ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ. Βιβλιοπαρουσίαση. Διημερίδα με θέμα: Ναζισμός και Ιστορική Εκπαίδευση ΚΑΣΤΟΡΙΑ, 7-8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014

1. 1

2. Α. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΥ
2

3. Συγγραφέας: Συλλογικό έργο.
Επιμέλεια Άγγελος Παληκίδης
Τίτλος:
ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ
ΝΑΖΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
Από την ιστοριογραφία και την πολιτική θεωρία
στη σχολική ιστορική μάθηση
Εκδοτικός οίκος: Εκδόσεις Επίκεντρο- Epikentro
Τόπος και χρόνος Έκδοσης: Πρώτη έκδοση, εκδόσεις
Επίκεντρο Α.Ε. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2013.
Σελίδες: 304
Είδος κειμένου: Βιβλίο για την εκπαίδευση, ιστορία και
κοινωνία.
3

4. Β. ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
4

5. Το συλλογικό αυτό πόνημα
επισημαίνει εμφατικά πως:
21 ος αιώνας
Ναζισμός είτε αναβιώνει απροκάλυπτα είτε προβάλλεται
κεκαλυμμένα με τις μορφές του:
5

6. Η ελληνική σχολική εκπαίδευση παρουσιάζεται αδύναμη να
ανταποκριθεί στις θεμελιώδεις καταστατικές της υποχρεώσεις.
6

7. Οι εκπαιδευτικοί:
7

8. Από την άλλη οι ε π ίσημοι εκ π αιδευτικοί φορείς
επιδεικνύουν ασύγγνωστη αδιαφορία .
8

9. Η σχολική ιστορία ελάχιστα
παρακολουθεί τις εξελίξεις στο χώρο της
επιστημονικής ιστοριογραφίας.
▲ Το βιβλίο της Γ'
Γυμνασίου, το
ε π αρκέστερο από όσα
διδάσκονται σήμερα στην
ελληνική εκπαίδευση
9

10. Σ τα επίμαχα και συγκρουσιακά ιστορικά θέματα, όπως ο
Ναζισμός, η ε π ίσημη σχολική εκ π αίδευση προτιμά :
10

11. Αδυναμίες = κοινωνία
εύκολα χειραγωγήσιμη,
έκθετη στην προπαγάνδα
που παράγουν:
11

12. Άγγελος Παληκίδης:
«Πόσο, άραγε, ιστορικά
εγγράμματοι μπορεί να
είναι όσοι χωρίζουν τους
λαούς σε αγαθούς και
σατανικούς, όσοι
γοητεύονται από τη
ρητορεία του Ναζισμού και
του Φασισμού, όσοι
ασπάζονται τις θεωρίες του
μίσους, όσοι επικροτούν ή
ανέχονται την τυφλή και
ωμή βία εναντίον
αδύναμων και
ανυπεράσπιστων
μεταναστών»;
▲ Ο Ουαλίντ Ταλέμπ όπως βρέθηκε κακοποιημένος
και δεμένος σε δέντρο από τον εργοδότη του στα
Αμπελάκια Σαλαμίνας, 2012.

13. 13

14. Ο Άγγελος Παληκίδης επισημαίνει εμφατικά μια σειρά παραμέτρων για
το σχολείο και την ιστορική εκ π αίδευση που προσφέρει:
1.
Η σχολική Ιστορία
ελάχιστα
παρακολουθεί
εξελίξεις της
επιστημονικής
ιστοριογραφίας,
αποφεύγει να
ενστερνιστεί νέες
επιστημολογικές
αντιλήψεις
και γενικά μένει
σταθερά
προσηλωμένη στο
εθνοκεντρικό
αφήγημα.
14

15. 15

16. 5.
Η υ π οβάθμιση του μαθήματος
της Ιστορίας αποτελεί πολιτική
επιλογή.
 Η ανάθεση, για παράδειγμα, της
διδασκαλίας σε εκπαιδευτικούς
άσχετων με την Ιστορία ειδικοτήτων
έχει πάρει ενδημικές διαστάσεις .
Ανε π αρκείς –από μεθοδολογική
άποψη τουλάχιστον– και αυτοί που
αποκαλούνται γενικώς
«φιλόλογοι ».
16

17. 17

18. 7. Στα επίμαχα και συγκρουσιακά
ιστορικά θέματα, όπως ο Ναζισμός, η
επίσημη σχολική εκπαίδευση προτιμά:
▲ Μασκοφόρος συνεργάτης των
κατοχικών δυνάμεων.
18

19.  Γιατί να γραφτεί σήμερα ένα βιβλίο αποκλειστικά για τη διδασκαλία του
ιστορικού φαινομένου του Ναζισμού και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και όχι
για κάποια άλ λη ιστορική περίοδο ή κάτι γενικότερο;
19

20.  Πέρα από την προφανή απάντηση της εμφάνισης και εξάπλωσής του
νεοναζισμού στην κοινωνία σήμερα και ιδιαίτερα στους νέους, ο Άγγελος
Παληκίδης επισημαίνει επιγραμματικά τα εξής:
• Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν απλώς ένας εθνικός πόλεμος.
Πρόκειται για έναν ολοκληρωτικό π όλεμο μεταξύ διαφορετικών
κοσμοθεωριών και διαφορετικών μοντέλων πολιτισμού: Του ευρισκόμενου
σε βαθιά κρίση Φιλελευθερισμού, του αναδυόμενου Μ π οσελβικισμού
και του Φασισμού.
20

21. ▲ Οι σημαίες των συμμαχικών
κρατών (αφίσα εποχής).
Οι ιδεολογικοί ε π ίγονοι του
Διαφωτισμού ενάντια στον
Άξονα
21

22. Η ιδεολογία του Ναζισμού βρίσκει την απόλυτη έκφρασή της στο Ολοκαύτωμα , σε
ένα γεγονός μοναδικό στην ιστορία της ανθρωπότητας με ανυπολόγιστη παιδευτική αξία,
παρά την ασύλληπτη για το ανθρώπινο μυαλό φρίκη που προκαλεί.
Σε ένα εμπνευσμένο κείμενο η Ελένη
Αρβελέρ
παρατηρεί:
Η «εβραιοκτονία είναι το τέλος του ευρωπαϊκού πολιτισμού και του
ευρωπαϊκού πνεύματος έτσι όπως έζησε αιώνες τώρα. Για πρώτη
φορά στην ιστορία ο άνθρωπος αρνήθηκε το συνάνθρωπό του, όχι
την ιδιότητα να είναι Εβραίος, την ιδιότητα να είναι άνθρωπος».
22

23. Δυστυχώς , στη χώρα μας το
Ολοκαύτωμα δεν διδάσκεται
καθόλου ή διδάσκεται
υ π οτυ π ωδώς και εσφαλμένα στα
σχολεία.
▲ Στην πύλη του στρατοπέδου Ι παραμένει αναρτημένη η επιγραφή "ARBEIT MACHT
FREI", δηλαδή "Η εργασία απελευθερώνει".

24. Primo Levi « Συνέβη , άρα μ π ορεί να ξανασυμβεί »
▲ Κρεβάτια κρατούμενων στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου,

25. ▲ Παιδί από τη Ρόδο με
το κίτρινο άστρο στο
πέτο του (1943). Οι
Ροδίτες Εβραίοι που
πέθαναν στο
στρατόπεδο του
Άουσβιτς ήταν περίπου
1.500

26. Από παιδαγωγική άποψη η ιστορική αυτή περίοδος αποτελεί
προνομιακό πεδίο για την εφαρμογή σύγχρονων στρατηγικών
διδασκαλίας και την αξιοποίηση ποικίλων και π ολυτρο π ικών
ιστορικών π ηγών, οι οποίες να στοχεύουν στην
π ολυ π ρισματική εστίαση και την ενσυναισθητική
κατανόηση.
▲ Βέρες Εβραίων που
δολοφονήθηκαν σε στρατόπεδο
θανάτου.
26

27. 27

28.  Χρήση πολυτροπικών ιστορικών πηγών
28

29. Γ. Η ΔΟΜΗ
ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
29

30. Το συλλογικό αυτό πόνημα εκτός από την εισαγωγή περιλαμβάνει
τρεις ενότητες.
30

31. 1
ο
ΜΕΡΟΣ
Θεωρητικές προσεγγίσεις του
ναζιστικού φαινομένου
31

32. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Άγγελος Παληκίδης 7
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ :
Θεωρητικές π ροσεγγίσεις του ναζιστικού φαινομένου
17
Βασίλης Μ π ογιατζής
«Μελετώντας το Απόλυτο Κακό:
μια επισκόπηση της ιστοριογραφίας του Ναζισμού από
τις πρώτες ερμηνείες ως τη New Consensus και
τη συνθετική προσέγγιση του Roger Griffin» 19
Έλλη Λεμονίδου
«Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος: ιστοριογραφία,
δημόσια ιστορία και ιστορική εκπαίδευση» 43
Γιώργος Κόκκινος
«Ιστορικός αναθεωρητισμός και άρνηση
του Ολοκαυτώματος (negationnisme)» 57
Άγγελος Παληκίδης
«Ο Ναζισμός στα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας» 75
Βασίλης Δαλκαβούκης
«Η μνήμη της ναζιστικής Κατοχής στο δημόσιο χώρο.
Η περίπτωση των οδωνυμίων» 129
32

33. Βασίλης Μπογιατζής: «Μελετώντας το Απόλυτο Κακό: μια
επισκόπηση της ιστοριογραφίας του Ναζισμού από τις πρώτες ερμηνείες ως
τη New Consensus και τη συνθετική προσέγγιση του Roger Griffin».
Η εργασία χωρίζεται σε δυο μέρη:
στο π ρώτο μέρος : εξέλιξη της ιστοριογραφίας και των
ερμηνευτικών σχημάτων για το Ναζισμό.
 Στο δεύτερο μέρος : πολύ ενδιαφέρουσα πολυεπίπεδη
ενσυναισθητική ερμηνεία του ναζιστικού φαινομένου που
διατύπωσε ο βρετανός καθηγητής πολιτικής θεωρίας Roger
Griffin.
ΔΡ . ΕΜΠ / ΕΚΠΑ , εργάζεται στη Δευτεροβάθμια Εκ π αίδευση ,
συγγραφέας της μελέτης Μετέωρος μοντερνισμός
Τεχνολογία, ιδεολογία της επιστήμης και πολιτική στην Ελλάδα του μεσοπολέμου
(1922-1940), εκδ. Ευρασία, Αθήνα, 2012
33

34. Έλλη Λεμονίδου: « Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: ιστοριογραφία,
δημόσια ιστορία και ιστορική εκπαίδευση» .
 Λέκτορας Νεότερης Ιστορίας στο Πανε π ιστήμιο Πατρών
34

35. ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
Η Γερμανία το κράτος – θύτης: Ο κινηματογράφος ενισχύει τη συλλογική
αθωωτική αυτό – εικόνα.
Το Ταμ π ούρλο (1979 ). Αλληγορική
παρουσίαση της Γερμανίας ως μικρού παιδιού που
δεν έχει συναίσθηση των πράξεών του.
Λίστα του Σίντλερ (1993).
Πρωταγωνιστής ένας καλός ναζί που
διακινδυνεύει για να σώσει εβραίους. 6.000.000
είδαν την ταινία στη Γερμανία. Παράβλεψαν πως
συμπεριφορές όπως του Σίντλερ υπήρξαν
35
εξαιρετικά μειοψηφικές.

36. ► Η π τώση (2004).
Εμφανίζονται αρκετοί συμπαθητικοί ναζί,
ακόμη κι ο ίδιος ο Χίτλερ δεν
παρουσιάζεται ως ανθρωπόμορφο τέρας.
▲ Σόφι Σολ (2005).
Ιστορία
νεαρής φοιτήτριας στο Μόναχο, η οποία
θυσιάστηκε στον αγώνα κατά του
Ναζισμού.
36

37. Κινηματογράφος και σχολική πραγματικότητα
Οι εκπαιδευτικοί δεν υποστηρίζονται επαρκώς να αξιοποιούν τον
κινηματογράφο. Επομένως προτείνεται πως θα πρέπει να διατεθούν τα
κατάλληλα παιδαγωγικά εργαλεία:
37

38. Γιώργος Κόκκινος: « Ιστορικός αναθεωρητισμός και άρνηση του
ολοκαυτώματος» .
 Καθηγητής Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας στο Παιδαγωγικό
38
τμήμα Δημοτικής εκ π αίδευσης του Πανε π ιστημίου Αιγαίου .

39. ▲ Αριστερά: Άδεια δοχεία του θανατηφόρου αερίου Zyklon B. Δεξιά: Το μαλλί των
θυμάτων, το οποίο προοριζόταν για την περαιτέρω βιομηχανική επεξεργασία.

40. Άγγελος Α. Παληκίδης: « Ο Ναζισμός στα ελληνικά σχολικά
εγχειρίδια ιστορίας» .
Πώς παράγονται και χρησιμοποιούνται τα σχολικά εγχειρίδια; Προτείνει στην
εργασία του τέσσερις ερευνητικές δομές:
Α . Ε π ικαιρο π οίηση: ο τρόπος παρουσίασης του Ναζισμού στα σχολικά
εγχειρίδια = συνδέεται με το παρόν και το μέλλον των μαθητών.
Β . Το Ολοκαύτωμα: Ποια θέση έχει το Ολοκαύτωμα στο κεφάλαιο του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου; Πώς προσεγγίζεται και πώς ερμηνεύεται; Προβάλλεται ως
γενικό ιστορικό φαινόμενο ή αναδεικνύονται και οι τοπικές του εκφάνσεις, η
σύλληψη π.χ. των Εβραίων σε ελληνικές πόλεις και η μεταφορά τους σε
στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία;
Γ. Η κατασκευή και διαχείριση της μετα - μνήμης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
στα σχολικά εγχειρίδια.
Δ. Η λειτουργία των ιστορικών π ηγών στα σχολικά εγχειρίδια και οι
δυνατότητες που προσφέρουν στην άσκηση ιστορικών δεξιοτήτων.
 Λέκτορας Διδακτικής της Ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας και
Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανε π ιστημίου Θράκης .
40

41. Σχολικά εγχειρίδια που δέχτηκαν τη μεγαλύτερη πολεμική:
41

42. Σχολικά εγχειρίδια που δέχτηκαν τη μεγαλύτερη πολεμική:
Α π όσυρση: Τα νέα εγχειρίδια στη λογική της «Ακαδημαϊκής Ιστορίας» με
την έννοια ενός συντηρητικού από ιστοριογραφική, επιστημολογική,
παιδαγωγική άποψη παραδείγματος .
42

43. ◄ Σελίδα από χειρόγραφο ημερολόγιο που μπόρεσε
να κρατήσει μέσα στο Άουσβιτς ο Έλληνας
Εβραίος Μαρσέλ Νατζαρί . Το ημερολόγιο
βρέθηκε θαμμένο στο στρατόπεδο, εκεί που
υπήρχαν τα κρεματόρια, οι φούρνοι δηλαδή που
έκαιγαν τους νεκρούς
▲ Εβραίοι της Θεσσαλονίκης κάνουν γυμναστικές
ασκήσεις όπως τους διατάζει ένας Γερμανός
στρατιώτης. 11 Ιουνίου 1942.
Το π ική Ιστορία και Ολοκαύτωμα : Παραδείγματα μαζικής
σύλληψης κι εκτοπισμού Ελλήνων Εβραίων μέσα από πηγές = οι μαθητές θα
συνειδητοποιήσουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν είναι μακρινή υπόθεση, αλλά
συνδέθηκε με ανθρώπους που ανήκαν στη γενιά των παππούδων τους.

44. ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΟΠΤΙΚΗ
ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ
ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
ΓΕΡΜΑΝΟΙ, ΙΤΑΛΟΙ
ΝΑΖΙ
ΓΕΡΜΑΝΟΙ, ΙΤΑΛΟΙ
ΜΕΤΑΞΑΣ
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ
Φασιστικός χαρακτήρας
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ
ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ
4ης Αύγουστου
Αδυναμία ερμηνευτικού
ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ λαού και
Δωσιλογικές κυβερνήσεις
λαού εκκλησίας
Καμιά αναφορά
πλαισίου
Τσολάκογλου – μέλη
εκκλησίας
Καμιά αναφορά
μεταξικού καθεστώτος .
Τάγματα Ασφαλείας
Καμιά αναφορά
Ανάδειξη θηριωδιών
Καμιά αναφορά
σε βάρος Ελλήνων
αποσιωπάται
Μόρφωμα διοικητικού
Αυστριακό Άνσλους
Προϊόν συναίνεσης
χαρακτήρα
Βιαίως επιβληθέν από το
Τσώρτιλ
Χαρισματικός
Αυστριακών - Γερμανών
Χαρισματικός
Χίτλερ
Χαρισματικός
Πηγές
Εθνικό συγκινησιακό
Πανανθρώπινες αξίες –
Εθνικό συγκινησιακό
φορτίο
αντιπολεμικά μηνύματα
φορτίο
Καθεστώς Βισύ (Γαλλία)
πολυτροπικότητα
πολυπρισματικότητα
-
-
-
44

45. Βασίλης Δαλκαβούκης: «Η μνήμη της ναζιστικής Κατοχής στο
δημόσιο χώρο. Η περίπτωση των οδωνυμίων» .
•Με τη θέαση της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και της
Εθνογραφίας ερμηνεύει την επίμαχη δεκαετία του 1940 στα
οδωνύμια των δήμων της Βέροιας και του Βόλου.
•Αντιπαραθέτοντας έννοιες, όπως η ε π ίσημη , η θεσμική και
η διαιρεμένη μνήμη ή η αντι - μνήμη, αντιμετωπίζει τους
οδωνυμικούς χάρτες των πόλεων ως μνημονικούς τόπους.
•Παράλληλα αποκαλύπτει τα ε π άλληλα στρώματα
μνημών που σχηματίστηκαν μέσα από την αντιπαράθεση ή
και την ανοχή των λόγων της δεξιάς και της αριστεράς στη
μεταπολεμική και μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Ε π ίκουρος καθηγητής Εθνογραφίας του Ελλαδικού Χώρου στο Τμήμα
Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανε π ιστημίου Θράκης .
45

46. ω
Η ανάδυση σε Ελλάδα κι Ευρώπη ενός πολιτικού χώρου που αντιμετωπίζει φιλικά
το Ναζισμό οδηγεί την ακαδημαϊκή κοινότητα στην ανάγκη να επαναφέρει στη
συγχρονία μια μνήμη που δείχνει να έχει λησμονηθεί από πολλούς, συχνά υπό
το κράτος της «οργής» για την πολιτική διαχείριση της σύγχρονης κρίσης.
46

47. 2 ΜΕΡΟΣ
ο
Διδακτικές προσεγγίσεις: διδακτική
μεθοδολογία και σενάρια διδασκαλίας
47

48. Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο Διδακτικές π ροσεγγίσεις : διδακτική
μεθοδολογία και σενάρια διδασκαλίας π ροτείνονται στρατηγικές
διδασκαλίας και σχεδιάζονται διδακτικά σενάρια που αξιοποιούν με σύγχρονες
ενσυναισθητικές και ανακαλυπτικές μεθόδους πολύμορφες ιστορικές πηγές.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ :
Διδακτικές π ροσεγγίσεις :
Διδακτική μεθοδολογία και σενάρια διδασκαλίας 145
Δημήτρης Μαυροσκούφης
«Στρατηγικές για την αξιοποίηση
των πηγών και τη μεθόδευση της διδασκαλίας» 147
Κατερίνα Μ π ρεντάνου
«Αποκαλύπτοντας τη συνενοχή» 169
Βασιλική Σακκά
«Εμείς και οι ‘‘άλλοι’’: η εμπειρία του ανεπαίσθητου
εκφασισμού μιας κοινωνίας και η σύγχρονη συγκυρία» 203
Ζέτα Πα π ανδρέου
«Ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και άσκηση
αντιποίνων» 253
48

49. Δημήτρης Κ. Μαυροσκούφης : «Στρατηγικές για την αξιοποίηση
των πηγών και τη μεθόδευση της διδασκαλίας»» .
Η εργασία διαμορφώνει ένα σύγχρονο μεθοδολογικό
π λαίσιο διδασκαλία ς ιστορικών φαινομένων που έχουν
συγκρουσιακό χαρακτήρα, όπως ο Ναζισμός.
Αφού διευκρινίζει την έννοια του ιστορικού γραμματισμού,
προτείνει έντεκα στρατηγικές διδασκαλίας που έχουν
ως βασικά εργαλεία τις ιστορικές πηγές
και προσφέρει ευσύνο π τες και χρήσιμες συμβουλές για
τη συνεργατική οργάνωση και λειτουργία της σχολικής
τάξης.
Καθηγητής Διδακτικής Μεθοδολογίας και Ιστορίας της Εκ π αίδευσης
στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Αριστοτελείου
Πανε π ιστημίου Θεσσαλονίκης .
49

50. Κατερίνα Μπρεντάνου : « Πρόταση βιωματικής διδασκαλίας του
φαινομένου του Ναζισμού» .
Η εργασία προτείνει ένα βιωματικό εργαστήριο διδασκαλίας:
« Α π οκαλύ π τοντας τη συνενοχή » .
 Πολυτρο π ικές πηγές = προσέγγιση ενσυναισθητικά και
επεξεργασία με ανακαλυπτικές και διερευνητικές τεχνικές.
 Έτσι επιχειρεί να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον των μαθητών
για το Ναζισμό και να αποκρυπτογραφήσει την εγκληματική
γοητεία του μέσα από π έντε στάδια που τα ονομάζει Φονικές
Ταυτότητες , Η ναζιστική ιδεολογία , Η υλο π οίηση της
ιδεολογίας , Υ π ακοή – Συμμόρφωση – Συνενοχή και
Βραδυ - φλεγής διάτρηση συνειδήσεων .
 Στο εργαστήριο αυτό ο Ναζισμός όχι μόνο ιστορικοποιείται
αλλά και ε π ικαιρο π οιείται = σύνδεση με στερεοτυπικές
αντιλήψεις της σημερινής κοινωνίας.
 Διδάκτωρ Ιστορικός – Θεατρολόγος , Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων
50
Πειραιά .

51. ▲ Η ταυτότητα Ερυθρού Σταυρού,
με την οποία το 1950 ο Άιχμαν
φυγαδεύτηκε στην Αργεντινή.
Χάνα Άρεντ : «Ο Άιχμαν ότι έκανε ήταν
πράξεις ενός νομοταγούς πολίτη. Έκανε
το καθήκον του. Υπάκουε όχι μόνο σε
διαταγές αλλά στο νόμο… Ο συνήγορος
υπεράσπισης δήλωσε ότι ο πελάτης του
έχει την προσωπικότητα ενός «κοινού
ταχυδρόμου». Ο Άιχμαν φαίνεται ότι
είναι ένας τρομακτικά
συνηθισμένος άνθρω π ος . Το μόνο
ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του: δεν ήταν η
ανοησία αλλά μια παράξενη, σχεδόν
αυθεντική ανικανότητα να σκεφτεί .
Το ηθικό σοκ δεν ήταν τι έκαναν οι SS,
αλλά το πόσο εύθραυστη
αποδεικνύεται η π ροσω π ική ηθική, η
ευκολία με την οποία οι καθημερινοί
άνθρωποι προσαρμόστηκαν κι
αντικατέστησαν το ου φονεύσεις με το
ναζιστικό κανόνα που υπαγόρευε το φόνο
ως φυλετικό καθήκον».
51

52.  Ποια χαρακτηριστικά είχαν οι άνθρωποι που δεν υπάκουσαν;
Και η απάντηση τόσο απλή και μεγαλειώδης: Η κριτική ικανότητα
είναι το μόνο μας όπλο ενάντια στις δυνάμεις της υπακοής και της
συμμόρφωσης. Η ικανότητά μας δηλαδή να σκεπτόμαστε, να
αξιολογούμε, να προβληματιζόμαστε, να στοχαζόμαστε να
αμφισβητούμε , να ρωτάμε γιατί….
52

53. Βασιλική Σακά : «Εμείς και οι ‘‘άλλοι’’: η εμπειρία του ανεπαίσθητου
εκφασισμού μιας κοινωνίας και η σύγχρονη συγκυρία» .
 Διδασκαλία του Ολοκαυτώματος : ενός εξαιρετικά
κρίσιμου γεγονότος για την προσέγγιση του ναζιστικού
φαινομένου, αναδεικνύοντας όχι μόνο τις γενικές αλλά και τις
τοπικές διαστάσεις του.
Σχεδιάζει ένα εξαιρετικά πλούσιο σε υλικό διαθεματικό
project, συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα του ελληνικού
σχολείου (για όλες τις σχολικές βαθμίδες).
Το ιστορικό υλικό που προσκομίζει (πρωτογενές και
δευτερογενές) περιλαμβάνει φωτογραφίες,
κινηματογραφικές ταινίες, ντοκιμαντέρ,
π ρο π αγανδιστικές αφίσες και γελοιογραφίες, σχολικά
ναζιστικά προγράμματα και ε π ιτρα π έζια παιχνίδια κτλ.
 Ιστορικός , Διδάκτωρ στην εκ π αίδευση Ενηλίκων και Ιστορία –
Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Μεσσηνίας .
53

54. ► Πίνακας του Βόλφγκανγκ Βίλριχ που
δείχνει την ιδανική ναζιστική
οικογένεια. Το ναζιστικό καθεστώς
απαγόρευσε στους Άριους να
παντρεύονται ή να έχουν κοινωνικές
σχέσεις με τις «κατώτερες φυλές».
▲ Κρατικός υπάλληλος μετράει τη μύτη
ενός άντρα για να διαπιστώσει αν είναι
Άριος ή όχι

55. ▲ «Πέταξε τους Εβραίους έξω», γερμανικό π αιδικό
παιχνίδι. Το 1938 πουλήθηκαν ένα εκατομμύριο τέτοια
παιχνίδια.
▲ Το κίτρινο άστρο
που υποχρεώθηκαν
να φορούν οι
Εβραίοι στα ρούχα
τους (στο πέτο ή στο
μανίκι) για να τους
ξεχωρίζουν, ώστε
όλοι να
καταλαβαίνουν ότι
είναι Εβραίοι και να
τους αποφεύγουν

56. Περιγραφή
εικονιζόμενου θέματος,
Εντοπισμός χώρου και
χρόνου.
Προσδιορισμός
σχολιαζομένου
θέματος. Σκοπιμότητα.
Πολυσημία,
περιεκτικότητα της
εικόνας. Με ποιο τρόπο
αντανακλά την εποχή
(ήθη, νοοτροπία) και το
θέμα; Πόσο πειστικά
γίνεται αυτό;
Συσχετισμός με το
λεκτικό σχόλιο
που συνοδεύει τη
γελοιογραφία.
Ερμηνεία,
συμπεράσματα,
σύνθεση.

57. Ο αιώνιος Εβραίος
Το σφυροδρέπανο;
Έχει Καμ π ούρα .
Ποια ιδέα υποβάλλει
η προπαγανδιστική
αφίσα;
Το
Το απλωμένο χέρι;
Το μαστίγιο;
57

58. ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ
Οι μαθητές θα χωριστούν σε 4 ομάδες και θα αναλάβουν να «οικοδομήσουν» από
δύο χαρακτήρες η καθεμιά.
 Στη συνέχεια θα αυτοσχεδιάσουν εκθέτοντας τα αισθήματα, τις σκέψεις τους για το
παρόν και το μέλλον.
 Έπειτα θα κάνουν το ίδιο μεταφερόμενοι στο 1944.
58

59. Ζέτα Παπανδρέου: «Ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και άσκηση
αντιποίνων» .
 Ιστορικό διδακτικό εργαστήριο : αναφορά στις
θηριωδίες των κατοχικών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Πεδίο
μελέτης: σφαγή του Διστόμου .
 Κατεξοχήν π ολυ π ρισματική προσέγγιση: όχι μόνο
περιγραφή της φρίκης του Ναζισμού, αλλά και την ιστορική
κατανόηση των πολλαπλών όψεων του γεγονότος.
Με χρήση π ολυτρο π ικών πηγών φωτίζει σε βάθος χρόνου
την περίοδο που ακολούθησε τη σφαγή.
Αντιμετωπίζοντας το χώρο και τους ε π ιζήσαντες ως
μνημονικό τόπο και ως μνημονική κοινότητα αντίστοιχα, εστιάζει
στα στάδια διαχείρισης της τραυματικής μνήμης και του
πένθους των επιζησάντων και αναδεικνύει τις πολλαπλές όψεις
των θυτών και των θυμάτων.
 Διδάκτωρ Διδακτικής της Ιστορίας – εκ π αιδευτικός Πρωτοβάθμιας
59
Εκ π αίδευσης

60. 5 ο φύλλο Εργασίας
Δραστηριότητα η οποία αφορά τη ναζιστική άσκηση αντιποίνων
στην Ελλάδα. Θέμα:
Εάν οι τόποι είχαν φωνή τι θα μας έλεγαν;
Κάθε ομάδα παίρνει φωτογραφίες περιοχών που υπέστησαν τη βία
του εθνικοσοσιαλισμού και τους δίνει «λαλιά» δημιουργώντας
στίχους ή ένα σύμβολο για πανό ή γκράφιτι.
60

61. ► Μία ταινία για την
αντιμετώπιση του
προσωπικού θρήνου και
του ιστορικού χρέους.
Σκηνοθεσία Στεφαν
Χαουπτ-Director Stefan
Hauppt(2006)
61

62. Στο τρίτο μέρος προσφέρεται και προτείνεται στους εκπαιδευτικούς
πρόσθετο Εκ π αιδευτικό Υλικό ( φωτογραφίες ,
κινηματογραφικές ταινίες , γρα π τές π ηγές , ιστότο π οι κτλ.)
προκειμένου να συνθέσουν τα δικά σχέδια μαθήματος ή εργασίας.
ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ :
Εκ π αιδευτικό υλικό 277
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
299
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ 300
62

63. Δ. ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ Η
ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ;
Τι νέο προσφέρει στη
βιβλιογραφία και κυρίως στην
εκπαίδευση και τη
διδασκαλία;
63

64. «Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να αποτελέσει μια γέφυρα ανάμεσα στην ακαδημαϊκή
ιστορική θεωρία και τη σχολική ιστορική εκπαίδευση, ανάμεσα στη σύγχρονη
επιστημονική γνώση και τη διδακτική πράξη –μια γέφυρα που την έχουμε ανάγκη
όσο ποτέ. Οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων, οι φοιτητές των ιστορικών και
παιδαγωγικών τμημάτων, καθώς και όσοι προσβλέπουν σε μια εκπαίδευση
δυναμικά συνδεδεμένη με τη ζωή και τον άνθρωπο, θα βρουν στον τόμο αυτό
σύγχρονες προσεγγίσεις και οπτικές για το ναζιστικό φαινόμενο, διδακτική
μεθοδολογία, προτάσεις διδασκαλίας και πολυτροπικό διδακτικό υλικό».
64