А.Цэцгээ. Хүүхдийн хөгжил - Амжилттай суралцахуй.

1. “Сэтгэмж” Цогцолбор сургууль
ХБФ-н секц
Сэдэв: Хүүхдийн хөгжил-
амжилттай суралцахуй
Илтгэл бичсэн: . . . . . . . . . . . . . . . . . . Б.Отгоншүр
. . . . . . . . . . . . . . . . . А. Цэцгээ
Улаанбаатар 2014-2015он

2. Хүүхдийн хөгжил- амжилттай суралцахуй
Хүн насан туршдаа сурч амьдардаг гэдэгтэй бүгд санал нийлдэг. Үүний учир нь насан
туршдаа орчин тойрноо танин мэдэж, өөрийнхөө үйл хөдлөлийг зохицуулан жолоодож
амьдардагт оршино. Хүн ертөнцийг 3 түвшинд танин мэддэг гэж үзэж болох юм. Үүнд:
1. Энгийн буюу ердийн амьдралын өдөр тутмын танин мэдэхүй – Энэ бол хүний насан
туршийн үйл явц бөгөөд өдөр тутмынхаа практик үйл ажиллагааны алдаа онооноос
суралцах арга ухаан юм.
2. Сургууль, багшийн тусламжтайгаар суралцаж танин мэдэхүй – Энэ бол мэргэжлийн
дадлага туршлагатай мэргэшсэн хүмүүсийн дэмжлэг тусламжтайгаар шинжлэх
ухааны үндэстэй мэдлэг чадвар эзэмших үйл ажиллагаа юм.
3. Шинжлэх ухааны буюу судлан шинжлэх танин мэдэхүй – Энэ нь хүний танин
мэдэхүйн дээд шат бөгөөд судалгааны замаар онол арга зүйн шинэ мэдлэг шинэ
арга барил олж авах үйл явц юм.
Энэ 3 түвшиний танин мэдэхүйд суралсанаар нийгмийн харилцаанд бие даан оролцох,
амьдралын өөрийн байр суурьтай болох, нийгмийн хөгжилд тодорхой хувь нэмрээ оруулах
бэлтгэлтэй мэргэжилтэн болж төлөвших нь амжилттай суралцахуйгаас бүрэн шалтгаална.
Үүнийг шийдвэрлэх амаргүй байдаг нь тухайн хүүхдийн амьдрах болон суралцах орчин, эцэг
эх- багшийн хамтын үйл ажиллагаанаас гадна хамгийн гол нь тухайн хүүхдийн хүсэл
тэмүүллээс ихээхэн шалтгаална.
Өнөөдөр бидний орчинд байдаг нэгэн дүр зургаар жишээ авъя.
Хүүхэд эхлээд сургуульдаа нэн дуртай сурах хүсэл эрмэлзлэлээр дүүрэн явж байснаа 5-р
анги эсвэл 7-р ангиасаа эхлэн сургуульд явах ёстой учраас явж байгаа мэт, эцэг эхийн
шаардлагаар аргагүй явж байгаа мэт дүр зураг байнга харагдаж байна. Энэ нь цааш
үргэлжлээд л . . .
Ямар нэгэн зүйлд суралцах шинийг мэдэх хүсэл нь унтарчихсан учраас л ийнхүү сургуульдаа
дуртай дургүй явах болдог. Цаашид үргэлжлээд эцэг эхийн шахалт шаардлагаар дахин
“суралцахаар” өөрийн хүсээгүй мэргэжилээр дээд болон мэргэжлийн сургуульд энэ л үйл явц
үргэлжилнэ. Тэгсээр байтал хөдөмөрийн зах зээлд дипломтойгоос цаашгүй “мэргэжилтнүүд”
дүүрэн. Жинхэнэ мэргэжилтэн болж сургуулиа төгсөж байгаа нь тун цөөхөн байна. Яагаад
сурах хүсэлгүй болоод байгаа талаар олон эрдэмтэд судалж шийдвэрлэх гарцыг
тодорхойлсноос доктор Л.Рон Хаббардын тодорхойлолт надад тун оновчтой санагдлаа.
Тэрээр: Сургууль бол хүүхдээ хормойноосоо түр зуур салгаж өөрөө амрах гэсэндээ өгдөг
газар биш. Сургууль бол хүүхдийн сурах чадварыг хөгжүүлсэнээр ирээдүйн амьдралд
бэлдэж, амьдралд нь тохиолдох асуудлуудаа шийдэж чаддаг болгож өгөх, өнөөдрийн насанд

3. хүрсан хүмүүс хижээл насныхан болсон байх, маргаашийн ертөнцийг гартаа авах бэлтгэлийг
нь хангаж өгөх зориулалттай газар юм гэж тодорхойлоод “ Хүүхдийг сур гэж шахахдаа яаж
сурахыг нь зааж өгдөггүй нь боловсролын салбарын маш том дутагдал. Нэн түрүүн яаж сурах
вэ гэдгийг зааж өгч бай гэж үзсэн энэ хүн “ Сурах технологи” гэдэг аргачилалын ном гаргажээ.
Манай оронд боловсролын шинэчлэлийг хэрэгжүүлж Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх
хөтөлбөрийг 3 сургууль дээр туршин, улмаар бүх ЕБС-д хэрэгжүүлж буй энэ хөтөлбөр нь
хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэхийн тулд тэднийг ажилсаг эвсэг болгох ёстой. Заавал 2-3 хэл
сурч янз бүрийн авъяасыг хөгжүүлнэ гэж ойлгох шаардлагагүй юм. Эвсэг ажилсаг болсон хүн
ямар нөхцөлд амьдралаа аваад явах чадвартай болох юм. Энэ 2 арга нь олон жилийн ажлын
туршлагаас олж харсан хамгийн оновчтой арга юм гэж уг хөтөлбөрийг гардан хэрэгжүүлж буй
багийн зөвлөх доктор профессор Ц.Няндаг багш тодорхойлсон байдаг. Тэрээр цааш нь
хэлэхдээ “Манай сургалт бол олон төрлийн шинжлэх ухааны хичээл заадаг, тус бүрээс нь их
мэдлэг эзэмшүүлэх гээд түүнийгээ сайн ойлгуулах арга боловсруулсан нь эцсийн үр дүндээ
хүүхдийн сургалт гэдэг зүйл мэдлэг болоод хувирчихсан. Уг нь мэдлэг нь хүүхдийг
хөгжүүлдэггүй. Иймээс мэдлэгжүүлэх сургалтын хөтөлбөр төлөвлөгөөг чадваржуулах болгон
шинэчилж байна. Чадваржуулах ухамсарлуулах арга технологи нь манай хөтөлбөрт байхгүй
байгаа нь дараа дараа сургууль мэргэжил эзэмшихэд суурь болж өгч чадахгүй байна. Гэтэл
амьдарал дээр зөв дадал хэвшил, ажилсаг, чадвартай нь сайхан амьдардаг нь харагддаг гэж
ярьсан байдаг нь бас бодууштай зүйл юм.
Амжилттай суралцах, амьдралд амжилттай хөл тавьж сайхан амьдрах зэрэг асуудлыг дээр
ярьсантай уялдуулан харах юм бол энэ асуудлын шийдэл нь тийм ч хүнд биш хамгийн гол нь
багш өөрөө өөрөөсөө эхлэн бүтээлч-багш байж сурагчдыг эвсэг, ажилсаг, бүтээлч байх аргад
суралцуулсанаар шийдэж болох юм. Энэ талаар мөн бүхий л насны суралцагчдад хандсан
“Хэрхэн амжилттай суралцах вэ?” гэдгийг тодорхойлсон 10 зарчим гаргажээ. Энэ нь:
1. Өөрийнхөө хүчинд итгэлтэй бай Сурах хүсэл эрмэлзлэлтэй байж сонирхолоо
хөгжүүл
2. Анхаарлаа төвлөрүүл. Хэрэв анхааралгүй орхигдуулсан зүйл байвал түүнийгээ
маргааш гэлгүй тэр дор нь мэдэж авч бай
3. Сайн хөдөлмөрлө. Зохион бүтээгч Эддисоны” 1% нь авъяасаар, 99% -г хичээл
зүтгэлээр бий болгодог гэсэн үгийг санаж яв.
4. Суралцах тодорхой дэг журам баримталж ажил амралтын хуваарийг зохицуулж
мөрдөж ажилла.
5. Бүх зүйлийг цээжлэх гэж бүү оролд. Ой тогтолцоондоо найдахын зэрэгцээ бие даан
сэтгэж сур. Сэтгэж ойлгосоноор үзэгдэл юмсын холбоог таньж мэднэ.

4. 6. Дүрслэн мэдрэх гэсэн чухал мэдрэмжээ ашиглаж сур. Уншиж, сонсох үедээ судалж
зүйлийг амьд тодоор дүрслэн сэтгэхийг хичээ
7. Бие даан суралцах чадвараа хөгжүүл. Багш л толгойд хийгээд өгчихнө гэж хүлээж
болохгүй
8. Гэрийн номын сандаа ажлын хуваарь, хичээлийн хуваарь, зэрэг зүйлсээ өөртэйгөө
ойр олоход хялбар газар тавь
9. Өөртөө олж авсан мэдлэгийг хаана яаж хэрэглэхийг тогтмол эрж хайж бай. Зөвхөн
толгойгоороо биш гараараа ч бас ажилла.
10.Даалгавараа аль болох бага цагт их хүч энерги ашиглан хийхийг эрмэлз.
Эдгээр зарчмийг уншихад мөн л хүүхдийг багаас нь ажилсан бүтээлч болгоход чиглэсэн
байна. Энэ талаар хүүхэд хэрхэн хүлээж авах хэрхэн хэрэгжүүлж болох талаар “Энэ
зарчмийг мөрдлөгө болгож чадах уу” гэсэн санал асуулгыг 9–р ангийн нийт 60 хүүхдээс
авахад:
№ Зарчимууд Бодитой Хугацаа хэрэгтэй Хэцүү
1 Өөрийн хүчинд итгэлтэй байх 40 12 8
2 Анхаарлаа төвлөрүүлэх 32 24 4
3 Хөдөлмөрлөх 38 26 6
4 Дэг журамтай байх 36 14
5 Сэтгэх чадвараа хөгжүүлэх 28 30 2
6 Дүрслэн мэдрэх 39 18 3
7 Бие даах 42 28
8 Цагийн хуваарь төлөвлөх 35 15 10
9 Хэрэглээ болгох 21 38 1
10 Бага цагт ихийг амжуулах 39 12 9

5. Дээрх тоон үзүүлэлтийг харахад ирээдүйн болох хүчин болох эдгээр сурагчид амжилттай
суралцахад мөрдлөгө болох наад захын тэсвэр тэвчээр, хувийн зохион байгуулалт, дэг
журмыг өөртөө хэвшил болгож чадаагүй байгаа нь харагдаж байна. Дан ганц эцэг эхийн,
багшийн, орчны үйл ажиллагаанаас эдгээр зарчмуудыг мөрдлөг болгон амжиллттай
суралцахад бас түвэгтэй бөгөөд хамгийн эхлээд нийгмийн талаас буюу БСШУЯ болон
хүүхдийн гэх тодотголтой үйл ажиллагаа явуулдаг олон байгууллагын үйл ажиллагааны
бодлогын асуудлыг хүүхэд рүү чиглүүлж:
- Хүүхдийн оюуны хөгжлийг дэмжих сургалт
- Хүүхдийн бие бялдрын хөгжлийг дэмжих спорт зал, секцууд
- Хүүхдийн урлагын хөгжлийг дэмжих ордон зэрэг цогц бодлого хэрэгжүүлж энэ
бүх авъяас чадвар, хүсэл сонирхолыг дэмжих үйл ажиллагаа нь хэвшиж
чадваас бид сая амжилттай суралцах үйлийг хэрэгжүүлж чадна.
Ирээдүйн эх орныхоо хөгжлийг авч явах иргэдэд маань хамгийн хэрэгтэй зүйл болох
эдгээр 3 хөгжлийг хэвшүүлэх нь төрөөс хамааралтай үнэ төлбөргүй байж чадвал хичнээн
олон хүүхэд хамрагдах бол...Энэ талаар судалгаанд хамрагдсан сурагчдаас бүлгийгн
ярилцлагын аргаар асуулга авахад тэд бүгдээрээ хүсэл сонирхолтой, дуртай гэх боловч
төлбөрийг нь өгч чадахгүй, явж байгаад больсон, эцэг эх боломжгүй гэх мэт шалтгаан тоочиж
байсан юм. Өнөөдөр бид боловсролын шинэчлэлийг шат дараалан хийж, хэрэгжүүлж байгаа
боловч хамгийн гол нь хүүхдийн сонирхолд нийцсэн, сурах хүсэл тэмүүллийг нь дэмжсэн, үр
дүнтэй бодлого дутагдаж байгаа нь харамсалтай байна. Иймээс амжилттай суралцахуйн
үндсэн шаардлага бол хүүхдийг багаас нь зөв хэвшилтэй болгох, зөв хүсэл тэмүүлэлтэй
болгох, зөв хөгжүүлэх нь чухал юм гэж үзэж байна.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
бодитой
хугацаа хэрэгтэй
хэцүү

6. Ном зүй
1. Батхуяг.С нар., “Боловсрол судлалын үндэс” УБ 2006
2. Батхуяг.С “Амжилттай суралцах арга зам” УБ 2012
3. Боз.И “Анги удирдах урлаг” УБ 2005
4. Боловсролын хүрээлэн Боловсрол судлал сэтгүүл 2011/02 2011/04
5. Жадамбаа.Б Чимэдлхам.Ц “ Судалгааны арга зүй” УБ 2011
6. Жадамбаа.Б “ Үйлийн явцдаа суралцаж хүншихүй” УБ2010
7. Ичинхорлоо.Ш “Орчин үеийн хичээлийн тухай өгүүлэх нь” УБ 2011
8. Ичинхорлоо.Ш “Шавь төвтэй хичээл” УБ 2003
9. Ичинхорлоо.Ш “Сурган хүмүүжүүлэх арга ба онол хэрэглээ ” УБ 2002
10.Ичинхорлоо.Ш “Багшийн ном ” УБ 2012
11.www.meds.gov.mnЕрөнхий боловсролын сургууль,цэцэрлэгийн багш, удирдах ажилтны
ёс зүйн дүрэм