ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 7

1. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
 Απλά επιρρήματα: Εγώ φεύγω σήμερα.
 Απλές άναρθρες πτώσεις: Ώρες καθόμουν και κοίταζα τη θάλασσα.
 Επιρρηματικό κατηγορούμενο: Βάδιζε στο δρόμο σκυφτός.
 Επιρρηματική μετοχή: Περπατούσε τραγουδώντας.
ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
Είναι οι προσδιορισμοί που αποτελούνται από δύο ή περισσότερες λέξεις:
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Έχει να φάει από την Κυριακή.
 Πτώση με άρθρο: Το μωρό κοιμάται το μεσημέρι.
 Επιρρηματικές εκφράσεις: Τα παιδιά κάθισαν πλάι-πλάι.
 Ζεύγη επιρρημάτων: Ήξερε το μάθημα πολύ καλά.
 Διπλασιασμένες πτώσεις: Βάδιζε τοίχο-τοίχο.
 Συνδυασμός επιρρημάτων με εμπρόθετους προσδιορισμούς: Πέρασε
μπροστά από το σπίτι.
 Επιρρηματική πρόταση: Διάβασε για να περάσει στις εξετάσεις.
ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥΣ
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΜΟΥΣ
 Τα ρήματα: Τα παιδιά έκατσαν ήσυχα.
 Τα επίθετα: Ο δρόμος είναι πολύ στενός, Είναι περήφανος για τα
πλούτη του.
 Τα επιρρήματα: Φτάσαμε πολύ νωρίς.
 Τα ουσιαστικά: Έγιναν προσπάθειες για τη σωτηρία του έθνους
1

2. ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΩΝ ΚΑΙ
ΤΡΟΠΟΙ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΤΟΥΣ
Τόπος
 Τοπικά επιρρήματα: Η Άννα βγήκε έξω.
 Επιρρηματικές εκφράσεις: Έτρεχαν συνεχώς δεξιά-αριστερά.
 Πτωτικοί προσδιορισμοί: Πάω σπίτι.
 Αναφορικές προτάσεις: Θα πάω όπου θέλω.
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Έβαλε τα πιάτα στο τραπέζι.
Χρόνος
 Χρονικά επιρρήματα: Η Μαρία ήρθε νωρίς.
 Επιρρηματικές φράσεις: Τα παιδιά μεγαλώνουν μέρα με τη μέρα.
 Πτωτικοί προσδιορισμοί: Το χειμώνα θα ανάψουμε το τζάκι.
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Σ’ ένα χρόνο έγραψε δυο βιβλία.
 Χρονικές μετοχές: Βαδίζοντας τραγουδούσε.
 Χρονικές προτάσεις: Θα έρθει, όταν μπορέσει.
 Επιρρηματικό κατηγορούμενο: Μας ήρθε πρωινός-πρωινός.
Τρόπος
 Τροπικά επιρρήματα: Βάδιζε βιαστικά.
 Επιρρηματικές φράσεις: Στα μαθήματα τα πάει έτσι και έτσι.
 Πτωτικοί προσδιορισμοί: Δεν έφαγε της προκοπής
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Δουλεύει με πάθος.
 Τροπικές μετοχές: Δουλεύοντας κερδίζει το ψωμί του.
 Αναφορικές προτάσεις: Περπατάει όπως θέλει.
 Επιρρηματικό κατηγορούμενο: Περπατούσε σκυφτός.
Ποσό
 Ποσοτικά επιρρήματα: Μελέτησε πολύ.
 Επιρρηματικές φράσεις: Σπούδασε πάνω-κάτω τρία χρόνια.
 Πτωτικοί προσδιορισμοί: Ήταν δυο μέτρα άνθρωπος.
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Το αεροπλάνο φεύγει με πενήντα
επιβάτες.
 Αναφορικές προτάσεις: Τρέχα όσο μπορείς.
2

3. Αιτία
 Ερωτηματικό γιατί: Γιατί θυμώνεις;
 Πτωτικοί προσδιορισμοί: Πεθαίνει της πείνας.
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Έτρεμε από το κρύο.
 Αιτιολογικές μετοχές: Ζώντας μια δύσκολη ζωή δεν είχε όρεξη για
διασκέδαση.
 Αιτιολογικές προτάσεις: Δούλευε σκληρά γιατί ήθελε να μαζέψει λίγα
χρήματα.
Σκοπός
 Ερωτηματικό γιατί: Γιατί θα πολεμήσουν;
 Πτωτικοί προσδιορισμοί: Πήγε κυνήγι.
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Τα κάνει όλα για το πτυχίο.
 Επιρρηματικές φράσεις: Ήρθε για χάρη της κόρης του.
 Τελικές προτάσεις: Γυμνάζεται για να είναι υγιής.
Αποτέλεσμα
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Όλες οι προσπάθειες του τον οδήγησαν
σε επιτυχία
 Αποτελεσματικές προτάσεις: Το καράβι πλησίασε τόσο, που
βλέπαμε τους ταξιδιώτες.
Αναφορά
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Οι γνώσεις του για τη ζωγραφική είναι
πολλές. Με τις σπουδές του πήγαινε καλά.
 Διάφορες εκφράσεις αναφοράς: όσο για......, σχετικά με........,
αναφορικά με...... Όσο για τους εργαζόμενους, κανένας λόγος
Προϋπόθεση-Όρος
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Δέχεται να εργαστεί με τους δικούς του
όρους.
 Υποθετικές προτάσεις: Αν ήσουν μαζί μας ,δε θα χάναμε το δρόμο.
3

4. Εναντίωση
 Εμπρόθετοι προσδιορισμοί: Το έκανα παρά τη θέληση μου.
 Εναντιωματικές προτάσεις: Αν και ήταν απασχολημένος, δέχτηκε να
μιλήσει μαζί τους.
 Εναντιωματικές μετοχές: Και πληγωμένος συνέχισε να αγωνίζεται.
Βεβαίωση
 Βεβαιωτικά επιρρήματα: ναι, μάλιστα, βέβαια, βεβαίως, βεβαιότατα,
αναμφίβολα, όντως, πράγματι, οπωσδήποτε, ασφαλώς,
σίγουρα............Θα τον περιμένεις; Και βεβαιότατα θα τον περιμένω.
Άρνηση
 Αρνητικά επιρρήματα: όχι, δεν, μη, ποτέ, ουδέποτε, μπα... Έδωσες
εξετάσεις; Όχι βέβαια. –Μαλώνετε; - Α μπα!
Δισταγμός-πιθανότητα
 Διστακτικά επιρρήματα: ίσως, δήθεν, πιθανόν, πιθανώς, πιθανότατα,
τάχα, άραγε, σάμπως...........Ίσως έρθουν σήμερα τα παιδιά.
Προσοχή: Τα προθετικά σύνολα δεν λειτουργούν μόνο ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί αλλά και ως αντικείμενα. Τα προθετικά σύνολα που είναι
επιρρηματικοί προσδιορισμοί συνήθως μπορούν να αντικατασταθούν με ένα
επίρρημα και απαντούν σε κάποιο ερώτημα όπως: πού, πότε, γιατί, για ποιο
σκοπό κ.λπ.
Π.χ. Στο τέλος (πότε; Επιρρηματικός προσδιορισμός)έδωσε στους φίλους
της (αντικείμενο) ένα αποχαιρετιστήριο δώρο.
4

5. ΠΡΟΘΕΤΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ
Επιρρηματικές σχέσεις Παραδείγματα
Συνοδεία Πήγα στο σχολείο με τις φίλες μου.
Τρόπο Μας δέχτηκε με ευγένεια.
Αιτία Είναι λυπημένος για αυτό που
συνέβη.
Αξία Το πουλάει για 1000 ευρώ.
Χρόνος Θα απουσιάσω για δύο εβδομάδες.
Στάση σε τόπο Ζει στην πόλη.
Όργανο ή μέσο Έκοψε το ψωμί με το μαχαίρι.
Κατεύθυνση σε κάτι Κινήθηκαν προς το κέντρο της
πόλης.
Αναφορά Είναι πρώτος στα Μαθηματικά
Σκοπός Θα πάω για κυνήγι.
Ποσό Συγκεντρώθηκαν ίσαμε 100 άνδρες.
Συμφωνία Κατά την άποψη του έχω άδικο.
Εναντίωση ή αντίθεση Συμφώνησα παρά τη θέληση μου.
Αντικατάσταση Προτιμώ εσένα αντί γι’ αυτόν.
Τοπική αφετηρία Ξεκίνησε το πρωί από το σπίτι.
Καταγωγή Κατάγεται από την Καβάλα.
Ύλη Το τραπέζι είναι από ξύλο.
Στέρηση Ζει χωρίς τα απαραίτητα.
Εξαίρεση Να έρθεις χωρίς τους γονείς σου.
Σύγκριση Είσαι ο καλύτερος από όλους.
Διαίρεση Ένας από εσάς θα βραβευτεί.
5

6. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1
Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τους επιρρηματικούς
προσδιορισμούς και να βρείτε τη μορφή και τη σημασία τους.
 Θα γράψεις καλά, αν διαβάζεις μεθοδικά.
 Ήρθε αμέσως, για να μας βοηθήσει.
 Απάντησε στο ερώτημα μου πολύ ευγενικά.
 Πηγαίνοντας στο σχολείο μου συνάντησα τον πατέρα μου.
 Περπατούσε βιαστικά, για να προλάβει το λεωφορείο.
 Οι μαθητές μπήκαν στην τάξη φωνάζοντας δυνατά.
 Μας κοίταξε αμίλητος για πολλή ώρα.
 Το απόγευμα θα πάμε για ψώνια στην αγορά.
 Τριγυρνούσε άσκοπα στην πόλη όλη την ημέρα.
 Μας παρουσίασε με λεπτομέρεια τις προτάσεις του.
 Ταξιδεύει χειμώνα καλοκαίρι.
 Από την ταραχή του δεν ήξερε τι έκανε.
 Θα έκανε τα πάντα για το καλό των παιδιών του.
 Κάθισε μαζί μου όσο θέλεις αλλά μην ενοχλείς.
 Για εκείνον τίποτα δεν ήταν σημαντικό.
ΑΣΚΗΣΗ 2
Να αντιστοιχίσετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς που
υπογραμμίζονται στη στήλη Α με την κατάλληλη σημασία τους στη στήλη Β
ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β
Μαθαίνει γράμματα για να μορφωθεί. Αιτία
Όλα ήταν τόσο ωραία. Εναντίωση
Περάσαμε μια ευχάριστη βραδιά Χρόνος
γελώντας.
Βλεπόμαστε κάπου κάπου. Σκοπός
Όσο για αυτό το θέμα, δεν έχω νέα. Τόπος
Αν και τον ξέρω, δεν του μιλώ. Ποσό
Πάμε στην πλατεία. Τρόπος
Είναι χαρούμενος για την επιτυχία Αναφορά
του.
6

7. ΑΣΚΗΣΗ 3
Να διακρίνετε σε ποιες περιπτώσεις ο εμπρόθετος προσδιορισμός είναι
αντικείμενο και σε ποιες επιρρηματικός προσδιορισμός:
 Χάρισα στην Ελένη ένα ωραίο φόρεμα.
 Σε λίγες ημέρες όλα θα είναι καλύτερα.
 Συμφώνησα με τον καθηγητή μου σε όλα τα θέματα.
 Έφυγε από το σχολείο θυμωμένος.
 Έδειξα στους συμμαθητές μου όλες τις ασκήσεις μου.
 Μου συμπεριφέρθηκε με αγένεια.
 Ζήτησα από τους φίλους μου να με βοηθήσουν.
 Με υποδέχτηκαν στο αεροδρόμιο με χαρά.
 Από ζήλεια σου μίλησε έτσι άσχημα.
 Σε ποιον έδωσες τα χρήματα σου;
ΑΣΚΗΣΗ 4
Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τους επιρρηματικούς
προσδιορισμούς και να τους αντικαταστήσετε με άλλους που να δηλώνουν την
ίδια επιρρηματική σχέση.
1. Με τη δύση του ήλιου πήρε το δρόμο της επιστροφής.
2. Έτρεμε από το κρύο και την παγωνιά.
3. Συμφώνησα παρά τη θέληση μου.
4. Είναι περήφανος για τα κατορθώματα του.
5. Με τις φωνές και την γκρίνια δεν πετυχαίνεις τίποτα.
6. Μας κοιτούσε χωρίς να μιλάει.
7. Μας καλωσόρισε χαμογελαστός.
8. Ακούει προσεκτικά τους καθηγητές του.
ΑΣΚΗΣΗ 5
Να συμπληρώσετε τα παρακάτω κενά με τους κατάλληλους επιρρηματικούς
προσδιορισμούς:
1. Πήγε ………………………………….(που;) για να σπουδάσει.
2. Ο καθηγητής μας αντιμετώπισε…………………………………(πώς;)
3. Συμπεριφέρεται έτσι…………………………………………(γιατί;)
4. Εργάζεται σκληρά…………………………………………….(για ποιο σκοπό;)
5. Ο Ανδρέας είναι …………………………………(πόσο;) απαιτητικός.
6. Συναντιόμαστε……………………………………….(πότε;)
7. Θα σου πω όλη την αλήθεια……………………………………….(με ποιον όρο;)
8. Θα σε βοηθήσω………………………………………………(εναντίωση).
7