1. “Сургаал үг”
1. Бяр чадлын ундарга тул бодож сэтгэхэд цаг гарга.
2. Бага залуу харагдах тул тоглож наадахад цаг гарга.
3. Орчлонгийн жам өршөөлгүй тул мөргөж сүсэглэхэд цаг гарга.
4. Оюун ухаан дундаршгүй тул уншиж мэдэхэд цаг гарга.
5. Ариун хишиг бурханы тул хайр сэтгэлдээ цаг гарга.
6. Аз жаргалын хань тул найз нөхөддөө цаг гарга.
7. Зүрх сэтгэлийн дуулал тул инээж баясахад цаг гарга.
8. Зүдрэх цаг ээлжтэй тул өглөг хишигт цаг гарга.
9. Хөлс болгон шагналтай тул ажил хөдөлмөрт цаг гарга.
10. Хүрэх диваажин нэхэлтэй тул буян хураахад цаг гарга .
2. Өрөвдөх сэтгэлд ямагт хайр энхрийллийн хольц ордог.
Харин хорсол зэвүүцэлд үзэн ядалт, уур хилэнгийн орц ордог.
Хьюм
Хайр сэтгэл гэдэг бол нөгөө хүндээ аз жаргалыг хүсч байгаа явдал юм.
Хьюм
Хайр гэдэг биеэ тоохоос ч хүчтэй зүйл. Таныг доромжлон гоочилж байхад ч
гэсэн та тэр эмэгтэйг хайрласаар байж чаддаг.
Вовенарг
Хайртай хүндээ хаягдсан бол, цагийг нь олж анзаарааг үй чиний л буруу.
Ларушфуко
3. 3.Алтан бие мину амасу хэмээвээс
Аху төр мину алдаруузай
Бүтэн бие мину амасу хэмээвээс
Бүрэн улс мину сандруузай
/Чингэс хаан /
Хүнд эх орноос хайртай эрдэнэ нэг ч үгүй.
Ц. Дамдинсүрэн

2. 4. Монгол хэмээх нэгэн нэр ертөнцийн чихнээ дуурсгалтай
Монголын төлөө хэмээх сэтгэл манай зүрхэнд холбоотой
Өсөхөөс сурсан үндсэн хэл мартаж болшгүй соёл
Үхтлээ орших төрөлх нутаг, салж болшгүй орон мөн
Энэ бол миний төрсөн нутаг
Монголын сайхан орон
Д. Нацагдорж
Газар орноо хамгаалахад урсахгүй цус, үхэхгүй амь гэж байдаггүй.
Д. Сүхбаатар
Эх орноо хамгаалах үйлсэд эр бие, энэ нас хайрангүй.
Амарсанаа
Эх орноосоо урвагчийг хэн боловч хайрлах хэрэггүй хатуу шийтгэх хэрэгтэй.
Д. Сүхбаатар
Унасан газрын утаа нь боловч анхилам сайхан.
А. С. Грибоедов
Гэгээрч боловсрох тусмаа хүн эх орондоо улам их хэрэг болдог.
А. С. Грибоедов
5. Хүн хэдий цэцэн төрөвч сургаалгүй үл болох.
В. Инжинаш
Сургаал үг хатууч бол нянтай өвчинд догшин эм мэт.
Д. Равжаа
6.
Хашийг цоолборлохгүй болбоос
Сав болон бүтэхгүй
Хүнийг сургахгүй болбоос
Ёсыг мэдэхгүй.
Эртний сургаал үг
Муу, тэр тусмаа өөрт хор уршигтай зүйлийг хийх амархан. Сайн,
ашигтай хийх харин даанч хэцүү.
Будда

3. 7.
Сайн сайхан зүйл маш их чармайлтын үр дүнд бий болдог.
Харин муу зүйл зүгээр л өөрөө гараад ирдэг.
Демокрит
Ойр орчныхоо хүмүүст учирсан золгүй явдалд баярладаг хүн хувь
заяаны өөрчлөлт хэн бүхэнд нүүрлэдгийг ойлгоогүй мунхаг байна даа.
Демокрит
Онч үгсийг хэрэглэвэл үг цөөн, утга агуу болно.
Марк Твен
Өдөр бүр ядаж нэг дуу сонсож, уран зураг үзэх буюу мэргэн үг ганцыг ч
болов уншиж байх хэрэгтэй.
В. Гете
Ардын зан үйл, сэтгэл оюун, суу ухаан нь тэдний зүйр үгээр илэрдэг.
Ф. Бэкон
Бусдын үгийг сонсоод байгаа хэрнээ тусгаж ойлгодоггүй хүн таг
дүлийтэй ижил.”Байгаа мөртлөө байхгүй “ хүмүүс гэгдэгчид чухамдаа
тэд л болой.
Хераклит
Нэн чухал ажил хэрэгт яаран дүгнэлт өгөх хэрэггүй.
Хераклит
8. Алтан зоосоор аадар орсон ч, хүний шунал ханадаггүй. Шунал гэдэг
өвчин. Түүнээс хэзээ ч жаргал төрдөггүй таньсан хүн л мэргэн болой.
Будда
Дээвэр муутай байшинд дусаал амархан нэвтэрдэг шиг тэлэгдэж
гэгээрээгүй ухаан бусдын эрхшээлд автах нь хялбар.
Будда
Хүнийг үлгэрлэж хүмүүжүүлэх нь үглэж хүмүүжүүлэхээс амар.
Сенека
Хүнийг бүх талаар нь хүмүүжүүлэх гэвэл түүнийг тал бүрээс нь судалж
үзэх хэрэгтэй.
К.Д. Ушинский

4. Хэн эелдэг аргаар эс хүмүүжүүлж чадвал чандлах аргаар бүр ч
чадахгүй.
А. П. Чехов
Хэрэв өмнөө баясч бадрах юу ч байхгүй бол тэр хүн ертөнц дээр амьдарч
чадахгүй юм. Хүний амьдралыг өөд татах жинхэнэ түлхээс бол баяр
баясгалан юм. Хүнийг хүмүүжүүлэх гэдэг бол түүний маргаашийн баяр
баясгалант замыг түүнд ойлгуулахыг хэлж байгаа хэрэг юм.
А. С. Макаренко
Сайн сайхан зүйл маш их чармайлтын үр дүнд бий болдог. Харин муу
зүйл зүгээр л өөрөө гараад ирдэг.
Демокрит
Гай зовлон амсахгүй гэвэл ухаантныг түш!
Лай болдог хар санаатнаас холхон яв!
Ухаантан мэргэд хор өгсөн ч хүртэж болгоо!
Угаас муу хүн эм өгсөн ч бүү хуурт!
Омар хайяам
Буруу замаар олз олсноос гарз гарсан нь дээр. Гарз гарахад хүн нэг л
удаа халаглаад өнгөрнө, харин нөгөөгөөс нь болж насан туршаа гаслах
вий.
Хилон
9. “Ихийг сонсож , бага ярь” хэмээн бидэнд хоёр чих, нэг ам заяасан.
Зенон
Эмч хүнд гурван зэвсэг бий. Өвс, мэс, үг.
Ибн сина
Хэн ч мөнгөө бусдад тараагаад өгчихдөггүй . Тэгсэн атлаа цаг зав,
амьдралаа бүгд л цацаж үрж явах юм даа. Уг нь үүндээ л хямгатай ,
харам байдаг сан бол бидэнд илүү ашиг тустай, бид өөрсдөө ч хавьгүй
нэр хүндтэй байхгүй юу.
Монтэнь
Байнга хэрэглэдэг түлхүүр ямагт гялалзаж байдаг.
Франклин
Залхуу зан, зэв хоёр адилхан. Төмөр эдлэл элж эвдрэхээсээ илүү зэвэнд
идэгдэн хэрэгцээгүй болдог. Франклин

5. Жаргалтай амьдрахын тулд баян байх хангалттай биш, эд баялгаа
ашиглаж чаддаг байх хэрэгтэй.
Хольбах
Шинийг олж харахын тулд, зайлшгүй ямар нэгэн шинэ юм хийх
хэрэгтэй.
Лихтенберг
Аливааг олж үзэх амархан, урьдчилж харах л хэцүү.
Франклин
Цорын ганц тэнэг алдаа бол урьдын алдаагаа засч залруулахгүй байх
явдал.
Күнз
10.Тууштай хийгээд үз шантралгүй, тэгвэл чи үрийг нь амсана!
Жаргалд орой гэж үгүй
Зовлонд ёроол гэж үгүй
Боломжид хязгаар гэж үгүй
Болж л өгвөл урагшаа зүтгэ!
11.Эрдмийг эс сурвал хэрэглэх цагт гэмших
Эрүүл биеэ эс асарвал өвчин олсон цагт гэмших /Монголын эртний
сургааль/
Хүний сэтгэлийг хөдөлгөж эс чадваас
Хөнгөн бийрийг хөшиж юу хийнэ /В.Инжинаш/
12.Хэрэв амьдралд хайртай бол цагаа дэмий бүү
Урсан өнгөрч цаг хугацаа, өдөр хоногийг хүндэтгэ...
Хором бүхнийг хүндэтгэ яагаад гэвэл тэр чинь хэзээ ч давтагдашгүй...
Я. Корчак
Хэрэв амьдралд хайртай бол цагаа бүү дэмий үр
Амьдрал гэдэг чинь цагийн хэлхээ юм.
В. Франклин
Цаг хугацаа бол авъяас чадварыг хөгжүүлэх уудам орон юм.
К. Маркс

6. 13.Өөрийн болоод бусдын цагийг хайрладаггүй явдал бол соёлгүй, соёлын
талаар ёстой нүдэн балай хэрэг...
Н. К. Крупская
Энэ өдрийн нэг цаг, ирэх өдрийн хоёр цагтай тэнцэнэ.
Т. Фуллер
Хамаг сайн сайхан бүхнийг тэжээн тэтгэгч халамжит эх бол цаг хугацаа
мөн.
В. Шекспир
Бусдаас хариулт шаардахын тулд эхлээд тодорхой асуулт тавь. /Хэн
хэлсэнийг нь санахгүй байна.../
14.Залуу наснаасаа мэргэн ухааныг нөөцөлж ав. Түүнээс найдвартай
хөрөнгө гэж хаа ч үгүй. БИАНТ.
Өтөлсөн хойноо суралцахаас ичих хэрэггүй. Хэзээ ч юм сураагүйд орвол
хожуу ч гэсэн юм мэддэг болсон нь дээр. ЭЗОП.
Баяжихыг бус боловсорч гэгээрэхийг мөрөөд. Эд баялагийг үрэн таран
хийх амархан, эрдэм ухаан харин хэзээ ч үрэгдэж алга болдоггүй. ЭЗОП.
Зөвхөн мэдэж аваад л мэдсэнээ хэрэгжүүлэхгүй юм бол, юу ч
сураагүйтэй адил. ЖУ СИ.
Залуу насандаа биеэ зовоож сайтар суралцаад өтөлсөн хойноо
мэдлэгийнхээ үр шимийг амсаж жаргах хэрэгтэй. СЕНЕКА.
15.1. Сэтгэлийн их тэнхээтэй яв
2. Хэн нэг нь Таныг ивээнэ гэж битгий найд. Өөртөө л найд. Бусдын
хийснийг ажиглан өөрөө бие даан хий. Учрыг нь ухаарахыг хичээж
оролд. Нягт нямбай, тэвчээртэй бай. Биеэ ажилдаа бүрэн дайчил.
3. Зорилготой байж түүндээ хүр. Дэмий зүйлд санаагаа бүү зовоо. Хий
хоосон мөрөөдөлд битгий авт. Хийх зүйлээ төлөвлө. Саад учирвал
юунаас болсоныг тунгаа. Тэгэхдээ олон юмны хойноос бүү хөөцөлд.
4. Найз нөхрөө зөв сонго. Инээсэн бүхэн нөхөр биш. Чамайг өөд нь татах
нөхөр ол.
5. Төлөвлөгөөтэй ажилла. Маргааш юу хийхийгээ урьд үдэш нь төлөвлө.
Удаан, олон жил хийх ажлаа ч төлөвлө.
6. Үгүй гэж зоригтой хэлж сур. Ингэх нь заримдаа эвгүй байдаг ч, үгүй

7. гэж хэлж сураагүй урсгалаар явдаг хүн, өөдтэй явсан нь үгүй.
7. Өөрийгээ битгий чамла. Хувийнхаа шилдэг чанарыг улам бүр зүлгэн
өнгө оруул. Би чадна гэж зориглож сур.
8. Муу зуршлаас бага багаар сал. Дутагдалаа шударгаар хүлээ.
Өөрийгөө зэмлэж сур. Биеэ хуурдаг хүн бүтэлтэй явсан нь ховор.
9. Өдрийн аль цагт хамгийн их үр бүтээлтэй байдгаа мэдэж ав. Чухам
тэр цагийг бүү үр. Амрах, хооллоход тэр цаг мөчийг бүү зориул. Цагаа
зохицуулж сур.
10. Хийх гэж буй зүйлээ үнэхээр чухал эсэхийг өөрөөсөө асууж тунгаа.
11. Битгий цухалдаж бачимд. Хэнээс юунаас болов гэдгийг тунгаа.
Ядарвал ажлаа хойш тавь. Санаа зовох хэрэггүй. Үе үе хөдлөх, босох,
суух, явган явахыг хичээ.
12. Үнэхээр юм бүтээе гэвэл биеэ эрүүл авч яв. Эрүүл биед саруул ухаан
оршдог нь хамгаас үнэн.
13. Сайн сайхныг мөрөөд. Гутранги үзэл сайн юманд хүргэдэггүй. Үүнээс
ч их юм хийж чадна гэж өөрийгээ зоригжуулж бай.
14. Хийх зүйлээ зүрх алдалгүй барьж ав. Ажлаа хаанаас, юунаас
эхлэхийг эхлээд бод. Дараа нь ямар аргаар хийхээ тунгаа. Хүнтэй элбэх
бол түүнтэйгээ зөвлө. Бүтэх эсэхийг тооцоолж, үр дүнг шалгаж бай.
15. Та дарга ч бай, цэрэг ч бай хувийн хариуцлагаа ухамсарла.
16. Бусдыг ашигтай зүйлд урамшуулан ятга, зоригжуул. Тусал.
17. Хийх гэсэн ажлаа хойш нь бүү тавь. Нэн даруй хийж сур.
18. Бусдын үгийг нухацтай сонсож сур. Хүний хэлснээс хэрэгтэйг нь ав.
Хэрэггүйг нь гээ.
19. Учрах бэрхшээл саадыг урьдчилан тооцоолж бай. Тэгвэл таны ажил
бүтэмжтэй байх болно. Зорьсондоо хүрэхэд ч хялбар болно.
20. Мэдрэхүй зөн совиндоо хааяа ч гэсэн итгэж бай. Дан ухаанаар
бүхнийг дийлэхгүй байх үе бий.
21. Даруу байж сур. Бардам зан, хулчгар шинж хүнийг өөдтэй болгосон
удаагүй. Бусдын шүүмжлэлийг хүлээж авч сур. Энэ нь амжилт олохын
үндэс.

8. 22. Хийж байгаа зүйлээ хэцүү хүнд гэж хааяа бусаддаа ойлгуулж бай.
23. Хүнээс үг дуулах сайхан. Бусдыг магтаж, өөрийгээ магтуулахад муу
нь юу байхав. Нөхөр чинь сайн ажиллаж байвал магт, дэмж, тусал
24. Өөртөө их үүрэг, ачаалал хүлээж сур. Тэгвэл илүү ихийг бүтээнэ.
25. Тайван бай. Бусад чинь оволзож байсан ч тайван байж, гагцхүү
зорьсноо хэрэгжүүлэхийг хичээж сур.