Macro L5. 2019 -2020

1. НИЙТ ЭРЭЛТ / Aggregate Demand /
1. Нийт эрэлтийг тодорхойлох нь
2. Нийт эрэлтийн функц
3. Нийт эрэлтийн муруй
4. Нийт эрэлтийн муруй налалт
5. Нийт эрэлтэд нөлөөлөх үнийн бус хүчин зүйлс

2. 1. Нийт эрэлтийг тодорхойлох нь
Эдийн засагчид нийт эрэлт, нийт нийлүүлэлтийн
загварыг ашиглан макро эдийн засгийн ерөнхий төлөв
байдалд эдийн засгийн судалгааны аргуудын
тусламжтайгаар шинжилгээ хийдэг.
Нийт эрэлтийг тодорхойлохын тулд микро түвшний
дараах үндсэн ойлголтуудыг макро түвшинд буулгах
шаардлагатай болдог.
Үүнд:
d
d
Q AD
P P
 
 
 

3. - Тухайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлтийн
тоо хэмжээ
- Тухайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнэ
- Нийт эрэлтийн тоо хэмжээ
- Үнийн ерөнхий түвшин
Дээрхээс харвал макро түвшинд шинжилгээ
хийхийн тулд тухайн нэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
эрэлтийн тоо хэмжээг нийт эрэлт, харин бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээний үнийг үнийн ерөнхий түвшин гэсэн
ойлголтруу тус тус буулгах болж байна.
dQ
dP
AD
P

4. Үнийн ерөнхий түвшин гэдэг нь бүх
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнүүдийг нэгтгэсэн үнийн
дундаж түвшин юм.
Эдийн засагчид үнийн ерөнхий түвшинг хэмжихдээ
тухайн хийж буй судалгааныхаа онцлогоос хамаарч
ямар нэгэн үнийн индексийг ашигладаг.
Нийт эрэлт гэдэг нь үнийн ерөнхий түвшин бүрт өрх
гэрүүд, пүүсүүд, засгийн газар ба гадаадын
оролцогчийн худалдан авахаар төлөвлөсөн
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нийт хэмжээ юм.

5. Энэ утгаараа нийт эрэлтийг өрх гэрүүд, пүүсүүд ,
засгийн газар болон гадаадын оролцогчийн тухайн
хугацаанд хэрэглээндээ зарцуулахаар төлөвлөж буй
зардлаар тодорхойлох боломжтой
Өөрөөр хэлбэл, эдийн засагт оролцогчдын худалдан
авахаар төлөвлөж буй бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
нийт хэмжээ үнийн ерөнхий түвшнээс хамаарна.
Харин эдийн засаг дахь нийт үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь
бодит ДНБ юм.

6. Нийт эрэлтийг томъѐолбол:
- Нийт эрэлтийн тоо хэмжээ буюу нийт
төлөвлөгдсөн зардлын хэмжээ
- Өрхүүдийн хэрэглээндээ зарцуулахаар
төлөвлөж буй зардал
p p p pAD E C G I NX    
AD E
pC

7. - Хувийн секторт ажиллаж буй пүүсүүдийн
хөрөнгө оруулалтандаа зарцуулахаар төлөвлөж
буй зардал
- Засгийн газрын хэрэглээндээ зарцуулахаар
төлөвлөж буй зардал
- Гадаадын оролцогчийн тухайн улсаас
болон тухайн улсын субъектүүдийн гадаадаас
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ худалдан авахад
зарцуулахаар төлөвлөж буй зардал
/ NX = E – M /
pI
pG
pNX

8. 2. Нийт эрэлтийн функц.
Нийт төлөвлөгдсөн зардал буюу нийт эрэлтийн
тодорхойлолтоос үзвэл нийт эрэлтэд макро түвшний
олон хүчин зүйл нөлөөлж байдаг нь тодорхой
харагдаж байна.
Үүнээс үндэслэн нийт эрэлтийг функц хэлбэрээр
дараах байдлаар тодорхойлж болно.
( , , , , )p p p pAD E f P C G I NX 

9. -Үнийн ерөнхий түвшин
- Нийт эрэлтийн тоо хэмжээ буюу нийт
төлөвлөгдсөн зардлын хэмжээ
- Өрхүүдийн хэрэглээндээ зарцуулахаар
төлөвлөж буй зардал
- Засгийн газрын хэрэглээндээ зарцуулахаар
төлөвлөж буй зардал
- Хувийн секторт ажиллаж буй пүүсүүдийн
хөрөнгө оруулалтандаа зарцуулахаар
төлөвлөж буй зардал
P
AD E
pC
pG
pI

10. - Гадаадын оролцогчийн тухайн улсаас
болон тухайн улсын субъектүүдийн
гадаадаас бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ худалдан
авахад зарцуулахаар төлөвлөж буй зардал
Дээрх функцээс эдийн засгийн субъектүүдийн
тухайн хугацаанд хэрэглээндээ зарцуулахаар
төлөвлөж буй нийт зардлуудад нөлөөлж буй хүчин
зүйлс нь нийт эрэлтийн тоо хэмжээнд нөлөөлнө гэдэг
нь илэрхий юм.
pNX

11. Тухайлбал, өрхүүдийн хэрэглээндээ зарцуулахаар
төлөвлөж буй зардалд тухайн хугацаан дахь
хэрэглэгчдийн эзэмшиж байгаа мөнгөн хөрөнгө,
хүлээлт, өр зээл, татварын түвшин зэрэг нь нөлөөлж
байх бөгөөд эдгээр хүчин зүйл нь нийт эрэлтэд
нөлөөлнө гэсэн үг.
Макро түвшинд үнийн ерөнхий түвшний
өөрчлөлт буюу инфляци эсвэл дефляцид эдийн
засагчид гол анхаарлаа хандуулдаг.

12. Үүний шалтгааныг үнийн ерөнхий түвшний
өөрчлөлт нь нэг талаас өрхүүдийн амьжиргааны
түвшин , нөгөө талаас пүүсүүдийн үйлдвэрлэлийн
зардал болон бусад эдийн засгийн үйл ажиллагаанд
оролцогч субъектүүдийн үйл хөдлөлд хүчтэй
нөлөөлж байдагтай холбон үзэж болно.
Иймээс бусад хүчин зүйл тогтмол байхад нийт
эрэлтийг зөвхөн үнийн ерөнхий түвшнээс
хамааруулан тодорхойлно.
( )AD E f P 

13. Энэ нь макро түвшний бусад хүчин зүйл тогтмол
байхад нийт эрэлт болон үнийн ерөнхий түвшний
сөрөг хамаарлыг илэрхийлнэ.
3.Нийт эрэлтийн муруй
Нийт эрэлтийн функцийг тодорхойлохдоо бусад
хүчин зүйл тогтмол байхад нийт эрэлтийн тоо
хэмжээг үнийн ерөнхий түвшнээс хамааруулан авч
үзсэн.
Тухайн нэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлтийн тоо
хэмжээ болон үнэ нь урвуу хамааралтай байдаг.

14. Үүнтэй нэгэн адил нийт эрэлт буюу нийт
төлөвлөгдсөн зардал нь үнийн ерөнхий түвшинтэй
урвуу хамааралтай байна.
Микро түвшинд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнэ
болон эрэлтийн тоо хэмжээ хоорондын урвуу
хамаарлыг орлого ба орлуулалтын нөлөөлөлтэй
холбон тайлбарладаг.

15. Тухайлбал, бусад хүчин зүйл тогтмол байхад
тухайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнэ буурснаар
хэрэглэгчийн хувьд тогтмол орлогоороо илүү олон
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг худалдан авах боломжтой
болно /орлогын нөлөө/,
Нөгөө талаас энэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бусад
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээтэй харьцуулахад хямд болох
тул хэрэглэгч эрэлтийнхээ тоо хэмжээг
нэмэгдүүлнэ./орлуулалтын нөлөө/

16. Нийт эрэлтийн тоо хэмжээ болон үнийн ерөнхий
түвшний урвуу хамаарлыг орлого ба орлуулалтын
нөлөөгөөр тайлбарлах боломжгүй.
Учир нь:
1. Үнийн ерөнхий түвшин нь маш олон төрлийн
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнүүдийг нэгтгэсэн
дундаж үнэ учраас орлуулалтын нөлөөлөл бий болох
боломжгүй.

17. 2. Тухайн нэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлтийн
муруй нь хэрэглэгчийн тогтмол орлогын түвшин дэх
эрэлтийн тоо хэмжээ болон үнийн урвуу хамаарлыг
харуулдаг бол нийт эрэлтийн муруй нь хэрэглэгчдийн
орлого болон үнийн ерөнхий түвшний өөрчлөлтийн
харилцан хамаарлыг харуулдаг.

18. Эндээс хийж буй дүгнэлт бол бусад хүчин зүйл
тогтмол байхад үнийн ерөнхий түвшин буурвал эдийн
засгийн субъектүүд хэрэглээндээ зарцуулахаар
төлөвлөж байгаа зардлаа нэмэгдүүлэх хандлагатай
бөгөөд эсрэг тохиолдолд бууруулна.
Энэ хамаарлыг нийт эрэлтийн муруй харуулна.
/ Зураг1/

19. Нийт эрэлтийн муруй . /Зураг 1./
AD 2 AD 1
P 1
P 2
AD=E
P=f(E)
P

20. Математик утгаараа нийт эрэлтийн муруй нь нийт
эрэлтийн функцийн урвуу функцийн график дүрслэл
байдаг.
Иймээс нь нийт эрэлтийн функцийн урвуу функц
юм.
Дээрх графикаас нийт эрэлтийн муруйн хувьд
дараах хамаарал ажиглагдаж байна.
( )P f E
1 2 1 2
1 2 1 2
P P AD AD
P P AD AD
      
 
      

21. Бусад хүчин зүйлс тогтмол гэж үзвэл үнийн ерөнхий
түвшин өндөр байхад эдийн засаг дахь агентуудын
худалдан авах бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хэмжээ
бага, харин үнийн ерөнхий түвшин бага байхад
агентуудын худалдан авах бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээний хэмжээ их байдаг.
Энэхүү үнийн ерөнхий түвшин ба бодит ДНБ
хамаарлыг нийт эрэлтийн муруйгаар дүрсэлдэг

23. 4.Нийт эрэлтийн муруйн налалт
Дээр тэмдэглэснээр нийт эрэлтийн муруйн сөрөг
налалтыг орлого болон орлуулалтын нөлөөгөөр
тайлбарлах боломжгүй учраас ямар хүчин зүйлс
үнийн ерөнхий түвшин өсөхөд төлөвлөсөн зардлынхаа
хэмжээг /AD/ бууруулахад хүргэдэг вэ? гэсэн
асуултанд хариулт олох шаардлагатай болно.

24. Энэ асуултын хариулт нь дараах хүчин зүйлстэй
холбоотой.
Үүнд:
 Пигугийн хөрөнгийн нөлөө
 Кейнсийн зээлийн хүүгийн нөлөө
 Манделл - Флемингийн валютын ханшны нөлөө
Пигугийн хөрөнгийн нөлөө.
Хэрэглэгчдийн эзэмшиж буй нийт мөнгөн
хөрөнгийн хэмжээг тогтмол гэж үзье.

25. Энэ тохиолдолд үнийн ерөнхий түвшин өсвөл
хэрэглэгчдийн эзэмшиж байгаа мөнгөн хөрөнгийн
худалдан авах чадвар буурах бөгөөд энэ нь
хэрэглэгчдийг төлөвлөсөн хэрэглээний зардлаа
бууруулахад хүргэнэ.
Харин бодит худалдан авах чадвар буурах нь нийт
эрэлтийг бууруулах ба энэхүү нөлөөг эдийн засагчид
баялгийн нөлөө гэдэг

26. Эндээс нийт эрэлтийн бүрэлдэхүүн хэсэг болох
төлөвлөгдсөн хэрэглээний зардал буурч байгаа учраас
үнийн ерөнхий түвшин өссөнөөр нийт эрэлтийн тоо
хэмжээ буурна.
Кейнсийн зээлийн хүүгийн нөлөө.
Үнийн ерөнхий түвшин өсөхөд эдийн засгийн
субъектүүдийн хувьд өмнө төлөвлөсөн зардлаа
санхүүжүүлэхийн тулд тэдэнд илүү их хэмжээний
мөнгө хэрэгтэй болно.

27. Иймээс мөнгөний нийлүүлэлтийн тогтмол түвшин
дэх мөнгөний арилжааны эрэлт нэмэгдэх тул
мөнгөний эрэлтийн муруй баруун дээш шилжиж,
мөнгөний үнэ цэнэ болох хүү өснө.
Энэ нь эдийн засгийн субъектүүдийг төлөвлөсөн
зардлаа бууруулахад хүргэдэг.
Товчоор хэлбэл, үнийн ерөнхий түвшин өссөнөөр хүү
өсч нийт эрэлтийн тоо хэмжээ буурна.

28. Манделл-Флемингийн валютын ханшны нөлөө.
Үнийн ерөнхий түвшин буурснаар хүү буурна.
Ингэснээр зарим хөрөнгө оруулагчид гадаадад
хөрөнгө оруулалт хийж илүү их хэмжээний ашиг
олохыг эрмэлзэнэ.
Жишээлбэл, засгийн газрын бондын хүү буурахад
эдийн засгийн субъектүүд бусад улсын засгийн газрын
бондыг худалдаж авахын тулд өөрийн улсын засгийн
газрын бондыг зарах сонирхолтой болно.

29. Тухайн улсын эдийн засгийн харъяатууд хөрөнгөө
хилийн чанад уруу шилжүүлэх хандлагатай болох тул
гадаадын валютын зах зээл дээр тухайн улсын мөнгөн
тэмдэгтийн нийлүүлэлтийг өсгөнө.
Энэхүү нийлүүлэлтийн өсөлт нь тухайн улсын мөнгөн
тэмдэгтийн бусад валюттай харьцах ханшийг
бууруулна.

30. Өөрөөр хэлбэл, тухайн улсын мөнгөн тэмдэгтийн
бодит ханш унана гэсэн үг.
Иймээс гадаадынхны хувьд тухайн улсын
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ өмнөхөөсөө илүү хямд болох
учраас экспорт нэмэгдэж, харин тухайн улсын эдийн
засгийн субъектүүдийн хувьд бусад улсын
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ үнэтэй болох учраас импорт
буурна.

31. Үүний үр дүнд цэвэр экспорт өсч, нийт эрэлтийн
тоо хэмжээ нэмэгдэнэ.
Товчоор хэлбэл:
Үнийн ерөнхий түвшин буурах нь хүүгийн түвшний
бууралтыг бий болгож үүний улмаас валютын бодит
ханш буурах бөгөөд энэ бууралт нь тухайн улсын
цэвэр экспортыг урамшуулж нийт эрэлт өснө.

32. Нийт эрэлтийн тоо хэмжээ болон үнийн ерөнхий
түвшний урвуу хамаарлын шалтгааныг тайлбарлаж
байгаа дээрх ялгаатай гурван хүчин зүйлс нь холимог
шинж чанартай эсвэл аль нэг нь давамгайлах
нөлөөлөлтэй байж болно.
Өөрөөр хэлбэл, үнийн ерөнхий түвшин өсөхөд
нийт эрэлтийн тоо хэмжээ буурч байгаа нь дээрх
гурван хүчин зүйлийн аль алинтай холбоотой байж
болох бөгөөд эсвэл аль нэг нь дангаараа энэхүү
өөрчлөлтийг тайлбарлах боломжтой.

33. 5.Нийт эрэлтэд нөлөөлөх үнийн бус хүчин зүйлс
Үнийн ерөнхий түвшин өөрчлөгдсөнөөр нийт
эрэлтийн муруйн дагуух шилжилт бий болж нийт
эрэлтийн тоо хэмжээ өөрчлөгдөх бөгөөд үүнийг цэгэн
шилжилт гэж нэрлэдэг.
Түүнчлэн үнийн ерөнхий түвшин тогтмол байхад
нийт эрэлтийн муруйг тодорхойлоход тогтмолоор авч
үзсэн хүчин зүйлүүд өөрчлөгдөхөд нийт эрэлтийн
өөрчлөлт бий болох бөгөөд нийт эрэлт ихсэж, багасна.

34. Үүний үр дүнд нийт эрэлтийн муруй бүхэлдээ
баруун, зүүн тийш параллель шилжилт хийнэ.
Нийт эрэлтийн үнийн бус хүчин зүйлсэд нийт
эрэлтийг тодорхойлоход авч үзсэн эдийн засгийн
субъектүүдийн хэрэглээндээ зарцуулахаар төлөвлөж
буй зардлуудад нөлөөлдөг хүчин зүйлүүд орно.

35. Бусад хүчин зүйл тогтмол байхад нийт эрэлтийн
үнийн бус аль нэг хүчин зүйл эерэг чиглэлээр
өөрчлөгдсөнөөр нийт эрэлт өсөх бөгөөд нийт
эрэлтийн муруй баруун дээшээ параллель шилжилт
хийнэ.
1( ) ( )P f E P f E  

36. Эсрэг тохиолдолд нийт эрэлтийн үнийн бус ямар
нэг хүчин зүйл сөрөг чиглэлээр өөрчлөгдөхөд нийт
эрэлт буурах бөгөөд нийт эрэлтийн муруй зүүн доош
параллелиар шилжинэ.
Үүнийг дараахь графикаас харж болно. /Зураг 2/
2( ) ( )P f E P f E  

37. Зураг 2. Нийт эрэлтийн муруйн шилжилт
P 2=f(E)
P 1=f(E)
AD
P
P=f(E)
AD=E
P
AD 1AD 2

39. Графикийн хувьд нийт эрэлтийн үнийн бус хүчин
зүйлс өөрчлөгдөж байхад үнийн ерөнхий түвшин
тогтмол байна гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. / /
Нийт эрэлтийн үнийн бус дараах хүчин зүйлс
байна.
1.Төлөвлөсөн хэрэглээний зардлын өөрчлөлт / /
 Хэрэглэгчдийн эзэмшиж буй мөнгөн хөрөнгө
 Хэрэглэгчдийн хүлээлт
 Хэрэглэгчдийн өр зээл
 Хэрэглэгчдийн татвар
P
pC

40. 2.Төлөвлөсөн хөрөнгө оруулалтын зардлын өөрчлөлт
/ /
 Бодит хүү
 Хөрөнгө оруулалтаас хүлээгдэж буй ашиг
 Технологийн дэвшил
 Татвар
 Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн ашиглалт
pI

41. 3.Төлөвлөсөн засгийн газрын зардлын өөрчлөлт / /
4.Төлөвлөсөн цэвэр экспортын зардлын өөрчлөлт / /
 Бусад улсын орлогын түвшин
 Валютын ханш
 Худалдааны хязгаарлалт ба хоригууд
pG
pNX

42. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА