ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ : ΜΟΥΡΤΖΙΚΟΣ ΣΩΤΗΡΗΣ

1. ΣΑΠΟΥΝΙΑ-ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ
1Ο ΓΕΛ ΣΠΑΡΤΗΣ
Σχολικό Έτος 2016-2017

3. ΥΛΙΚΑ
 500 g ελαιόλαδο
 67,5 g ΝαΟΗ (υδροξείδιο
του νατρίου ή σπίρτο του
άλατος)
 167 g απιονισμένο νερό
ΟΡΓΑΝΑ
 Ποτήρι ζέσεως ή
κατσαρόλα
 Ξύλινη ή πλαστική κουτάλα
 Πλαστικό δοχείο για την
διάλυση του ΝαΟΗ
 Δύο θερμόμετρα
 Ηλεκτρικός αναδευτήρας
 Ζυγαριά ακριβείας
 Καλούπια σιλικόνης ή
ξύλινα ή μεταλλικά
καλυμμένα με λαδόκολλα
 Εστία θερμότητας

4.  Ζυγίζουμε τα υλικά
 Στο πλαστικό δοχείο προσθέτουμε πρώτα το νερό
και σε αυτό διαλύουμε με συνεχή ανάδευση και με
μεγάλη προσοχή το ΝαΟΗ
 Τοποθετούμε το θερμόμετρο και παρακολουθούμε
τη θερμοκρασία μέχρι να κατέβει στους 40 oC
 Στη κατσαρόλα θερμαίνουμε το ελαιόλαδο μέχρι
στους 40 oC
 Προσθέτουμε προσεκτικά και με συνεχή ανάδευση
το διάλυμα του ΝαΟΗ στο ελαιόλαδο

5.  Αναδεύουμε με τον ηλεκτρικό αναδευτήρα μέχρι να
αφήνει ο αναδευτήρας στην επιφάνεια χαρακτηριστικό
ίχνος
 Προσθέτουμε χρώμα ή άρωμα
 Τοποθετούμε το μίγμα σε καλούπι και αφήνουμε για 48
ώρες
 Μετά από 60 ημέρες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε
το σαπούνι

7. Βασικά Υλικά:
 Βόρακας από κατάστημα λιπασμάτων-αγροτικών
προϊόντων – 130 g
 Σόδα πλύσης από κατάστημα αγροτικών προϊόντων –
130 g
 Σαπούνι χωριάτικο τριμμένο στον τρίφτη 230 g
Προαιρετικά Υλικά:
 Αιθέρια έλαια που μας αρέσουν. Η λεβάντα ή το
πορτοκάλι δίνουν ωραίο αποτέλεσμα. Αυτό είναι όμως
υποκειμενικό. Για την ποσότητα, μπορούμε να
προσθέτουμε οποιοδήποτε άρωμα, μέχρι να αποκτήσει
την ένταση που επιθυμούμε.

8. Εκτέλεση
 Σε 2 L καυτό νερό, διαλύουμε τη σόδα και τον βόρακα, με
ανάδευση. Δεν έχει σημασία η σειρά.
 Σε 2 L καυτό νερό, διαλύουμε με καλή ανάδευση το τριμμένο
σαπούνι.
 Αναμιγνύουμε τα δύο διαλύματα και ανακατεύουμε καλά.
Χρησιμοποιούμε μίξερ χειρός για καλύτερο αποτέλεσμα. Αν
όταν ηρεμήσει το μίγμα μας διαχωριστούν φάσεις,
ανακατεύουμε ξανά δυνατά και επανέρχεται. Μπορούμε
απλά να το κουνήσουμε στο δοχείο που το έχουμε βάλει. Με
την πάροδο του χρόνου, το απορρυπαντικό ομογενοποιείται
και πήζει. Με νερό επανέρχεται.

9. Δοσολογία
 100 mL περίπου, για μία πλύση.
Πρόταση
 Ως μαλακτικό, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε
αραιωμένο μηλόξιδο. Ένα μέρος μηλόξιδο και τρία
μέρη νερό. Προσθέτουμε σε αυτό αιθέρια έλαια της
αρεσκείας μας, σε είδος και ποσότητα.

11.  Μια βάση αποτελείται πάντα από ένα ιόν υδροξειδίου (-
ΟΗ). Για την παρασκευή σαπουνιού χρησιμοποιούμε
αλισίβα, που είναι βάση ή αλλιώς καυστικό αλκάλι, αφού
περιέχει ένα ιόν υδροξειδίου και ένα ιόν νατρίου. Το ιόν
νατρίου δεν παίζει κανένα ρόλο στην αντίδραση της
σαπωνοποίησης. Υπάρχουν διάφοροι τύποι οξέων για
να γίνει αντίδραση με τη βάση(αλισίβα, καυστική σόδα,
καυστική ποτάσα), όπως το ελαιόλαδο, το φοινικέλαιο, το
ζωικό λίπος κτλ. Το κάθε λιπαρό οξύ έχει ένα μοναδικό
συνδυασμό τριγλυκεριδίων, το οποίο αντιδρά με τη βάση
(ΝαΟΗ). Την ώρα που αναμειγνύεται η βάση με το οξύ,
αυτά αρχίζουν να αντιδρούν μεταξύ τους.

12. Τα τριγλυκερίδια μέσα στο οξύ απελευθερώνουν το μόριο
γλυκερόλης τους και τα ελεύθερα λιπαρά οξέα αντιδρούν με
τα ιόντα υδροξειδίου, που έχει η βάση, δίνοντας τελικό προϊόν
το σαπούνι. Συνεπώς, γίνονται δύο αντιδράσεις. Η πρώτη
είναι ότι η γλυκερόλη που απελευθερώνεται μετατρέπεται σε
γλυκερίνη, δηλαδή σε καλλυντικό παράγοντα και η δεύτερη
αντίδραση είναι η αντίδραση της βάσης και του οξέος, που
δίνει άλας λιπαρού οξέος, δηλαδή το σαπούνι.

13.  Όταν το σαπούνι διαλύεται στο νερό δημιουργούνται
κατιόντα νατρίου ή καλίου ανάλογα και αντίστοιχα ανιόντα
λιπαρών οξέων. Κάθε ανιόν αποτελείται από δύο
τμήματα, το πρώτο είναι υδρόφιλο, δηλαδή διαλύεται στο
νερό και το δεύτερο λιπόφιλο, δηλαδή διαλύεται σε
λιπαρές ουσίες. Κατά τη διαβροχή ενός αντικειμένου με
διάλυμα σαπουνιού, το λιπόφιλο τμήμα του διαλύεται
στους λιπαρούς ρύπους, ενώ το υδρόφιλο στο νερό. Το
αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης είναι οι ρυπαρές
ουσίες να δεσμεύονται από το αντικείμενο, σχηματίζοντας
ένα γαλάκτωμα, και κατόπιν να απομακρύνονται με το
ξέπλυμα.

14. Ανάλογα με τα αλκάλια
Τα αλκαλιμέταλλα που χρησιμοποιούνται
καθορίζουν τον τύπο του σαπουνιού που
παράγεται. Τα σαπούνια που δημιουργούνται
από υδροξείδιο του νατρίου είναι σταθερά,
ενώ σαπούνια που προέρχονται από
υδροξείδιο του καλίου είναι πιο ήπια ή συχνά
υγρά.
Ανάλογα με τα λιπαρά οξέα
Τα συνηθέστερα φυτικά έλαια που
χρησιμοποιούνται στην σαπωνοποιία είναι το
φοινικέλαιο, το λάδι καρύδας και το ελαιόλαδο.
Τα σπορέλαια δίνουν πιο μαλακά και πιο ήπια
σαπούνια. Το σαπούνι από αγνό ελαιόλαδο
φημίζεται για την εξαιρετική του ηπιότητα.

16.  Οι πρώτες καταγραφές στοιχείων για την παραγωγή
υλικών που μοιάζουν με σαπούνι χρονολογούνται γύρω
στο 2800 π.Χ. στην αρχαία Βαβυλώνα. Ένας τύπος για
σαπούνι που αποτελείται από νερό, αλκάλια, και έλαιο
κάσιας βρέθηκε "γραμμένη" σε πήλινο δίσκο στη
Βαβυλώνα γύρω στο 2200 π.Χ. Ο πάπυρος Ebers
(Αίγυπτος, 1550 π.Χ.) δείχνει ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι
λούζονταν τακτικά και συνδύαζαν έλαια ζωικά και
φυτικά με αλκαλικά άλατα για να δημιουργήσουν κάτι
που έμοιαζε με σαπούνι. Αιγυπτιακά έγγραφα
αναφέρουν ότι ουσία παρόμοια με σαπούνι
χρησιμοποιήθηκε για την επεξεργασία μαλλιού για
ύφανση.

17.  Η λατινική λέξη για το σαπούνι << sapo >> εμφανίζεται
για πρώτη φορά στο σύγγραμμα Naturalis Historia του
Πλίνιου του Πρεσβύτερου, στο οποίο αναφέρεται η
παρασκευή του από ζωικό λίπος και στάχτη, αλλά ως
χρήση του αναφέρεται η αλοιφή για τα μαλλιά.

18.  Οι σαπωνοποιοί στη Νάπολι είχαν δημιουργήσει συντεχνία
κατά τα τέλη του 6ου αιώνα, ενώ κατά τον 8ο αιώνα η
σαπωνοποιία ήταν πολύ γνωστή τόσο στην Ιταλία όσο και
στην Ισπανία. Τα καπιτουλάρια (διατάγματα) των
Μεροβιγγείων De Villis, περί το 800 μ.Χ., αναφέρουν το
σαπούνι ως ένα από τα προϊόντα που πρέπει να
καταγράφουν οι εκπρόσωποι της βασιλικής περιουσίας.
Στην Γαλλία κατά το δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα η ημι-
βιομηχανική σαπωνοποιία είχε συγκεντρωθεί σε ορισμένα
κέντρα της Προβηγκίας, όπως η Τουλόν και η Μασσαλία,
από τα οποία εφοδιαζόταν όλη η χώρα. Στην Αγγλία η
παραγωγή σαπουνιού γινόταν σχεδόν αποκλειστικά
στο Λονδίνο. Από τον 16ο αιώνα και ύστερα άρχισαν να
παράγονται στην Ευρώπη πιο εκλεπτυσμένα σαπούνια, με
χρήση φυτικών ελαίων και όχι ζωικών λιπών. Πολλά από
αυτά παράγονται ακόμη και σήμερα, είτε από βιομηχανίες
είτε από οικοτέχνες.

19.  Μέχρι την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης η
σαπωνοποιία ήταν κλάδος σχετικά μικρής κλίμακας
και τα παραγόμενα σαπούνια ήταν "σκληρά". Με το
χρόνο τα σαπούνια εξελίχτηκαν αποκτώντας χρώμα και
άρωμα, ενώ κυκλοφορούν σήμερα και υπό μορφή
υγρού (υγρό σαπούνι). Στην Ελλάδα
δραστηριοποιούνται και σήμερα αρκετές εταιρείες
παραγωγής σαπουνιών όπως η Ελαϊδα στη Λάρισα από
το 1913, ενώ μια από τις πλέον γνωστές στην εποχή της
εταιρεία ήταν η "Αλεπουδέλης", ιδιοκτησία της
οικογένειας του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.

21. Οι ανάγκες των ανθρώπων είναι αυξημένες και για την
εξυπηρέτηση αυτών των αναγκών δημιουργήθηκαν διάφορα
είδη σαπουνιών.
Α) ΣΑΠΟΥΝΙΑ ΜΕ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
Σαπούνι που έχει ως βάση το βιολογικό ελαιόλαδο του οποίου
οι ευεργετικές ιδιότητες αξιοποιούνται και συνδυάζονται με
μια μεγάλη ποικιλία εκχυλισμάτων και αιθέριων ελαίων.
Καθένα από αυτά εμφανίζει διαφορετικές ιδιότητες και
χρησιμοποιείται για διαφορετικό σκοπό. Ενδεικτικά
ακολουθούν μερικά παραδείγματα:
i. Γάλα και μέλι: βαθιά ενυδάτωση της επιδερμίδας
Ii .Δεντρολίβανο: σκουραίνει το τριχωτό της κεφαλής, κατά
της πιτυρίδας και της λιπαρότητας
iii. Αγιόκλημα: για βαμμένα και ταλαιπωρημένα μαλλιά
iv. Φασκόμηλο: για ξηρές επιδερμίδες
v. Τριαντάφυλλο: αρωματική δράση, βαθύς καθαρισμός

22. Αιθέρια έλαια (Essential Oils), είναι αρωματικές πτητικές
ουσίες που εξάγονται από τα φυτά με την απόσταξη .
Περιέχονται στους καρπούς , σε διάφορα μέρη του φυτού
όπως στο φλοιό , στα φύλλα , στα άνθη , στους μίσχους , στις
ρίζες . Πολλά από τα προϊόντα « αρωματοθεραπείας » που
κυκλοφορούν στο εμπόριο , είτε περιέχουν ένα πολύ μικρό
ποσοστό αιθερίου ελαίου ή έχουν γίνει από συνθετικά έλαια .
Τα τελευταία , παρασκευάζονται μαζικά από την βιομηχανία
αρώματος και προτιμώνται καθώς είναι σαφώς φτηνότερα
από τα φυσικά αιθέρια έλαια . Ισχυρισμοί πως αποδεικνύεται
η αγνότητα ενός αιθερίου ελαίου μέσω της μεθόδου της
Αέριας –χρωματογραφίας ή την φασματομετρία μαζών , έχει
περιορισμένη αξία , δεδομένου ότι αυτές οι δοκιμές το μόνο
που μπορούν να κάνουν είναι να δείξουν τις διάφορες χημικές
ουσίες που εμπεριέχονται στο έλαιο . Επί της ουσίας τώρα , η
αγνότητα του αιθερίου ελαίου στηρίζεται στην αξιοπιστία του
ίδιου του παραγωγού και τους ισχυρισμούς του για τις
ιδιότητες του προϊόντος του .

23. Οι παράγοντες που επηρεάζουν
την επιλογή του μίγματος των
ελαίων είναι :
1. Πλούσιος σε όγκο αφρισμός (
πολλές φυσαλίδες )
2. Κρεμώδης , σταθερός
αφρισμός
3. Καθαριστική ικανότητα
4. Περιποίηση , εξισορρόπηση ,
conditioning της επιδερμίδας
5. Σκληρότητα ( κατά πόσο
χαράσσεται με το νύχι )

24. Δ) ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ
ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ
 ψυχρή μέθοδος: στην ουσία δεν έχει καμία σχέση με την
ψυχρότητα, απλώς το μείγμα ελαίων-σόδας δεν
σαπωνοποιείται με θερμότητα. Το μείγμα δεν βράζει, η
διαδικασία της σαπωνοποίησης συνεχίζεται όταν το
μείγμα μπει στα καλούπια όπου απαιτείται ένα
διάστημα 4-6 εβδομάδων για την πλήρη ωρίμανσή
τους.
 θερμή μέθοδος: είναι η παραδοσιακή μέθοδος
παρασκευής σαπουνιού, όπου το μείγμα ελαίων-σόδας
βράζει σε χαμηλή θερμοκρασία μέχρι την
σαπωνοποίησή του.

25. Σαπούνι Γλυκερίνης:
Η βάση σαπουνιού γλυκερίνης διαφέρει από το παραδοσιακό
σαπούνι που προέρχεται από σαπωνοποίηση δηλαδή αντίδραση
ελαίων με καυστική σόδα . Η σύστασή της μοιάζει με τη βάση
για υγρό σαπούνι χεριών ή σαμπουάν και είναι φυτικής βάσης .
Είναι εύκολη στην χρήση , λιώνει στους 65 βαθμούς , δεν είναι
καυστική και είναι απόλυτα ασφαλής και απαλή για την
επιδερμίδα . Υπάρχει σε μορφή διάφανη (γλυκερίνης ), λευκή
(opaque) και ανθεκτική στην υγρασία.

26. Σαπούνι με Γάλα Κατσίκας & Βότανα : Με ορό γάλακτος
και καλέντουλα , συστήνεται ιδιαίτερα για ευαίσθητες
επιδερμίδες .

28.  Υγρό Σαπούνι Χεριών με Πορτοκάλι : Με αιθέριο έλαιο
πορτοκαλιού .
 Υγρό Σαπούνι για Ερεθισμένα ∆έρματα : Με αγνό νερό ,
αμυγδαλέλαιο , καρύδα , neem oil, τσαγιόδεντρο ,
γκρέιπφρουτ , ελαιόλαδο , βιταμίνη Ε, καθαρίζει όλα τα
ευαίσθητα δέρματα χωρίς να ερεθίζει τους ιστούς του
δέρματος και χωρίς να επηρεάζει το φυσικό pH. Κατάλληλο
για ξηρά , ερεθισμένα δέρματα που εκτίθενται σε εξωγενείς ,
δύσκολες συνθήκες όπως το καυσαέριο , ο ήλιος , κ.ά. Πολύ
απαλό , δεν επηρεάζει το υδρολιπιδικό φιλμ της επιδερμίδας
δίνοντας έτσι προστασία και εντατική υγιεινή . Κατάλληλο
για την πρόληψη της ακμής . Επίσης κατάλληλο για την
ευαίσθητη περιοχή .

31.  Το πράσινο σαπούνι μπορεί να λειτουργήσει με πολλούς άλλους τρόπους
στο καθημερινό μας νοικοκυριό, πραγματικά να αποτελέσει το
«πολυεργαλείο» μας.
 Καθαριστικό πατώματος
(Σε μισό κουβά νερό διαλύστε 2-3 κουταλιές τρίμμα πράσινου
σαπουνιού.)
 Αφρός ξυρίσματος
(Το πράσινο σαπούνι αφήνει το δέρμα χωρίς ερεθισμούς και κοκκινίλες.)
 Καθαριστικό ρούχων
(Ειδικά όταν πρόκειται για καλύμματα, κουρτίνες, σεντόνια κτλ. Θα
βρουν τη χαμένη τους λάμψη και λευκότητα.)
 Και βέβαια το απορρυπαντικό για το πλυντήριο.
 Ιδανικό αντισηπτικό για μπάνιο και κουζίνα
(Για την απόλυτη καθαριότητα μπάνιου και κουζίνας.)

32.  Φυτοφάρμακο
(Η μελίγκρα εξαφανίζεται και τα φυτά αποκτούν μια
απόλυτα υγιή όψη.)
 Καθαριστικό τζαμιών
Απωθεί τα έντομα
Λιπαίνει επιφάνειες
Δίνει όμορφο άρωμα
 Αφαιρεί τους λεκέδες
( Απλά βρέξτε και τρίψτε το πάνω στο λεκέ πριν το
πλύσιμο.)
 Ανακουφίζει από έντομα
(Τρίψτε μια βρεγμένη πλάκα σαπουνιού πάνω στο
τσίμπημα.)

33.  Αλεβετσοβίτη Βασιλική
 Ανούσου Νικολέτα
 Βλάχος Ευστάθιος
 Γαρεφαλάκης
Παναγιώτης
 Γεωργαντάς Σπυρίδων
 Γεωργουλόπουλος
Νικόλαος
 Γούδη Ελευθερία
 Δαραβίγκας Χρήστος
 Δούκα Ερμιόνη
 Θεοδωρόπουλος
Παναγιώτης
 Καλκάνης Νικήτας
 Κανελλόπουλος
Κωνσταντίνος
 Κατούνα Βασιλική
 Μαλτέζου Ευγενία
 Μιχαλόπουλος
Παναγιώτης
 Μπάρδης Σωτήρης
 Νικολοπούλου Δέσποινα
 Παπαζαφειροπούλου
Ιωάννα
 Ράλλης Δημήτρης
 Φραντζέσκος Στυλιανός