Διδακτική πρόταση αξιοποίησης του υλικού 'Στα Ίχνη της Γραφής'

1. ‘Πέντε ελληνικές λέξεις ταξιδεύουν στο χρόνο’
Μια πρόταση αξιοποίησης του εκπαιδευτικού υλικού «Στα ίχνη της
Γραφής» στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
Eιρήνη Κέλλη, Γυμνάσιο Επισκοπής

2. •Α. Πριν από τη Γραφή: Όταν οι άνθρωποι επικοινωνούσαν με εικόνες
•Β. Η γέννηση της γραφής: Όταν οι άνθρωποι επινόησαν έναν πρακτικό τρόπο να κρατούν αρχεία
• Γ. Οι γραφές πριν από το αλφάβητο στον Ελλαδικό χώρο: Όταν η γραφή και οι γραφείς ανήκαν στην
υπηρεσία του άνακτα
• Δ. Το ελληνικό αλφάβητο από την αρχαιότητα έως τα νεώτερα χρόνια: Όταν 24 σημεία έγιναν
αρκετά για να επικοινωνήσουν χιλιάδες έννοιες
•Ε. Μια αλλιώτικη ιστορία της εκπαίδευσης: Όταν η κατανόηση της γνώσης απέκτησε κανόνες και
δασκάλους
•ΣΤ. Η ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Όταν μια γλώσσα προσαρμόζεται στις αλλαγές και επιβιώνει για
χιλιετίες
•Ζ. Γλώσσα και Γραφή-Δυο διαφορετικά συστήματα επικοινωνίας: Όταν η γλώσσα συναντά τους
κανόνες της γραφής
•Η. Η γραφή στο σύγχρονο κόσμο: Όταν η γραφή γίνεται έμπνευση
«Στα ίχνη της Γραφής: η ιστορία της γραφής και της
γλώσσας στον ελλαδικό χώρο»

6. Από τις προϊστορικές βραχογραφίες ως τα graffiti των σύγχρονων πόλεων…
Από τους Μεσοποτάμιους γραφείς ως τα μεσαιωνικά scriptoria και ως τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές…

7. Από τον οστρακισμό ως την γλώσσα της προπαγάνδας των ΜΜΕ και τον Μεγάλο Αδελφό
και από τα αρχαία κρυπτογραφικά συστήματα ως τις επινοημένες λογοτεχνικές γλώσσες και γραφές του
(αγαπημένου στα παιδιά) Άρχοντα των Δαχτυλιδιών…

8. Ο θεσμός της προίκας…

10. Σκοποί διδακτικής πρότασης :
-Να παρακολουθήσουν οι μαθητές την εξέλιξη της γραφής της ελληνικής γλώσσας μέσα στους αιώνες.
-Να συνειδητοποιήσουν τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από τη 2η χιλιετία π . Χ . ως σήμερα
- Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραμματισμού των μαθητών
Ειδικότεροι στόχοι :
-Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι η γραφή, στενά συνδεδεμένη με τη γλώσσα και τον πολιτισμό, δεν είναι
κάτι στατικό και δεδομένο αλλά ένα πολιτιστικό αγαθό εξελισσόμενο και μεταβαλλόμενο ώστε να
εξυπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας
-Να εξοικειωθούν με τέσσερα σημαντικά στάδια εξέλιξης της γραφής της νεοελληνικής γλώσσας,
διερευνώντας τη μορφολογία αλλά και την τεχνολογία της γραφής (υποστρώματα, εργαλεία).
-Να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία γραφής της κάθε εποχής και να αναπαράγουν τη
μορφολογία της, δημιουργώντας δικά τους αντικείμενα και κείμενα.
-Να συνεργαστούν σε ομάδες, υιοθετώντας μια ελληνική λέξη που επιβιώνει εδώ και 3.500 χρόνια και
να παρακολουθήσουν την πορεία της στο χρόνο. Να χρησιμοποιήσουν λεξικά διαφόρων περιόδων της
ελληνικής γλώσσας.

11. Μέθοδοι : ομαδοσυνεργατική, διερευνητική, βιωματική, ομαδική συζήτηση,
project.
Εκπαιδευτικές τεχνικές : ομάδες εργασίας, καταιγισμός ιδεών, συζήτηση,
φύλλα εργασίας, κατασκευές-δημιουργική έκφραση των μαθητών
Εποπτικά μέσα/εργαλεία : πίνακας, Η/Υ, διαδίκτυο, υλικά και εργαλεία
γραφής

12. Πίνακας συλλαβογραμμάτων της Γραμμικής
Β, ‘Στα Ίχνη της Γραφής : Προτάσεις για
δραστηριότητες’, σελ. 69
Δίνονται σε κάθε ομάδα:
-Φωτοτυπημένος ο πίνακας των
συλλαβογραμμάτων της Γραμμικής Β που
υπάρχει στις ‘Προτάσεις για
δραστηριότητες’, σελίδα 69
-Φωτοτυπημένο ενδεικτικό γλωσσάριο της
Γραμμικής Β.
http://web.archive.org/web/20050213234111/
www.geocities.com/kurogr/linearb.pdf.
Αν υπάρχει πρόσβαση σε υπολογιστή,
επίσκεψη στη σελίδα
http://www.palaeolexicon.com/ Languages,
Linear B, Dictionary.
- Ένα κομμάτι πηλός-ένα ξυλάκι, κατά
προτίμηση μυτερό (βλ. δραστηριότητα σελ.
24)

13. Ψηφιακό λεξικό της μυκηναϊκής ελληνικής : http://www.palaeolexicon.com/ Languages, Linear B, Dictionary.

14. ‘Στα Ίχνη της Γραφής : Προτάσεις για δραστηριότητες’, σελ. 24

15. Επιγραφή σε όστρακο σκύφου, Ερέτρια, 750-700 π.Χ.,
Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας. Το κείμενο διαβάζεται από
τα δεξιά προς τα αριστερά. Διακρίνεται η φράση ‘νόστο(υ)
ποτή(ριον)’.
Επιγραφή σε αγγείο του 8ου αιώνα που βρέθηκε στη
Μεθώνη Πιερίας : ΦΙΛΙΟΝΟΣΕΜΙ ( Είμαι του Φιλίωνος).
Διαβάζεται από δεξιά προς τα αριστερά.
http://ancdialects.greeklanguage.gr/sites/default/files/stu
dies/methoni_pierias_1.pdf, σελ. 337

16. ‘Στα ίχνη της Γραφής’, σελ. 21, 24,
Προτάσεις για Δραστηριότητες, σελ.
26,28

17. Προτάσεις για Δραστηριότητες,
σελ. 14,28

18. Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας των H.G. Liddell & R. Scott,
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, «Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα και τη γλωσσική εκπαίδευση»
(http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/tools/liddel-scott/)

20. ‘Στα Ίχνη της Γραφής’, σελ. 23, 32-33

21. Α. Τσελίκας, υλικό από τα μαθήματα
Ελληνικής Παλαιογραφίας στο Ιστορικό και
Παλαιογραφικό Αρχείο (ΙΠΑ) του
Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης

23. Επιτομή του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας του Εμμανουήλ Κριαρά,
http://www.greek-language.gr/greekLang/medieval_greek/kriaras/

25. Το χειρόγραφο του Καβάφη για το ποίημα του «Θερμοπύλες».
(Αυτόγραφα ποιήματα 1896-1910 - Αρχείο Καβάφη)
Γ. Ρίτσος, χειρόγραφο από τα Δεκαοχτώ
Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας

27. Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής, http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/

28. Παρουσίαση-Αξιολόγηση (1 δ.ώ)
• Στην τελευταία διδακτική ώρα η κάθε ομάδα
παρουσιάζει στις υπόλοιπες το υλικό της.
• Ακολουθεί έκθεση του υλικού στην τάξη.
•Συζητάμε τα συμπεράσματα που βγάλαμε σχετικά
με την ελληνική γλώσσα και τη γραφή της, μέσα
από τις διάφορες δραστηριότητες.
•Στο τέλος οι μαθητές αξιολογούν την όλη
διαδικασία.