Ν. Γλώσσα γ γυμνασίου - Εκπαιδευτικό υλικό 2ης ενότητας

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 2Η
: ΓΛΩΣΣΑ, ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ
ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΔΩΡΕΑΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ 4ΟΥ
ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΕΡΔΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΗ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ – ΕΝΟΤΗΤΑ 2Η : ΓΛΩΣΣΑ -
ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Επιμέλεια : Σερδάκη Ευαγγελία – www.synodoiporos.weebly.com Page 2
ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Βλ. και Συντακτικό της Νέας Ελληνικής Α-Β-Γ- Γυμνασίου, σελ. 129 - 137
ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ : Ισοδυναμούν με ονόματα ή αντωνυμίες και λειτουργούν στον λόγο ως
υποκείμενα, αντικείμενα ή ονοματικοί προσδιορισμοί .
Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις είναι οι :
ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές, πλάγιες ερωτηματικές και κάποιες από τις αναφορικές
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ : Δηλώνουν επιρρηματικές σχέσεις κι έχουν θέση επιρρηματ.
προσδιορισμού.
Επιρρηματικές προτάσεις είναι οι : αιτιολογικές, χρονικές, τελικές, υποθετικές,
συμπερασματικές- αποτελεσματικές, εναντιωματικές- παραχωρητικές και κάποιες από
τις αναφορικές προτάσεις .
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΡΗΜΑΤΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ
πιστεύω, θεωρώ, υποθέτω,
παραδέχομαι, δηλώνω,
υποστηρίζω, αγνοώ,
γνωρίζω, αντιλαμβάνομαι,
είμαι σίγουρος, έχω τη
γνώμη/ άποψη, δείχνω,
αισθάνομαι
κ.α.
ότι, πως, που
( σπάνια με το να
προκειμένου να εκφραστεί
αμφιβολία δυνατότητα ή
πιθανότητα, με τα ρήματα
πιστεύω, σκέφτομαι , είναι
πιθανό κ.α.)
Υποκείμενο απρόσωπων
ρημάτων και εκφράσεων:
 Φαίνεται ότι ήρθε ο
χειμώνας
 Είναι αλήθεια ότι
δεν τον γνώριζα
 Είναι λογικό που
σού φέρθηκε έτσι
Αντικείμενο ρημάτων ή
περιφράσεων:
 Αντιλαμβάνεσαι ότι
υπάρχει πρόβλημα
 Έχει την άποψη ότι
είναι εύκολο
 Πιστεύω να μην το
έκανες αυτό
Επεξήγηση :
 Αυτό να μην
ξεχάσεις, ότι όλοι
εδώ σε αγαπάμε
 Η πληροφορία ότι
θα γίνει διαγώνισμα
ήταν εσφαλμένη

2. ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΡΗΜΑΤΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ
θέλω, επιθυμώ, μπορώ,
ζητώ, αγωνίζομαι, εύχομαι,
προσπαθώ, επιδιώκω,
προτρέπω, παρακινώ,
αποτρέπω, εμποδίζω,
αναγκάζομαι, πρέπει,
χρειάζεται, απαγορεύεται,
συμβαίνει, είναι ανάγκη,
είναι απαραίτητο, είναι
φυσικό, είναι δυνατό, είναι
καλύτερο, είναι ντροπή κ.ά.
Το μόριο να Υποκείμενο απρόσωπων
 Απαγορεύεται να
ενοχλείτε τους
ασθενείς
 Είναι ανάγκη να
μιλήσουμε
 Είμαι πρόθυμος να
επανορθώσω
 Επιδιώκει να
κρατήσει τη σημαία
 Είχε μια αφύσικη
συνήθεια, να
ξυπνάει στις τρεις το
πρωί
 Ένα σάς ζητώ, να
είστε συνεπείς
Δήλωση επιρρηματικών
σχέσεων μετά τις προθέσεις
χωρίς, αντί, από, με, σε
κ.λ.π. :
 Έφυγε χωρίς να
μιλήσει
(παράλειψη)
 Κάνε μια
προσπάθεια, αντί να
μένεις άπρακτος
(αντικατάσταση)

3. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΡΗΜΑΤΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ
φοβάμαι, ανησυχώ, τρέμω,
αγωνιώ, προσέχω,
φυλάγομαι, έχω ανησυχία,
έχω υποψία, κ.α.
μη(ν) , μήπως
Υποκείμενο απρόσωπων
 Υπάρχει ανησυχία
μήπως η κυβέρνηση
πάρει κι άλλα μέτρα
 Πρόσεξε μη σε
ξεγελάσει
 Καθημερινά τον
κατέτρωγε η ίδια
αγωνία, μήπως
χάσει τη δουλειά
του
Οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις χωρίζονται με κόμμα από την κύρια
πρόταση μόνο αν έχουν θέση επεξήγησης.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να μετατρέψετε τα υπογραμμισμένα ονοματικά σύνολα σε δευτερεύουσες
βουλητικές, ενδοιαστικές και ειδικές προτάσεις :
Α. Στις πρόσφατες εκλογές το κόμμα του πέτυχε την άνοδό του στην εξουσία .
Β. Πολλοί φοβούνται την αλλοίωση της γλώσσας από την εισροή ξένων στοιχείων .
Γ. Είναι γνωστή η αδιαφορία των άλλων για το πρόβλημά του .
Δ. Απαίτησε από τον τέως σύζυγό της την άμεση ανάληψη των οικονομικών ευθυνών του
απέναντί της .
Ε. Επιβάλλεται η προσπάθεια όλων.
ΣΤ. Αναγγέλθηκε η επαναλειτουργία της υπηρεσίας .

2. Στις παρακάτω περιόδους να υπογραμμίσετε τις δευτερεύουσες ονοματικές ειδικές,
βουλητικές, ενδοιαστικές προτάσεις και να αναφέρετε τον συντακτικό τους ρόλο :
Α. Ένα μόνο δεν κατάφερε, να δημιουργήσει οικογένεια.
Β. Τρέμει μήπως αποκαλυφθεί ότι έχει καταθέσεις στην Ελβετία.
Γ. Πιθανολογείται ότι θα υπάρξουν συγχωνεύσεις μεγάλων σχολείων
Δ. Το αίτημά της, να αναβληθεί η διαδικασία, έγινε αποδεκτό.
Ε. Μας ανήγγειλε μια ευχάριστη είδηση, ότι ο γιος του πέτυχε στις Πανελλαδικές εξετάσεις.
ΣΤ .Υπάρχει άραγε ειλικρινής βούληση από τα κόμματα να παταχθεί η φοροδιαφυγή ;
3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις προτάσεις που ζητούνται και να αναγνωρίσετε τον
συντακτικό τους ρόλο :
Α. Οι συμμαθητές μας σήμερα είχαν έναν έντονο φόβο, ………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………….…( ενδοιαστική )
Β. Είναι αναγκαίο σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς ……………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………….. ( βουλητική )
Γ. Ένα πράγμα υποσχέθηκα στους γονείς μου, ………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………….. ( ειδική )
4. Αντικαταστήστε τις ονοματικές δευτερεύουσες προτάσεις με ένα ουσιαστικό :
Α. Φαίνεται ότι η κατάσταση είναι κρίσιμη.
Β. Οι υπεύθυνοι προσπάθησαν να αποτρέψουν τις δυσάρεστες εξελίξεις.
Γ. Του ευχήθηκε να αναρρώσει γρήγορα.
Δ. Υπάρχει στην ομάδα μας ο φόβος μήπως αναβληθεί η εκπαιδευτική εκδρομή λόγω
κακοκαιρίας .
Ε. Δεν επιτρέπεται να συζητάτε μεταξύ σας την ώρα του μαθήματος.
ΣΤ. Είναι ευρέως διαδεδομένο ότι ο εν λόγω βουλευτής εμπλέκεται στη λίστα Λαγκάρντ.

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΙΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις λειτουργούν στο λόγο ως ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί, δηλ. προσδιορισμοί ρημάτων ή προσδιορισμοί του περιεχομένου
ολόκληρης πρότασης .
( βλ. και Συντακτικό της Νέας Ελληνικής , σελ. 140 – 151 )
Δηλώνουν τις παρακάτω επιρρηματικές σχέσεις :
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΛΕΞΗ ( Η ΠΡΟΤΑΣΗ)
ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ
ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ
ΔΗΛΩΝΕΤΑΙ
ΕΙΔΟΣ
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗΣ
ΠΡΟΤΑΣΗΣ
Έφυγε από τη
διαδήλωση,
γιατί δεν ένιωθε
καλά
Έφυγε ( για ποιο
λόγο; ) αιτία αιτιολογική
Διάβασα για να
τα πάω καλά
στις εξετάσεις
Διάβασα ( για ποιο
σκοπό;)
σκοπός (τέλος =
σκοπός στην α. ε.) τελική
Ήταν τόσο
απογοητευμένος
από την
ανωριμότητα
των
συμμαθητών
του, ώστε
άλλαξε σχολείο .
Ήταν τόσο
απογοητευμένος
από την
ανωριμότητα των
συμμαθητών του
αποτέλεσμα αποτελεσματική /
συμπερασματική
Αν διάβαζες, θα
έγραφες καλά
στο διαγώνισμα .
θα έγραφες καλά στο
διαγώνισμα
όρος - προϋπόθεση
υποθετική
Δεν τα
κατάφερε, αν
και προσπάθησε
πολύ .
Δεν τα κατάφερε
εναντίωση /
ισχυρή αντίθεση (
σ’ εκείνο που
δηλώνει η κύρια
πρόταση και το
οποίο το θεωρούμε
πραγματικό )
εναντιωματική
Και να
προσπαθήσεις,
δε θα
καταφέρεις
τίποτα.
δε θα καταφέρεις
τίποτα
εναντίωση ( στο
περιεχόμενο της
κύριας πρότασης
που το θεωρούμε
ενδεχόμενο ή
αδύνατο) και
παραχώρηση (σε
κάτι αντίθετο απ’
αυτό που δηλώνει
η παραχωρητική
πρόταση)
παραχωρητική

Όταν το
θυμηθείς,
τηλεφώνησέ
μου.
τηλεφώνησέ μου
( πότε ; )
χρόνος χρονική
Πήγαινε όπου
θέλεις.
Πήγαινε ( πού ; ) τόπος αναφορική -
επιρρηματική
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1. Στο επόμενο απόσπασμα να διαχωρίσετε τις κύριες από τις δευτερεύουσες προτάσεις και
να διακρίνετε α) τα είδη των συνδέσεων ( παράταξη, υπόταξη ) και β) τα είδη των
δευτερευουσών προτάσεων ( ονοματικές, επιρρηματικές ):
Με άριστες γνώσεις αγγλικών και γαλλικών, ο γερμανός σκηνοθέτης θεάτρου κ. Μίχαελ
Ζάιμπερ έμαθε νέα ελληνικά για να υποβοηθήσει τη δουλειά του, όταν χρειάστηκε να
σκηνοθετήσει την ευριπίδεια τραγωδία “Τρωάδες” με έλληνες ηθοποιούς.
Η εκμάθηση των ελληνικών δεν θεωρεί ότι ήταν δύσκολη. Η αγαπημένη του λέξη είναι
«“παρόν”, καθώς γειώνει τη στιγμή με μοναδικό τρόπο, δίνει το “εδώ και τώρα” όπως καμία
άλλη γλώσσα. Αλλά παρατηρεί ότι πολλές φορές οι Έλληνες, και κυρίως οι νέοι, κακοποιούν
τη γλώσσα τους, ή δυσκολεύονται να εκφραστούν με πληρότητα σε αυτήν.
Νικολόπουλος Γ., Κουζέλη Λ. : Η γλωσσομάθεια είναι το εθνικό χόμπι μας
Εφημ. Το Βήμα
2. Να κάνετε το ίδιο και για τις παρακάτω σύντομες περιόδους συμπληρώνοντας τον
πίνακα :
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΔΟΣ
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ
ΕΙΔΟΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ
Πιστεύω ότι ακριβώς
λόγω της κρίσης
μαθαίνουν τη
γλώσσα για να
μπορέσουν να
φύγουν για τη
Σουηδία και να
αναζητήσουν
δουλειά εκεί.
Πρέπει να
παραδεχθούμε ότι
τα αγγλικά ποτέ δεν
είχαν ευρωπαϊκό
προσανατολισμό,
αφού ήταν κυρίως η
γλώσσα του
Ατλαντικού και της
μεγάλης
εξωευρωπαϊκής

βρετανικής
αυτοκρατορίας.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ – ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΜΕΝΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ
Λέγοντας επιχείρημα εννοούμε ένα σύνολο από λογικές προτάσεις –σκέψεις με τις οποίες
προβάλλουμε και υποστηρίζουμε μια προσωπική μας άποψη ή ανασκευάζουμε –
καταρρίπτουμε μιαν άλλη .
Οι σκέψεις αυτές πρέπει να έχουν οργανωθεί σε μία κλιμακωτή σειρά, ώστε να
καταλήγουν αβίαστα σε ένα λογικό συμπέρασμα .
Τα επιχειρήματά μας είναι αναγκαίο να χαρακτηρίζονται
α.) από αλήθεια ( δηλ. να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα) και
β ) από εγκυρότητα (δηλ. να καταλήγουν λογικά σε ένα ασφαλές συμπέρασμα).
Στην περίπτωση αυτή είναι επιτυχημένα και ο λόγος μας διαθέτει συνοχή και αλληλουχία
Πώς διατυπώνουμε έγκυρα και αληθή επιχειρήματα ;
Α. με την παρουσίαση τεκμηρίων : δηλ. παραδειγμάτων από την Ιστορία ή την
καθημερινή ζωή, στατιστικών στοιχείων, πορισμάτων επιστημονικών ερευνών κ.λ.π.
Β. με την επίκληση κοινά αποδεκτών αρχών ή αξιών
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ : Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ : ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ;
Α. θέση προς ανασκευή
– απόρριψη :
Γιατί να μην
απλοποιήσουμε τη
γλώσσα μας
καταργώντας την
ιστορική ορθογραφία ;
Γιατί παιδευόμαστε με τα έξι /i/ τής ορθογραφίας τής γλώσσας
μας (ι, η, υ, ει, οι, υι), με τα δύο /e/ (ε, αι), τα δύο /o/ (o, ω), τα
τρία /v/ (β, αυ, ευ), τα τρία /f / (φ, αυ, ευ), τα δύο /z/ (ζ, σμ, σλ)
κ.ο.κ.; Δεν μας φτάνει ένα /i/ το ι, ένα /e/ το ε, ένα /o/ το ο, ένα
/v/ το β κ.τ.ό.; Γιατί να μη γράφουμε ιρίνι (ειρήνη), ίπαρξι
(ύπαρξη), κερί (καιροί), γινέκα (γυναίκα), εσθάνομε
(αισθάνομαι), χόρι (χώροι), εβγενίς (ευγενείς), άβριο (αύριο),
έφθιμι (εύθυμη) κ.τ.ό.; Είναι η ιστορική ορθογραφία απόρροια (ή
«απόρια») ενός εθνικού μαζοχισμού; Είναι επινόηση κάποιων

Β. 1ο
επιχείρημα :
Και άλλοι λαοί δεν
απλοποίησαν τη
γλώσσα τους
(παραδείγματα –
τεκμήρια )
Β. 2ο
επιχείρημα :
Η ιστορική
ορθογραφία είναι
μέρος της πολιτιστικής
κληρονομιάς ενός
λαού (παρουσίαση
τεκμηρίων –
παραδειγμάτων από
την ιστορική μορφή
της γλώσσας μας που
καταδεικνύουν και τη
διανοουμένων; Είναι προσκόλληση σε παρωχημένες γλωσσικές
εμμονές; Και προχωρώντας πιο τολμηρά, λένε μερικοί, γιατί να
μη γράφουμε irini, iparksi, keri, gineka, esthanome, chori, evgenis,
avrio, efthimi κ.τ.ό.; Γιατί να μη προσχωρήσουμε δηλ. στο
λατινικό αλφάβητο (που -στο κάτω-κάτω- είναι ελληνικής
προελεύσεως), κάνοντας τη γραφή μας πιο προσιτή στους
ξένους; Ήδη δεν επικοινωνούμε στους Η/Υ με τα Greeklish;
Αυτά και άλλα πολλά ακούω κατά καιρούς σε μαθήματα,
διαλέξεις, συζητήσεις, όταν έρχεται ο λόγος στην ιστορική
ορθογραφία τής γλώσσας μας και στις δυσκολίες που γεννά η
ορθή γραφή της ως απορίες κάποιων ομιλητών τής Ελληνικής
που θέτουν το αίτημα ή νομίζουν πως «ανακαλύπτουν» τη λύση
των δυσκολιών τής ορθογραφίας με την υιοθέτηση μιας
φωνητικής ορθογραφίας με ελληνικά ή -κατά τους πιο
τολμηρούς- με λατινικά γράμματα.
Η συζήτηση συνήθως -εκ μέρους μου- προχωρεί ως εξής:
Αλήθεια, γιατί οι αγγλόφωνοι λ.χ. λαοί (Αγγλοι, Αμερικανοί,
Αυστραλοί, Καναδοί) δεν προχώρησαν σε υιοθέτηση τής
φωνητικής ορθογραφίας, όταν μάλιστα έχουν να
αντιμετωπίσουν πολύ οξύτερες ορθογραφικές δυσκολίες απ'
ό,τι εμείς; Όταν λ.χ. έχουν να αντιμετωπίσουν την τεράστια
απόσταση που υπάρχει μεταξύ προφοράς και γραφής σε
παραδείγματα που χρησιμοποιούν οι ειδικοί για να δείξουν π.χ.
ότι τελείως διαφορετικοί φθόγγοι ή διαδοχές φθόγγων (ou, af ap,
au, u, o, oκ/och) ορθογραφούνται με την ίδια διαδοχή
γραμμάτων, γράφονται το ίδιο ως -ough: Though the rough cough
and hiccough plough me through, Ι ought to cross the lough! Και,
φυσικά, τι να πει κανείς για τα συστήματα
γραφής/ορθογραφίας που χρησιμοποιούνται για την κινεζική ή
την ιαπωνική γλώσσα με τις χιλιάδες των χαρακτήρων που
πρέπει να ξέρει κανείς για να γράφει αυτές τις γλώσσες;
Όπως και να το δούμε, η ιστορική ορθογραφία των λέξεων μιας
γλώσσας είναι μέρος τής πολιτιστικής κληρονομιάς ενός λαού.
Η γραπτή μορφή των λέξεων μαζί με τη σημασία τους
συναποτελούν το γραπτό λόγο μιας γλώσσας. Μέσα σ' αυτόν
απεικονίζεται η ιστορία των λέξεων, αφού ιστορική
ορθογραφία σημαίνει παράσταση τής ετυμολογικής
προέλευσης και τής ετυμολογικής συγγένειας κάθε λέξης, απ'
όπου συνάγεται η βασική σημασία της και η σχέση της με τις
άλλες λέξεις που ανήκουν στην ίδια ετυμολογική οικογένεια.
Ετσι λ.χ. γράφοντας φίλος με ι συνδέεις τη λέξη με όλα τα
σύνθετα και τα παράγωγα που ανήκουν στην ίδια ετυμολογική-
σημασιακή οικογένεια (φιλία, φιλικός, άφιλος, φιλόσοφος,
ζωόφιλος, συμφιλιώνω κ.λπ.), ενώ γράφοντας φυλή (με υ και ένα
λ) συνδέεις τη λέξη ετυμολογικά-σημασιακά με λέξεις όπως
φυλετικός, φυλετισμός, διαφυλικός φυλογενετικός, αλλόφυλος
κ.λπ., γράφοντας δε φύλλο (με υ και δύο λ) έχεις περάσει σε

σημασία της )
Γ. λογικό συμπέρασμα
– κατακλείδα
άλλη ετυμολογική οικογένεια και σημασία, που φαίνεται στις
λέξεις φύλλωμα, φυλλωσιά, πλατύφυλλος, τριαντάφυλλο,
φυλλομετρώ κ.τ.ό. Αλλο το λειπ- στο λείπω, λειψός, έλλειψη,
διάλειμμα κ.λπ., άλλο το λυπ- στα λύπη, λυπάμαι, περίλυπος,
λυπηρός κ.λπ., άλλο το ληπ- (του λαμβάνω) στα αντιληπτός,
λήψη, κατάληψη, ακατάληπτος κ.τ.ό. Το ότι το λοιπ- στα λοιπός,
λοιπόν, υπόλοιπος κ.ά. ή το λιπ- στο ελλιπής, λιποτάκτης,
λιποψυχώ αποτελούν συγγενείς φωνολογικές μορφές
(«μεταπτωτικές βαθμίδες» τις λένε οι γλωσσολόγοι) τής ρίζας
λειπ- (λείπω) είναι κι αυτό μια γνώση/πληροφορία που φωτίζει
ετυμολογικά-σημασιακά τις αντίστοιχες λέξεις…
Η εξοικείωση με την ιστορική γραφή των λέξεων, τελικά,
αποτελεί λεπτή πνευματική άσκηση, αφού συνδέεται με την
προσπάθεια να γνωρίσει κανείς την αρχική βασική σημασία
μιας λέξης και την οικογένεια των λέξεων που συνδέονται
ετυμολογικά-σημασιακά μαζί της. Να γιατί η γλώσσα, όταν
διδάσκεται δημιουργικά από εμπνευσμένους ευαίσθητους
δασκάλους, αποτελεί μύηση στις διαδικασίες της έκφρασης, της
σκέψης και του πνεύματος και, κατ' επέκτασιν, του πολιτισμού
ενός λαού.
ΕΦΗΜ. ΤΟ ΒΗΜΑ
ΠΩΣ ΔΙΑΤΥΠΩΝΟΥΜΕ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΜΕΝΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ
1. Παρουσιάζουμε το θέμα – πρόβλημα
2. Διατυπώνουμε τη θέση – άποψή μας πάνω σ’ αυτό (η θέση μας μπορεί να
διατυπωθεί και ταυτόχρονα με την παρουσίαση του προβλήματος )
3. Παρουσιάζουμε τα επιχειρήματα με τα οποία στηρίζουμε την άποψη που
διατυπώσαμε ( αιτιολόγηση )
4. Καταλήγουμε σε τελικό συμπέρασμα
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Θεωρείτε θετικό ή αρνητικό στοιχείο την ύπαρξη μιας επώνυμης διαφήμισης στη σελ. 43
του σχολικού βιβλίου ; Να διατυπώσετε την άποψή σας σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στη
σχολική ιστοσελίδα και να την αιτιολογήσετε με τα κατάλληλα επιχειρήματα .

ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
ΘΕΜΑ – ΠΡΟΒΛΗΜΑ : Συχνά παρατηρούμε την ύπαρξη διαφημιστικών κειμένων στα
σχολικά βιβλία που αφορούν μάλιστα επώνυμα και συγκεκριμένα προϊόντα. Προκύπτει
λοιπόν το ερώτημα εάν αυτό είναι συμβατό με τη φιλοσοφία και τον ρόλο του δημόσιου
σχολείου .
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ( ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΚΟΙΝΑ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ ΑΡΧΩΝ – ΑΞΙΩΝ ) : Είναι γενικά αποδεκτό
ότι το δημόσιο σχολείο αποτελεί έναν μη κερδοσκοπικό χώρο ανακάλυψης – μετάδοσης της
γνώσης, καλλιέργειας της κρίσης και εμφύσησης κοινά αποδεκτών αρχών και αξιών.
Ο χώρος της διαφήμισης, αντίθετα, καθώς λειτουργεί με κριτήρια εμπορικότητας ,
αποσκοπεί στην υποβάθμιση της κριτικής ικανότητας του ατόμου, προκειμένου να
μεταβληθεί σε άβουλο αποδέκτη του διαφημιστικού μηνύματος και τελικά σε καταναλωτή
του διαφημιζόμενου προϊόντος . Η αύξηση του καταναλωτισμού, ωστόσο, δεν μπορεί να
είναι κριτήριο το οποίο υπεισέρχεται στον χώρο της εκπαίδευσης, καθώς η παιδεία
αποτελεί ένα δημόσιο πνευματικό αγαθό .
Θα μπορούσε βέβαια ν’ αντιτάξει κανείς ότι ένα έξυπνο διαφημιστικό κείμενο είναι
δυνατόν να λειτουργήσει προς στην κατεύθυνση της καλλιέργειας της κριτικής ικανότητας
των μαθητών, και μάλιστα στο πλαίσιο του διαλόγου μέσα στη σχολική πράξη . Στην
περίπτωση αυτή ωστόσο επιβάλλεται αναμφίβολα η έλλειψη του επώνυμου στοιχείου -
δηλωτικού του προς κατανάλωση προϊόντος, ώστε να πειστούμε για την αθωότητα των
προθέσεων.
ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ : Επομένως, η ύπαρξη ενός διαφημιστικού κειμένου στο σχολικό
βιβλίο είναι δυνατόν να επιτρέπεται, στο βαθμό που καλλιεργεί την κρίση και συμμετέχει
στην ανακάλυψη της γνώσης, επιβάλλεται ωστόσο να μη σχετίζεται με εμπορικές
επωνυμίες, εφόσον θα μπορούσε να ωθήσει το μαθητικό πληθυσμό στην κατανάλωση του
συγκεκριμένου προϊόντος .
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1.Να γράψετε το δικό σας κείμενο επιχειρημάτων στο τετράδιο της Νεοελληνικής Γλώσσας
στο οποίο θα προβάλετε την αντίθετη άποψη από αυτήν που υποστηρίχθηκε στο
παραπάνω άρθρο, θα παρουσιάσετε δηλαδή την ύπαρξη διαφημίσεων στα σχολικά βιβλία
από θετική σκοπιά.
2. Αφού επισημάνετε τους τρόπους σύνδεσης των παραγράφων του κειμένου, να τους
αντικαταστήσετε με άλλους, χωρίς να διαταραχθεί η συνοχή και η αλληλουχία των
νοημάτων (ανατρέξτε για βοήθεια στο βοηθητικό υλικό για τη σύνδεση προτάσεων -
παραγράφων, σελ. 5 του φυλλαδίου της 1ης ενότητας).

ΚΕΙΜΕΝΟ : Το κόνσεπτ, το πρότζεκτ, το μπάτζετ (διασκευή)
Tου Nικου Γ. Ξυδακη
Θενξ μαν... Οταν τ’ ακούω, μεταφράζω σιωπηρά: Ευχαριστώ, μάγκα μου. Ή: Ευχαριστώ, φιλάρα... Τα
μεταφράσματα μου φαίνονται πιο αρρενωπά και χυμώδη, πιο άμεσα, πιο μοναδικά. Γιατί λοιπόν οι
μάγκες έφηβοι τιτιβίζουν τα δικά τους greeklish; Ισως γιατί κάθε γενιά χρειάζεται τη δική της
ιδιόλεκτο, μια μυητική αργκό1
, προσωρινή, αναλώσιμη, φθαρτή, με ημερομηνία λήξεως. Η ιδιόλεκτος
του «μαν» θα ξεθωριάσει με την είσοδό του σε ανώτερο σχολείο, με τη συμμόρφωσή του σε άλλες
αργκό, ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές, με την ένταξή του στα μαζικά υπερσύνολα της ενήλικης ζωής,
της εργασίας.
Το ερώτημα παραμένει πάντως: Γιατί τα αγγλικά κατακλύζουν τον καθημερινό λόγο; Είναι αληθές ότι
η γλωσσομάθεια έχει αυξηθεί γεωμετρικά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο απόφοιτος λυκείου, ακόμη και
χωρίς ιδιαίτερη επίδοση, θα διαβάζει και θα μιλάει αγγλικά ασυγκρίτως καλύτερα από τον ανάλογό
του του ’70, ακόμη και του ’80. Μέγα μέρος των σπουδών διεξάγεται σε αγγλόφωνα σχολεία,
προπτυχιακά ή μεταπτυχιακά. Μέγα μέρος των επαγγελμάτων απαιτεί καλή γνώση ξένης γλώσσας.
Το επικοινωνιακό περιβάλλον κατακλύζεται από ξένη γλώσσα: τηλεόραση, ταινίες, Διαδίκτυο, ποπ
κουλτούρα.
Άρα η ένταξη στην ξένη γλώσσα, αγγλική εν προκειμένω, έρχεται αβίαστα, φυσικά. Ολα σε
σπρώχνουν σε αυτή, γιατί να αντισταθείς; Στα μοντέρνα επαγγέλματα των πάσης φύσεως υπηρεσιών,
της επικοινωνίας, της ρευστής τέχνης, η συνεννόηση διεξάγεται γύρω από λέξεις-φετίχ5, ας πούμε,
τις εξής τρεις: κόνσεπτ,2
πρότζεκτ3
, μπάτζετ4
. Εχω ένα κόνσεπτ για ένα πρότζεκτ, αλλά δεν μου βγαίνει
το μπάτζετ. Ολη η δημιουργικότητα, όλη η εργασία, ο κόπος, η σκέψη, το σφρίγος, όλα
συγχωνεύονται σε αυτό το τρίπτυχο δισύλλαβων.
Παίζουν ρόλο οι σπουδές; Ναι, ασφαλώς, αλλά πολύ σοβαρότερο ρόλο παίζει το διεθνές περιβάλλον
της εργασίας, και η γενικευμένη ολιγογλωσσία των εταιρικών στελεχών. Στις μπίζνες δεν χρειάζονται
καλά ελληνικά, δεν χρειάζεται καν γλώσσα, όλα διεξάγονται με στερεοτυπικές εκφράσεις και
τυποποιημένες σκέψεις: αυτά κυκλοφορούν ως επικρατούσα αλήθεια.
Σοβαρό ρόλο παίζει και η ξενομανία. Υπό τον συνοπτικό αυτό όρο εννοούνται διάφορα συμπλέγματα
καθυστέρησης, μειονεξίας, οκνηρίας, μιμητισμού - ψυχολογικά και κοινωνικά. Σε περιβάλλον
ασφυκτικά ομογενοποιημένο, κοσμοπολίτικο, ίδιο παντού, άοσμο, άχρωμο, «πολιτισμένο», η
διατήρηση ιδιαίτερης ταυτότητας, ιδιομορφίας, ντοπιολαλιάς, είναι δυσχερής, κοπιώδης,
παράτολμη, ανεπιθύμητη εντέλει. Είναι ευκολότερο και ασφαλέστερο να ομοιάζεις, να κρύβεσαι
ανάμεσα σε μυριάδες ομοιόχρωμους γκρίζους , γίνεσαι ευκολότερα αποδεκτός.
Το ποτάμι που μας περιέχει είναι ορμητικό και κοσμοπολίτικο6
, με τρόπους καινούργιους.
Αναμφίβολα. Η εγκατάλειψη της μητρικής γλώσσας όμως δεν είναι πρόοδος, είναι υποταγή και
απώλεια ταυτότητας, είναι υπαρξιακή συρρίκνωση. Η γλώσσα δεν είναι μόνο εργαλείο, δεν είναι
μόνο φόρμα, δεν είναι επικοινωνιακότητα, είναι νοητικό και αισθητικό συμβάν, είναι σχέση,
κοινωνία. Πίσω από τη θρυμματισμένη γλώσσα των στελεχών και των μοδάτων, των τεχνοκρατών,
τώρα πια και των πολιτικών, αναπτύσσεται μια αναλόγως, θρυμματισμένη σκέψη, ομοιόμορφη,
ομοιόχρωμη, ομοιογενής, αδιάφορη, κολοβή, υποταγμένη. Υποταγμένη κυρίως.
Καθημερινή, 19- 09- 10
1 αργκό : η συνθηματική γλώσσα μιας κοινωνικής ομάδας
2 κόνσεπτ: ιδέα

3 πρότζεκτ : πρόγραμμα
4 μπάτζετ : τα χρήματα . ο προϋπολογισμός
5 φετίχ : αντικείμενο λατρείας
6 κοσμοπολίτικο : διεθνιστικό
η ιδιόλεκτος: γλωσσικό ιδίωμα που χρησιμοποιείται από μεμονωμένα άτομα ή ομάδες
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Σε ποιο πρόβλημα αναφέρεται το παραπάνω άρθρο και ποιες είναι οι αιτίες που κατά
τον συγγραφέα «ενοχοποιούνται» γι’ αυτό ;
2. Να αποδώσετε με ένα σύντομο τίτλο το περιεχόμενο της κάθε παραγράφου .
3. Να γράψετε μια παράγραφο 100 – 150 λέξεων με θέμα τις ανάγκες που ωθούν τους
σημερινούς νέους στη γλωσσομάθεια.
4. «…Γιατί λοιπόν οι μάγκες έφηβοι τιτιβίζουν τα δικά τους greeklish; Ισως γιατί κάθε γενιά
χρειάζεται τη δική της ιδιόλεκτο, μια μυητική αργκό1
, προσωρινή, αναλώσιμη, φθαρτή, με
ημερομηνία λήξεως .» : να σχολιάσετε το νόημα του αποσπάσματος από το κείμενο σε μια
παράγραφο 80 – 100 λέξεων (αφού αναφερθείτε πρώτα στην άποψη του αρθρογράφου. να
γράψετε στη συνέχεια αν συμφωνείτε ή όχι μαζί του).
5. Ποιο είναι το συμπέρασμα του συγγραφέα στην τελευταία παράγραφο ; Να το
συσχετίσετε και με το κείμενο « Ο εφιάλτης της Νέας Ομιλίας » του σχολικού βιβλίου, σελ.
31.
6. Στις επόμενες περιόδους του κειμένου
α) να χωρίσετε τις κύριες από τις δευτερεύουσες προτάσεις,
β) να βρείτε τα είδη της σύνδεσης
γ) να επισημάνετε τις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις , καθώς και το συντακτικό τους
ρόλο και
δ ) να τις αντικαταστήσετε με ένα ουσιαστικό, χωρίς αλλαγή της σημασίας τους :
 Είναι αληθές ότι η γλωσσομάθεια έχει αυξηθεί γεωμετρικά τις τελευταίες
δεκαετίες.
 Είναι ευκολότερο και ασφαλέστερο να ομοιάζεις, να κρύβεσαι ανάμεσα σε
μυριάδες ομοιόχρωμους γκρίζους .
7. Να γράψετε 8-10 προτάσεις στις οποίες η λέξη γλώσσα θα έχει κάθε φορά διαφορετικό
περιεχόμενο.

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ : ΤΟ ΚΟΜΜΑ
Αφού μελετήσετε από τη Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α΄, Β΄, Γ΄ γυμνασίου ,
κεφάλαιο :Στίξη, τις σελίδες 24 - 25 : Το κόμμα, να κάνετε την άσκηση που ακολουθεί:
ΑΣΚΗΣΗ
Στα αποσπάσματα κειμένου που ακολουθούν να βάλετε το κόμμα όπου χρειάζεται,
σύμφωνα με τους κανόνες που μάθατε:
Το αρχαίο Ηράκλειο μικρός οικισμός στη σκιά της Κνωσού φαίνεται πως καταλάμβανε
έκταση σε ικανό υψόμετρο και απόσταση από τη θάλασσα γύρω από το βορειοανατολικό
άκρο της οδού Δαιδάλου. Τάφοι κλασικών ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων
αποκαλύφθηκαν σε πολλά σημεία της πόλης μέσα στο παλιό μεσαιωνικό τείχος.
Με δεδομένο ότι οι νεκροπόλεις βρίσκονταν έξω από τα όρια των οικισμών το περίγραμμα
της πόλης κατά τους κλασικούς χρόνους πιθανόν οριοθετείται από τους σημερινούς
δρόμους Δαιδάλου Ξανθουδίδου Μεραμβέλλου Αρετούσας.
... Δεν υπάρχουν δυστυχώς αρκετές πληροφορίες για την κατάσταση της πόλης τα κτήρια
και την πολεοδομία της κατά την αραβική περίοδο γιατί η πόλη καταστράφηκε σχεδόν
ολοσχερώς από τον Νικηφόρο Φωκά.
... Η εσωτερική διάρθρωση της βυζαντινής πόλης φαίνεται ότι ακολούθησε την
προηγούμενη αραβική όπως φαίνεται από τα ανασκαφικά στρώματα στα οικόπεδα που
έχουν ερευνηθεί.
Λιάνας Σταρίδα: Υπήρχε μια πόλη... Συνοικίες, δρόμοι και πλατείες του Μεγάλου Κάστρου

Συμπληρώστε τον πίνακα με μία ή περισσότερες συνώνυμες και αντίθετες των λέξεων που δίνονται, όπου αυτό είναι δυνατό, προσέχοντας κάθε φορά τη
σημασία της λέξης μέσα στο κείμενο. Στην τελευταία στήλη να αντικαταστήσετε τη λέξη της α΄ στήλης με τη συνώνυμη που θεωρείτε πιο επιτυχημένη. Να
εργαστείτε στο πλαίσιο της ομάδας του ο καθένας με τη βοήθεια του λεξικού:
ΛΕΞΗ ΣΥΝΩΝΥΜΗ ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ ΜΕ
ΣΥΝΩΝΥΜΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΦΡΑΣΗ ΤΟΥ
ΚΕΙΜΕΝΟΥ
αχρήστευση(κείμ. 3 σχ. βιβλίου)
κοπιώδης (κείμ. φυλλαδίου σελ.12)
αναζητούσαν (κείμ. 3 σχ. βιβλίου)
διαρκώς (κείμ. 3 σχ. βιβλίου)
να λιγοστέψουν (κείμ. 3 σχ. βιβλίου)
ευχέρεια (κείμ. 3 σχ. βιβλίου)

Ν. Γλώσσα γ γυμνασίου - Εκπαιδευτικό υλικό 2ης ενότητας

More Related Content

What's hot

Similar to Ν. Γλώσσα γ γυμνασίου - Εκπαιδευτικό υλικό 2ης ενότητας

More from vserdaki

Recently uploaded

Ν. Γλώσσα γ γυμνασίου - Εκπαιδευτικό υλικό 2ης ενότητας