Εισαγωγή στην Οδύσσεια - α΄γυμνασίου

1. ΟδύσσειαΟδύσσεια α΄γυμνασίουα΄γυμνασίου
ΕισαγωγήΕισαγωγή
Σερδάκη Ευαγγελία – www.synodoiporos.weebly.com

2. Βασικές έννοιεςΒασικές έννοιες
 Η Οδύσσεια είναι ένα έπος
 Έπος (έπω=λέγω)σημαίνει λόγος, διήγηση
και, πιο συγκεκριμένα,
 αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο
μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό
 Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ανήκουν στα
ηρωικά έπη
 Το ηρωικό έπος αφηγείται κατορθώματα
ηρώων και θεών που συνυπάρχουν και
 συχνά καθοδηγούν τις ενέργειες των
ανθρώπων
 Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου
είναι τα μοναδικά ηρωικά έπη που
σώζονται ολόκληρα
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com
Οδυσσέας, Ερμής και Ελπήνορας στον
Άδη,440π.Χ.
2

3. Αποσπάσματα από την ΟδύσσειαΑποσπάσματα από την Οδύσσεια
σε πάπυρο του 3σε πάπυρο του 3ουου π.Χ.π.Χ. αι.αι.
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 3

4. τα βασικάτα βασικά
γνωρίσματα τουγνωρίσματα του
ηρωικού έπουςηρωικού έπους
 1. ο ποιητής παρουσιάζει τα
μυθοποιημένα γεγονότα
ενός μακρινού παρελθόντος
(το οποίο εκείνος δεν έχει
ζήσει) σαν να είναι αληθινά
 2. Το έπος εκφράζει την
κοινωνία μέσα στην οποία
δημιουργείται και όχι τις
προσωπικές απόψεις του
ποιητή, γι’ αυτό έχει
αντικειμενικό και όχι
υποκειμενικό χαρακτήρα
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com
Η απόδραση του Οδυσσέα από τη σπηλιά του
Πολύφημου – 5ος αι. π.Χ.
4

5. Το κεντρικό θέμαΤο κεντρικό θέμα
τηςτης ΙλιάδαςΙλιάδας και τηςκαι της
ΟδύσσειαςΟδύσσειας
 Το κεντρικό θέμα της Ιλιάδας είναι
ο θυμός του Αχιλλέα που διαρκεί
51 ημέρες, περιέχει όμως
μυθοποιημένο και ολόκληρο τον
δεκαετή πόλεμο για την
κατάληψη του Ιλίου, δηλαδή της
Τροίας
 Ο τρωικός πόλεμος συνέβη στη
μυκηναϊκή εποχή, στις αρχές του
12ου αιώνα π.Χ.
 Το κεντρικό θέμα της Οδύσσειας
είναι ο δεκαετής αγώνας του
Οδυσσέα για τον νόστο στο νησί
του, την Ιθάκη, που διαρκεί 41
ημέρες, καθώς και ο αγώνας του
εκεί να ξανακερδίσει τη βασιλεία
και την οικογένειά του
 Συμπληρωματικό επίσης θέμα είναι
η αναζήτηση του Οδυσσέα από
τη γυναίκα του Πηνελόπη και
τον γιο του Τηλέμαχο
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com
Οδυσσέας και Κίρκη, 5ος αι. π.Χ.
5

6. Τόπος και χρόνοςΤόπος και χρόνος
δημιουργίας τωνδημιουργίας των
ομηρικών επώνομηρικών επών
Πόσα χρόνια χωρίζουν τον
ποιητή από την εποχή στην
οποία αναφέρεται;
Να εντοπίσετε και να
δείξετε στον χάρτη που
ακολουθεί τις περιοχές
εγκατάστασης των Ελλήνων
στον 1ο αποικισμό και τις
πιθανές πατρίδες του
Ομήρου
 Τα ομηρικά έπη δημιουργήθηκαν κατά τη
γεωμετρική εποχή (12ος - 8ος αιώνας) και
συγκεκριμένα στο τέλος του 8ου αιώνα
στη δυτική Μ.Ασία και στα απέναντι
νησιά του Αιγαίου πελάγους, όπου είχαν
μεταναστεύσει οι Έλληνες (Αχαιοί
λέγονταν τότε) στη διάρκεια του 1ου
ελληνικού αποικισμού, από τον 11ο
περίπου αιώνα
 Επομένως: Ο ποιητής ζει και δημιουργεί
τα έπη του κατά τη γεωμετρική εποχή, τον
8ο αιώνα, όμως το περιεχόμενο των επών
αφορά τη μυκηναϊκή εποχή, δηλαδή τον
12ο αιώνα
 Ο Όμηρος έζησε τον 8ο αιώνα στην Ιωνία,
πιθανόν στη Χίο ή στη Σμύρνη
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 6

7. 11οςος ελληνικός αποικισμόςελληνικός αποικισμόςΣερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 7

8. Οι πηγέςΟι πηγές
έμπνευσης τουέμπνευσης του
ΟμήρουΟμήρου
 Ο Όμηρος εμπνεύστηκε από 2 πηγές :
 1. Από τα τραγούδια που τραγουδούσαν
στη νέα τους πατρίδα (Μ. Ασία) οι
μετανάστες και αναφέρονταν στα
κατορθώματα των παλιών ελλαδικών
ηρώων τους (μυθοποιημένα γεγονότα
της μυκηναϊκής εποχής
 και κυρίως στον τρωικό πόλεμο),
συνδέοντάς τα όμως με νεότερους θρύλους
για τις περιπέτειες των ναυτικών .
 2. Από την εποχή που ζει ο ίδιος, τη
γεωμετρική, τον 8ο π.Χ.αιώνα που είναι
στραμμένη σε έργα ειρήνης όπως η
ναυτιλία, το εμπόριο, η ανάπτυξη των
πόλεων, όμως περιλαμβάνει και πολιτικές
συγκρούσεις (όπως μας δείχνει π.χ. ο
κλονισμός του θεσμού της βασιλείας)
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com
Γεωμετρικό αγγείο
8

9. Αοιδοί και ραψωδοίΑοιδοί και ραψωδοί
 Αοιδοί ονομάζονταν οι επικοί
ποιητές πριν από τον Όμηρο, γιατί
τραγουδούσαν τα έπη που οι ίδιοι
είχαν συνθέσει,
 αυτοσχεδιάζοντας προφορικά με
τη συνοδεία κιθάρας (φόρμιγγας)
 και με τη βοήθεια της Μούσας,
όπως πίστευαν.
 Ήταν επαγγελματίες περιζήτητοι
σε ανάκτορα και μεγάλες
θρησκευτικές γιορτές.
 Η λέξη αοιδός προέρχεται από το
ρήμα άδω, αείδω=τραγουδώ
 αοιδή, ωδή=τραγούδι
 Οι ραψωδοί διαδέχτηκαν τους
αοιδούς (τέλος 8ου αι. π.Χ).
Αρχικά ένωναν ποιήματα (έπειτα
όμως απάγγελναν έτοιμα έπη
άλλων ή δικά τους) τα οποία δεν
τραγουδούσαν, αλλά απάγγελναν
ρυθμικά , αφού τα
απομνημόνευαν. Κρατούσαν ένα
ραβδί, σύμβολο εξουσίας δοσμένης
από τους θεούς. Δεν ζούσαν στα
ανάκτορα,
 αλλά οργανωμένοι σε
επαγγελματικά σωματεία,
ταξίδευαν από τόπο σε τόπο και
παρουσίαζαν τα έπη σε ανοιχτούς
χώρους , σε μεγάλες γιορτές ,όπου
γίνονταν και ραψωδικοί αγώνες.
 Ραψωδός : ράπτω =ενώνω,
συναρμολογώ + ωδή
 Ο Όμηρος ανήκε στους ραψωδούς
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 9

10. Με βάση όσα ακούσατε πριν, ποιος από τους 2 είναι αοιδός καιΜε βάση όσα ακούσατε πριν, ποιος από τους 2 είναι αοιδός και
ποιος ραψωδός; Γιατί;ποιος ραψωδός; Γιατί;
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 10

11. Η αξία τωνΗ αξία των
ομηρικών επώνομηρικών επών
 Άντεξαν στον χρόνο και
διασώθηκαν ολόκληρα
 Ψυχαγωγούσαν στις γιορτές και
δίδασκαν στους αρχαίους
Έλληνες την ιστορία και τη
θρησκεία τους, ενώ αποτελούσαν
επίσης μάθημα για τα παιδιά στο
σχολείο , παίρνοντας από αυτά
διδάγματα ζωής
 Άσκησαν τεράστια επιρροή στην
αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή
λογοτεχνία και τέχνη.
Εξακολουθούν να εμπνέουν
λογοτέχνες, καλλιτέχνες,
σκηνοθέτες κ.λ.π.
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 11

12. Καταγραφή καιΚαταγραφή και
διαίρεση των επώνδιαίρεση των επών
 Η επίσημη καταγραφή των ομηρικών επών
έγινε τον 6ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα, από
τον τύραννο Πεισίστρατο, ώστε να
απαγγέλλονται από το επίσημο κείμενο κατά
τη γιορτή των Παναθηναίων, χωρίς
αλλοιώσεις.
 Η Ιλιάδα αποτελείται από 15.693 στίχους
και 24 ραψωδίες ( Α-Ω ),
 ενώ η Οδύσσεια από 12.110 στίχους και
24 επίσης ραψωδίες (α -ω )
 Η Οδύσσεια χωρίζεται σε 3 μέρη:
 α. στην Τηλεμάχεια (ραψωδίες α-δ) με
πρωταγωνιστή τον Τηλέμαχο
 β. στον Νόστο με την προσπάθεια του
Οδυσσέα να επιστρέψει στην Ιθάκη
(ραψωδίες ε – ν 209)
 γ. στη Μνηστηροφονία με τον Οδυσσέα
στην Ιθάκη και την εξόντωση των μνηστήρων
(ραψωδίες ν210-ω)
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com
Όμηρος – ρωμαϊκό αντίγραφο , 2ος
αι. μ.Χ.
12

13. Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 13

14. Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 14

15. ΠηγέςΠηγές
παρουσίασηςπαρουσίασης
 Ομηρικά έπη - Οδύσσεια, Μ.
Σαμαρά - Κ. Τοπούζης (σχολικό
βιβλίο)
 Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα
http://www.greek-language.gr
 Ελληνικός Πολιτισμός
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%
20Politismos
Σερδάκη Ευαγγελία -
www.synodoiporos.weebly.com 15