Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου - Ενότητα 4- Η κλίση του άρθρου και η Β΄ κλίση των ουσιαστικών

1. Επιμέλεια. Σερδάκη Ευαγγελία-www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 1
ΕΝΟΤΗΤΑ 4Η - Η ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ, Η Β΄ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
(ΑΡΣΕΝΙΚΑ-ΘΗΛΥΚΑ- ΟΥΔΕΤΕΡΑ)
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η β΄κλίση των ουσιαστικών περιλαμβάνει ονόματα
 αρσενικά και θηλυκά σε -ος : ὁ κάτοικ-ος , ὁ θε-ός, ὁ ταῦρ-ος , ἡ νῆσ-ος,
ἡ ὁδ-ός (κλίνονται με τις ίδιες καταλήξεις, αλλάζει μόνο το άρθρο, ανάλογα
με το γένος)
 ουδέτερα σε -ον : τό δῶρ-ον, τό φυτ-όν
1. Στο κείμενο που ακολουθεί
Να εντοπίσετε τους τύπους του άρθρου και τα ουσιαστικά της β΄κλίσης και να τα
γράψετε στον πίνακα που ακολουθεί:
Πιστεύω τῷ φίλῳ. Πιστὸν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις. Ὁ φίλος
τὸν φίλον ἐν πόνοις καὶ κινδύνοις οὐ λείπει. Τοῖς τῶν φίλων λόγοις ἀεὶ
πιστεύομεν. Εἰ κινδυνεύετε, ὦ φίλοι, τοὺς τῶν ἀνθρώπων τρόπους γιγνώσκετε.
Οἱ μὲν γὰρ ἄπιστοι φίλοι οὐ μετέχουσι τοῦ
κινδύνου, οἱ δὲ πιστοὶ κινδυνεύουσι τοῖς φίλοις.
Γεωργίου Ν. Ζούκη, Ἀναγνωστικὸν τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γλώσσης
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΟΤΙΚΗ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΚΛΗΤΙΚΗ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
 Όταν κλίνουμε ένα ουσιαστικό, διαχωρίζουμε το θέμα από την κατάληξη
 Π. χ. θε-ός : θέμα: θε- κατάληξη -ος
 Το θέμα μένει σταθερό κατά τη διάρκεια της κλίσης, ενώ η κατάληξη
αλλάζει σε κάθε πτώση: γενική ενικού: τοῦ θε - οῦ
δοτική ενικού: τῷ θε - ῷ
Νέοι κανόνες τονισμού που θα εφαρμόσετε:
α. Αν το ουσιαστικό στην ονομαστική ενικού τονίζεται στην παραλήγουσα (φί-λος)
ή στη λήγουσα (να-ός), τότε ο τόνος παραμένει στην ίδια συλλαβή σε όλες τις
πτώσεις (π.χ. τοῦ φί-λου, τοῦ να-οῦ)

2. Επιμέλεια. Σερδάκη Ευαγγελία-www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 2
β. Η γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού των δευτερόκλιτων ουσιαστικών,
όταν τονίζεται στη λήγουσα, περισπάται : τῶν να-ῶν, τοῖς θε-οῖς
γ. Όσα ουσιαστικά είναι προπαροξύτονα (τονίζονται στην προπαραλήγουσα στην
ονομαστική του ενικού), τονίζονται στην προπαραλήγουσα, όταν η λήγουσα είναι
βραχύχρονη(π.χ. οἱ ἔμποροι), όταν όμως η λήγουσα είναι μακρόχρονη, τονίζονται
στην παραλήγουσα (π.χ. τῶν ἐμπόρων)
δ. Η κατάληξη -α στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού των
ουδετέρων της β΄ κλίσης είναι βραχύχρονη: τά δῶρ-α
ΠΗΓΕΣ: Μ. Οικονόμου, Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής
Διδακτικό υποστηρικτικό υλικό Μέσης Εκπ/σης Κύπρου,
http://archm.schools.ac.cy/index.php/el/yliko/didaktiko-yliko
2. Παρατηρήστε τις καταλήξεις αρσενικών και θηλυκών της β΄κλίσης στη σελ. 33
του βιβλίου( ή στη Γραμματική της Αρχαίας, σελ.52-54), θυμηθείτε τους κανόνες
τονισμού (σελ. 24 σχολ. βιβλ.)και συμπληρώστε τα άρθρα και τις καταλήξεις των
δευτερόκλιτων ουσιαστικών που θα βρείτε στον επόμενο πίνακα:
ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ
ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤ. ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤ. ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤ.
ὁ ταῦρ-ος οἱ ταυρ - ἡ ὁδ-ός αἱ ὁδ- τό φυτ-όν τά φυτ-
τοῦ ταυρ- τῶν ταυρ- τῆς ὁδ- ὁδ- τοῦ φυτ- φυτ-
ταυρ- ταυρ- ὁδ- ὁδ- φυτ- φυτ-
ταυρ- ταυρ- ὁδ- ὁδ- φυτ- φυτ-
(ὦ) ταυρ- ταυρ- ὁδ- ὁδ- φυτ- φυτ-
ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ον. ὁ ἔμπορ-ος οἱ ἔμπορ - οι
Γεν. τοῦ ἐμπορ - τῶν ἐμπορ -
Δοτ. ἐμπορ - ἐμπορ -
Αιτ. ἐμπορ - ἐμπορ -
Κλητ. ἐμπορ - ἐμπορ -
3. Να κλίνετε στο τετράδιο της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας τα ουσιαστικά:
ὁ φίλος ,(ῐ= βραχύχρονο) ὁ κίνδυνος,(ῡ= μακρόχρονο) ὁ ναός, ἡ ἔφοδ-ος, τό
σκῆπτρ-ον
4. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ Β΄ΚΛΙΣΗΣ ΙΔΙΑ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ
τῇ νήσ-ῳ
τούς στρατηγ-ούς
τοῦ θρήν-ου
τό μῆλ-ον

3. Επιμέλεια. Σερδάκη Ευαγγελία-www.synodoiporos.weebly.com Σελίδα 3
ἡ κάμηλ-ος
(ὦ) νόσ-οι
5. Να κλίνετε στο τετράδιο σας τα παρακάτω ουσιαστικά της β΄ κλίσης:
ὁ ἔφηβ-ος (σύμφωνα με το ουσιαστικό ὁ ἔμπορ-ος)
ἡ ψῆφ-ος (σύμφωνα με το ουσιαστικό ὁ ταῦρ-ος)
ὁ γεωργ-ός (σύμφωνα με το ουσιαστικό ὁ να-ός)
τό μνημεῖ-ον (σύμφωνα με το ουσιαστικό τό σκῆπτρ-ον)
6. Να μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού όλα τα δευτερόκλιτα
ουσιαστικά του κειμένου της ενότητας 4 (στο τετράδιο σας)
7. Στον πίνακα που ακολουθεί να επιλέξετε για κάθε υπογραμμισμένο γραμματικό
τύπο τον χαρακτηρισμό σωστό ή λάθος. Αν επιλέξετε το λάθος, να γράψετε στην
τελευταία στήλη το σωστό:
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ ΔΙΟΡΘΩΣΗ
(ὁἄνθρωπος) τοῦ ἀνθρώπου
(ὁ ποταμός) τῶν ποταμών
(τό γυμνάσιον) τοῖς γυμνάσιοις
(ὁ ὅρκος) τόν ὅρκο
(ἡ ἄμπελος) (ὦ) ἄμπελος
( τό τέκνον) τῷ τέκνῳ
(τό ᾠδεῖον) τά ᾠδεία
(ἡ νῆσος) ταῖς νήσαις
(ὁ στοῖχος) τούς στοῖχους
(ἡ εἴσοδος) τάς εἴσοδους
8. Συμπληρώστε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού της παρένθεσης:
ἡ ὠκύτης τοῦ .......................................................... (ὁ ἄνεμος)
ὁ φόβος τῶν ............................................................ (ὁ θεός)
λέγω τοῖς ............................................................... (ὁ σύμμαχος, ᾰ )
παῦσον τοῦ ............................................................. (ὁ κοπετός)
τοῦτον τόν .............................................................. (ὁ λοιμός)
εν ταύταις ταῖς ........................................................ (ἡ ἒρημος)