Macro economics diagram

1. Макро эдийн засгийн ухаан
макро эдийн засгийн ухаан
Улс орны эдийн засгийн бүхэл хөгжлийн зүй тогтол, хэтийн төлөвийг бүхэл бүтэн цогц байдлаар нь судалдаг эдийн засгийн шинжлэх ухаан юм.
Макро эдийн засгийн судлах зүйл
Эдийн засгийн юмс, үзэгдэл, үйл явцын мөн чанар
-Ханш уналт
-Ажилгүйдэл
-Мөнгө
-Нийт эрэлт
-Нийт нийлүүлэлт
-Эдийн засгийн өсөлт
-Хэрэглээ, хуримтлал гэх мэт
Эдийн засгийн зүй тогтол, шалтгаант үр дагавар, холбоо хамаарлууд
-Ханш уналт, ажилгүйдлийн хоорондын хамаарал
-Зээлийн хүүгийн түвшин, хөрөнгө оруулалтын хоорондын хамаарал
-Орлого, хэрэглээ, хадгаламжийн хоорондын хамаарал
Эдийн засгийн үзэгдэл, үйл явцад нөлөөлөх хүчин зүйлийн нөлөөлөл
-Эдийн засгийн өсөлтөд нөлөөлөх
-Ханш уналтад нөлөөлөх
-Нийт эрэлт, нийт нийлүүлтэд нөлөөлөх
-Үнийн түвшинд нөлөөлөх

2. Макро эдийн засгийн ухааны үндсэн зорилтууд
Эдийнзасгийнөсөлтийгхангах
Үнийнтүвшин, валютынханшийгтогтворжуулжэдийнзасгийнтогтвортойбайдлыгхангах
Ажилгүйдлийгбууруулж, хөдөлмөрэрхлэлтийгхангах
Үйлдвэрлэлийнбүхийлнөөцийгбурэндүүрэнашиглах
Эдийнзасгийндотоод, гадаадтэнцвэрийгхангах
Макро эдийн засгийн үндсэн зорилтуудыг хэрэгжүүлэх арга, хэрэгслүүд
сангийн бодлого
Татвар, улсын худалдаа, шилжих төлбөр
Мөнгөний бодлого
Зах зээлийн нээлттэй ажиллагаа, нөөцийн норм, төв банкны зээлийн хүү
Гадаад худалдааны бодлого
Гаалийн татвар, квот трифын бус хязгаарлалт

3. Эдийн засгийн тогтолцоо түүний бүтэц, бүтээгдэхүүн орлогын орчил
капитал
орц газар
зээлийн хүү хөдөлмөр
улсын зардал хүчин зүйл рент ур чадвар
зардал цалин
ашиг
үйлчилгээ тусламж
татвар татвар
хүү үнэт цаас зээл хүү
зээл хадгаламж
өрхийн зардал
орлого
бараа бүтээгдэхүүн бараа бүтээгдэхүүн
хүчин зүйлийн зах зээл
пүүс
өрх гэр
хэрэглээний зах зээл
төр
санхүүгийн зах зээл

4. Үндэсний тооцооны системийн үзүүлэлт
Үндэсний тооцооны систем нь нэг талаас эдийн засгийн нөөцүүдийг, нөгөө талаас тэдгээрийн ашиглалтыг тус тус харуулсан хоорондоо харилцан хамаарал бүхий статистикийн цогц үзүүлэлт юм.
C
ҮНБ
Элэгдэл хорогдлын шимтгэл
Шууд бус татвар
ҮЦБ
I
Аж ахуйн нэгжийн ашгийн татвар
ҮО
Орлогын татвар
ХО буцалтгүй тусламж
G
Хувьцааны ноогдол ашиг
DI
Зээлийн хүү
Xn
Түрээсийн төлбөр
Цалин
ҮНБ-ний зардлын бүтэц
ҮНБ-ний орлогын бүтэц
Үндэсний орлого
Үндэсний орлого бол эдийн засгийн бүх төлөөлөгчдийн олсон орлогын хийт дүн юм.
Орлогыг олох байдлаар нь 5 ангилна.
Хөдөлмөрийн хөлс: ажиллагсдын авч буй шан харамж
Рентийн орлого: өөрөө өөртөө төлдөг төлүүлсэн түрээсийн төлбөрийг оруулаад үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшигчдын орлого
Өмчлөгчдийн орлого: жижиг пүүс, дэлгүүр нөхөрлөл зэрэг хувь нийлүүлээгүй үйлдвэрийн газруудыг орлого
Корпарицийн орлого: ажиллагсад болон зээлдүүлэгчид төлсөн төлбөрүүдийн дараа үлдсэн ашгууд
Цэвэр зээлийн хүү: тухайн орны үйлдвэрийн газруудын авсан зээлийн хүүгийн орлогыг хасаад бусад орны эдийн засгийн төлөөлөгчдөөс оруулсан зээлийн хүүгийн төлбөрийг нэмсэн дүн

5. Нийт эрэлт, нийлүүлэлт
Нийт эрэлтийн муруй Нийт нийлүүлэлтийн муруй
үннйн түвшин үнийн түвшин
AS
Р1 AD Р2
Р2 Р1
Y1 Y2 ҮНБ Y1 Y2 ҮНБ
AD=CD+ID+GD+XnD
AD-нийт эрэлт
CD- өрх гэрийн хэрэглээний зардал
ID-пүүсийн хөрөнгө оруулалтын зардал
GD- засгийн газрын зардал
XnD- гадаад хэрэглэгчийн зардал
Нийт эрэлт
ТухайнүнийнтүвшиндбүххэрэглэгчдийнзүгээсхудалданавахадбэлэнбайгаабарааүйлчилгээнийүнийндүнбуюуҮНБ
Нийт нийлүүлэлт
Үнийн тухайн түвшинд үйлдвэрлэгчдийн зүгээс зах зээлд нийлүүлэхэд бэлэн байгаа бараа үйлчилгээний үнийн дүн буюу ҮНБ
Үнийн түвшин өсөхөд нийт эрэлт буурч, буурахад өсдөг зүй тогтлыг харуулсан мурнй
Үнийн түвшин ба үндэсний үйлдвэрлэлийн хэмжээ хоёрын хоорондын шууд хамаарлыг харуулсан муруй

6. Үнийн ба үнийн бус хүчин зүйлсийн нөлөөлөл
Өрх гэрийн хэрэглээний өөрчлөлт
Пүүсийн эрэлтийн өөрчлөлт
Улсын эрэлтийн өөрчлөлт
Гадаадын хэрэглэгчдийн эрэлтийн өөрчлөлт
Өрхийн орлого
Зээлийн хүүгийн түвшин
Улсын худалдаа
Гадаад орнуудын үндэсний орлого
Орлогын татвар
Хөрөнгө оруулалтаас олох ашиг
Татвар ноогдуулалт
Малютын ханш
Хэрэглэгчдийн аж байдал
Ашгийн татвар
Буцалтгүй тусламж
Хэрэглэгчдийн хүлээлт
Технологи
Хэрэглэгчийн өр зээл
Илүүдэл хүчин чадал
Нийт нийлүүлэлт ба нөөцийн ашиглалтын түвшин
Р түвшин
AS
ҮНБ
Нөөц хүчин чадлын дутуу ашиглалттай үеийн буюу богино хугацааны нийлүүлэлтийн муруй
Р түвшин
AS
ҮНБ
Нөөцийн дутуу ашиглалттай эдийн засгаас бүрэн ашиглалттай эдийн засагт шилжих шилжилтийн үеийн нийлүүлэлтийн муруй
Р түвшин
AS
ҮНБ
Нөөц, хүчин чадлаа бүрэн ашигласан үеийн буюу урт хугацааны нийлүүлэлтийн муруй
Нийт нийлүүлэлтэнд үнийн бус хүчин зүйлсийн үзүүлэх нөлөөлөл
Хүчин зүйлсийн өөрчлөлт
Нийлмэл нийлүүлэлт
Нийлүүлэлтийн муруйн шилжилтийн чиглэл
Орцын үнэ
Буурна
Зүүн доош
Өснө
Баруун дээш
Хөдөлмөрийн бүтээмж
Өснө
Баруун дээш
Буурна
Зүүн доош
Татвар
Буурна
Зүүн доош
Өснө
Баруун дээш

7. Үнийн бус хүчин зүйлсийн улмаас хийт эрэлт өөрчлөгдөхөд
Нөөц дутуу ашиглалттай эдийн засаг
Шилжилтийн эдийн засаг
Нөөц бүрэн ашиглалттай эдийн засаг
Р түвшин
Р* AS
Y1 Y2 ҮНБ
Тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн хэмжээ өснө. Тэнцвэрт үнийн түвшин өөрчлөгдөхгүй
Р түвшин
Р2
Р1
ҮНБ
Y1 Y2
Тэнцвэрт үнийн түвшиг өснө. Тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн хэмжээ өснө
Р түвшин
AS
P2
P1
Y*
Тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн хэмжээ өөрчлөгдөхгүй. Тэнцвэрт үнийн түвшин өснө
Ажилгүйдэл
 Бүр мөсөн ажилгүй бологсод
 Түр ажилгүй бологсод
 Өөрийн хүсэлтээр ажлаа орхигсод
Шинэ ажилд орогсод
Хуучин ажилдаа эргэж орогсод
Дахин ажиллах хүчний
бүрэлдэхүүнд орогсод
Шинээр ажиллах хүчний
шинээр бүрэлдэхүүнд орогсод
ажилд
орогсод
Тэтгэвэрт ажил хайхаа болигсод
гарагсад
ажиллах хүчний оролцооны түвшинажиллах хүчхөдөлмөрийн нөөц∗100%
Ажиллагсад
Ажилгүйчүүд
Эдийэ засгийн идэвхитэй бус хүн ам

8. ажилгүйдлийн түвшинажилгүйчүүдажиллах хүч∗100%
ажилгүйдлийн хэлбэрүүд
Ханш уналт
Ханш уналт гэдэг нь үнийн ерөнхий түвшин өсөж, мөнгөний худалдан авах чадвар буурах үздэгдэл юм. Үнийн дундаж түвшин өсч байвал түүнийг ханш уналт ханш уналт гэнэ.
Үнийн ерөнхий түвшинг хэмждэг үзүүлэлтүүд
Шилжилтийн ажилгүйдэл
•Хүмүүс нэг газраас нөгөөд шилжин суурьшиж шинээр ажилд орох, нэг ажлаас гарч таарч тохирох шинэ ажил хайж олох хооронд үүсдэг ажилгүйдэл
бүтцийн ажилгүйдэл
•нийгмийн хөгжил шинжлэх ухаан техникийн дэвшлийн үр дүнд хэрэглэгчийн эрэлт, түүний бүтэц, техник технологи өөрчлөгдсөнөөс шалтгаалан ажиллах хүчний эрэлтийн бүтэц өөрчлөгдсөөр үүсдэг ажилгүйдэл
мөчлөгийн ажилгүйдэл
•эдийн засгийн хямрал, үйлдвэрлэлийн угалтын улмаас үүүссэн ажилгүйдэл
эдийн засгийн үр дагавар
БҮНБ-ний өөрчлөлт (хувиар)=3%-ажилгүйдлийн түвшин
эдийн засгийн бус үр дагавар
мэргэжлээ алдах
өөрийгөө хүндэтгэхгүй болох
ёс суртахуугаар унах
ядурал гүнзгийрэх
гэмт хэрэг хэв журам зөрчил нэмэгдэх

9. Инфляцийн хурд(тайлант оны)= ХҮИтайлант−ХҮИөмнөхХҮИөмнөхх100%
Инфляцийн хурд(тайлант оны)= ҮНБдефлятортайлант−ҮНБ дефляторөмнөхҮНБ дефляторөмнөхх100%
Үнийн түвшин 2 дахин өсөх хугацаа= 70инфляцийн хурд
Ханш уналтын шалтгаан
Ханш уналтын үр дагавар
эрэлтийн инфляци
•гүйлгээний хүрээнд байх мөнгөний тоо хэмжээ бараа үйлчилгээний үнийн дүнгээс давсны улмаас нийт эрэлт өсөж нийлүүлэлт нь эрэлтээсээ хоцорсны улмаас үнэ богино хугацаанд өсөх замаар эдийн засгийн шинэ тэнцвэр тогтдог. Энэ ханш уналтыг эрэлтийн ханш уналт гэнэ
зардлын инфляци
•Нийт эрэлт тогтмол байхад зардал болон нийлүүлэлтийн өөрчлөлтийн улмаас ханш уналт үүсэж болно. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсийн үнийн өсөлтийн улмаас үйлдвэрлэлийн зардал өсөхөд нийлүүлэлтийн хэмжээ буурч нийлүүлэлт эрэлтээс хоцорч үнэ өсдөг. Энэ ханш уналтыг зардлын ханш уналт гэнэ.
Орлогыг дахин хуваарилдаг
•Нэрлэсэн орлогын өсөлт инфляцийн хурдаас хоцорсон тохиолдолд бодит орлого буурна.
•Нэрлэсэн орлогын өсөлт инфлчцийн хурдаас түрүүлсэн иохиолдолд бодит орлого өснө.
Үйлдвэрлэлийн хэмжээнд нөлөөлдөг
•Эрэлтийн инфляци нь нийлмэл нийлүүлэлтийн завсрын хэсэг дээр үйлдвэрлэлийн өндөр түвшин ба ажилгүйдлийн бага түвшинд хүргэнэ.
•эдийн засаг бүрэн ажил эрхлэлттэй байх нөхцөлд зардлын инфляци нь тухайн нийлмэл эрэлтийн түвшинд үйлдвэрлэлийн хэмжээг багасгана.
•цочир инфляци үндэсний үйлдвэрлэл болон ажил эрхлэлтэд сүйрлийн нөлөө үзүүлдэг.
Хэрэглээний үнийн индекс
ХҮИтайлант= РтайлантхQсагсны РсуурьхQсагсных100%
ҮНБ-ний дефлятор
ҮНБ дефлятортухайн жил= НҮНББҮНБ= РтайлантхQтайлант РсуурьхQтайлантх100%

10. Хэрэглээ, Хуримтлал, Хөрөнгө оруулалт
сейгийн хууль
Аливааүйлдвэрлэлийнпроцессньүйлдвэрлэгдсэнбүтээгдэхүүнийөртөгтэйтэнцүүхэмжээнийорлогыгбийболгодог
Yd=C+S
Татварындараахьөрхийнорлогоньхэрэглээ,хуримтлалгэсэнхоёрхэсэгтхуваагдана
Хэрэглээ
Өрхийн бараа , үйлчилгээг худалдан авахад зарцуулах зардал
C=Yd-S
Хуримтлал
Татварын дараахь орлогоос хэрэглээний зардлыг хасаад үлдэж буй хэсэг
S=Yd-C

11. Хуримтлал ба Хөрөнгө оруулалтын тэнцвэрийн талаар
Сонгодог чиглэл
Зээлийн хүү, үнэ, цалин гэх мэт зах зээлийн механизмын үйлчлэлийн тусламжтайгаар S баI-ын хоорондын тэнцвэр тогтоно
Кейнсийн чиглэл
I-нд түүнээс олох ашгийн хэмжээ нөлөөлдөг. Иймд зээлийн хүү, үнэ, цалин зэрэг нь S ба I-ын хоорондын тэнцвэрт байдлыг бүрэн хангаж чадахгүй.
Хөрөнгө оруулалтын
зорилго
-ирээдүйн ашиг орлогыг өсгөн нэмэгдүүлэх
-үндсэн хөрөнгөө нэмэгдүүлэх
Эх үүсвэр
-элэгдэл хорогдлын шимтгэлийн сан
-аж ахуйн нэгжийн ашиг
-зээлийн хөрөнгө
Хэлбэр
-барилга байшин, орон сууцанд оруулах хөрөнгө оруулалт
-машин техник, тоног төхөөрөмжинд оруулах хөрөнгө орулалт
-эргэлтийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэхэд оруулах хөрөнгө

12. Мөнгө зээлийн бодлого
Мөнгөний үржүүлэгч m= 푐푟+1 푐푟+푟푟
Мөнгөний нийлүүлэлт M=m x B
Cr- цаасан мөнгө депозитийн харьцаа
rr- нөөц депозитийн харьцаа
m- мөнгөний үржүүлэгч
В- суурь мөнгө
Банкны систем
арилжааны банк
арилжааны банк нь дараах үүргийг гүйцэтгэдэг ашгийн төлөөх бизнесийн санхүүгийн байгууллага юм.
арилжааны банкууд нь хүмүүсийн гар дээр байгаа сул чөлөөтэй мөнгөн хөрөнгийг төвлөрүүлж авах буцааж хөрөнгийн эх үүсвэр дутагдалтай хувь хүмүүс ба аж ахуйн нэгжүүдэд зээл олгох болон тэдгээрийн хоорондын төлбөр тооцоог хэрэгжүүлэх үүргийг хүлээнэ
төв банк
төв банк нь дараах үүргийг гүйцэтгэдэг ашгийн бус төрийн санхүүгийн байгууллага юм.
төв банк нь мөнгөн гүйлгээнд хяналт тавих түүнийг зохицуулахад чиглэсэн мөнгө зээлийн бодлогыг боловсруулж хэрэгжүүлэх, гүйлгээнд мөнгийг оруулах, татаж авах зэрэг үүргүүдийг гүйцэтгэдэг

13. Мөнгөний зах зээл
Мөнгө нь бараа үйлчилгээг хоорондоо солилцохдоо хэрэглэхээр бүх ийтээрээ хүлээн зөвшөөрсөн, онцгой төрлийн хэрэгсэл юм.
Мөнгөний гүйцэтгэх үүргүүд:
мөнгөний бодлого
зорилго
үнийн түвшинг тогтвортой барих
эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийн хангах
ажилгүйдлийг бууруулах
арга хэрэгслүүд
зайлшгүй нөөцийн норм
төв банкнаас арилцааны бахзуудын хадгаламжаас нөөцдөх хамгийн бага нормыг тогтоох
зах зээлийн нээлттэй үйл ажиллагаа
төв банк ЗГ-ын гаргасан облигацийг худалдан авах ба худалдах ажиллагаа
зээлийн хүүгийн норм
энэ нть төвбанкнаас арилжааны банкуудад олгодог зээлийн хүүгийн норм бөгөөд төв банк энэ зэээлийн хүүг өөрчлөх тогтоох
урамшуулахбодлого
нээлттэй зах зээл дэр үнэт цаас худалдан авах
нөөцийн нормыг бууруулах
зээлийн хүүгийн нормыг багасгах
эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах
ажилгүйдлийг бууруулах
хатуу чанга бодлого
нээлттэй зах зээл дээр үнэт цаас худалдах
нөөцийн нормыг нэмэгдүүлэх
зээлийн хүүгийн нүрмыг өсгөх
үнийн түвшинг тогтвортой барих, инфляцийг буруулах

14. Мөнгөний тооны онол
M= 푃∗푌 푉 буюу M*V=P*Y
M- гүйлгээнд байх мөнгөний тоо хэмжээ
Р- үнийн түвшин (үнийн индекс)
гүйлгээний хэрэгсэл
•бараа таваарын солилцоо нь мөнгөний тусламжтайгаар хэрэгжинэ
өртгийн хэмжүүр
•бараа бүтээгдэхүүний үнэт чанар нь мөнгөөр хэмжигдэнэ
төлбөрийн хэрэгсэл
•мөнгө нь бүх таваартай солигдох чадвартай тул аливаа төлбөрийг мангаар хийх боломжтой
хуримтлалын хэрэгсэл
•хүмүүс өөрийн хөрөнгийн тодорхой хэсгийг бэлэн мөнгө болон үнэт металл хэлбэрээр хадгалж хадгалж хуримтлуулдаг.
мөнгөний төрөл
бэлэн
банкнаас гадуурхи иргэдийн гар дээр байгаа мөнгө
банкуудын касст байгаа мөнгө
бэлэн бус
иргэдийн хугацаагүй хадгаламж
иргэдийн хугацаат хадгаламж
гадаад валютын хадгаламж

15. Y- үйлдвэрлэлийн хэмжээ ( бодит ҮНБ)
P*Y- нэрлэсэн ҮНБ
Мөнгөний эрэлтэд нөлөөлөгч хүчин зүйлс
 Бодит орлогын хэмжээ / ҮНБ/
 Зээлийн хүүгийн түвшин
 Үнийн түвшин
 Мөнгөний эргэлтийн хурд
Мөнгөний эрэлт нь бодит орлогын хэмжээ, зээлийн хүүгийн түвшнээс хамаарсан функц юм.
М/Р=L(r,Y) буюу М/Р=k*Y-h*r
M/P- мөнгөний эрэлт
r- зээлийн хүүгийн түвшин
к- орлогоос хамаарах мөнгөний эрэлтийн мэдрэмжийн коэффициент
h- зээлийн хүүгийн түвшнээс хамаарах мөнгөний эрэлтийн мэдрэмжийн коэффициент
Мөнгөний нийлүүлэлт
Гүйлгээний хүрээнд байгаа байх бэлэн мөнгөний тоо хэмжээ. Банкнаас гадуурх бэлэн мөнгө /С/ ба хугацаагүй хадгаламж /D/ хоёрын нийлбэрээс бүрдэнэ. Ms=C+D
Суурь мөнгө нь /МВ/ банкннас гадуурх бэлэн мөнгө /С/ ба арилжааны банкнуудын нөөц /R/ хоёрын нийлбэрээс бүрдэнэ. МВ=C+R
Мөнгөний мултипликатор
Мөнгөний мултипликатор нь суурь мөнгөний хэмжээг нэг нэгжээр өөрчлөхөд мөнгөний нийлүүлтэнд гарч буй өөрчлөлтийг илэрхийлсэн үзүүлэлт.
m= MsMB= C+DC+R= CD⁄+DD⁄ CD⁄+RD⁄ = cr+1cr+rr
cr- бэлэн мөнгө, хадгаламжийн харьцаа
rr- банкны нөөц, хадгаламжийн харьцаа буюу нөөцийн норм
Мөнгөний агрегат:
 М1= банкны гадуурх бэлэн мөнгө+ хугацаагүй хадгаламж
 М2 = М1+хугацаат хадгаламж
 М3= М2+ засгийн газрын богино хугацаат зээллэг
Мөнгөний нийлүүлэлтэнд нөлөөлөгч хүчин зүлс:
 Үндэсний орлогын үйлдвэрлэлийн хэмжээ / НҮНБ/
 Төв банкны мөнгөний нийлүүлэлтийг өөрчлөх талаархи шийдвэр
 Өрх гэрүүдийн мөнгөө банкинд хадгалах эрмэлзэл, үйл хөдлөл
 Арилжааны банкны үйл ажиллагаа буюу зээл олголт

16. Валютын ханш
валютын ангилал
чөлөөтэй хөрвөх чадвартай
улс хоорондын ямар ч төлбөр тооцоог хийх боломжтой, аль ч улсын үндэсний мөнгөн тэмдэгттэй солигдох чадвартай валют
хязгаарлагдмал хөрвөх чадвартай
хил залгаа болон зарим улс орны сөнгөн тэмдэгттэй соилгдох чадюартай валют
хөрвөх чадваргүй
зөвхөн дотоодын төлбөр тооцоонд хэрэглэгддэг улсын мөнгөн тэмдэгт

17. Еб= үнийн түвшиндотоодүнийн түвшингадаад∗Ен
Еб- бодит ханш
Ен- нэрлэсэн ханш
Валютын чөлөөт ханш нь валютын зах зээл дэх эрэлт, нийлүүлэлтээр тодорхойлогдоно. Харин хатуу ханш нь төрөөс шууд тогтооно.
валютын ханшинд нөлөөлөх хүчин зүйлс
гадаад дотоодын үгийн түвшний өөрчлөлт
импортыг хязгаарлах бодлого
валютын зах зээл дэх төрийн зохицуулалт
зах зээл дэх эрэлт нийлүүлэлтийн өөрчлөлт
дотоод дах зээлийн хүүгийн түвшин
худалдааны балансын өөрчлөлт
валют
нэрлэсэн ханш
тухайнүеийн эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэрээр тогтсон валютын ханш
бодит ханш
бараа үйлчилгээний үнийн түвшний өөрчлөлт буюу ханш уналтыг хасаж тооцсон валютын ханш

18. IS-LM загвар
IS-LM загвар нь IS, LM гэсэн 2 муруйгаас бүрдэнэ. IS нь Хөрөнгө оруулалт, Хадгаламж гэсэн 2 үгний товчлол юм.
IS муруй нь зах зээл дээрх бараа үйлчилгээний нөхцөл байдлыг тодорхойлно.
LM нь Тодорхой тооны мөнгийг шингээх зах зээлийн чадвар, Мөнгө гэсэн үгний товчлол юм. LM муруй нь мөнгөн хөрөнгийн нөөцийн эрэлт болон мөнгөний нийлүүлэлтийг тусгадаг. Зээлийн хүүгийн норм нь эрэлт ба мөнгөнд нөлөө үзүүлдэг лүгээ нэгэн адилаар хөрөнгө оруулалтад ч нөлөөлдөг.
Барааны зах зээл ба IS муруй:
IS муруй нь бараа үйлчилгээний зах зээл дээр үүсдэг зээлийн хүүгийн норм ба орлогын хоорондох харилцан

19. хамаарлыг тусгадаг.
Y2
Y1
r2
ΔI
Y
r1
r
I
IS
r
E
E
Y=E

20. Мөнгөний зах зээл ба LM муруй:
LM муруй нь мөнгөн хөрөнгийн зах зээл дээр зээлийн хүүгийн норм ба орлогын хэмжээ хоёрын хооронд үүсдэг шүтэлцээг харуулдаг.
Гүйгдэх чадварын онол – Мөнгөн хөрөнгийн нөөц зээлийн хүүгийн нормыг хэрхэн тодорхойлдогийн учгийг тайлбарладаг. Мөнгөн хөрөнгийн бодит нийлүүлэлтийг (M/P)S=M/P гэж авч үздэг. Харин эрэлт нь (M/P)d=L(r)
Гүйгдэх чадварыг эрхэмлэх онол нь мөнгөнийн нийлүүлэлт багасах нь зээлийн хүүгийн нормыг өндөрсгөдөг, мөнгөний нийлүүлэлт ихсэх нь зээлийн хүүгийн нормыг бууруулдгийг иш үндэс болгодог.
Төв банк мөнгөний нийлүүлэлтийг бууруулбал:
M/P
r
r
M/P
L(r)
Y
I,S
r2
r1
r
S(Y2)
S(Y1)
I(r)
r
IS

21. Орлого өсөхөд мөнгөний эрэлт өсдөг. (M/P)d=L(r,Y)
Орлого өсөхөд мөнгөний эрэлт нэмэгдэж зээлийн хүүгийн норм өснө. Орлогын тухайн хэмжээ бүрт мөнгөний зах зээлийг тэнцвэржүүлэгч зээлийн хүүгийн нормын түвшинг LM муруй харуулдаг.
r2
L(r,Y2)
r1
M/P
r2
r1
L(r,Y1)
Y1
Y2
LM
r2
r1
M1/P
M2/P
L(r)
Мөнгөний хатуу бодлого нь богино хугацаанд инфляцийг бууруулсан ч зээлийн хүүгийн нормыг өсгөхөд хүргэнэ.

22. Мөнгөний нийлүүлэлтийн багасалт LM муруйг дээш шилжүүлнэ.
Богино хугацаан дахь тэнцвэржилт:
IS: Y=c(Y-T)+I(r)+G
LM: M/P=L(r;Y)
Энэ огтлолцол нь бодит зардал, төлөвлөгдөж буйтайгаа тэнцүү, бодит мөнгөн хөрөнгийн эрэлт нь нийлүүлэлттэйгээ тэнцүү гэсэн үг. Эдийн засагчид IS-LM загварыг эдийн засгийн бодлогын богино хугацаан дахь өөрчлөлт үндэсний орлогод яаж нөлөөлж буйг судлахад ашигладаг.
IS муруйн шилжилт орлого болон зээлийн хүүгийн нормд яаж нөлөөлдгийг IS-LM загвар харуулдаг.
r*
LM
IS
Y
Y*
r2
r1
r2
r1
L(r)
M2/P M1/P
LM1
LM2
Y

23. IS-LM загварт төсвийн урамшуулагч бодлогын улмаас орлого өсөх нь Кейнсийн загалмайн загвар дахь өсөлтөөс бага байдаг. Кейнсийн загалмайн загварт хөрөнгө оруулалтыг тогтмол байхаар авч үздэг, бол IS-LM загварт зээлийн хүүгийн норм өсөхөд хөрөнгө оруулалт буурна гэж үздэг тул орлогын өсөлт ялгаатай байдаг. Иймээс IS-LM загварт эдийн засгийг урамшуулагч төсөв албан татварын бодлого зээлийн хүүгийн нормыг өсгөж хөрөнгө оруулалтын зарим хэсгийг шахаж түрдэг.
Мөнгө зээлийн ба төсөв албан татварын харилцан үйлчлэл:
LM1
LM2
r
Y
IS
Мөнгө зээлийн бодлогын өөрчлөлт
r
Y1 Y2
B
A
IS2
ΔG/(1-MPC)
IS1
Y
LM
r
Y1 Y2
B
A
IS2
-ΔT*MPC/(1-MPC)
IS1
Y
LM

24. IS1
IS2
Төв банк мөнгөний нийлүүлэлтийг өөрчлөхгүй тогтмол түвшинд нь барих бодлого
IS1
IS2
LM1
LM2
Төв банк зээлийн хүүгийн нормыг тогтмол түвшинд нь барих бодлого.
IS1
IS2
LM1
LM2
Төв банк орлогыг тогтмол түвшинд нь барих бодлого.

25. Засгийн газрын төсөв албан татварын бодлого, болон мөнгө зээлийн бодлого нь нийт эрэлтийн муруйд дараах өөрчлөлтийг оруулна.
IS1
LM1
LM2
IS
Y
r
AD2
AD1
Y
P
LM
IS2
Y
r
AD1
Y
P
IS
LM(P=P1)
Y
r
Үнийн түвшин өсөхөд бодит мөнгөний нөөц буурч зээлийн хүүгийн норм өссөнөөр орлого буурна.
P
Y
AD
IS-LM загвараас нийт эрэлтийн муруй орлого болон үнийн хоорондын урвуу хамаарлыг харуулна.
LM(P=P2)

26. Үнийн түвшний өөрчлөлтөөс шалтгаалж IS-LM загвар дахь орлогын хэмжээ өөрчлөгдөх нь нийт эрэлтийн муруйн дагуу хийгдэж байгаа хөдөлгөөн мөн. Үнийн түвшин тогтмол байгаа тохиолдолд IS-LM загвар дахь орлогын хэмжээний өөрчлөлт бол нийт эрэлтийн муруй бүхэлдээ хөдлөх шилжилт мөн.
.
Урт ба богино хугацаан дахь IS-LM загвар:
LRAS
P2
LM(P2)
P1
P
LM(P1)
LRAS
IS
Y
r
Y
SRAS
AD
Эрэлтийн бага түвшинд үнэ буурч үйлдвэрлэл боломжит түвшинд хүрнэ.
LM1
IS1
LM
IS2
LM2
IS муруй босоо үед төсөв албан татварын бодлого, LM муруйн босоо үед мөнгө зээлийн бодлого илүү үр дүнтэй.

27. Эдийн засгийн өсөлт
өсөлтийн хурд= БҮНБt−БҮНБt−1БҮНБt−1∗100
эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих хүчин зүйлүүд
•нийүлүүлэлтийн хүчин зүйл / байгалийн нөөцийн тоо чанар, хөдөлмөрийн тоо чанар, үндсэн капиталын хэмжээ, технологи/
•эрэлтийн хүчин зүйл
•хуваарилалтын хүчин зүйл
эдийн засгийн өсөлтийг сааруулдаг хүчин зүйлүүд
•хөдөлмөр хамгаалал, эрүүл мэнд болон хүрээлэн буй орчны тухай хууль эрхийн зохицуулалт
•ажиллагсдын сахилга бат
•эдийн засгийн гэмт хэрэг болох хулгай, өмч хөрөнгө ашиглах, авилгал гт
•ҮЭ ба ажил хаялт
•ХАА-н үйлдвэрлэлд үзүүлэх байгаль цаг уурын нөлөөлөл