NOTA KULIAH KPS3014 PENGURUSAN PEMBELAJARAN DR ZAHARI BIN SUPPIAN

1. K8 STRATEGI MENGURUS
BILIK PEMBELAJARAN

2. STRATEGI
MENGURUS BILIK
PEMBELAJARAN
1. UNSUR FIZIKAL BILIK DARJAH
2. INTERAKSI DALAM BILIK DARJAH
3. IKLIM PEMBELAJARAN POSITIF

3. KONSEP BILIK DARJAH
Lima hingga enam pelajar duduk di bawah sebatang pokok besar
dan mendengar ajaran seorang guru sudah dianggap satu bilik darjah.
Surau atau pondok tempat mengaji juga dianggap sebagai satu bilik
darjah.
Sebuah bilik darjah di bawah jagaan seorang guru dianggap bilik
darjah.
Padang sekolah yang digunakan juga dinggap bilik darjah.
Padang sekolah yang digunakan oleh pelajar untuk pelajaran
pendidikan jasmani juga dianggap bilik darjah.
Pada dasarnya, sebuah bilik darjah secara fizikalnya dilengkapi
dengan kerusi, meja palajar, meja guru, papan hitam, alat bantu
mengajar dan dua puluh hingga tiga puluh pelajar dalam
satu-satu kelas.
DAHULU
SEKARANG

4. JENIS BILIK DARJAH
Bilik Darjah Mata
Pelajaran Khas (KBSM)
Bilik Darjah Terbuka
Bilik Darjah Tradisi
Bilik Darjah KBSR
Dan KBSM

5. PENYUSUNAN BILIK
DARJAH
Penyusunan bilik darjah amat penting dalam situasi
pembelajaran pelajar, keadaan in dapat menggalakkan atau
menghalang sesuatu pembelajaran.
Sharifah Alwiah Alsagof (1986:44),
persekitaran fizikal bilik darjah yang baik akan dapat
meningkatkan kuasa serta sumber pengajaran guru.
Kementerian Pendidikan Malaysia (1981:16),
Kemasnya organisasi benda-benda fizikal di dalam bilik
darjah seperti kerusi, meja, almari dan lain-lain tidak
menjamin yang pembelajaran boleh berlaku melainkan jika
guru menguruskan murid-murid selaras dengan matlamat yang
dituju.

6. PENYUSUNAN BILIK
DARJAH
Atan Long (1986:109) menyatakan bahawa,
pengurusan bilik darjah hendaklah berdasarkan fungsi dan
matlamat yang hendak dicapai melalui penggunaan bilik
darjah. Dalam hal ini, penyusunan bilik darjah dapat
melibatkan beberapa tujuan supaya tercapai objektif yang
hendak ditentukan. Antara yang ditekankan seperti masa,
tenaga, alat pengajaran yang dapat digunakan dengan baik,
kemudahan digunakan secara berkesan dan susunan
menggalakkan untuk pembelajaran.

7. PENYUSUNAN BILIK
DARJAH
Kedudukan pelajar tidak boleh diubah suai bagi
menggelakkan berlakunya kekeliruan sewaktu belajar.
Meja guru biasanya terletak dibahagian hadapan kelas,
Guru harus berada di sekitar meja pelajar bagi
pembantu dalam proses pembelajaran.
Tempat Duduk Pelajar
Meja guru

8. PENYUSUNAN BILIK
DARJAH
Sharifah Alwiah Alsagoff ( 1986:45) tiada satu cara penyusunan
kerusi meja pelajar yang terbaik, ia bergantung kepada umur dan
keperluan pelajar. Antara bentuk susunan kerusi dan meja dalam
sesebuah bilik darjah seperti:
Kedudukannya tidak menyebabkan ada pelajar yang
membelakangkan papan hitam, ini kerana penerangan guru secara
kelas akan menyebabkan pelajar terpaksa berpusing dan akan
menyebabkan merasa terganggu.
Penyusunannya perlu berkait rapat dengan strategi dan pendekatan
pengajaran pembelajaran (KPM 1989:9),ini kerana dalam KBSR
pengajaran secara berkumpulan dan individu lebih diutamakan.
Namun demikian, pengajaran cara kelas masih juga boleh
dijalankan mengikut situasi tetentu.
Kedudukan kerusi meja KBSR dan KBSM perlu melibatkan
beberapa ruang pembelajaran. Keadaan ini termasuk ruang bacaan
dan sebaginya.
Kerusi Dan Meja Pelajar

9. PENYUSUNAN BILIK
DARJAH

10. PENGURUSAN BILIK
DARJAH
Jere Brophy dalam rencananya yang bertajuk Educating Teachers
About Managing Classroom and student dalam International
Journal of Research and studies (1998) telah menghuraikannya
seperti berikut:
Classroom management refers to actions taken to create and
maintain a leaving environmental condusive to attainment of the
goals of instruction, (arranging the physical environment of the
classroom, establishing rules and procedures, maintaining
attention to lessons and engagement in academic activities.
PENGENALAN BILIK
DARJAH

11. PENGURUSAN BILIK
DARJAH
Rutin Bilik Darjah
• Pengurusan bilik darjah yang baik akan mewujudkan bilik
darjah yang efektif dan berkesan.
Tujuan Rutin Bilik Darjah
• Menjimatkan masa dan tenaga
• Menimbulkan rasa tanggungjawab, perasaan seronok dan
bekerjasama di kalangan pelajar.

12. PENGURUSAN BILIK
DARJAH
Dalam menjalankan rutin di bilik darjah, terdapat beberapa perkara
yang perlu diambil perhatian oleh guru iaitu;
• Membuat pemeriksaan tentang keadaan fizikal bilik darjah.
• Rutin bilik darjah perlu dilakukan pada waktu yang telah
ditetapkan.
• Semua bahan pelajaran yang diperlukan dalam bilik darjah mesti
disediakan, disusun dengan betul dan mudah didapati.
• Guru boleh mendapatkan bantuan daripada pelajarnya.
• Memilih rutin yang paling sesuai.
• Merancang sesuatu rutin itu dengan sempurna dan bersistem.
KEGIATAN RUTIN BILIK
DARJAH

13. PENGURUSAN BILIK
DARJAH
FAEDAH RUTIN BILIK
DARJAH
Perlaksanaan rutin didalam bilik darjah mendatangkan beberapa
faedah iaitu:
• Proses pengajaran dan pembelajaran dapat dijalankan dengan
teratur.
• Pengurusan rutin yang teratur akan menjimatkan masa guru dan
pelajar.
• Rutin akan menyemai nilai-nilai murni di kalangan pelajar.
• Pengurusan rutin bilik darjah yang sempurna dan cekap akan
menimbulkan rasa selamat kepada pelajar.
• Pelajar dapat kemahiran kepimpinan serta dapat mengamalkan
prinsip demokrasi khasnya sewaktu membuat pemilihan untuk
mendapatkan ketua.
• Peraturan yang sedia ada dalam bilik darjah dapat membantu
mengawal disiplin didalam bilik darjah.

14. PENGURUSAN BILIK
DARJAH
MENYIMPAN REKOD
Penyimpanan Rekod
• Satu cara merekod, mengelas dan mentafsirkan data
seseorang pelajar. Segala maklumat yang diperoleh
membolehkan guru membuat penilaian terhadap objektif
pengajarannya sama ada berjaya atau gagal.
Syarat-syarat Rekod
• Rekod mesti digunakan
• Rekod mesti boleh diperoleh dengan mudah
• Rekod mesti lengkap
• Rekod mesti menyatakan perkara yang benar

15. PENGURUSAN BILIK
DARJAH
KLASIFIKASI SUMBER
PEMBELAJARAN
Dikelaskan kepada empat jenis iaitu :
• Sumber asas
• Sumber bukan elektronik
• Sumber elektronik
• Sumber yang bercorak pengalaman
Kriteria Memilih Sumber
• Tujuan
• Kesesuaian
• Kemudahan Memperoleh
• Kepentingan Sumber Pembelajaran

16. Alat bantu mengajar mempunyai lima tujuan utama iaitu :
1. Memberi rangsangan
2. Menjelaskan penerangan
3. Menjimatkan masa
4. Mempelbagaikan kegiatan
5. Menyeronokkan pelajar.
PENGURUSAN BILIK
DARJAH
FAEDAH RUTIN BILIK
DARJAH

17. KONSEP
Satu proses saling bertindak yang berlaku di antara
sekurang-kurangnya dua pihak.
Istilah dua pihak bermaksud sama ada ia merupakan
orang perseorangan ataupun sekumpulan manusia.
Tempat proses pengajaran dan pembelajaran
berlaku.
Konsep Interaksi
Konsep Bilik Darjah

18. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Interaksi sehala atau tradisional
Interaksi dua hala antara guru dan
murid
Interaksi dua hala antara murid dan
murid
Interaksi pelbagai hala antara guru
dengan murid dan murid dengan murid
Interaksi berkomputer

19. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Interaksi sehala atau
interaksi tradisional
Interaksi bilik darjah menjadi sehala kerana
guru yang mengawal segala aktiviti P&P
yang berlaku di dalam kelas.
Ciri-ciri:
Corak interaksi bilik darjah ditentukan
oleh guru kelas
Tiada interaksi yang berlaku antara
murid dengan murid
Murid tidak terlibat dalam P&P secara
aktif

20. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Interaksi dua hala antara
guru dan murid
Guru menggunakan pendekatan yang
berlainan seperti perbincangan @ kaedah
induktif. Interaksi yang berlaku di dalam
bilik darjah bertukar menjadi interaksi dua
hala.
Ciri-ciri:
Aktiviti bercorak aktif
Perhubungan guru dan pelajar menjadi
semakin rapat
Menggalakkan pelajar untuk melibatkan
diri dalam proses P&P dengan menyoal
dan meminta pendapat.

21. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Guru Pelajar
Interaksi sehala
Guru Pelajar
Interksi dua hala

22. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN

23. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Interaksi dua hala antara
murid dengan murid
Guru menggunakan pendekatan kumpulan,
kertas kerja, kaedah bermain, lakonan,
sumbangsara sebagai aktiviti dalam P&P.
Ciri-ciri:
Aktiviti pembelajaran aktif dan dinamik.
Perhubungan antara murid dengan murid
dapat dieratkan.
Interaksi antara guru dan murid dihadkan
mengikut arahan guru sahaja.
Pembelajaran koperatif dan koloboratif
menjadi tumpuan guru.

24. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Murid
Murid
Murid
Murid
Murid
Murid
Murid
Murid
Murid
Murid
Interaksi dua hala antara murid
dengan murid

25. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Interaksi pelbagai hala
antara guru dengan murid
dan murid dengan murid
Guru menggunakan kaedah dan teknik
pengajaran seperti simulasi, main peranan,
pendekatan kumpulan, perbincangan,
ujikaji dan kaedah penyelesaian masalah.
Ciri-ciri:
Komunikasi berkesan berlaku
Penyertaan aktif murid dalam P&P
Suasana yang kondusif untuk
mengendalikan P&P

26. JENIS INTERAKSI
BERCORAK LISAN
Corak interaksi pelbagai hala antara guru dengan murid
dan murid dengan murid
Guru
Murid
Murid
Murid
Murid

27. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARJAH
Faktor yang mempengaruhi pembentukan interaksi dlm kelas :
Susunan bilik darjah
Kedudukan meja dan kerusi
Tiga jenis susunan meja dan kerusi
Susunan Tradisi
Susunan Horse Shoe
Susunan Madular

28. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARJAH
GURU
Susunan Tradisi

29. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARJAH
GURU
Susunan Horse Shoe

30. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARJAH
GURU
Susunan Madular

31. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARJAH
Susunan bilik darjah yang
tidak sesuai

32. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARAH
Keadaan emosi bilik darjah
Suara guru yang jelas
Sikap guru yang positif
Kawalan yang sempurna dan menggunakan
gaya kepimpinan yang sesuai
Gaya Autokratik – Interaksi sehala (tidak sesuai)
Gaya Demokratik – Interaksi dua hala (paling sesuai)
Gaya Laissez Faire – Kebebasan penuh diberikan
kepada pelajar (tidak sesuai)

33. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARJAH
Penggunaan kaedah kumpulan
Memperbanyakkan pengajaran berbentuk
amali daripada berbentuk teori
Guna kaedah pengajaran yang boleh
menghidupkan suasana pembelajaran
Pelajar berfikir, merancang, melaksana dan
menilai kerja dengan semangat gotong-royong
Semua pelajar boleh terlibat dan bergerak balas
cecara cergas
Perbincangan, soal jawab, sosiodrama,
permainan dll.

34. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARJAH
Soal jawab

35. PEMBENTUKAN INTERAKSI
DALAM BILIK DARAH
Guna alat bantu mengajar berteknologi
Lakukan kegiatan pemulihan bagi
pelajar yang bermasalah
Sikap guru yang baik
Slaid, pita video, rakaman dll
Mudahkan proses P&P
Diminati oleh pelajar
Sesi bimbingan – guru sebagai kaunselor
Beri pelajar kebebasan untuk membuat
keputusan dan peluang bekerja sendiri

36. Suasana bilik darjah yang kondusif penting bagi
mewujudkan proses P & P yang berkesan.
Terbahagi kepada 3 :-
Suasana Fizikal
Suasana Sosial
Suasana Emosi.

37. SUSUNAN FIZIKAL BILIK
DARJAH
Melibatkan unsur fizikal bilik darjah.
Menggalak atau menghalang P&P.
Guru berperanan menentukan suasana fizikal.
Perancangan dan penyusunan ini melibatkan :-
Mengorganisasi
Merancang
Penggunaan ABM, APD, kerusi, meja, papan
tulis dan sebagainya.

38. SUASANA SOSIAL BILIK
DARJAH
Guru mengkaji melalui pemerhatian biasa dan teknik
sosiometri.
Sosiometri
Teknik untuk mencari dan menunjukkan
perhubungan individu dengan pelajar
Ujian Sosiometri Moreno
Kegunaan
Bagi menentukan seseorang pelajar itu ahli
sesuatu kumpulan atau penerimaan pada
kumpulan lain.
Kelemahan
Perhubungan yang dinyatakan pelajar
adalah hubungan yang dianggap pelajar itu
sendiri.
Perhubungan yang mungkin tidak dibalas
Hubungan sehala

39. SUASANA EMOSI BILIK
DARJAH
Lebih penting daripada suasana fizikal dan sosial
Gabungan daripada berbagai-bagai perkara
Suara
Kawalan
Kemesraan
Kelucuan
Stail
Penggunaan pujian
Kepimpinan dan
kaedah mengajar
Sikap & ekspektasi
dilik darjah

40. SUASANA EMOSI BILIK
DARJAH
Suara
Jelas, terang, semula jadi, tidak tegang dan bercorak
perbualan.
Mewujudkan suasana tenang.
Galak wujud interaksi pelajar semasa P & P
Ciri suara yang menimbulkan kesan emosi
Kelicinan pertuturan
Gaya
Nada

41. SUASANA EMOSI BILIK
DARJAH
Mengurangkan suasana emosi yang tegang.
Mempereratkan hubungan yang sedia ada.
Memudahkan pembelajaran.
Memulihkan suasana muram
Kelucuan
Penggunaan pujian
Pujian yang biasa adalah pujian lisan.
Cara memberi pujian
Memuji secara perseorangan atau kumpulan.
Memuji kerja, sikap,jawapan dan sebagainya
Memuji di khalayak ramai- bergantung
pada situasi.

42. SUASANA EMOSI BILIK
DARJAH
Teknik yang biasa ialah jenis positif & negatif.
Kawalan positif & formal:-
Pemberian Markah.
Menggalakkan persaingan.
Kawalan positif Tidak formal:-
Melonggarkan Peraturan
Menggunakan pengajaran ekstrinsik.
Kawalan
Kawalan negatif Denda
Tidak memberi ganjaran
Sindiran
Hukuman
Bangkangan.

43. SUASANA EMOSI BILIK
DARJAH
Kepimpinan dan
kaedah mengajar
Suasana P&P yang demokratik menggalakkan pelajar
bekerjasama.
Akan lebih mementingkan tugasan, menunjukkan inisiatif &
bertoleransi.
Guru mempengaruhi pelajar secara tidak langsung :-
Terima perasaan pelajar tanpa menakutkannya.
Memuji pelajar.
Galak mereka guna & terima iden pelajar lain
Guru mempengaruhi pelajar secara langsung:-
Semalu marah
Memberi arahan
Terlalu kritikal.

44. SUASANA EMOSI BILIK
DARJAH

45. KESIMPULAN
Secara kesimpulannya, strategi pengurusan
bilik darjah adalah berkait rapat dengan tiga
aspek penting seperti unsur fizikal, interaksi dan
iklim bilik darjah. Selain itu juga, peranan daripada
guru adalah penting bagi memastikan proses
pengajaran dan pembelajaran berjalan
seiring dengan matlamat dan isi
pembelajaran yang ingin
disampaikan.