แผ่นพับโครงงานความหลากหลายของแมงมุม

1. จากการที่กลุ่มของพวกเราเดินเล่นในโรงเรียนศรีสมเด็จ
พิมพ์พัฒนาวิทยา อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด ระหว่างอาคารจะมี
สวนหย่อมและต้นไม้ขึ้นอยู่มากมาย พวกเราสังเกตพบว่า มีแมลงหลายชนิด
เกาะกินใบไม้และอาศัยอยู่บนกิ่งไม้ แต่มีสิ่งมีชีวิตพวกหนึ่งที่มีลักษณะพิเศษ
คือ มีแปดขาและมีการทารังโดยชักใยสีขาวให้แมลงต่างๆ มาติดกับดักใยเพื่อ
เป็นอาหารของมัน สิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะพิเศษนี้คือ “แมงมุม” (Spider) ซึ่งมี
สิ่งที่พิเศษกว่าแมลง/แมงชนิดอื่นๆ ทาให้อยากเรียนรู้เกี่ยวกับแมงมุมและ
สิ่งมีชีวิตที่ที่เกี่ยวข้อง
ดังนั้น กลุ่มของพวกเราจึงจึงสนใจที่จะศึกษาเกี่ยวกับความ
หลากหลายของแมงมุมและความสัมพันธ์ของแมงมุมในระบบนิเวศ ภายใน
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
1.เพื่อศึกษาและเรียนรู้เกี่ยวกับความหลากหลายของแมงมุมใน
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
2.เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ของแมงมุมในระบบนิเวศในโรงเรียนศรี
สมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
3. เพื่อจัดทาฐานข้อมูลเกี่ยวกับแมงมุมสายพันธุ์ต่างๆ ที่พบใน
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
7 เดือน ตั้งแต่ 1 กรกฎาคม 2556 ถึง 31 มกราคม 2557
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
อุปกรณ์และเครื่องมือที่ใช้ในการสารวจ
1) กล้องถ่ายรูป, 2) เข็มทิศ, 3) ไม้บรรทัด, 4) เทปวัด,
5) สายวัด, 6) แว่นขยาย
ขั้นที่1 การค้นหา
เดินค้นหาพื้นที่เป้ าหมายในการศึกษาโดยเดินสารวจหาพื้นที่ที่มี
แมงมุม ภายในบริเวณพื้นที่ต่างๆ ของโรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
โดยรอบ แล้วประชุมสมาชิกในกลุ่มระดมความคิดเห็นเพื่อคัดเลือกพื้นที่
เป้าหมายที่เหมาะสมในการศึกษา
ป่ าไผ่ ป่ าไม้
ขั้นที่2 การสารวจ
ลงพื้นที่สารวจความหลากหลายของแมงมุมในโรงเรียนศรีสมเด็จ
พิมพ์พัฒนาวิทยา อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด สองบริเวณ คือ ป่ าไผ่
และป่ าไม้ของโรงเรียน โดยวางแปลงขนาด 40 x 40 เมตร บริเวณละ 2
แปลงโดยใช้กระบวนการนักสารวจแห่งท้องทุ่ง ตั้งแต่ 1 กรกฎาคม 2556 ถึง
31 มกราคม 2557 สารวจเฉพาะช่วงเวลา 12.30–13.00 น. และ 15.30–
16.30 น. ของแต่ละวัน
ขั้นที่3 การอนุรักษ์
รณรงค์ให้เพื่อนนักเรียน ครู ผู้ปกครองนักเรียน ชุมชน หน่วยงาน
ของรัฐและเอกชนเห็นคุณค่าและความสาคัญของแมงมุมและสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่
เกี่ยวข้องในระบบนิเวศ โดยเน้นการมีส่วนร่วมในการช่วยกันปลูกต้นไม้ ดูแล
สิ่งแวดล้อมให้น่าอยู่ โดยเชิญชวนให้มีการจัดสวนและจัดภูมิทัศน์ในโรงเรียน
และชุมชนให้สวยงาม ให้ความรู้เกี่ยวกับการไม่ตัดและทาลายต้นไม้ ติดป้ าย
ต้นไม้พูดได้เพื่อให้แนวคิดในการรักษาพืช/ต้นไม้ที่เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยและ
แหล่งอาหารของแมงมุม แมลงและสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ในสิ่งแวดล้อมและ
ธรรมชาติ
ขั้นที่4 การแบ่งปัน
แลกเปลี่ยนประสบการณ์ที่ได้จากการดาเนินโครงการฯ ให้กับ
เพื่อนๆ ครู-อาจารย์ ชุมชนหรือผู้ที่สนใจ ในรูปแบบ ดังต่อไปนี้
- จัดนิทรรศการเกี่ยวกับความหลากหลายแมงมุม แมลงและ
สิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่เกี่ยงข้อง
- แลกเปลี่ยนประสบการณ์ผ่าน Facebook กลุ่มนักสารวจ
ศ.พ.ว. และพลพรรครักษ์ดอนปู่ตา
- การแต่งบทเพลงเกี่ยวกับแมงมุมและการอนุรักษ์พื้นที่ป่าไม้
อันเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยและแหล่งอาหารของแมงมุม แมลง
และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ในสิ่งแวดล้อมและธรรมชาติ
- จัดทาหนังสือการ์ตูนเล่มเล็กเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่าง
แมงมุมกับแมลงในระบบนิเวศ
- ประชาสัมพันธ์ประโยชน์ของแมงมุมและแมลงที่เกี่ยวข้องกับ
การเกษตรและด้านอื่นๆ ผ่านวิทยุชุมชน

2. จากการลงพื้นที่สารวจความหลากหลายของแมงมุมในโรงเรียน
ศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด สองบริเวณ คือ
ป่าไผ่และป่าไม้ของโรงเรียน โดยวางแปลงขนาด 40 x 40 เมตร บริเวณละ 2
แปลงโดยใช้กระบวนการนักสารวจแห่งท้องทุ่ง ตั้งแต่ 1 กรกฎาคม 2556 ถึง
31 มกราคม 2557 สารวจเฉพาะช่วงเวลา 12.30–13.00 น. และ 15.30–
16.30 น. ของแต่ละวัน พบว่า
แมงมุม (Spiders) จัดอยู่ใน Class Arachnida , Order Araneae
จัดอยู่ในประเภทสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง เป็นพวกแมง เพราะมี 8 ขา ไม่มีปีก
ร่างกายแบ่งเป็น 2 ส่วน คือส่วนหน้า ประกอบด้วยส่วนหัวและอกเชื่อมติดกัน
มีลักษณะเป็นเปลือกแข็งและส่วนหลังคือส่วนท้องมีลักษณะเป็นถุงนิ่มมีต่อม
ผลิตเส้นใยอยู่ที่ปลายสุดของส่วนท้อง จากการสารวจ พบแมงมุมทั้งหมด 44
ชนิด รวม 149 ตัว พบที่ป่าไผ่จานวน 7 ชนิด รวม 24 ตัวและพบที่ป่ าไม้
จานวน 44 ชนิด รวม 125 ตัว ชนิดที่พบมากที่สุด คือ แมงมุมใยทองลาย
ขนาน(ย่างซี่น) (Nephila pilipes) โดยพบบริเวณป่าไม้มากกว่าบริเวณป่าไผ่
จาแนกแมงมุมได้เป็น 2 กลุ่ม ตามวิธีการจับอาหารหรือการชักใย คือ กลุ่มที่
ล่าเหยื่อโดยวิธีชักใยหรือสร้างรังเป็นตาข่ายเมื่อแมลงบินไปติดใยแมงมุม
เหนียวๆ จะไปไหนไม่ได้และถูกจับกินเป็นอาหารและกลุ่มที่ล่าเหยื่อโดยไม่
ชักใย จะล่าเหยื่อโดยเคลื่อนที่ไปรอบๆ เพื่อค้นหาเหยื่อ จากการศึกษาพบว่า
ลักษณะการชักใยและรูปร่างตาข่ายใยแมงมุมจะแตกต่างกันออกไปในแต่ละ
ชนิด ในตาข่ายของเส้นใยมีทั้งเส้นใยที่เหนียวและไม่เหนียวในรังเดียวกัน พบ
ความสัมพันธ์ของแมงมุมในระบบนิเวศในรูปแบบภาวะล่าเหยื่อ (Predation;
+,-) ซึ่งเป็นทั้งผู้ล่า/ตัวห้า(predator) และเป็นผู้ถูกล่า/เหยื่อ (prey) โดย
แมงมุมบางชนิดล่าทั้งแมงมุมและแมลงเป็นอาหาร ซึ่งมีประโยชน์ต่อ
เกษตรกร เพราะ ช่วยกาจัดแมลงศัตรูพืชที่อยู่ในแปลงผัก ผลไม้และนาข้าว
จานวนและชนิดของแมงมุมพบมากที่สุดที่ระดับความสูงปานกลาง
(1-2 เมตร) และจานวนจะลดลงเมื่อความสูงเพิ่มมากขึ้นและจากการสารวจ
ยังพบว่า ประชากรของแมงมุมในแต่ละช่วงมีจานวนแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับ
ช่วงเวลาหรือฤดูกาล อุณหภูมิ ถิ่นที่อยู่อาศัย และแมลงที่เป็นอาหาร พบ
แมลง 33ชนิด ถ้ามีแมลงอยู่มาก แมงมุมเพศเมียจะวางไข่จานวนมาก แมง
มุมก็จะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและมีขนาดใหญ่ขึ้น แสดงว่า ความหลากหลาย
ของชนิดแมงมุมสามารถใช้เป็นตัวบ่งชี้ความหลากหลายของแมลงได้ และ
ความหลากหลายของแมลงเป็นตัวบ่งชี้ความหลากหลายของชนิดพืชอาหาร
แมงมุมใยทองลายขนาน แมงมุมนุ่งซิ่นหลากสี แมงมุมหลังหนามเหลืองจุดดา
แมงมุมปูขาว แมงมุมเขี้ยวใหญ่ไข่มุก แมงมุมเขี้ยวใหญ่ลายประดับ
แมงมุมหลังหนาม แมงมุมสองหาง แมงมุมเลียนมดแดง
แมงมุมเต็นท์แดง แมงมุมสะสมขยะ แมงมุมกระโดด
Oxyopes javanus แมงมุมสกุล Argiope Argyrodes flavescens
(Diversity of Spiders in Srisomdetpimpattanawittaya School)
จัดทาโดย
1. เด็กหญิงณัฐชา บัวสิงห์
2. นายสุธิพงษ์ สีลาโส
3. เด็กหญิงระพีพรรณ โทนะหงษา
ครูที่ปรึกษา
นายศิริวุฒิ บัวสมาน และนางสาวพัชราภรณ์ วงศ์ธรรม
โรงเรียนศรีสมเด็จพิมพ์พัฒนาวิทยา
อาเภอศรีสมเด็จ จังหวัดร้อยเอ็ด
สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 27
facebook: https://www.facebook.com/mangmumchukyai?fref=ts