Κ. Π. Καβάφης, Όσο μπορείς _ κείμενο & σχόλια_1.pdf
Διερευνητικά λογισμικά για την ιστορία
1. Διερευνητικά λογισμικά για την
ιστορία
Κασταλία-Επεξεργασία Ιστορικών
Πηγών
Αλεξανδρή Ελευθερία ΠΕ02
MSc Παιδαγωγική χρήση των ΤΠΕ
2. 1ο Κασταλία
• Ένα μαθησιακό περιβάλλον διαλογικών πολυμέσων
για διερευνητική μελέτη της ιστορίας και της Τέχνης
με τη χρήση των ιστορικών πηγών.
• Η Διδακτική Μεθοδολογία:
μαθητοκεντρική διερεύνηση
οικοδόμηση της γνώσης από τον ίδιο το μαθητή με τη
βοήθεια σεναρίων, δυνατότητα επεξεργασίας
πληροφοριών, εισάγεται στην ιστορική έρευνα
(ποικίλες πηγές διερεύνησης πληροφοριών,
πρωτογενείς-δευτερογενείς πηγές)
3. Χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος που φαίνονται
ενδιαφέροντα και αξιοποιήσιμα διδακτικά:
• ποικιλία από ιστορικές πηγές όπως: κείμενα αρχαίων Ελλήνων
συγγραφέων, ερμηνευτικό λεξικό ιστοριών όρων, βιογραφίες ιστορικών
προσώπων, εικόνες αγγείων, νομισμάτων, γλυπτών , κτιρίων κ.τ.λ αλλά
και χάρτες (όχι γραμμική αντιμετώπιση της Ιστορίας)
• τρεις κατηγορίες εργαλείων (μελέτης – διδασκαλίας - επικοινωνίας και
συνεργασίας).
• ευρετήριο όρων, εικονικό μουσείο, σημειωματάριο, χώρος σχεδίασης,
εργαλείο αναζήτησης στη βάση δεδομένων. Αποτελεί περιβάλλον
εργασίας
• διδακτικά σενάρια ανά θεματική ενότητα ( δραστηριότητες και
εργασίες)
• δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσει ο εκπαιδευτικός τα δικά του
σενάρια, να τα ενσωματώσει στο λογισμικό ή και να εμπλουτίσει με νέο
ιστορικό υλικό.
• δυνατότητες σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας μέσω δικτύου
είτε για ανταλλαγή μηνυμάτων είτε για διαμοιρασμό υλικού.
4. Αλλά…
• εικονικό μουσείο φτωχό,
• τα βίντεο γεμάτα με πληροφοριακό υλικό,
• τα πιο πολλά μουσεία (τα διαδικτυακά) έχουν
λάθος λινκ (404 error not found).
• θυμίζει το περιβάλλον πολύ έντυπο βιβλίο
5. 2ο Επεξεργασία Ιστορικών Πηγών:
Χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος που φαίνονται
ενδιαφέροντα και αξιοποιήσιμα διδακτικά
• πολυμεσικό περιβάλλον διερευνητικής ιστορικής
μάθησης
• παράθεση ιστορικού υλικού (κειμένων, εικόνων,
ήχων, κινούμενων εικόνων)
• δραστηριότητες αναζήτησης, διαχείρισης,
επεξεργασίας και επικοινωνίας
• τα υπερκείμενα και ο υπερμεσικός χαρακτήρας της
εφαρμογής επιτρέπουν την πολυμορφία των
αναπαραστάσεων ενός ιστορικού θέματος
• αναγνωρίζεται η πολλαπλότητα του ίδιου του
παρελθόντος και των υλικών που το κάνουν
επισκέψιμο προσεγγίζοντας ζητήματα ιστορικής
έρευνας, μελέτης και ερμηνείας.
6. Αλλά…
• Έτοιμα φύλλα εργασίας, δίνονται πηγές που απαντούν
σε συγκεκριμένες, δοσμένες εκ των προτέρων,
ερωτήσεις.
• Υλικό για συγκεκριμένες , πολύ περιορισμένες,
θεματικές ενότητες.
• Το λογισμικό σε ρόλο δασκάλου, πιο διευρυμένο βέβαια.
• Ο μαθητής μελετά πληθώρα(σίγουρα) πηγών, όμως ένας
δημιουργικός και εμπνευσμένος εκπαιδευτικός δεν θα
μπορούσε να κάνει κάτι ανάλογο χρησιμοποιώντας μια
ενημερωμένη βιβλιοθήκη;
• Είναι ένα βήμα πιο πέρα από τη δασκαλοκεντρική
διδασκαλία.
11. Tο σχήµα της τριπλής ανάγνωσης
πηγών
• σύνθετη διδακτική πρόταση, η οποία θέτει ένα
συνολικό παιδαγωγικό πλαίσιο πραγμάτευσης των
ιστορικών πηγών στην ιστορική εκπαίδευση.
• κατανόηση της φύσης των ιστορικών τεκμηρίων και
των πληροφοριών, όχι ως πιστές αντανακλάσεις της
παρελθοντικής πραγματικότητας, αλλά ως
εµπρόθετες ιστορικές δημιουργίες.
• Οι τρεις αναγνώσεις, αλληλένδετες µεταξύ τους,
οδηγούν στην πρόσληψη της µαρτυρίας ως
ερµηνευτικού ντοκουµέντου για το ανθρώπινο
παρελθόν και προσδιορίζουν µε ευκρίνεια τη
διδακτική κατάσταση που προϋποθέτουν.
13. • «1η ανάγνωση» της ιστορικής πηγής:
δραστηριότητες που βοηθούν στην ένταξη των
ιστορικών πηγών στο ιστορικό πλαίσιο στο
οποίο δημιουργήθηκαν
• «2η ανάγνωση» της ιστορικής πηγής:
δραστηριότητες που βοηθούν στηνκατανόηση του
ρόλου της πηγής ως µαρτυρίας στη διαμόρφωση
της ιστορικής µνήµης και γνώσης.
• «3η ανάγνωση» της ιστορικής πηγή:
δραστηριότητες που βοηθούν στην αξιοποίηση της
πηγής για την απάντηση του ιστορικού
ερωτήματος.
14. Σχήμα τριπλής ανάγνωσης -
βασικές έννοιες φιλολογικής ιστορικής
επιστήμης
• οι μαθητές οδηγούνται σταδιακά μέσω της
οικοδόμησης της ιστορικής σκέψης στην
ενσυναίσθηση, αναπτύσσοντας δεξιότητες
μέσω της προσέγγισης με τη φαντασία τους
πτυχών του γίγνεσθαι
15. Διδακτικό παράδειγμα: Μικρασιατικός Πόλεμος.
Δραστηριότητα: Έλληνες και Τούρκοι στα μάτια των άλλων
7. Θεματική ενότητα Ερωτήματα
Μικρασιατικός Πόλεμος
Ιστορικό θέμα (σενάριο):
Έλληνες και Τούρκοι στα μάτια
των άλλων
► Ποιες είναι οι εικόνες από τη ζωή των
Ελλήνων και των Τούρκων στη Μικρασιατική
χερσόνησο πριν το Μικρασιατικό Πόλεμο;
(Γ)-(Λ)
► Ποια εικόνα έχουν οι Έλληνες για τους
Τούρκους και οι Τούρκοι για τους Έλληνες
κατά τη διάρκεια του Μικρασιατικού
Πολέμου (1919 – 1922); (Γ)-(Λ)
Διδακτικές ώρες: 3
Στόχοι και μαθησιακά οφέλη:
Γνώση στοιχείων της καθημερινής ζωής Ελλήνων και Τούρκων στη Μικρασιατική χερσόνησο πριν
το Μικρασιατικό πόλεμο
Αντίληψη των σχέσεων Ελλήνων και Τούρκων στη Μικρασιατική χερσόνησο πριν το
Μικρασιατικό πόλεμο
Αντίληψη της εικόνας που έχουν οι Έλληνες για τους Τούρκους και οι Τούρκοι για τους Έλληνες
στο πλαίσιο της συμβίωσής τους στη Μικρασιατική χερσόνησο πριν το Μικρασιατικό πόλεμο
Αντίληψη των σχέσεων Ελλήνων και Τούρκων στη Μικρασιατική χερσόνησο κατά τη διάρκεια του
Μικρασιατικού πολέμου
Αντίληψη της εικόνας που έχουν οι Έλληνες για τους Τούρκους και οι Τούρκοι για τους Έλληνες
κατά τη διάρκεια του Μικρασιατικού πολέμου
Συσχέτιση των σχέσεων Ελλήνων και Τούρκων στη Μικρασιατική χερσόνησο πριν και κατά τη
διάρκεια του Μικρασιατικού πολέμου
Ανάδειξη των πολιτισμικών στοιχείων Ελλήνων και Τούρκων στη Μικρασιατική χερσόνησο
Κατανόηση των ιστορικών εννοιών: κοινότητες, Μικρασιατική εκστρατεία, πόλεμος,
Μικρασιατικός πόλεμος, Μικρασιατική Καταστροφή, ταυτότητες, χώρος, χρόνος, αιτιότητα,
συνέχεια, αλλαγή, αλληλεπίδραση
Ευαισθητοποίηση σε ζητήματα πολυπολιτισμικής συνύπαρξης
Καλλιέργεια θετικής στάσης απέναντι σε διαφορετικές ταυτότητες
16. 7η Θεματική ενότητα: Μικρασιατικός Πόλεμος.
1ο ερώτημα διερεύνησης- είδη πηγών
1ο Ερώτημα: Ποιες είναι οι εικόνες από τη ζωή των Ελλήνων και των Τούρκων στη Μικρασιατική χερσόνησο πριν το Μικρασιατικό Πόλεμο;
α/α μορφή πηγής βιβλιογραφική παραπομπή
1 οπτικό ντοκουμέντο Ενθύμιο Τραπεζούντας: Το πανηγύρι της Ανάληψης στη συνοικία Κουλέ-Μ., Επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ού αι.
2 οπτικοακουστικό ντοκουμέντο Πανόραμα του Αιώνα (1900-1940), ΕΡΤ & TV Ζουρνάλ, Αθήνα 1984, επεισόδιο 13, 1918-1919: Οι Έλληνες της Μικράς
Ασίας
3 γραπτή πηγή Chantre B., Ταξίδι στην Καππαδοκία το 1893, μτφρ. Μ. Παπαδοπούλου, Τροχαλία, Αθήνα 1999, σ.136-137
4 γραπτή πηγή Προκοπίου Σ., Σεργιάνι στην παλιά Σμύρνη, Αθήνα 1949
5 γραπτή πηγή Κανούτα Κ., Το τέλος ενός πρίγκηπος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2006, σ.127-128
6 οπτικό ντοκουμέντο Διαδήλωσις της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος επί τη παραχωρήσει Συντάγματος
Σμύρνη, Ιούλιος 1908, Επιστολικό δελτάριο (Συλλογή Α. Μαΐλη)
7 οπτικό ντοκουμέντο Εξώφυλλο Εμπορικού Οδηγού της Σμύρνης και των περιχώρων, Σμύρνη, 1901
8 γραπτή πηγή Οργκά Ι., Στην ακτή του Βοσπόρου, Εξάντας, Αθήνα 2000, σ.67-68
9 οπτικό ντοκουμέντο Απολυτήριο του Αρρεναγωγείου Σπάρτης. Σπάρτη Πισιδίας, 1910
10 γραπτή πηγή Σωτηρίου Δ., Ματωμένα χώματα, Κέδρος, Αθήνα 1990, σ. 24-25
11 ηχητική πηγή «Αδαμαμάν», τραγούδι, Σμύρνη, 1910. Καλυβιώτης Α., Σμύρνη: η μουσική ζωή 1900-1922, Music Corner - Τήνελλα, Αθήνα
2003
12 γραπτή πηγή Αναγνωστοπούλου Σ., «Οι ρωμέικες κοινότητες της δυτικής Μικράς Ασίας», Τανζιμάτ. Η οθωμανική … περεστρόικα,
Ελευθεροτυπία-Ιστορικά 59(2000), σ.44-45
13 γραπτή πηγή Quataert D., Η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι τελευταίοι αιώνες, 1700-1922, μτφρ. Μ. Σαρηγιάννης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα
2006, σ.276-277 (Κέμπριτζ 2000)
17. Πιθανά επιπλέον ερωτήματα στη
θεματική ενότητα
• 1) Ποια η σύνθεση του πληθυσμού της Σμύρνης από το
1900-1919;
• 2) Ποια είναι η οικονομική και κοινωνικοπολιτική θέση
Ελλήνων και Τούρκων την διετία 1918-19;
• 3) Πότε, για ποιους λόγους και κάτω από ποιες συνθήκες
έγινε η απόβαση του Ελληνικού στρατού στην περιοχή
της Σμύρνης;
• 4) Πώς αντέδρασαν οι Έλληνες και πώς οι Τούρκοι;
18. Διαπραγμάτευση ερωτημάτων
• Βασικά γεγονότα με χρονολογική σειρά, με τη μορφή
ημερολογίου, βασικοί πρωταγωνιστές-σύνταξη
βιογραφικών σημειωμάτων, οι στόχοι και τα πολιτικά
οράματα του Βενιζέλου, ο ρόλος του παλατιού, οι
ευθύνες, σχεδιασμός χάρτη αποβίβασης, προέλασης,
κατάρρευσης του μετώπου, η πολιτική του κινήματος
των Νεότουρκων, τα τάγματα εργασίας, διωγμοί των
Ελλήνων την προηγούμενη δεκαετία κτλ.
• Υλικό άντλησής τους: Διαδίκτυο, ειδικότερα Ίδρυμα
Μείζονος Ελληνισμού και οι συλλογές του ΕΛΙΑ
(εφημερίδες ΒΗΜΑ και ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ), εκπομπή
''Η μηχανή του χρόνου''
19. Ποιες γνώσεις καλλιεργούνται
• Γνώση ιστορικών γεγονότων και φαινομένων που
σχετίζονται με τη νεότερη ιστορία (Μικρασιατική
καταστροφή: δηλωτική ιστορική μάθηση)
• Γνώση ιστορικών μεθόδων προσέγγισης του παρελθόντος
(μεθοδολογική ιστορική μάθηση)
• Καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής
συνείδησης των μαθητών και των μαθητριών, θετικό
περιβάλλον μάθησης, ενεργοποιεί το μαθητή (που συνήθως
δεν έχει καλή σχέση με την ιστορία) και τον βάζει σε ρόλο
ερευνητή.
• Χρήση και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών, πηγή δεν
είναι μόνο το γραπτό κείμενο αλλά και ο υλικός πολιτισμός
(αγγεία, νομίσματα κλπ).
• Καλλιέργεια δεξιοτήτων διαχείρισης ιστορικού υλικού στο
ηλεκτρονικό περιβάλλον,
20. Μαθησιακές και διδακτικές
προσεγγίσεις
• Προσέγγιση της γνώσης με ενεργητικές μεθόδους - σταδιακή
οικοδόμηση γνώσης ο μαθητής διαμορφώνει προσωπική γνώμη,
μαθαίνει σταδιακά να διατυπώνει και τα δικά του ερωτήματα, να
αναζητά απαντήσεις, να αμφισβητεί την αυθεντία του σχολικού
βιβλίου, συνειδητοποίηση ότι ακόμα και οι πηγές του λογισμικού
είναι αποτέλεσμα κάποιων επιλογών (πολιτικών, κοινωνικών κ. α.)
και δεν έχουν εξαντληθεί (ρευστότητα ιστορικών πηγών).
• Δημιουργική ανασύνθεση των δεδομένων και της συμπερασματικής
σκέψης, σύνθεση “αλήθειας’’ μέσα από αντίθετες πληροφορίες κι
αντικρουόμενες μεταξύ τους πηγές.
• Επικοινωνιακή δυνατότητα των αποτελεσμάτων της διερευνητικής
ιστορικής εργασίας
• Σύγκριση παρόντος-παρελθόντος, συνειδητοποίηση ιστορικής
συνέχειας κι ευθύνης
21. Μοντέλο τριών κύκλων
• Α΄ Κύκλος: ερωτήσεις δοσμένες από πριν (για
συγκεκριμένες θεματικές ενότητες) που κινούνται
εντός συγκεκριμένων ορίων κι οδηγούν στη
διερεύνηση συγκεκριμένων πηγών εντός του
ψηφιακού περιβάλλοντος. Δεν υπάρχει δυνατότητα
να διασυνδεθεί ο μαθητής και με άλλες πηγές
γνώσεις και φορείς μάθησης (π.χ. ιστοσελίδα
μουσείου). Δεν υπάρχει αναμόρφωση κι ανανέωση
σε κάποια ψηφιακά εργαλεία, π.χ. στο γλωσσάρι. Οι
πηγές μοιάζουν πεπερασμένες, εξαντλημένες κι
αμετάβλητες. Οι απαντήσεις στα φύλλα εργασίας
ελέγχονται από τα σχόλια του εκπαιδευτικού.
22. Πιθανές διαθεματικές εκδοχές
• 1. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου «Η επιστροφή του
Αντρέα», Βενέζης
• 2. Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου (το κεφάλαιο για τη Μικρασιατική καταστροφή)
• 3. Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου (1η για την ταυτότητα της Ελλάδας,
2η για τη γλώσσα-δανεισμός και 3η ενότητα για στερεότυπα)
• 4. Μουσική (ρεμπέτικα, σμυρναίικα)
• 5. Θρησκευτικά (Ισλάμ, μουσουλμανικός κόσμος)
• 6. Κ.Ν.Λ. Β' Λυκείου το απόσπασμα από το έργο του Κ.Πολίτη “Στου
Χατζηφράγκου'', βιβλιοκριτική του οποίου υπάρχει στο βιβλίο Εκφραση-
Έκθεση Β'Λυκ. από τον Β. Βαρίκα
• 7. Κ.Ν.Λ. Β'ΛΥΚ. υπάρχει το ΙΖ κεφ. από το ''Το νούμερο 31328'' του Η.
Βενέζη (τάγματα εργασίας)
• 8. Κ.Ν.Λ. Γ'Λυκ. απόσπασμα από το βιβλίο ''Οι νεκροί περιμένουν'' της Δ.
Σωτηρίου
