Ομαδική εργασία για τη Λογοτεχνία Α Λυκείου Τα φύλα στη Λογοτεχνία

1. Εμμανουήλ Ροΐδης , Η Εορτή του πατρός μου
Ομαδική εργασία στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου
Υπεύθυνη καθηγήτρια : Μ.Δεμοιράκου

2. Ποια τα πρόσωπα του κειμένου ;
Στο παρόν διήγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη κυριαρχούν τρία βασικά πρόσωπα : Ο
γιος , η μητέρα και ο πατέρας .Για τους δύο πρώτους δεν αναφέρονται ονόματα
ωστόσο γνωρίζουμε το όνομα του πατέρα ,γύρω από την γιορτή του οποίου
διαμορφώνεται η όλη πλοκή : Ιωάννης . Γενικά, πρόκειται για μια μεγαλοαστική
πατριαρχική οικογένεια .
• Ο πρωταγωνιστής μας και αφηγητής είναι ο γιος .Σαν νέος αμφισβητεί την
καθιερωμένη τυπικότητα μεταξύ παιδιών-γονέων της τότε εποχής και βρίσκει
ανούσια την όλη προετοιμασία που του επιβάλλει η μητέρα του .Ωστόσο αν
και διαφωνεί δεν εκφράζει ποτέ ανοιχτά τη γνώμη του .

3. Συνεπώς πρόκειται για ένα καταπιεσμένο παιδί θύμα της τυπολατρίας της μητέρας του
και της αυστηρότητας του πατέρα του .Παρόλα αυτά ,αντιμετωπίζει με περισσή
κωμικότητα την κατάσταση και την παταγώδη αποτυχία του σχεδίου και δεν θλίβεται
διόλου .Είναι λίγο άτσαλος γεγονός που συμπεραίνουμε από το ότι έριξε το γεράνι στο
κρεββάτι του πατέρα του . Αξιοσημείωτο είναι το αυθόρμητο και αστείο ποιόν του
χαρακτήρα του.
• Η μητέρα καλύπτει το τυπικό πρότυπο καλής συζύγου αφού νοιάζεται για τον άντρα
της και είναι πρόθυμη να ετοιμάσει το εορταστικό περιβάλλον για την χαροποίησή του
.Ωστόσο είναι συντηρητική ,σχολαστική και καταπιεστική επειδή επιβάλλει στο παιδί
της τη δική της βούληση στερώντας του τον αυθορμητισμό της παιδικής ηλικίας .

4.  Ποιο γραμματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείμενο
και τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με αυτή την επιλογή ;
Στο κείμενο επικρατεί ά ενικό πρόσωπο και ο αφηγητής
είναι ομοδιηγητικός. Η χρήση αυτού του προσώπου έχει τη
δύναμη της προσωπικής μαρτυρίας ,εξασφαλίζει αμεσότητα
,πειστικότητα και αληθοφάνεια στην αφήγηση .Της
προσδίδει εμπιστευτικό , εξομολογητικό χαρακτήρα και
κάνει τον αναγνώστη να συμπάσχει με τον αφηγητή , τον
οποίο και νιώθει <<πιο κοντά του>> .
Αριστείδης Βαρούχας,
Κύριος που διαβάζει εφημερίδα

5.  Περιγραφή του πατέρα – Είναι η οικογένεια του κειμένου πατριαρχική ;
Στην οικογένεια του αφηγητή ο πατέρας κατείχε σημαντική θέση. Όλοι τον σέβονταν
και τον φοβόντουσαν. Ήταν σοβαρός και ολιγόλογος άνθρωπος, όπως μας λέει ο
αφηγητής. Δεν του έδινε ιδιαίτερα θάρρος ούτε τον επαινούσε συχνά, πράγμα που
έκανε τη σχέση τους να φαίνεται τυπική.
Η μητέρα του αφηγητή ήθελε να ευχαριστήσει τον άντρα της και έτσι πολλές μέρες
πριν την γιορτή είχαν ξεκινήσει οι ετοιμασίες. Όπως ήταν φυσικό, ήθελε όλα να είναι
στην εντέλεια. Αγόρασαν μια γλάστρα και έγραψαν ένα λόγο που θα τον εκφωνούσε ο
αφηγητής. Την παραμονή της γιορτής έγινε μια γενική πρόβα, μια ιδιαίτερη
ιεροτελεστία. Όταν μπήκε ο πατέρας στο δωμάτιο που ήταν η μητέρα με το παιδί, ο
αφηγητής έκρυψε την γλάστρα για να μην την δει ο πατέρας του. Ο πατέρας, όπως
ήταν φυσικό, είδε την γλάστρα αλλά υποκρίθηκε ότι δεν συνέβαινε τίποτα, για να μην
χαλάσει η έκπληξη. Αυτό το έκανε όχι μόνο για να μην απογοητευτεί ο αφηγητής αλλά
ούτε και η γυναίκα του.

6. Την ημέρα της γιορτής του πατέρα του, «αχάραγα»,
ο αφηγητής και η μητέρα σηκώθηκαν με σκοπό να
παρουσιάσουν αυτό που είχαν ετοιμάσει. Βρήκαν
τον πατέρα με ένα σκούφο στο κεφάλι. Όταν είδε
την γυναίκα και το γιο του με τα καλά τους ρούχα
και μία γλάστρα, προσποιήθηκε έκπληξη, για να μην
τους στεναχωρήσει. Έπειτα ζήτησε να φιλήσει τη
γυναίκα του και το γιο του. Όταν έφτασε η σειρά
του αφηγητή μιας που ήταν πολύ δύσκολο να
αναρριχηθεί με μία γλάστρα στο κρεβάτι, έχυσε το
χώμα στα σεντόνια. Το αποτέλεσμα βέβαια ήταν να
δεχτεί μία χειρονομία από τον πατέρα του. Έτσι
φαίνεται ότι ο τελευταίος τα ήθελε όλα στην τάξη
χωρίς να γίνεται καμία ζημιά. Αντί να ευχαριστήσει
τον γιο του για το μόχθο που κατέβαλε, του το
ξεπλήρωσε με μία άκοσμη χειρονομία.
Πατριαρχική οικογένεια Ποντίων

7. Όπως βλέπουμε η οικογένεια ήταν μία αυστηρά
πατριαρχική οικογένεια. Ο πατέρας φαίνεται απόμακρος
έχοντας αναπτύξει μια φαινομενικά τυπική σχέση με τα
παιδιά του.
Οι ιδεολογικές και κοινωνικές αλλαγές της σημερινής
κοινωνίας, έχουν επιφέρει αλλαγές και στην αγωγή των
παιδιών. Σήμερα και οι δύο γονείς προσπαθούν να
προσφέρουν την καλύτερη διαπαιδαγώγηση στα παιδιά,
χωρίς να χωρίζονται οι ρόλοι. Η ισότητα των δύο φύλων
έχει, άλλωστε, κατοχυρωθεί νομοθετικά από το 1982.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταρριφθεί ο
παραδοσιακός ρόλος του πατέρα και ο ίδιος να
συμμετέχει ενεργά στην ανατροφή των παιδιών. Οι
γονείς προσπαθούν να δώσουν στα παιδιά τους μέσω
της αγωγής πνευματικά, ηθικά και υλικά εφόδια για την
αντιμετώπιση της ζωής και προσπαθούν να αναπτύξουν
τις ατομικές δυνατότητες και ικανότητες, για να
ανταπεξέλθουν τα ίδια στις μελλοντικές δυσκολίες και τα
προβλήματα που θα τους παρουσιαστούν.
Ελληνική πατριαρχική οικογένεια

8.  Οικογένεια :Πριν και μετά
Είναι γεγονός ότι τα παλαιότερα χρόνια οι σχέσεις των παιδιών και των γονέων
χαρακτηρίζονταν από την τυπικότητα, ιδίως ανάμεσα στα μέλη μίας μεγαλοαστικής
οικογένειας.
Όπως φαίνεται από το κείμενο, η κοινωνία της εποχής εκείνης ήταν πατριαρχική, δηλαδή
αρχηγός της είναι ο πατέρας, ο οποίος είχε το αποκλειστικό δικαίωμα να «αποφασίζει και
διατάζει» για τα πάντα. Όλα τα μέλη είναι υποχρεωμένα να τον υπακούνε, καθώς και να τον
σέβονται χωρίς να προβάλλουν την δική τους γνώμη. Από την άλλη, η μητέρα μπορεί να
είχε αφανή ρόλο, αλλά η ίδια κρατούσε τις λεπτές ισορροπίες μέσα στο σπίτι. Αφού
περνούσε περισσότερο χρόνο μαζί με τα παιδιά, είχε αναπτύξει πιο γερές σχέσεις μαζί τους.
Η ίδια είχε αναλάβει την ανατροφή τους και τα παιδιά να αποκτήσουν αξίες και τρόπους
συμπεριφοράς. Ωστόσο, είχε μόνιμη έγνοια να αποδείξει ότι η δουλειά της στο σχετικό
τομέα είχε αποδώσει καρπούς. Αυτό λοιπόν την άγχωνε απέναντι στον άντρα της, απέναντι
στον οποίον ένιωθε υπόλογη. Το άγχος αυτό το μετέδιδε στη συνέχεια στα παιδιά της. Έτσι
διαιωνιζόταν η κυριαρχία του πατέρα-αφέντη, αφού όλοι προσπαθούσαν να τον έχουν
ικανοποιημένο, για να αποσπάσουν έστω και προσωρινά τα θετικά του σχόλια.

9. Από το κείμενο αντλούμε πολλά στοιχεία για τις
σχέσεις παιδιών-γονέων. Αρχικά, η μητέρα του
πρωταγωνιστή είχε μία ιδέα για να γιορτάσουν την
γιορτή του πατέρα του. Για να γίνουν όλα τα
πράγματα όπως τα είχε φανταστεί, οι διαδικασίες
προετοιμασίας ξεκίνησαν οκτώ μέρες πριν τη γιορτή.
Η μητέρα του πρωταγωνιστή του ανήγγειλε ότι θα
πρέπει να βγάλει ένα λόγο για τιμή του πατέρα του. Το
παιδί βρέθηκε σαστισμένο καθώς δεν ήξερε την
τυπική σειρά των κινήσεων για να δείξει σεβασμό
προς τον πατέρα. Συλλογιζόταν αν θα έπρεπε να
υποκλιθεί πριν την προσφώνηση ή μετά. Η
τυπικότητα έπαιζε, λοιπόν, πρωτεύοντα ρόλο.
Πατριαρχικές οικογένειες

10. Καθώς έκανε πρόβα το λόγο του, η μητέρα του
θεώρησε ότι δεν είχε αρκετό συναίσθημα κι έτσι
τον ανάγκασε να γράψει το λόγο του με
καλλιγραφικά γράμματα σε ένα χαρτί με χρυσό
περίγραμμα. Ο πρωταγωνιστής μας με όλη του
την καλή θέληση προσπαθούσε να γράψει όσο το
δυνατόν καλύτερα γράμματα. Η μητέρα του από
πάνω του τον χτυπούσε κάθε φορά που έκανε
μία μουντζούρα. Έπρεπε να ήταν όλα τέλεια. Έτσι
ο πρωταγωνιστής βρέθηκε να αντιγράψει εφτά
φορές την προσφώνηση για να ικανοποιήσει την
αυστηρή μητέρα του. Έπειτα αγόρασε και ένα
γεράνι με σκοπό να το προσφέρει στον πατέρα
την ημέρα της γιορτής του.
Νόμος 1329/83 (ΦΕΚ 25/Α/18-2-
1983) με τον οποίο
εκσυγχρονίσθηκε το Οικογενειακό
Δίκαιο και προσαρμόσθηκε στην
συνταγματική επιταγή της αρχής
της ισότητας των δύο φύλων.
Ειδικότερα καταργήθηκαν:
• η έννοια της πατριαρχικής
οικογένειας και
αντικαταστάθηκε με την
οικογένεια της ισότητας.
• ο θεσμός της προίκας και
ορίστηκε ότι και οι δύο σύζυγοι
υποχρεώνονται να συμβάλλουν,
ανάλογα με τις δυνάμεις τους
στην αντιμετώπιση των
αναγκών της οικογένειας.

11. Την ημέρα της γιορτής, ξύπνησαν αχάραγα. Και οι δύο ετοιμάστηκαν με τα καλά τους
ρούχα, λες και πήγαιναν στην εκκλησία. Μπήκαν στο δωμάτιο του πατέρα του και τον
βρήκαν στο κρεβάτι του. Εκείνος πρώτα φίλησε τη γυναίκα του κι έπειτα ήρθε η σειρά του
παιδιού. Όμως στις πρόβες που είχε κάνει το παιδί με την μητέρα του, αυτή του
υπαγόρευσε πρώτα να προσφωνήσει τον πατέρα, έπειτα να του δώσει τη γλάστρα και
τέλος να φιλήσει τη δεξιά παρειά. Ο πρωταγωνιστής για να την δυσαρεστήσει τον πατέρα
του προσπάθησε να αναρριχηθεί πάνω στο κρεβάτι με τη γλάστρα στο χέρι. Το αποτέλεσμα
ήταν καταστροφικό, καθώς η γλάστρα γύρισε και όλο το χώμα απλώθηκε στο κρεβάτι.
Έτσι αντί να τον φιλήσει ο πατέρας του, χειροδίκησε εναντίον του, όπως άλλωστε και η
μητέρα του.
Έτσι βλέπουμε ότι οι γονείς στις παλιές οικογένειες ήταν πολλοί αυστηροί. Το παιδί
προσπάθησε να δώσει τον καλύτερό του εαυτό, όμως επειδή δεν πέτυχε το αποτέλεσμα
που περίμενε η μητέρα του, εκείνη τον έδειρε. Τα παιδία φαίνεται ότι υπάκουαν πειθήνια σε
όλες τις διαταγές των γονιών τους και χαμήλωναν το ανάστημά τους μπροστά στην
κυριαρχία τους

12. Παρατηρούμε ότι οι σχέσεις στη σύγχρονη εποχή δεν έχουν την ίδια τυπικότητα και
αυστηρότητα όπως τα παλιά χρόνια. Όταν τα παιδιά κάνουν μια προσπάθεια για να
ευχαριστήσουν τους γονείς τους, οι τελευταίοι δέχονται ό,τι και αν τους παρουσιάσουν
και τα επαινούν. Κατά κανόνα, οι γονείς δεν δέρνουν τα παιδιά τους, πολύ περισσότερο
όταν αυτά προσπαθούν να τους ευχαριστήσουν με τις πράξεις ή τη συμπεριφορά τους.
Επίσης βλέπουμε ότι δεν υπάρχει τόση τυπικότητα ούτε ακολουθείται κάποιο
«πρωτόκολλο» κατά την ονομαστική γιορτή κάποιου. Μπορεί να γίνονται προετοιμασίες
για την τέλεση μιας μικρής γιορτής, ωστόσο δεν επικρατεί συνήθως η ατμόσφαιρα
συναγερμού που διαπιστώσαμε κατά την ανάγνωση του διηγήματος. Επίσης, δεν είναι
καθόλου συνηθισμένο να εκφωνούν τα παιδιά λόγους για χάρη των γονιών τους.
Αντίθετα, προσπαθούν να δείξουν την αγάπη τους με άλλους τρόπους και όχι να
στοχεύουν στο «φαίνεσαι» ενός λόγου . Τα λόγια πρέπει να βγαίνουν από την καρδία και
όχι μόνο από ένα χαρτί με περιποιημένα γράμματα. Οι σχετικές πρωτοβουλίες
αναλαμβάνονται από τα ίδια τα παιδιά σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τους γονείς τους,
εφόσον αυτοί ανταποκρίνονται στο πρότυπο που έχουν τα παιδιά στο μυαλό τους. Τα
σημερινά παιδιά ενεργούν με κριτική διάθεση απέναντι στους γονείς τους και σε καμιά
περίπτωση δεν δέχονται τη χειραγώγηση του παιδιού της ιστορίας μας.

13. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΡΟΙΔΗΣ:
Βιογραφία
Ο Εμμανουήλ Ροΐδης ήταν Έλληνας συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1836 στην Ερμούπολη
της Σύρου όπου έμενε με την οικογένεια του τα πρώτα 5 του χρόνια. Στην ηλικία των 5
ετών, μετακόμισε στην Γένοβα της Ιταλίας όπου ο πατέρας του εμπορευόταν. Μετά από
8 χρόνια ξαναγύρισε στην Ερμούπολη της Σύρου, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες
σπουδές του. Το 1855 μετέβη στο Βερολίνο και για 1 χρόνο παρακολουθούσε μαθήματα
φιλολογίας και φιλοσοφίας και από κει μετακινήθηκε προς τον Ιάσιο της Ρουμανίας
όπου έλαβε τη θέση στην εταιρία του θείου του (Δημ. Ροδοκανάκη). Μετά από 4 χρόνια
εγκαταστάθηκε μόνιμα με την οικογένεια του στην Αθήνα και ένα χρόνο μετά
μεταφέρθηκαν οικογενειακώς στην Αίγυπτο για θεραπεία της μητέρας του. Όμως μετά
τον αιφνίδιο θάνατο του πατέρα του, ο Εμμανουήλ Ροΐδης επέστρεψε με την μητέρα του
μόνιμα στην Αθήνα. Πέθανε το 1904 από καρδιακή προσβολή.

14. Το έργο του είναι πλουσιότατο. Το 1860 έγινε η πρώτη
παρουσία του με τα νεοελληνικά γράμματα από την έκδοση
της μετάφρασης του οδοιπορικού του Σατωβριάνου που το
είχε κάνει όταν βρισκόταν στον Ιάσιο της Ρουμανίας. Ο
πρόλογος του βιβλίου του φανέρωνε τις γνώσεις του για
την φιλολογία και την γλώσσα πράγμα σπάνιο για την
εποχή τότε στην Ελλάδα. Το 1866 εξέδωσε την Πάπισσα
Ιωάννα ένα έργο με το οποίο το όνομα του συνδέθηκε
ισχυρά. Ο ίδιος του έδωσε τον τίτλο «μεσαιωνική τελετή»
αλλά στην ουσία ήταν σάτιρα στην οποία προσπαθεί να
αποδείξει την ηθική πτώση της παπικής εκκλησίας. Το έργο
αυτό είχε μεγάλη επιτυχία μεταφράστηκε σε πολλές
γλώσσες και ταυτόχρονα τον επέβαλε διεθνώς αλλά
προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις ιδίως από εκκλησιαστικούς
κύκλους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αφοριστεί το
συγκεκριμένο βιβλίο από την Ιερά Σύνοδο. Μετά την
Πάπισσα δημοσίευε επίσης διάφορες συλλογές διηγημάτων
οι οποίες αναφέρονταν στην καθημερινή ζωή της Σύρας
αλλά και στις παιδικές του αναμνήσεις.

15. Ειδικεύτηκε στην κριτική και ήταν ο πρώτος από τους
συγχρόνους του που άσκησε κριτική στον νεοελληνικό
ρομαντισμό .Η γλώσσα του (καθαρεύουσα) διακρινόταν για
την πλαστικότητα και το σφρίγος της.

16.  Ποιες οι σχέσεις του Ροΐδη με τους συγχρόνους του ;
Ο Εμμανουήλ Ροΐδης δεν είχε καλές σχέσεις με τους συγχρόνους του .Πρόκειται
για έναν συγγραφέα που άσκησε κριτική σε πολλούς τομείς .Σύμφωνα με το
κείμενο του Δ.Δημητρούλη << Εμμανουήλ Ροΐδης. Η τέχνη του ύφους και της
πολεμικής >> οι σύγχρονοί του τον φοβούνταν λόγω της αμείλικτης γλώσσας
του και του κριτικού του ύφους .Γενικά , το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας
δοκίμασε τις απρόβλεπτες στοχεύσεις της ελεγκτικής του σάτιρας . Αρχικά
κατέκρινε τους αρχαϊστές και τους χρήστες της καθαρεύουσας για το τυπικό
της γλώσσας τους , τους ρομαντικούς για το αμετροεπές του ύφους τους και
την αχαλίνωτή τους φαντασία . Επιπλέον , χλεύασε τους Ελληνίδες
συγγραφείς για την λάθος παρουσίαση των ανδρικών μορφών και τον κλήρο
και την πολιτική για την διεφθαρμένη ανικανότητά τους . Τέλος ,πυρά
δέχθηκαν οι πανεπιστημιακοί για την τυπολατρική μετριότητά τους.

17. Τέτοιες κατηγορίες δεν θα μπορούσαν να περάσουν
απαρατήρητες από τον ελληνικό λαό που κράτησε
αμφίθυμη στάση απέναντί του . Ο συγγραφέας ισχυρίζεται
ότι είναι λογικό συγγραφείς μιας τέτοιας περιόδου να μην
αναγνωρίσουν την αξία και την αποτελεσματικότητα της
<<ροΐδείου >> γραφής γεγονός που συνέβη από τους
συγγραφείς της νεότερης γενιάς.

18. Οι μαθήτριες :
 Κολέτε Νίκη
 Κονδυλοπούλου Βίβιαν
 Κυριακούλια Ευγενία
 Μαλτέζου Χαρά
Α΄2