1. ЭТҮГЭН ДЭЭД СУРГУУЛЬ
Нийт эрэлт, нийт
нийлүүлэлтийн загвар
Лекц №8
Багш О.Норовсамбуу

2. Нийт эрэлт, нийт
нийлүүлэлт
 Нийт эрэлт "AD" - Нийт нийлүүлэлт
"AS"-ийн загвар нь бодит ДНБ болон
үнийн түвшний өөрчлөлтийг зэрэг авч
үздэг.
 Үнэ тогтвортой байгаа хугацааг-
богино хугацаа
 Үнэ өөрчлөлттэй байгаа хугацааг-
урт хугацаа

3. Нийт эрэлт
 Нийт эрэлт (AD) өрх гэр, хувь хүмүүс,
пүүсүүд, Засгийн газар ба гадаад сек-
торын дотоод эдийн засгаас худалдан
авахыг хүсч буй бүтээгдэхүүн үйлчил-
гээний нийлбэрийг хэлнэ.

4. Нийт эрэлтийн
бүрэлдэхүүн хэсгүүд
 C – Хувийн хэрэглээний зардал
/өрх гэрийн эрэлт/
 I – Хөрөнгө оруулалтын зардал
/пүүсийн эрэлт/
 G – Засгийн газрын зардал
/Засгийн газрын эрэлт
 Nx – Цэвэр экспорт
◦ Nx=Экспорт /X/ – Импорт /M/

5. Нийт эрэлтийн муруй
AD -ийн муруй нь
Р эрэлттэй байгаа бодит
үйлдвэрлэлийн хэмжээ
(бодит ДНБ) ба үнийн
ерөнхий түвшин хоѐрын
хоорондын урвуу
хамаарлыг харуулдаг.
У

6. Нийт эрэлтэнд нөлөөлөх
хүчин зүйлс
 Бусад хүчин зүйлс тогтмол үед бодит
үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь үнийн
түвшинтэй урвуу хамааралтай учраас
нийт эрэлтийн муруй нь уруудсан
хэлбэртэй байдаг. Энэ нь дараах 3
нөлөөллөөс шалтгаалдаг.
◦ Баялгийн нөлөөлөл
◦ Зээлийн хүүгийн нөлөөлөл
◦ Гадаад худалдан авалтын нөлөөлөл

7. Баялагийн нөлөөлөл
 Үнэ өсөхөд баялагийн тухайлбал
санхүүгийн хөрөнгүүдийн бодит өртөг
/худалдан авах чадвар/ буурсан нь
зардал буурах шалтгаан болдог.

8. Зээлийн хүүгийн нөлөө
 Нийт эрэлтийн муруйг байгуулахдаа
эдийн засаг дахь мөнгөний нийлүүлэлт
тогтмол гэж үзнэ. Тэгвэл үнийн түвшин
өсөхөд мөнгөний эрэлт өсөх ба энэ
үеийн хэрэглээ ба хөрөнгө оруулалтын
бодит зарцуулалт буурна. Энэ нь бодит
гарцын эрэлт буурах шалтгаан болдог.

9. Гадаад худалдан авалтын
нөлөө
 Үнийн түвшин өсөхөд гадаадынхны
манай эдийн засгаас худалдан авах
бүтээгдэхүүн үйлчилгээний хэмжээ
багассанаар цэвэр экспорт буурах ба
энэ нь нийт эрэлтийн хэмжээг
бууруулна.
 Импортын барааны үнэ ↑ - АD↓
 Экспортын барааны үнэ ↓ - Дотоодын
бүтээгдэхүүний үнэ ↓

10. Үнийн бус хүчин зүйлс
 Баруун гар тийш
шилжвэл AD өснө
 Зүүн гар тийш
шилжвэл АD
буурна
 С, I, G, Nx нөлөөлөх
үнийн бус хүчин
зүйлс нийт
эрэлтийн муруйд
шилжилт хийлгэдэг

11. Хувийн хэрэглээний зардал(С)
- д нөлөөлдөг хүчин зүйлс
 Хэрэглэгчийн баялаг - өрх гэрүүдийн
эзэмшиж буй хөрөнгийн өртөг
 Хэрэглэгчийн хүлээлт
 Өрх гэр хувь хүмүүсийн өр
 Хүн амын орлогын татвар

12. Хөрөнгө оруулалтын зардал
(I)- д нөлөөлдөг хүчин зүйлс
 Бодит хүүгийн түвшин
◦ Бодит хүү өсвөл хөрөнгө оруулалт буурна
◦ Бодит хүү буурвал хөрөнгө оруулалт өснө
 Хөрөнгө оруулалтын хүлээгдэж
буй ашиг
◦ Бизнесийн нөхцлийн талаарх хүлээлт
◦ Технологийн шинэчлэл
◦ Хүчин чадлын ашиглалтын түвшин
◦ Бизнесийн татвар

13. Засгийн газры зардал (G) -
ийн нөлөө
 Засгийн газрын зардал өсвөл нийт
эрэлт өснө
 Засгийн газрын зардал буурвал нийт
эрэлт буурна

14. Цэвэр экспорт (Nx)- д
нөлөөлдөг хүчин зүйлс
 Гадаадынхны орлогын түвшин
 Валютын ханш
 Худалдааны хязгаарлалт

15. Муруйн шилжилт
 Дээрх хүчин зүйлсийн нөлөөллөөр
нийт эрэлтийн бүрэлдэхүүн үзүүлэл-
түүд өссөн бол нийт эрэлт өсөх ба AD
муруй баруун гар тийш шилжинэ.
Харин бүрэлдэхүүн үзүүлэлтүүд
буурсан бол нийт эрэлт буурах буюу
AD муруй зүүн гар тийш шилжинэ.

16. Нийт нийлүүлэлт
 P үнийн түвшинд тухайн эдийн засагт
үйлдвэрлэгдэхэд бэлэн байгаа бодит
үйлдвэрлэлийн (бодит ДНБ) нийт хэм-
жээг нийт нийлүүлэлт гэнэ.
 Энэ тохиолдолд үнийн түвшин
өөрчлөгдөхөд бүтээгдэхүүний үйлдвэр-
лэлийн зардалд өөрчлөлт гарахгүй гэж
үзнэ.

17. Нийт нийлүүлэлт – AS
 AS –ийн муруй нь эдийн засагт үйл
ажиллагаагаа явуулж буй бүх пүүсийн
нийлүүлэлтүүдийн нийлбэр учраас P ↑
(MR↑), пүүсүүд илүү хэмжээгээр
үйлдвэрлэх боломжтой болох буюу
нийт нийлүүлэлтийн муруй баруун гар
тийш шилжинэ.

18. Нийт нийлүүлэлт – AS
 AS-ийн муруй нь урт ба богино
хугацаанд ялгаатай байна.
 Богино хугацааны цалин ΔP-ээр бүрэн
тодорхойлогдохгүй, харин урт хуга-
цааных нь эсрэгээр байна.

19. I-нь: Хэвтээ буюу Кейнсийн хэрчим:Эдийн
засгийн уналтын үе, ашиглагдаагүй нөөцийн
хэмжээ их тул тэдгээрийг ашиглахад нэмэлт
зардал гарахгүй тул үнэ өсөхгүй.
II-нь: Завсрын: Бүрэн ажил эрхлэлтэд
хүрээгүй ба зарим салбарын хувьд өсөлт
гарснаар зардлын өсөлт бий болдог.
III-нь: Босоо буюу Сонгодог: Эдийн засаг
дахь нөөц бүрэн ашиглагдсан тул
үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх зорилготой
нэмэлт зардал нь зөвхөн үнийг өсгөнө.

21. Богино хугацааны нийт
нийлүүлэлт - AS
 Богино хугацааны нийт нийлүүлэлтийн
муруй AS нь үнэ ба бодит үйлдвэрлэлийн
шууд хамаарлыг харуулсан өгссөн муруй
байна.
 ↑P→Бодит үйлдвэрлэл↑
 Богино хугацаанд үнэ өөрчлөгдөхөд цалин
болон бусад орцын үнэ үнийн өсөлтөө
гүйцэхгүй
 Математикаар бол, %ΔW < %ΔP
 %ΔW < %ΔP нөхцөл нь богино хугацаан дахь
пүүсийн ашгийг нэмэгдүүлснээр гарцыг
өсгөх боломжтой болно.

22. Богино хугацааны нийт
нийлүүлэлт - AS
 Богино хугацааны AS бүрэн ажил
эрхлэлт хангагдаагүй үед бий болох
учраас потенциалт үйлдвэрлэлийн
түвшин (“Qf”)-ээс бага үйлдвэрлэл бий
болно.
 Нөөцийн хомсдол ба илүүдэл хүчин
чадал нь бодит үйлдвэрлэл нь
потенциалт үйлдвэрлэлд хүрэх хүртэл
байсаар байна.

23. Урт хугацааны нийт
нийлүүлэлт AS
 Урт хугацааны нийт нийлүүлэлт AS
муруй нь бүрэн ажил эрхлэлтийн
түвшний үйлдвэрлэлийн гарцтай
тэнцүү босоо шулуун байна.
 Урт хугацаа нь цалингийн өөрчлөлт нь
үнийн өөрчлөлтөө гүйцэхэд хангалттай
хугацаа байна.

24. Урт хугацааны нийт
нийлүүлэлт AS
 Математикаар бол, %AW = %AP
 Пүүсүүдийн үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлэх
зорилгоор гаргасан нэмэлт зардал нь
үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх
боломжгүй.
 Урт хугацаанд үнэ өөрчлөгдөхөд
үйлдвэрлэл өөрчлөгдөхгүй

25. AS муруйн шилжилт
 Үнийн түвшин тогтмол байхад нийт
нийлүүлэлтэд нөлөөлдөг бусад хүчин
зүйлсийн нөлөөллөөр AS муруй шил-
жилт хийдэг. Тэдгээр хүчин зүйлсэд
дараах орно.
 Нөөцийн үнэ (дотоодын болон
импортын)
◦ Цалин
◦ Нефтийн үнэ , цахилгаан эрчим хүч гэх мэт.

26. AS муруйн шилжилт
 Бүтээмж (= нийт гарц нийт орц)
◦ Хүчин зүйлсийн бүтээмж өсвөл пүүс бага
хэмжээний нөөц ашиглах тул нэгж
бүтээгдэхүүний зардал буурснаар нийт
нийлүүлэлт өснө.
 Хууль зүйн болон бизнесийн орчны
хүчин зүйлс
◦ Бизнесийн татвар ба татаас
◦ Засгийн газрын бусад зохицуулалт

27. Эдийн засгийн тэнцвэр
 Эдийн засаг дахь хүмүүсийн худалдан
авахыг хүссэн бүтээгдэхүүн үйлчил-
гээний нийлбэр нь эдийн засаг дахь бодит
үйлдвэрлэл буюу бодит ДНБ-тэй тэнцүү
үед эдийн засагт тэнцвэр тогтдог.
 Нийт эрэлтийн муруй болон нийт
нийлүүлэлтийн муруйн огтолцол нь эдийн
засаг дахь тэнцвэрт үнэ ба тэнцвэрт бодит
үйлдвэрлэлийн түвшнийг харуулдаг.

28. Эдийн засгийн тэнцвэрийн
өөрчлөлт
 Эдийн засгийн тэнцвэр нь дараах
хоѐр өөрчлөлтөөр бий болдог.
◦ Нийт эрэлт өөрчлөгдсөнөөр
◦ Нийт нийлүүлэлт өөрчлөгдсөнөөр:
Нийт нийлүүлэлт өссөнөөр тэнцвэрт
үнэ буурч тэнцвэрт бодит үйлдвэрлэл
өснө.

29. 1. Кейнсийн хэсэгт
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн зардал
өсөхгүй тул нийт эрэлт
өссөнөөр бодит орлого
өснө.
2. Завсрын хэсэгт эрэлт
өссөнөөр бодит
үйлдвэрлэл болон үнэ
хоѐулаа өөрчлөгдөнө.
3. Сонгодог хэсэгт нийт
эрэлтийн өсөлт нь зөвхөн
үнийг л өсгөнө. Учир нь
энэ үеийн эдийн засаг нь
өөрийн нөөцийг бүрэн
ашиглаж байгаа тул
үйлдвэрлэл өсөх
боломжгүй.

30. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа!