1. Àжилгүйдэл áà èнфляци, нийгэм эдийн
засгийн үр дагавар
Ëåêö.3

2. Ажил эрхлэлт
Ажилгүйдлын түвшин

4. Ажиллах хүч
• Насанд хүрсэн ажил эрхэлж буй болон ажилгүй
хүмүүс.
• Үүнд сэтгэцийн өвчтэй болон засан хүмүүжүүлэх газар
хүмүүжигчид хамаарахгүй.
• Өөрөөр хэлбэл ажиллах хүч гэдэг нь тухайн нийгэм
дэх ажиллах бололцоотой бүх хүмүүс хамаарагдана.

6. Шилжилтийн буюу засврын ажилгүйдэл
Ажлаа солих болон шилжихээр хуучин ажлаасаа
халагдаад шинэ ажил эрж хайж байгаа хугацаанд
ажилгүй байх явдал юм. Шилжилтийн ажилгүйдэл нь
зарим талаар эерэг үр дагавартай ч байж болно.
Тухайлбал ажилтан хуучин ажлаасаа халагдан илүү
өндөр бүтээмжтэй ажилд шилжиж болно. Мөн сургууль
төгсөөд шинээр ажил хайж байгаа хүмүүс энэ ангилалд
хамаардаг.

7. Бүтцийн ажилгүйдэл
Шинжлэх ухаан, технологийн дэвшлээс
шалтгаалан тодорхой мэргэжлийн эрэлт буурах,
мэргэжлийн мэдлэг чадвар хоцрогдох, тодорхой салбар
татан буугдахад үүсдэг ажилгүйдлийн хэлбэр юм.
Хүмүүс мэргэжил дээшлүүлэх, шинээр мэргэжил
эзэмшихэд удаан хугацаа шаарддаг учир бүтцийн
ажилгүйдэл урт хугацаанд үргэлжлэх шинжтэй байдаг
учраас сөрөг үр дагавар ихтэй. Зарим тохиолдолд
завсрын ажилгүйдэл бүтэцийн ажилгүйдэлд шилжиж
болно.

8. Мөчлөгийн ажилгүйдэл
Эдийн засгийн хямралын үед пүүсүүдийн
үйлдвэрлэлийн хэмжээ буурдаг учир зардлаа багасгахын
тулд шаардлага багатай ажлын байраа цомтгох
шаардлагатай байдаг.

9. Үндэсний нийт бүтээгдэхүүний боломжит түвшин
Definition: Бүрэн ажил эрхлэлттэй үеийн бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн түвшин
Артур Оукены хууль
Ажилгүйдэл 1%-иар нэмэгдэхэд үндэсний нийт
бүтээгдэхүүн боломжит түвшнээсээ 2.5%-иар буурна.
Үүнийг ҮНБ-ийн хоцрогдол гэнэ.

10. Ажилгүйдлийн өөрчлөлтөнд төрөөс үзүүлэх
нөлөө
• Төрөө үзүүлэх ажилгүйдлийн болон ядууст олгодог
тэтгэмж нь богино хугацаанд ажилтай болох сонирхлыг
төрүүлдэггүй учир тэдгээр тэтгэмжийн хэмжээг оновчтой
тогтоох шаардлагатай байдаг. Ажилгүй хүмүүст төрөөс
олгож байгаа тэтгэмжийн эх үүсвэр нь ажил хийж байгаа
хүмүүсийн орлогоос авсан татварын орлогоос бүрддэг
болохыг анхаарах хэрэгтэй.
• Төрөөс цалингийн доод хэмжээг өндөр тогтоовол
хөдөлмөрийн нийлүүлэлт эрэлтээсээ давж ажилгүйдэл
нэмэгддэг. Мөн пүүсүүд зардлаа багасгах үүднээс
шаардлагагүй ажлын байрыг цомтгох болдог.

11. ... үргэлжлэл
• Үйлдвэрчний эвлэлийн үйл ажиллагаа цалинг
нэмэгдүүлж, ажлын байрны нөхцлийг сайруулахад
чиглэгддэг нь сайшаалтай боловч пүүсэд үзүүлэх
дарамт нэмэгдвэл пүүс ашгаа алдаж дампуурахгүй
тулд шаардлагагүй ажиллагсдыг ажлаас чөлөөх
шаардлагатай болдог.
• Хөдөлмөрийн шилжилт хөдөлгөөнийг бууруулах,
чадварлаг ажиллагсдыг тогтвортой ажиллахад
хөдөлмөрийн урамшуулал, өндөр цалин чухал нөлөө
үзүүлдэг.

12. Ханш уналт( Inflation )-ийг үүссэн
шалтгаанаар нь

13. Ханш уналтыг хурдаар нь

14. Эрэлтийн ханш уналт
Гүйлгээнд буй мөнгөний тоо хэмжээ нэмэгдсэнээс
эрэлт нийлүүлэлтээс давсан нөхцөлд үүсдэг.
Өөрөөр хэлбэл тухайн эдийн засаг дэх бүх бараа,
үйлчилгээнд ноогдох мөнгөний тоо хэмжээ хэт
нэмэгдсэнээр үнэ, тоо хэмжээний тэнцвэр алдагдах ба
бүтээгдэхүүний үнэ өссөнөөр энэ тэнцвэр хангагдана.

15. Зардлын ханш уналт
Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн зардал өссөнөөс үнэ
нэмэгдэж ханш уналт бий болох үзэгдэл юм.
Өөрөөр хэлбэл үнэ тогтмол байхад үйлдвэрлэлийн
дундаж зардал нэмэгдвэл ашиг буурч үйлдвэрлэлийн
хэмжээ багасдаг ба нийлүүлэлт эрэлтээс хоцорч эхэлдэг.

16. Ажилгүйдэл, ханш уналт, зээлийн хүү
хоорондын хамаарал
Филипсийн муруй Фишерийн хамаарал
Ханш уналт нэг хувиар
нэмэгдэхэд нэрлэсэн
зээлийн хүү нэг хувиар
нэмэгддэг
Ажилгүйдлийн түвшин

18. Ханш уналт үүсэх шалтгаануул

19. Ханш уналтын нийгэм, эдийн засгийн
нөлөө
лт
у на
нш
Ха

20. Ханш уналтыг бууруулах төрийн бодлого
• Орлого зохицуулах бодлого гэдэг нь эдийн засаг дэх
орлогыг салбаруудад жигдрүүлэх замаар хэрэгждэг.
• Нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх бодлого гэдэг нь татварыг
бууруулах замаар зардлын ханш уналтыг бууруулахад
чиглэгддэг.
• Гүйлгээний хүрээнд буй мөнгөний хэмжээг зохицуулах
бодлого гэдэг нь эрэлтийн ханш уналтыг бууруулах
зорилгоор засгийн газар, төв банкнаас гүйлгээнд байгаа
мөнгийг татан авах замаар хэрэгждэг.
• Ханш уналттай зохицон амьдрах гэдэг нь ханш уналтаас
үүдэх нийгэм, эдийн засгийн сөрөг үр дагаваруудыг
бууруулах зорилготойгоор ханш уналтын хурдацтэй
зэрэгцүүлэн нийгмийн халамж, цалинг нэмэгдүүлэн
замаар хэрэгждэг.

21. Дефляци ба стагфляци
• Инфляцийн эсрэг үзэгдэл буюу мөнгөний худалдан
авах чадвар нэмэгдэхийг дефляци гэж нэрлэдэг.
• Инфляци өссөнөөс үйлдвэрлэл буурч ажилгүйдэл
нэмэгдсэнээр үнийн түвшин ба ажилгүйдэл зэрэг
нэмэгдэх үзэгдлийг стагфляци гэдэг.

22. Ханш уналт( Inflation )-ийг үүссэн шалтгаанаар нь

23. Ханш уналтыг хурдаар нь

24. Эрэлтийн ханш уналт
Гүйлгээнд буй мөнгөний тоо хэмжээ нэмэгдсэнээс
эрэлт нийлүүлэлтээс давсан нөхцөлд үүсдэг.
Өөрөөр хэлбэл тухайн эдийн засаг дэх бүх бараа,
үйлчилгээнд ноогдох мөнгөний тоо хэмжээ хэт
нэмэгдсэнээр үнэ, тоо хэмжээний тэнцвэр алдагдах ба
бүтээгдэхүүний үнэ өссөнөөр энэ тэнцвэр хангагдана.

25. Зардлын ханш уналт
Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн зардал өссөнөөс үнэ
нэмэгдэж ханш уналт бий болох үзэгдэл юм.
Өөрөөр хэлбэл үнэ тогтмол байхад үйлдвэрлэлийн
дундаж зардал нэмэгдвэл ашиг буурч үйлдвэрлэлийн
хэмжээ багасдаг ба нийлүүлэлт эрэлтээс хоцорч эхэлдэг.

26. Ажилгүйдэл, ханш уналт, зээлийн хүү
хоорондын хамаарал
Филипсийн муруй Фишерийн хамаарал
Ханш уналт нэг хувиар
нэмэгдэхэд нэрлэсэн
зээлийн хүү нэг хувиар
нэмэгддэг
Ажилгүйдлийн түвшин

28. Ханш уналт үүсэх шалтгаануул

29. Ханш уналтын нийгэм, эдийн
засгийн нөлөө
лт
у на
нш
Ха

30. Ханш уналтыг бууруулах төрийн бодлого
• Орлого зохицуулах бодлого гэдэг нь эдийн засаг дэх
орлогыг салбаруудад жигдрүүлэх замаар хэрэгждэг.
• Нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх бодлого гэдэг нь татварыг
бууруулах замаар зардлын ханш уналтыг бууруулахад
чиглэгддэг.
• Гүйлгээний хүрээнд буй мөнгөний хэмжээг зохицуулах
бодлого гэдэг нь эрэлтийн ханш уналтыг бууруулах
зорилгоор засгийн газар, төв банкнаас гүйлгээнд байгаа
мөнгийг татан авах замаар хэрэгждэг.
• Ханш уналттай зохицон амьдрах гэдэг нь ханш уналтаас
үүдэх нийгэм, эдийн засгийн сөрөг үр дагаваруудыг
бууруулах зорилготойгоор ханш уналтын хурдацтэй
зэрэгцүүлэн нийгмийн халамж, цалинг нэмэгдүүлэн
замаар хэрэгждэг.

31. Дефляци ба стагфляци
• Инфляцийн эсрэг үзэгдэл буюу мөнгөний худалдан
авах чадвар нэмэгдэхийг дефляци гэж нэрлэдэг.
• Инфляци өссөнөөс үйлдвэрлэл буурч ажилгүйдэл
нэмэгдсэнээр үнийн түвшин ба ажилгүйдэл зэрэг
нэмэгдэх үзэгдлийг стагфляци гэдэг.