1. ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Τα ποτάμια είναι πραγματική πηγή ζωής! Η σημασία τους είναι τόσο μεγάλη για
τη διατήρηση του πλανήτη και της βιοποικιλότητας προσφέροντας καταφύγιο σε πολλά
και σπάνια είδη χερσαίας και υδρόβιας χλωρίδας και πανίδας, όσο όμως και για τον
άνθρωπο συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Τα δικά μας
ποτάμια στην Ελλάδα είναι μικρά σε σύγκριση με άλλων χωρών. Είναι γενικά αβαθή και
ορμητικά, πράγμα που καθιστά απαιτητική και σχεδόν σπάνια τη δυνατότητα πλεύσης
τους. Είναι παρά ταύτα εντυπωσιακά και σπάνιας ομορφιάς. Τα μεγαλύτερα ποτάμια
που διαρρέουν τη χώρα μας είναι ο Έβρος και ο Αξιός. Και τα δύο, όμως, πηγάζουν από
έδαφος γειτονικών χωρών, ενώ το μήκος τους στον Ελληνικό χώρο είναι περιορισμένο.
Αλιάκμονας
Με μήκος 297 χλμ. είναι ο
μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός στη
χώρα. Πηγάζει από τα βουνά Γράμμο
και Βόιο και εκβάλλει στο Θερμαϊκό
κόλπο μεταξύ Θεσσαλονίκης και
Κατερίνης, όπου σχηματίζεται Δέλτα
40.000 στρεμμάτων. Κατά το πέρασμά
του διασχίζει τους νομούς Πιερίας,
Καστοριάς, Γρεβενών, Κοζάνης και
Ημαθίας. Τα νερά του ποταμού
εμπλουτίζονται από πολλούς παραποτάμους, όπως τον Βενέτικο και τον Στραβοπόταμο.
2. Φιλοξενεί πολλά είδη ψαριών, βιολογικής κυρίως σημασίας, τα περισσότερα εκ των
οποίων είναι αυτόχθονα, με χαρακτηριστικότερο το μαυροτσιρώνι που είναι ενδημικό.
Ακόμη, ο ποταμός παρέχει καταφύγιο σε 215 είδη ενδημικών και μεταναστευτικών
πουλιών, 27 εκ των οποίων ανήκουν στα προστατευόμενα είδη. Σημαντικά επίσης είδη
ζώων που διαμένουν στην περιοχή είναι ο λύκος, η αγριόγατα και ο δενδρομυωξός.
Αχελώος
Γνωστός και ως Ασπροπόταμος,
ο Αχελώος με μήκος 220 χλμ. πηγάζει
από το όρος Λάκμος (Περιστέρι) στην
Οροσειρά της Πίνδου και εκβάλει στο
Ιόνιο Πέλαγος. Στο πέρασμά του
διέρχεται από το νομό Τρικάλων, τα
όρια των νομών Άρτας- Καρδίτσας και
Ευρυτανίας- Αιτωλοακαρνανίας. Στην
πορεία του εμπλουτίζεται με τα νερά
σημαντικών παραποτάμων, όπως του
Αγραφιώτη, του Ταυρωπού και του
Τρικεριώτη, ενώ θεωρείται μάλιστα ο
πλουσιότερος σε νερά ποταμός της Ελλάδας! Καθοριστικά γεγονότα για την περιοχή
είναι ότι στα μέσα του 20ου αιώνα δημιουργήθηκαν τρία φράγματα, με σκοπό την
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το Φράγμα των Κρεμαστών, ένα από τα μεγαλύτερα
φράγματα της Ευρώπης, το οποίο και οδήγησε μετέπειτα στη δημιουργία της
μεγαλύτερης τεχνητής λίμνης της Ελλάδας, της Λίμνης των Κρεμαστών, το φράγμα
Καστρακίου, το οποίο δημιούργησε τη Λίμνη Καστρακίου και τέλος το φράγμα του
Στράτου, το οποίο δημιούργησε την τεχνητή Λίμνη Στράτου.
Πηνειός
Ο Πηνειός ή και Σαλαβριάς έχει
μήκος 205 χλμ. Πηγάζει από την
Πίνδο και εκβάλλει στο Αιγαίο
Πέλαγος διερχόμενος από την
κοιλάδα των Τεμπών. Κατά την
πορεία του εμπλουτίζεται από
πολλούς παραποτάμους, όπως ο
Τιταρήσιος, ο Ενιπέας (Θεσσαλικός),
ο Καλέτζης και ο Ληθαίος. Ο ποταμός
είναι υψίστης σημασίας για τη
Θεσσαλία, αφού καλύπτει τις
3. ανάγκες για πόσιμο νερό, αλλά και απασχολεί πολλούς από τους κατοίκους της κυρίως
σε γεωργικές δραστηριότητες. Επίσης, αποτελεί σημαντικό πέρασα αποδημητικών
πουλιών, αφού έχουν καταγραφεί περισσότερα από 200 είδη. Παρόλα αυτά, η επίδραση
των παραγωγικών δραστηριοτήτων των περιοχών που συναντά στο πέρασμά του σε
συνδυασμό με τη μείωση της παροχής του κατά τους θερινούς μήνες επιφέρουν
αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα του νερού. Το 2005 μάλιστα ο Πηνειός
χαρακτηρίστηκε ως ο δεύτερος πιο μολυσμένος ποταμός σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Έβρος
Ο Έβρος ή Μαρίτσα με
συνολικό μήκος περίπου
530 χλμ.! Αποτελεί φυσικό
σύνορο μεταξύ της Ελλάδας
με τη Βουλγαρία και την
Τουρκία και είναι ο
κυριότερος ποταμός της
Βαλκανικής Χερσονήσου,
αλλά και ο δεύτερος σε
μέγεθος ποταμός της ΝΑ
Ευρώπης μετά το Δούναβη.
Στον Ελλαδικό χώρο
βρίσκονται τα 204 χλμ. του, γι’ αυτό και αποτελεί τον 4ο σε μήκος ποταμό της χώρας.
Πηγάζει από την οροσειρά Ρίλα στη Βουλγαρία και διασχίζοντας το νομό Έβρου εκβάλλει
στο Θρακικό Πέλαγος κοντά στην Αλεξανδρούπολη. Σε όλο το μήκος του εμπλουτίζεται
από διάφορους παραποτάμους με κυριότερους τους Τόνζο, Εργίνη, Άρδα και
Ερυθροπόταμο. Το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Έβρου, που σχηματίζεται στις εκβολές του
ποταμού Έβρου και αποτελεί τον σημαντικότερο υδροβιότοπο της Ελλάδας,
συγκαταλέγεται στους εξαιρετικής σημασίας βιοτόπους της Ευρώπης με περισσότερα
από 300 είδη καταγεγραμμένων φυτών.
Νέστος
Με συνολικό μήκος 243 χλμ. εκ των
οποίων τα 130 χλμ. βρίσκονται σε
Ελληνικό έδαφος, πηγάζει από τα όρη
Ρίλα της Βουλγαρίας και αφού
διασχίσει τους ορεινούς όγκους της
Δυτικής Ροδόπης και το όρος
Φαλακρό στο νομό Δράμας, εκβάλλει
στο Βόρειο Αιγαίο. Ο υδροβιότοπος
που σχηματίζεται στο Δέλτα του
ποταμού, έκτασης 550.000
4. στρεμμάτων, είναι διεθνούς σημασίας και προστατεύεται από την συνθήκη Ραμσάρ
αποτελώντας καταφύγιο για τεράστιο αριθμό πουλιών, αλλά και διάφορων άλλων ζώων.
Συγκεκριμένα, βρίσκουν καταφύγιο ή τροφή 300 είδη πουλιών, 30 είδη αρπακτικών, 11
είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών, ενώ αρκετά είναι και τα είδη ψαριών που ζουν στις
λιμνοθάλασσες του Δέλτα. Στο Δέλτα του ποταμού, όπου περιλαμβάνονται επίσης και οι
λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα.
Στρυμόνας
Είναι ποταμός της Βαλκανικής
Χερσονήσου και έχει συνολικό μήκος
392 χλμ., εκ των οποίων τα 118 χλμ.
βρίσκονται σε Ελληνικό έδαφος.
Πηγάζει από το όρος Βίτοσα
νοτιοδυτικά της Σόφιας, διασχίζει
αποκλειστικά το νομό Σερρών και
εκβάλλει στο Αιγαίο Πέλαγος κοντά
στην Αμφίπολη. Κυριότερος
παραπόταμός του είναι ο Αγγίτης. Ο
Στρυμόνας θεωρείται από τις
πλουσιότερες περιοχές από άποψη βιοποικιλότητας με πάνω από 1300 καταγεγραμμένη
είδη φυτών. Μάλιστα, μαζί με τη λίμνη Κερκίνη, συγκαταλέγονται στις σημαντικότερες
περιοχές για την ορνιθοπανίδα, με πολλά από τα είδη που συναντώνται να αποτελούν
προστατευόμενα είδη.
Θύαμις
Ο Θύαμις, γνωστός και ως Καλαμάς, έχει μήκος 115 χλμ. και είναι ο μεγαλύτερος σε
μήκος ποταμός της Ηπείρου και ο 7ος της Ελλάδας. Οι πηγές του βρίσκονται στο όρος
Δούσκο, στα σύνορα του νομού
Ιωαννίνων με την Αλβανία, ρέει
σχεδόν εξολοκλήρου (99%) σε
ελληνικό έδαφος, ενώ εκβάλλει
στο Ιόνιο Πέλαγος βόρεια της
Ηγουμενίτσας. Σημαντικότεροι
παραπόταμοί του είναι ο
Σμόλιτσας, η Τύρια, ο
Ζαλογγίτικος και ο Καλπακιώτικος,
ενώ στις εκβολές του δημιουργεί
έναν υψηλής σημασίας υγρότοπο
για τη Δυτική Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη. Πρόκειται το Δέλτα του ποταμού Καλαμά,
που περιλαμβάνει τις εκβολές της παλιάς και νέας κοίτης του, τις λιμνοθάλασσες Ρηχό,
5. Βατάτσα κ.α. Μία περιοχή σημαντική, που σε Ευρωπαϊκό επίπεδο έχει χαρακτηριστεί ως
Ειδική Ζώνη Διατήρησης και Ζώνη Ειδικής Προστασίας για πουλιά εξαιτίας της πλούσιας
βιοποικιλότητας, αλλά και της γεωγραφικής της θέσης που είναι σημαντική γιατί
αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Δυτικής μεταναστευτικής οδού των πουλιών. Ωστόσο,
ο Θύαμις ποταμός αποτελεί δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες παράδειγμα
υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος εξ αιτίας της αλόγιστης ανθρώπινης
δραστηριότητας, με μεγαλύτερη εστία ρύπανσης τα λύματα της πόλης και της
βιομηχανικής ζώνης των Ιωαννίνων.
Άραχθος
Το μήκος του κυρίως ποταμού
φτάνει τα 110 χλμ. Πηγάζει από τη Β.
Πίνδο και συγκεκριμένα από την
περιοχή του Μετσόβου εξ ου και η
αρχική του διαδρομή ονομάζεται
Μετσοβίτικος. Διασχίζοντας ένα
κομμάτι του νομού Ιωαννίνων αλλά
και ολόκληρο το νομό Άρτας,
εκβάλει τελικά στον Αμβρακικό
κόλπο. Κατά τη διαδρομή του
εμπλουτίζεται με τα νερά πολλών
παραποτάμων, με σημαντικότερους τους Ζαγορίτικο και Βάρδα, οι οποίοι εισρέουν στο
Μετσοβίτκο και σχηματίζουν τον Άραχθο. Επίσης, σημαντικοί παραπόταμοί του είναι οι
Καλαρρύτικος και Καλεντίνης. Αντιπροσωπευτικό του ποταμού αποτελούν τα πάνω από
50 τοξωτά πέτρινα γεφύρια που συναντώνται στο μήκος της διαδρομής του, όπως το
γνωστό σε όλους γεφύρι της Άρτας και το γεφύρι της Πλάκας. Επίσης, αξίζει να
αναφερθεί ότι ποταμός συνέβαλε στη δημιουργία της τεχνητής λίμνης Πουρναρίου,
έπειτα από την κατασκευή υδροηλεκτρικού φράγματος, που μάλιστα είναι το δεύτερο
σε μέγεθος στην Ελλάδα.
Αλφειός
Αλφειός γνωστός και ως Ρουφιάς. Έχει
μήκος 110 χιλιόμετρα και είναι ο
μεγαλύτερος και ο σημαντικότερος ποταμός
της Πελοποννήσου. Οι πηγές του βρίσκονται
κοντά στο χωριό Κάτω Ασέα της Αρκαδίας,
στους πρόποδες του Ταϋγέτου και εκβάλλει
στο Ιόνιο Πέλαγος νότια του Πύργου Ηλείας.
Κατά την πορεία του εμπλουτίζεται με τα
νερά πολλών παραποτάμων, όπως ο Λούσιος,
ο Λάδωνας, ο Ελισσώνας και ο Ερύμανθος.
6. Τα οικοσυστήματα του ποταμού είναι υψίστης οικολογικής αξίας περιλαμβάνοντας
σπάνια και ενδημικά είδη, ενώ ο Αλφειός είναι και από τους πλουσιότερους ποταμούς
σε είδη ψαριών γλυκού νερού.
ΕΥΡΩΤΑΣ
Πρόκειται για ποταμό της
Πελοποννήσου με μήκος 82 περίπου χλμ.,
που πηγάζει από το Αρκαδικό οροπέδιο,
νότια της Μαντινείας. Ρέει στην κοιλάδα
που ορίζουν ο Πάρνωνας και ο Ταΰγετος
και εκβάλλει στο Λακωνικό Κόλπο.
Εμπλουτίζεται στην πορεία του από
παραποτάμους, με σημαντικότερους το
Γερακάρη, το Αρδελολάγκαδο και τον
Οινού. Στις εκβολές του σχηματίζει
εκτεταμένο Δέλτα, το οποίο είναι ένας
από τους πιο σημαντικούς υγροβιότοπους της Πελοποννήσου. Η περιοχή, παρά την
εκτεταμένη ανθρώπινη παρέμβαση, εξακολουθεί να έχει μεγάλη σπουδαιότητα και έχει
χαρακτηριστεί ως “σημαντική για τα πουλιά περιοχή της Ελλάδας” από την Ελληνική
Ορνιθολογική Εταιρεία, ενώ είναι και η τρίτη πιο σημαντική περιοχή της χώρας (μετά τη
Ζάκυνθο και την Κρήτη) για την ωοτοκία της θαλασσοχελώνας caretta caretta.
Δέσποινα Καρυτιανού – Χρυσάνθη Δασκαλάκη, τμήμα Γ4
