Эдийн засгийн тэнцвэр

1. Эдийн засгийн тэнцвэр
1.Эдийн засгийн тэнцвэрийг тодорхойлох нь
2.Тэнцвэрийн өөрчлөлт

2. 1.Эдийн засгийн тэнцвэрийг тодорхойлох нь
Тэгвэл макроэдийн засгийн тэнцвэр нь нийт
эрэлт, нийт нийлүүлэлт хоѐр тоо хэмжээний хувьд
хоорондоо тэнцсэн тохиолдолд хангагддаг.
Ийм учраас макроэдийн засгийн тэнцвэр
хангагдсанаар хэрэглэгчдийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ
худалдан авахаар төлөвлөсөн зардал, бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээ худалдан авахад бодитойгоор гаргасан
зардал хоѐр хоорондоо тэнцдэг байна.

3. Макроэдийн засгийн тэнцвэрийг хангагдах
боломжоор нь хүсэл мөрөөдлийн болон бодит гэж
зааглан үзэж болох юм.
Макроэдийн засгийн тэнцвэр хүсэл мөрөөдлийн
түвшинд хангагдсан байхын тулд нийт үйлдвэрлэл
боломжит түвшиндээ хүрч дараах нөхцөлүүд бүрдсэн
байх учиртай. Үүнд:
1. Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний төрөл тус бүрийн хувьд
эрэлт, нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ нь хоорондоо
тэнцэж, илүүдэл, хомсдолгүй болсон байх
2. Хөдөлмөрийн, бүтээгдэхүүний, санхүүгийн, хүчин
зүйлийн гээд бүх төрлийн зах зээл дээр тэцвэр
хангагдаж, улмаар хоорондоо баланслагдсан байх
3. Үйлдвэрлэлийн материаллаг болон санхүүгийн
нөөцүүдийн хооронд тэнцвэр хангагдсан байх

4. Эдгээр нөхцөл хангагдаж гэмээ нь нийт эдийн
засгийн хэмжээнд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
илүүдэл, хомсдолын аль аль нь байхгүй болж, улмаар
нийт хэрэглэгч, үйлдвэрлэгчдийн эрх ашиг
хоорондоо давхцах учраас эдийн засгийн
хязгаарлагдмал, ховорхон нөөцийг нэн тэргүүний
хэрэгцээт зүйлд ашигтай зарцуулж,тухайн цаг
хугацаанд нийгмийн нийт хэрэгцээг хангах бололцоо
бүрддэг байна.
Гэхдээ ийм идеал нөхцөл байдал бодит амьдрал
дээр бараг байдаггүй учир түүнийг онолын загвар
гэж нэрлэж болно.

5. Цаг хугацааны тухайлсан зурваст байгаа
макроэдийн засгийн төлөв байдал нь эдийн
засгийн ерөнхий тэнцвэрийн бодит төлөвийг
илэрхийлдэг. Макроэдийн засгийн тэнцвэрийн
бодит байдал нь мөрөөдлийн түвшинтэй заавал
дүйцэж байх албагүй.
Тэнцвэрийн энэхүү хоѐр түвшнийг хооронд
нь ойртуулах нь төрийн макроэдийн засгийн
бодлогын зорилго байх учиртай

6. Макроэдийн засгийн тэнцвэрийг нийт эрэлтийн
болон нийт нийлүүлэлтийн муруйнуудыг ашиглан
графикаар дүрслэн үзүүлж болдог.
Өөрөөр хэлбэл нийт эрэлтийн муруй нийт
нийлүүлэлтийн муруйтай огтлолцох тэр цэг дээр
эдийн засгийн ерөнхий тэнцвэр хангагддаг байна.

7. Энэхүү цэгт харгалзах үнэ, гарцын хэмжээг
тэнцвэрийн үнийн ерөнхий түвшин, тэнцвэрийн
үйлдвэрлэлийн хэмжээ гэж тус тус нэрлэдэг.
Гэхдээ нийт нийлүүлэлтийн муруй нь гурван өөр
хэрчмээс бүрддэг учир эдийн засгийн тэнцвэрийн
мөн гурван хэв маяг байдаг.

8. Хэт богино хугацаан дахь макроэдийн засгийн
тэнцвэр. Хэт богино хугацааны нийлүүлэлтийн
муруйг хэвтээ тэнхлэгтэй параллель шулуунаар,
харин нийт эрэлтийг сөрөг налалт бүхий
муруйгаар тус тус дүрслэн үзүүлдэг талаар өмнө
өгүүлсэн билээ.

9. Зураг . Хэт богино хугацаан дахь макроэдийн засгийн тэнцвэр
𝑃𝑒- Тэнцвэрийн үнийн ерөнхий түвшин
Е- Тэнцвэрийн цэг
𝑄 𝑒- Тэнцвэрийн үйлдвэрлэлийн түвшин

10. Энэхүү тэнцвэр нь эдийн засаг уналтын
байдалд байх үеийг харуулдаг.
Иймд Е цэг дээр тэнцвэр хангагдаж байгаа
хэдий ч ажилгүйдлийн түвшин өндөр байхын
сацуу үйлдвэрлэлийн хүчин чадал ч бас дутуу
ашиглагдаж байдаг учраас хэт богино
хугацаанд үйлдвэрлэлийн бодит түвшин
боломжит түвшнээсээ хамаагүй доогуур байдаг.

11. Иймд төрийн зохицуулалтыг зах зээлийн
өөрийнх нь дотоод зохицуулалттай зөв
хослуулах замаар хэт богино хугацааны
тэнцвэрийг бодлоготойгоор эвдэж, улмаар
түүнийг идеал түвшин рүү ойртуулахад төрийн
эдийн засгийн бодлого чиглэгдэх учиртай.

12. Богино хугацаан дахь макроэдийн засгийн тэнцвэр.
Богино хугацаанд үйлдвэрлэлийн дутуу ашиглагдаж
байгаа нөөцийг дайчилахаас гадна ашиглагдаж байгаа
хувьсах хүчин зүйлийн тоо хэмжээг өөрчлөх замаар
гарцын түвшинд нөлөөлөх бололцоотой байдаг.
Тухайлбал, эдийн засагт сэргэлт ажиглагдаж эхлэхэд
пүүсүүд үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлдэг бөгөөд энэ нь
хүчин зүйлсийн эрэлтийг, улмаар үнийг өсгөдөг. Ийм
учраас богино хугацаанд нийт эрэлт өсөхөд
үйлдвэрлэлийн хэмжээ нэмэгдэх боловч үнийн
ерөнхий түвшин мөн өсөх хандлагатай байдаг аж.

13. Зураг . Богино хугацаан дахь макроэдийн засгийн тэнцвэр

14. Урт хугацааны макроэдийн засгийн тэнцвэр.
Урт хугацаанд үйлдвэрлэлийн нөөцийг бүрэн
дайчлах замаар эдийн засаг бүрэн ажил
эрхлэлтийн түвшинд үйл ажиллагаагаа явуулах
боломжтой хэмээн үздэг.
Өөрөөр хэлбэл, урт хугацаанд үйлдвэрлэлийн
хэмжээ боломжит түвшиндээ хүрдэг байна. Ийм
учраас урт хугацаанд нийлүүлэлтийн муруйг
босоо тэнхлэгтэй параллель шулуунаар дүрсэлдэг.

15. Зураг . Урт хугацаан дахь макроэдийн засгийн тэнцвэр

16. Тэнцвэрийн өөрчлөлт
Макроэдийн засгийн тэнцвэр нь нийт эрэлт,
нийт нийлүүлэлтийн муруйнуудын огтлолцолоор
тодорхойлогддог болохоор тэдгээрийн өөрчлөлт
нь эдийн засгийн тэнцвэрт нөлөөлдөг байна.
Иймд энэхүү нөлөөлөл нь нийт эрэлт болон нийт
нийлүүлэлтийн үнийн бус хүчин зүйлсээр дамжин
хэрэгждэг аж.

17. Макроэдийн засгийн тэнцвэрт нийт
эрэлтийн өөрчлөлтийн үзүүлэх нөлөөлөл.
Нийт эрэлтийн өөрчлөлт нь түүнд
нөлөөлдөг үнийн бус хүчин зүйлсээс хамаардаг
тухай өмнө өгүүлсэн билээ.
Нийт нийлүүлэлт хэвээр байхад нийт
эрэлтийн үнийн бус хүчин зүйлс өөрчлөгдөхөд
нийт эрэлтийн муруйн байршил мөн дагаж
өөрчлөгдөх учир шинэ тэнцвэр үүсэх нь
тодорхой байна.

18. Зураг . Хэт богино хугацааны тэнцвэрийн өөрчлөлт

19. Үийн ерөнхий түвшин өсөхгүй байгаа нь хэт
богино хугацаанд эдийн засаг зөвхөн өөрт
байгаа нөөцөө дайчлах замаар гарцыг
нэмэгдүүлэх бололцоотой байдаг учраас
үйлдвэрлэлийн нөөцийн хэрэглээ өсөхөд
нэмэгдэл зардал гардаггүйтэй холбоотой юм.

20. •Ийнхүү хэт богино хугацаанд нийт нийлүүлэлт
тогтмол байхад нийт эрэлтийг өөрчлөхөд зөвхөн
тэнцвэрт гарцын хэмжээ өөрчлөгддөж, харин
тэнцвэрийн үнийн ерөнхий түвшин хэвээр
хадгалагдан үлддэг байна.
•Ийм учраас Кейнс эдийн засгийн уналтын үед
төр өөрийн зарлагыг нэмэгдүүлэх замаар нийт
эрэлтийг урамшуулан үнийг өсгөлгүйгээр эдийн
засгийн өсөлтийг хангаж чадна хэмээн үзэж
байжээ.

21. • Богино хугацааны эдийн засгийн тэнцвэрийн өөрчлөлт:
• Нийт нийлүүлэлтийг тогтмол гэж үзээд нийт эрэлтийн
бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн нөлөөгөөр нийт эрэлт
өөрчлөгдсөн гэж үзвэл:
• AD1 нь AD2 болж баруун тийш шилжилт хийснээр
тэнцвэрт үнийн түвшин P1-ээс Р2 болж өсч, тэнцвэрт
үйлдвэрлэлийн хэмжээ Ү1- ээс Ү2 болж өсч, богино
хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр Е1
*- E2
*өөрчлөгдөж
байна.
• AD1 нь AD0 болж зүүн тийш шилжилт хийснээр тэнцвэрт
үнийн түвшин P1-ээс Р0 болж , тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн
хэмжээ Ү1- ээс Ү0 болж буурсан байна. Богино хугацааны
эдийн засгийн тэнцвэр Е1
*- E2
* өөрчлөгдөж байна.

22. Зураг . Богино хугацааны тэнцвэрийн өөрчлөлт

23. Е цэг дээр тэнцвэр хангагдаж байсан байна.
Гэтэл хэрэглэгчдийн бодит орлого
өссөний улмаас нийт эрэлт нэмэгдэж, муруй
нь 𝐴𝐷5 байрлалд шилжин 𝐸5 цэг дээр шинэ
тэнцвэр үүссэн байна. Үүний үр дүнд ганцхан
тэнцвэрийн үнийн ерөнхий түвшин л өсч,
гарцын хэмжээнд ямар ч өөрчлөлт гараагүй
болох нь харагдаж байна.
Харин нийт эрэлт буурч E5 цэг дээр
шинэ тэнцвэр үүсэхэд гарц өөрчлөгдөлгүйгээр
зөвхөн үнийн ерөнхий түвшин буурч байна.

24. Зураг . Урт хугацааны тэнцвэрийн өөрчлөлт

25. •Урт хугацаанд эдийн засагт дайчлагдаагүй
үйлдвэрлэлийн нөөц үлдэхгүй учир
үйлдвэрлэлийн хэмжээ боломжит түвшиндээ
хүрч, улмаар нийт эрэлтийг хичнээн ч өөрчилсөн
тэр нь үнийн ерөнхий түвшинд л нөлөөлөхөөс
биш, гарцын хэмжээнд ямарч нөлөө үзүүлдэггүй
аж.
•Энэ нь сонгодог онолчдын үзэл баримтлалтай
тохирч байгаа юм. Ийм учраас сонгодог онол нь
урт хугацааны тэнцвэрийг тайлбарлахад илүү
тохиромжтой байдаг.

26. •Макроэдийн засгийн тэнцвэрт нийт
нийлүүлэлтийн өөрчлөлтийн үзүүлэх
нөлөөлөл.
Нийт нийлүүлэлт нь үйлдвэрлэлийн хүчин
зүйлийн үнийн өөрчлөлт, татвар, татаасын
хэмжээ, хүлээгдэж байгаа ашгийн түвшин зэрэг
үнийн бус хүчин зүйлсээс хэрхэн хамаардаг
талаар нийт нийлүүлэлтийн тухай өмнөх бүлэгт
авч үзэхдээ дэлгэрэнгүй өгүүлсэн учраас энэ
удаад нийт эрэлт хэвээр байхад нийт
нийлүүлэлтэд гарсан өөрчлөлтүүд нь макроэдийн
засгийн тэнцвэрт хэрхэн нөлөөлдөг болохыг авч
үзье.

27. Зураг . Богино хугацааны тэнцвэрийн өөрчлөлт

28. •Нийт нийлүүлэлт буурснаар нийт нийлүүлэлтийн
муруй зүүн дээш шилжиж 𝐸1 цэг дээр шинэ
тэнцвэр хангагдна. Үүний үр дүнд үнийн
ерөнхий түвшин 𝑃𝑒1 болж өсч байхад гарцын
хэмжээ 𝑄 𝑒1 болж буурч байна байна.
•Өөрөөр хэлбэл, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
хомсдол үүсч байгаа учраас үнийн ерөнхий
түвшин өсч байна.

29. Урт хугацааны тэнцвэрийн хувьд нийт
нийлүүлэлт өөрчлөгдөнө гэдэг нь потенциал
үйлдвэрлэлийн түвшин өөрчлөгдөнө. Үүнд:
•Нийт ажлын цагийн өсөлт: Бусад хүчин зүйл
тогтмол байхад ажлын цагийн хэмжээг өсгөх нь
потенциал үйлдвэрлэлийн түвшин өсөх нэгэн
шалтгаан болно.
•Бүтээмжийн өсөлт: Тухайн эдийн засагт
үйлдвэрлэлийн бүтээмж хурдацтай өсвөл
потенциал үйлдвэрлэлийн түвшин өснө.
Бүтээмжийн өөрчлөлт нь хүмүн капитал,
технологийн шинэчлэл, дэвшлээс шалтгаалан
өөрчлөгддөг.

30. Зураг . Урт хугацааны тэнцвэрийн өөрчлөлт

31. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА