1. ΕΝΟΤΗΤΑ 6Η
: ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ
Β1: Χρονικές προτάσεις
Οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις είναι επιρρηματικές. Εξαρτώνται πάντα από μία κύρια
πρόταση και περιγράφουν ένα γεγονός που έγινε πριν, μετά ή ταυτόχρονα με το γεγονός που
περιγράφεται στην κύρια πρόταση. Δηλαδή, συσχετίζουν χρονικά τα δύο γεγονότα:αυτό που
δηλώνεται από την κύρια πρόταση και αυτό που δηλώνεται από την εξαρτημένη πρόταση. Άρα, το
γεγονός της δευτερεύουσας χρονικής μπορεί να είναι ταυτόχρονο, προτερόχρονο ή υστερόχρονο
σε σχέση με αυτό της κύριας πρότασης.
π.χ. Όσο άδειαζα τα συρτάρια, εκείνος τακτοποιούσε τα ράφια. (ταυτόχρονο)
Αφού άδειασα τα συρτάρια, εκείνος τακτοποίησε τα ράφια. (προτερόχρονο)
Πριν αδειάσω τα συρτάρια, αυτός τακτοποίησε τα ράφια. (υστερόχρονο)
Οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους:
Ταυτόχρονο: ενώ καθώς όταν
όσο σαν όποτε
ενόσω
Προτερόχρονο: αφού μόλις*
όποτε σαν
άμα μετά που όταν
Υστερόχρονο: μέχρι να όσο να πριν (να) ώσπου (να)
μέχρι που όσο που προτού (να)
όποτε ωσότου να
Όπως πρόσεξες, μερικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται και στις τρεις περιπτώσεις, Δηλαδή,
μπορεί να δηλώνουν το προτερόχρονο ή το υστερόχρονο ή το ταυτόχρονο. Οι σύνδεσμοι αυτοί είναι
οι εξής: όποτε, σαν, όταν
π.χ. Όταν τρώμε, δε μιλάμε (ταυτόχρονο)
Όταν έφυγαν, έγινε επιτέλους ησυχία στο σπίτι. (προτερόχρονο)
Όταν επιστρέψεις, θα έχω τελειώσει με τις δουλειές του σπιτιού. (υστερόχρονο)
Ορισμένα τοπικά επιρρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χρονικοί σύνδεσμοι, όταν
ακολουθούνται από το που:
π.χ. Πάνω που ξεκινούσαμε, χτύπησε το τηλέφωνο.
Εκεί που τηλεφωνούσε, εμφανίζεται ξαφνικά η γυναίκα του.
Συντακτικά οι χρονικές προτάσεις λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου,
που δηλώνουν το ταυτόχρονο, το προτερόχρονο ή το υστερόχρονο.
 Άσκηση: Να συντάξετε μία παράγραφο, στην οποία θα χρησιμοποιήσετε χρονικές
προτάσεις για να δηλώσετε το προτερόχρονο, το υστερόχρονο και το ταυτόχρονο.
Β2. Υποθετικές προτάσεις - Υποθετικοί λόγοι
*
Το πριν και το μόλις έχουν διπλή λειτουργία: είναι και επιρρήματα και σύνδεσμοι.
π.χ. Έφθασα λίγο πριν. (επίρρημα) / Πριν φθάσω, μου τηλεφώνησε. (χρονικός σύνδεσμος)

2. ΕΝΟΤΗΤΑ 6Η
: ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ
Οι υποθετικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές και δηλώνουν την προϋπόθεση
ή τον όρο που πρέπει να ισχύσει, για να πραγματοποιηθεί το γεγονός που δηλώνει η πρόταση που
προσδιορίζεται (είτε αυτή είναι κύρια είτε δευτερεύουσα):
π.χ. Αν μελετούσα, θα έγραφα καλύτερα../ Άμα τελικά πας εκδρομή, πάρε με τηλέφωνο.
Η υποθετική πρόταση ονομάζεται αλλιώς υπόθεση, ενώ η πρόταση που προσδιορίζεται
απόδοση: Αν μελετούσα (= …………………………) θα έγραφα καλύτερα (= ...........................)
Το «ζευγάρι» υπόθεσης-απόδοσης ονομάζεται υποθετικός λόγος.
Εισάγονται με τους εξής τρόπους:
(α) με τους υποθετικούς συνδέσμους αν, εάν
(β) με το σύνδεσμο άμα, ο οποίος είναι χρονικο-υποθετικός
(γ) με τον περιφραστικό σύνδεσμο έτσι και (συχνά υπονοεί κάποιο είδος απειλής)
(δ) με την έκφραση σε περίπτωση που
Όπως είπαμε, οι υποθετικές προτάσεις δηλώνουν προϋπόθεση ή όρο. Ωστόσο, μπορούν
σπάνια να δηλώνουν ταυτόχρονα: ευχή (Αν μου το είχες πει νωρίτερα, θα σε βοηθούσα), απειλή
(Έτσι και με ξαναενοχλήσεις, θα σε μηνύσω), αποτέλεσμα (Αν έχουν πληθύνει τα προβλήματα της
χώρας μας, φταίμε γι’ αυτό εμείς οι ίδιοι οι πολίτες) κ.ά. Επίσης, οι υποθετικές προτάσεις μπορούν
να χρησιμοποιούνται μόνες τους επιφωνηματικά ή σε ερωτήσεις: π.χ. Αν έβλεπες πώς έκανε μόλις
με είδε! / Κι αν μας πάρουν χαμπάρι;
Υποθετικοί λόγοι
Θυμάσαι ποιες προτάσεις ονομάζουμε υπόθεση και απόδοση αντίστοιχα... Η θέση τους μέσα
στην περίοδο δεν είναι σταθερή. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να προηγείται η υπόθεση και να
ακολουθεί η απόδοση ή το αντίστροφο (π.χ. Κάνεις λάθη, άμα βιάζεσαι.)
Στη Νέα Ελληνική διακρίνουμε δύο είδη υποθετικών λόγων ανάλογα με τον τύπο του ρήματος
και τη σημασία τους:
Α) του πραγματικού (αν αληθεύει η υπόθεση, αληθεύει και η απόδοση) π.χ. Αν ξεκινήσω το
διάβασμα τώρα, σε μία ώρα θα έχω τελειώσει.
Β) του αντίθετου του πραγματικού (η υπόθεση δεν πραγματοποιείται και έτσι δεν
πραγματοποιείται και η απόδοση) π.χ. Αν ήξερα πως θα έλθεις (δεν το ήξερα), θα έφτιαχνα γλυκό. /
Αν ενδιαφερόμασταν για το συνάνθρωπο, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος (δεν
ενδιαφερθήκαμε μέχρι τώρα και πιθανώς να μην ενδιαφερθούμε).
Ας δούμε πιο αναλυτικά τα είδη των υποθετικών λόγων:
Στους υποθετικούς λόγους που δηλώνουν το πραγματικό:
– Το ρήμα της υπόθεσης βρίσκεται σε οποιοδήποτε χρόνο και ποιόν ενέργειας (συνοπτικό, μη
συνοπτικό, συντελεσμένο)
– Το ρήμα της απόδοσης βρίσκεται είτε στον ίδιο χρόνο με την υπόθεση είτε σε έγκλιση
υποτακτική είτε σε προστακτική. π.χ. Αν ενδιαφέρεσαι για το συνάνθρωπο, να το αποδείξεις /
απόδειξέ το / μπορείς να το αποδείξεις.
Στους υποθετικούς λόγους που δηλώνουν το αντίθετο του πραγματικού:
– Το ρήμα της υπόθεσης βρίσκεται είτε στον παρατατικό είτε στον υπερσυντέλικο (μπορεί να
συνοδεύεται από το θα)
– Το ρήμα της απόδοσης βρίσκεται είτε σε παρατατικό είτε σε υπερσυντέλικο και συνοδεύονται
από το θα