернальды пункция
(стернальды пункция) қан ауруларын диагностикалау
үшін жасалады.
Стернальді пункцияға көрсеткіш:
Анемия,лейкоздар;
миелодиспластикалық синдромдар, Гоше ауруы;
Крисчен-Шюллер ауруы;висцеральды лейшманиоз;
сүйек кемігіне ісік метастаздары және т. б.
11. Қарсы көрсеткіштер:
қан кету қаупі жоғары болған кезде ауыр
коагуляция бұзылыстары
ішкі ағзалардың декомпенсацияланған
зақымдануы (бауыр, бүйрек, жүрек)
жедел жұқпалы аурулар
декомпенсация сатысындағы созылмалы
аурулар
терідегі қабыну өзгерістері
12. Құрал-жабдықтар:
Стерильді құрал-сайман: Кассир инесі. жергілікті
анестезияға арналған шприц, 2 пинцет, шприц
және инелер, лоток, құрамында йод бар
антисептиктер (йодонат, йодопирон), 96% спирт,
стерильді таңу материалы (шариктер, сулықтар,
жаялықтар), новокаин 1-2%, хлорэтил, стерильді
қолғаптар, жағындыларға арналған заттық
шынылар, пластырь
Науқасты манипуляцияға дайындау:
1. Науқас психологиялық тұрғыдан
дайындалады.
2.Еркектерде (қажет болса), пункция аймағын
манипуляциядан бұрын қырыңыз.
13. Пункция кезіндегі науқастың қалпы:
Науқасты арқасына жастықсыз жатқызады
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Пункция орны екі рет 96% спиртпен (немесе құрамында йод бар
антисептикпен және спиртпен) өңделеді, стерильді таңу
материалымен (майлықтармен немесе жаялықпен) шектеледі.
Пункция әдетте ортаңғы сызық бойымен III - IV қабырға деңгейінде
стернум денесінің аймағында жүзеге асырылады.
2. 1-2% новокаинмен пункция орнына анестезия жасалады (теріні
анестезиялау үшін хлорэтил қолдануға болады).
3. Осыдан кейін тері, тері асты майы және төс сүйегінің сыртқы
пластинкасы Кассирский инесімен тесіледі
4. Манринді шығарып, құрғақ стерильді шприцті мықтап салып, 0,5 - 1
мл-ден артық емес сүйек кемігін сорып алады.
5. Инені шприцтен ажыратпай алып тастайды, ал тесілген жерді
құрамында йод бар антисептикпен өңдейді, стерильді дәке
шарикімен немесе салфеткамен жабылады және лейкопластырьмен
тығыздалады.
6. Алынған материал сағат шынысына ауыстырылады, одан сүйек
кемігінің бөліктері таңдалады, одан жұқа жағындылар дайындалады.
Пунктаттың тез ұюын ескере отырып, жағындыларды тез дайындау
керек.
7. Пункциядан кейінгі науқастың режимі қалыпты, шектеусіз.
14. ЛЮМБАЛЬДЫ (жұлын) ПУНКЦИЯ
Жұлынның субарахноидальды кеңістігі тесілген, бұл
бассүйекішілік қысымды анықтауға және зерттеу үшін ми-
жұлын сұйықтығын алуға мүмкіндік беретін пункция.
Люмбальді пункцияға көрсеткіш:
орталық жүйке жүйесінің инфекциялық ауруларына
(энцефалит немесе менингит)күдік болған кезде;
егер компьютерлік томографияны орындау мүмкін болмаса
немесе зерттеу теріс нәтиже берсе, субарахноидты немесе
миішілік қан кетуге күдік туындаған жағдайда;
гипертензиялық гидроцефалия, субарахноидальді қан
құйылу немесе қатерсіз бассүйекішілік гипертензия кезінде
Бассүйекішілік жоғары қысымы бар пациенттерге;
жұлын каналына дәрі-дәрмектерді енгізу үшін (менингитке
қарсы антибиотиктер).
15. Қарсы көрсеткіш:
Болжанған пункция орнында терінің жұқпалы аурулары,
мидың көлемді түзілуінің болуы (абсцесс, ісік,
субдуральды гематома).
Құрал-жабдықтар:
Стерильді құралдар: Бира инесі (мандрині бар арнайы
ине), 2 пинцет, лоток, шприц және жергілікті
жансыздандыруға арналған инелер, құрамында йод бар
антисептиктер (йодонат, йодопирон), 96% спирт,
стерильді таңғыш материал (шарлар,
майлықтар, жөргектер), стерильді қолғаптар, лоток,
0,25% - 0,5% новокаин, стерильді пробиркалар, арнайы
манометр.
Науқасты манипуляцияға дайындау:
Науқас бір күн бұрын психологиялық тұрғыдан
дайындалады.
16. Пункция кезіндегі науқастың қалпы:
Науқасты жастықсыз бүйіріне жатқызады, аяқтарын
бүгіп, асқазанға дейін тартады, басын еңкейтіп денеге
қысады (омыртқаның максималды иілуі үшін).
17. Іс-әрекет алгоритмі:
1. Пункция орнын екі рет 96% спиртімен (немесе спиртке йодты
антисептикпен) өңдейді. Пункция III - IV немесе IV-бел
омыртқалары арасында жүргізіледі.
2. Пункция орнын 0,25% - 0,5% новокаинмен жансыздандырыңыз.
3. Бира инесімен тесіңіз. Жұлынның (қатты және өрмекші тәрізді)
қабықшаларын пункциялаудан кейін иненің аздап зақымдануы
сезіледі, мандрин алынады.
4. Көзге түсе бастаған жұлын сұйықтығын зерттеу үшін стерильді
пробиркаға жинайды (7-10 мл). Алғашқы тамшылар әдетте
жиналмайды.
5.Бассүйек ішілік қысымды өлшеу қажет болған жағдайда инеге
манометр бекітіледі (сіз ұзындығы 300-600 мм шыны түтікті
(тамшуырды) қолдана аласыз, ол резеңке түтіктің көмегімен
инеге қосылады.
6.Пункция және инені алу аяқталғаннан кейін пункция орны йод
бар препаратпен өңделеді, стерильді дәке шарикімен немесе
майлықпен жабылады және гипспен тығыздалады.
18. АБДОМИНАЛЬДІ ПУНКЦИЯ(лапароцентез)
Емдік-диагностикалық емдік іш қуысының пункциясы
ондағы сұйықтықтың (асцит) болуы кезінде.
Абдоминальді пункцияға көрсетілімдер:
Асқазанның немесе ішектің ойық жарасының ықтимал
перфорациясына күдік;
Құрсақ қуысында белсенді қан кетуге күдік;
Торакоабдоминальді жарақатқа күдік;
Асциттің дамуы.
Қарсы көрсетілімдер:
Қатты анықталған метеоризм;
Ішек қабырғасына зақым келтірудің жоғары ықтималдығы;
Іште үлкен ісіктің болуы;
Іш қуысында іріңді және қабыну процестерінің дамуы.
19. Құрал-жабдықтар:
Стерильді құрал-сайман; троакар, дренажды
резеңке түтік (ұзындығы I м дейін), жергілікті
анестезияға арналған инелері бар шприц,2
пинцет, қысқыш, лоток; новокаин 0,25% - 0,5 %.
стерильді пробиркалар, 96% спирт, құрамында
йоды бар препараттар(1% йодопирон, йодонат),
стерильді таңу материалы (шариктер, сулықтар,
жаялықтар),
лейкопластырь, стерильді қолғап
20. Науқасты манипуляцияға дайындау:
1.Бір күн бұрын пациент психологиялық тұрғыдан
дайындалады және пункция аш қарынға жасалады деп
ескертеді.
2.Кешке қарай науқасқа босату (гипертониялық)
клизмасы қойылады.
3.Процедурадан бұрын пациент қуықты босатуы керек.
4. Манипуляциядан 30 минут бұрын премедикация
ретінде: 2% промедол 1 мл + 0,1% атропин 0,5 мл тері
астына енгізеді.
Пункция кезіндегі науқастың қалпы:
Беліне дейін шешілген науқас орындықтың арқалығына
сүйеніп, орындыққа отырады.
21. Іс-әрекет алгоритмі:
1. Іштің алдыңғы қабырғасының терісін йодонатпен және
хлоргексидиннің 0,5% спирт ерітіндісімен өңдеңіз, содан
кейін құрғақ стерильді шүберекпен құрғатыңыз.
2. Іштің алдыңғы қабырғасын қабаттарда новокаинмен
жансыздандырыңыз, содан кейін теріні қайта өңдеңіз.
3.Пункция орнында қажет болған жағдайда теріні
скальпельмен 0,5-1 см кесіңіз (кіндік пен жамбастың
ортаңғы сызығы бойымен немесе іштің тік бұлшықетінің
сол жақ жиегі бойымен)
4. Стилеті бар троакарды пайдаланып, аздап күш салып,
іштің алдыңғы қабырғасын тесіңіз.
5. Стилетті троакардан алып тастаңыз, асциттік сұйықтық
түтік арқылы өтеді. Қажет болса, стерильді пробиркаға
биохимиялық зерттеу үшін бірнеше миллилитр сұйықтық
жинаңыз.
22. 6. Троакарға резеңке түтікшені бекітіп, оның ұшын
жамбас қуысына түсіріп, ақырын (5 минутқа 1 литр)
сұйықтықты мезгіл-мезгіл босатыңыз.
7. Асцит сұйықтығының ағуын барынша арттыру үшін
іштің айналасында диагональ бойынша бүктелген және
орындықтың артына байланған сүлгімен іш қуысын
қысыңыз.
8. Сұйықтықты ағызғаннан кейін дәрігер троакарды алып
тастайды, пункция орнында қажет болған жағдайда
тігістерді, содан кейін асептикалық таңғышты реттейді.
9. Науқасты палатаға жеткізіңіз.
10. Асқазанға мұз пакетін салыңыз. Науқасқа төсек
демалысын қатаң сақтауға кеңес беріңіз. Қан қысымын
бақылаңыз, жалпы жағдайды және таңғышты бақылаңыз
