Σχέδιο μαθήματος - Φύλλο εργασίας Νεοελληνική Λογοτεχνία γ΄γυμνασίου

1. Νεοελληνική Λογοτεχνία γ΄ γυμνασίου - δημοτικά τραγούδια,
παραλογή : Του γιοφυριού της Άρτας
www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 1
ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ - ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1.Ποιο είναι το γενικό θέμα στο οποίο στηρίζεται η υπόθεση του συγκεκριμένου
τραγουδιού ;
2. Να αποδώσετε το περιεχόμενο καθεμιάς από τις 6 νοηματικές ενότητες του κειμένου με
έναν τίτλο :
α) στ. : 1 - 6 →.............................................................................................................................
β.) στ.7 - 13 →............................................................................................................................
γ.) στ. 14 -20→............................................................................................................................
δ.) στ. 21-32→............................................................................................................................
ε.) στ.33-40→.............................................................................................................................
στ.) στ.41 - 46→..........................................................................................................................
3. Στους στ. 1- 3 με ποια εκφραστικά μέσα ή σχήματα λόγου υποδηλώνεται η αδυναμία
θεμελίωσης του γεφυριού ;
α.................................................................................................................................................
β.................................................................................................................................................
4. Το πουλί έχει τη θέση του αγγελιαφόρου στο τραγούδι .α.) Ποιο χρησμό μεταφέρει
αρχικά για το στέριωμα του γεφυριού ; β.) Πώς και γιατί αλλάζει την εντολή του
πρωτομάστορα για την πρόσκληση της γυναίκας του ( της λυγερής ) ; γ) Με βάση όσα
απαντήσατε, ποιος είναι ο ρόλος του στην εξέλιξη της αφήγησης ;
5. Θυμηθείτε από τη μυθολογία και από το μάθημα των θρησκευτικών ανάλογη περίπτωση
κατά την οποία απαιτήθηκε ανθρώπινη θυσία . Διαβάστε παρακάτω και την υπόθεση της
τραγωδίας του Ευριπίδη : Ιφιγένεια η εν Αυλίδι :
Ἰφιγένεια ἡ ἐν Aὐλίδι (406 π.X., διδάχτηκε μετά το θάνατο του ποιητή), αριθμός
στίχων 1.629
Ο Αγαμέμνονας καλεί την κόρη του Ιφιγένεια στην Αυλίδα προφασιζόμενος
τους γάμους της με τον Αχιλλέα. Στην πραγματικότητα σκοπεύει να τη θυσιάσει
στη θεά Άρτεμη, προκειμένου να πνεύσει ευνοϊκός άνεμος και να αναχωρήσουν τα
ελληνικά πλοία για την Τροία. Οι ηγέτες όμως διστάζουν μπροστά στη θυσία, ενώ ο
Αχιλλέας οργίζεται. Η Ιφιγένεια, που αντιλαμβάνεται ότι η εκστρατεία των
Ελλήνων δεν είναι υπόθεση προσωπική αλλά συλλογική, δίνει την ηρωική λύση:
προχωράει απτόητη στο θάνατο για τη σωτηρία της Ελλάδας.
Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, Α -Β-Γ γυμνασίου

2. Νεοελληνική Λογοτεχνία γ΄ γυμνασίου - δημοτικά τραγούδια,
παραλογή : Του γιοφυριού της Άρτας
www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 2
6. Τόσο η ίδια, όσο και ολόκληρη η οικογένεια της γυναίκας του πρωτομάστορα,
χαρακτηρίζεται από τραγικότητα. Πώς φαίνεται αυτό ; (τραγικός ήρωας: αυτός που
παθαίνει συμφορές και βασανίζεται από τη μοίρα, χωρίς να φταίει )
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
7.Να καταγράψετε τις δραματικές συγκρούσεις και τις συναισθηματικές μεταπτώσεις
που συντελούνται στην ψυχή του πρωτομάστορα, αλλά και της γυναίκας του :
ο πρωτομάστορας η γυναίκα του
8. Προκειμένου να στεριώσει το γεφύρι, η γυναίκα του πρωτομάστορα πρέπει να
θυσιαστεί οικειοθελώς. Ποιος λόγος την οδήγησε τελικά προς την κατεύθυνση αυτή και τι
μας δείχνει για τους δεσμούς που ενώνουν τα μέλη μιας παραδοσιακής κοινωνίας ; Θα
σας βοηθήσουν και οι επόμενοι στίχοι από την τραγωδία του Ευριπίδη : Ιφιγένεια η εν
Ταύροις ( μιλάει η Ιφιγένεια που υπηρετεί ως ιέρεια την Άρτεμη στη χώρα των Ταύρων -
απόσπασμα από τον Πρόλογο του έργου , στ. 42 - 57 ) ) :
...Τ' όνειρο τώρα που είδα ψες
τη νύχτα
θα πω στο φως· γιατρειά ίσως
τούτο φέρει·
έμενα, λέει, μακριά απ' αυτή τη
χώρα,

3. Νεοελληνική Λογοτεχνία γ΄ γυμνασίου - δημοτικά τραγούδια,
παραλογή : Του γιοφυριού της Άρτας
www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 3
στο Άργος, κι ενώ κοιμόμουν
στο δωμάτιο
των κοριτσιών, σεισμός τη γη
τραντάζει·
έφυγα, στάθηκα έξω, και είδα
τότε
να πέφτει του σπιτιού η
γρηπίδα, η στέγη
να σωριάζεται ολούθε απ' τ'
ακροστύλια.
Μου φάνηκε πως ένας μόνο
στύλος
από το πατρικό μου έμεινε
σπίτι,
ξανθά μαλλιά φύτρωσαν στην
κορφή του
και πήρε ανθρώπινη λαλιά· και
το έργο
κάνοντας που έχω εδώ - θυσία
των ξένων -
του 'ριχνα εγώ τον αγιασμό με
θρήνους,
για να σφαγεί. Και να πώς το
ξηγάω
τ' όνειρο αυτό: ο Ορέστης, που
για θύμα
τον ετοίμαζα, πέθανε· γιατ'
είναι
στύλοι σπιτιών τ' αρσενικά
παιδιά·
(μετάφραση : Θ. Σταύρου, πηγή : Μικρός Απόπλους
http://www.mikrosapoplous.gr/eyripedes/tayrois/prologos.html#fn3 )
9. Οι παραλογές έχουν τα εξής γνωρίσματα : είναι πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια με
αρχή, σταδιακή εξέλιξη, κορύφωση και λύση - τέλος του μύθου. Το περιεχόμενό τους
σχετίζεται με αρχαίους ελληνικούς μύθους , θρύλους, λαϊκές δοξασίες και έχουν υπόθεση
φανταστική, πλαστή. Υπάρχουν έντονα παραμυθιακά - εξωλογικά στοιχεία, ενώ ο ρυθμός
της αφήγησης είναι γρήγορος και το περιεχόμενο δραματικό. Ποια από τα παραπάνω
γνωρίσματα υπάρχουν στο τραγούδι μας ;
10. Να βρείτε από το κείμενο και να γράψετε ένα παράδειγμα για καθένα από τα επόμενα
εκφραστικά μέσα, σχήματα λόγου ή στοιχεία τεχνικής του δημοτικού τραγουδιού :
προσωποποίηση →.....................................................................................................................
σχήμα άρσης και θέσης →...........................................................................................................
μεταφορά →................................................................................................................................
η γρηπίδα : το γείσο, η προεξοχή
της στέγης που περιβάλλει ένα
κτήριο

4. Νεοελληνική Λογοτεχνία γ΄ γυμνασίου - δημοτικά τραγούδια,
παραλογή : Του γιοφυριού της Άρτας
www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 4
σχήμα επαναφοράς →.................................................................................................................
νόμος των τριων →......................................................................................................................
παρομοίωση →............................................................................................................................
μετωνυμία →...............................................................................................................................
θέμα του αδύνατου →...............................................................................................................
αρχή ισομετρίας →....................................................................................................................
εικόνα οπτικοακουστική →.........................................................................................................
πολυσύνδετο →...........................................................................................................................
11. Μέτρο και στίχος : Με βάση όσα έχετε μάθει από πέρυσι να προσέξετε: τον χωρισμό
του 1ου στίχου που ακολουθεί ανά 2 συλλαβές, τη θέση του τόνου σε αυτές και τον
τονισμό της τελευταίας λέξης κάθε στίχου ( σε ποια συλλαβή υπάρχει ο τόνος ) .Επίσης, να
μετρήσετε τον συνολικό αριθμό των συλλαβών. Έτσι , θα εντοπίσετε τα γνωρίσματα του
ιαμβικού μέτρου και στίχου :
Σαρά/ντα πέ/ντε μά/στοροι /κι εξή/ντα μα/θητά/δες :
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
12. Αφηγηματικοί τρόποι και τεχνικές : α.)Στο τραγούδι υπάρχει αφήγηση σε γ΄
πρόσωπο , ωστόσο ο αφηγητής, αν και δε συμμετέχει στα δρώμενα, εμπλέκεται
στην υπόθεση δείχνοντας την παρουσία του στον στίχο 21 (Να τηνε ...στράτα )
β) Κυρίαρχος αφηγηματικός τρόπος είναι ο διάλογος που συντελεί στο στοιχείο της
θεατρικότητας - δραματικότητας και της προβολής των συναισθηματικών εντάσεων
των ηρώων .Να υπογραμμίσετε στο κείμενο παραδείγματα αφήγησης και διαλόγου
13. Με ποια σημασία χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ομιλία τον όρο «γεφύρι της
Άρτας»; Να γράψετε ένα παράδειγμα χρήσης του στον λόγο
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας γ΄ γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας α΄ λυκείου, βιβλίο μαθητή
Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων , ΟΕΔΒ